بررسی برخی پارامترهای تعیین کننده کیفیت آب در ذخایر آب شرب منطقه سیستان (چاه نیمه شماره یک) و مقایسه آن‌ها با استانداردهای موجود

علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره نوزدهم،ویژه نامه شماره4، بهار1396

بررسیبرخیپارامترهایتعیینکنندهکیفیتآب در ذخایر آب شرب

 منطقه سیستان (چاه نیمه شماره یک) و مقایسه آن­ها با استانداردهای موجود

فاطمه عین الهی پیر ^[1]*

fateme.eynollahi@yahoo.com

نرجس اکاتی1

مصطفی غفاری[2]

چکیده

زمینه و هدف: چاه نیمه­های سیستان تنها منبع تأمین کننده آب شرب زابل و زاهدان بوده و بررسی فاکتورهای کیفیت آب آن­ها به نظر می رسد. هدف این مطالعه برخی از فاکتورهای کیفیت آب چاه نیمه (سولفات، نیترات، منیزیم، آمونیاک، قلیاییت، کلرین و سختی)، مقایسه آن­ها در بین ایستگاه­ها و مقایسه آن­ها با استانداردهای موجود است.

روش بررسی: نمونه برداری از 6 ایستگاه و از 19 نقطه در سطح چاه نیمه شماره 1 در شهریور 1389 همراه با اندازه­گیری EC و pH آب انجام شد. فاکتورهای مورد نظر توسط دستگاه فتومتر 8000 اندازه گیری شدند.مقایسات آماری با نرم افزار SPSS و رسم نمودارها با استفاده از نرم افزار Excel انجام شد.

یافته‌ها: غلظت سولفات 106 تا 124میلی­گرم بر لیتر، سختی منیزیم بر حسب کربنات کلسیم 416 تا 600 میلی گرم بر لیتر، غلظت آمونیاک 02/0 تا 10/0 میلی گرم بر لیتر، نیترات بین 52/0 تا 93/0 میلی گرم بر لیتر، قلیاییت 125 تا 215 میلی گرم بر لیتر، سختی 66/182 تا 33/205 میلی گرم بر لیتر کربنات­کلسیم، کلرین بین 05/0 تا 19/0 میلی گرم بر لیتر، کلسیم 67 تا 94 میلی گرم بر لیتر، میزان EC 33/559 تا 604 میکروزیمنس بر سانتی­متر و pH 45/8 تا 79/8 متغیر بود. هیچ یک از فاکتور­های اندازه­گیری شده در بین ایستگاه­های مختلف تفاوت معنی­داری را نشان ندادند.

بحث و نتیجه‌گیری: بر این اساس میزان این فاکتورها دارای پراکنش یکسانی بوده و از منابع نقطه ای منشأ نمی گیرند. نتیجه مقایسه مقادیر با استاندارد حاکی از آن بود که میزان سولفات، نیترات، آمونیاک، قلیاییت، کلسیم، کلر، سختی، pH و EC نسبت به استاندارد تعیین شده برای آب آشامیدنی دارای مقدار پایین­تری بودند. در عین حال مقدار منیزیم از حد مطلوب و حد مجاز غلظت بیش­تری داشت.  بنابر یافته های موجود فاکتورهای بررسی شده در آب چاه نیمه از کیفیت مطلوبی برخوردار هستند.

واژه­های کلیدی: چاه نیمه، کیفیت آب، فاکتورهای فیزیک و شیمیایی، استانداردهای کیفی آب آشامیدنی.

Survey of Some Water Quality Parameters in Sistan Drinking Water Sources (Chahnimeh Reservoir Number 1) and Compares Them with Existing Standards

Fatemeh Einollahipeer[3]*

fateme.eynollahi@yahoo.com

Narjes Okati1

Mostaffa Ghafari[4]

Abstract

Background and Objective: The Chahnimeh reservoirs in Sistan currently provide main source of drinking water for Zabul and Zahedan Cities.  Therefore the survey of quality factors in this region appears to be essential. The aims of this study are survey of water quality factors (sulfate, nitrate, magnesium, ammonia, alkalinity, calcium, chlorine and hardness) and comparison among sampling stations and available standards.

Method: Samples for laboratory studies were collected from 6 stations including 19 points in August 2010 from the surface of Chahnimeh. During sampling the EC and pH were measured. Then each factor was obtained with photometer 8000 Palintest. The statistical analysis was promoted with SPSS software and Excel was used for graphs.

Findings: According to the results, Sulfate obtained between 106-124 mg/l, Magnesium concentration based on CaCo₃ measured between 416-600 mg/l, Ammonia concentration between 0.02-0.10 mg/l, Nitrate concentration between 0.52-0.93 mg/l, Alkalinity between 125-215 mg/l, Hardness between 182.66-205.33 mg/l Calcium Carbonate, EC between 559.33-604 Calcium, Chloride and Hardness µm/cm and pH between 8.45-8.79 was variable. Based on statistical analysis, any factors was not show significant different among stations.

Conclusion: Accordingly, these factors have the same distribution among the stations and they are not affected by point sources. Each factors was compared with available standards for drinking water. These comparison were suggest the factors including sulfate, nitrate, ammonia, alkalinity, calcium, chlorine, hardness, pH and EC have been lower than the standards set for drinking water While, The concentration of magnesium was higher than the levels them. According to the results, Chahnimeh Reservoir has desirable quality.

Keywords: Chahnimeh, Water Quality, Physicochemical Parameters, Quality Standards of Drinking Water.

مقدمه

دریاچه ها و رودخانه ها  از مهم­ترین منابع آب­های سطحی هستند. آب این منابع همواره مقادیری املاح، مواد معلق و گازهای محلول را به همراه داشته که درنتیجه در مناطق مختلف ویژگی های متفاوتی به خود بگیرد. کیفیت آب­های سطحی به عوامل مختلفی از جمله عوامل هیدرولوژیکی، فیزیکوشیمیایی و بیولوژیکی وابسته است (1). عوامل شیمیایی بر توانایی حلالیت آب تأثیرگذار بوده و  می تواند برخی از ترکیبات را به صورت محلول در بیاورد. املاح موجود در آب بخشی از این ترکیبات را تشکیل می دهند (2). مقدار کل جامدات حل شده، سولفات، قلیاییت، سختی، فلزات، مواد آلی و غیره از جمله عوامل مربوط به کنترل کیفیت شیمیایی آب به شمار می روند (3). اکسیژن محلول و دما به طور معمول مهم­ترین متغیرهای کنترل کیفیت آب های سطحی هستند (4). pH کم موجب افزایش حلالیت مواد معدنی از جمله فلزات در آب و در نهایت ایجاد مسمویت برای آبزیان می گردد. نیتروژن و فسفر از مهم­ترین مواد مغذی بوده و در بعضی شرایط به عنوان آلاینده آب به شمار می روند (5). در عین حال وقتی میزان آن­ها از حد معینی فراتر رود، باعث ایجاد پدیده یوتریفیکاسیون یا پرغذایی شوند، که این پدیده شکوفایی جلبکی را به همراه خواهد داشت (6 و 7). وجود سولفات در آب آشامیدنی می تواند موجب بروز طعم در آب شود (6). حد مجاز سولفات در آب تا 250 میلی گرم در لیتر بوده و در این مقدار طعم آب به حداقل می رسد (8 و 9). یون کلرید از جمله آنیون های معدنی اصلی موجود در آب است که در آب های طبیعی به شکل کلرید (Cl^-) و به شکل یون کلر در سنگ های رسوبی غنی از این یون ناشی می شود (10). کلسیم به عنوان یک مادة مغذی برای گیاهان و یک مادة معدنی برای انسان و حیوانات محسوب می شود. این ماده از مهم­ترین عوامل سختی در آب نیز محسوب می شود (11). بنابراین وجود آب آشامیدنی سالم می تواند نقش بسزایی در سلامت جامعه داشته باشد و بررسی پارامترهای تعیین کننده کیفیت آب در محیط های آبی ضروری است. شکوهی و همکاران (12) با بررسی برخی پارامترهای تعیین کننده کیفیت آب از قبیل اکسیژن محلول، دمای آب، اکسیژن مورد نیاز بیوشیمیایی و شیمیایی، محتمل ترین تعداد کلی­فرم، کلی­فرم های مدفوعی، کدورت، کل جامدات محلول، کل جامدات، pH، هدایت ویژه آب و دیگر پارامترهای کیفی دریاچه پشت سد آیدغموش  نشان دادهد که کیفیت آب دریاچه پشت سد آیدغموش برای استفاده های مختلف مناسب می باشد.

ابراهیم پور و محمدزاده (13) با بررسی کیفیت آب دریاچه زریوار نشان دادند که عامل اصلی کنترل شیمی آب در منطقه هوازدگی سازنده ای زمین شناسی بوده و از نظر مصارف کشاورزی، صنعتی به ترتیب در رده های خوب، خورنده قرار می گیرد. نتایج مطالعه دانیالی (14) حاکی از آن بود که عوامل مختلفی از جمله بارندگی، دبی آب ورودی، مشخصات مختلف حوضه آبخیز، آب و هوا و از همه مهم تر استفاده از اراضی اطراف مسیر سرچشمه آب ورودی تا مخزن سد خمیران به دلیل دوری برای مصرف کشاورزی، مرغ­داری و آبزی پروری و مصارف مختلف روستاهای منطقه مهم­ترین عوامل تأثیرگذار بر تغییرات کیفی آب سد می باشند.

مخازن آبی چاه نیمه مهم­ترین منبع تأمین آب شرب زابل و زاهدان می باشد، که اهمیت بسیاری در تأمین آب آشامیدنی، حفظ حیات منطقه و تأمین آب کشاورزی دارد و مدیریت و کنترل کیفیت این منبع آبی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در عین حال در ارتباط با فاکتورهای تعیین کننده کیفیت آب منطقه اطلاعات محدودی موجود بوده و بررسی و تعیین کیفیت آن­ها ضروری به نظر می رسد. هدف از انجام این کار بررسی فاکتورهای سولفات، نیترات، سختی منیزیم بر حسب کربنات کلسیم، آمونیاک، قلیاییت، کلسیم، کلر، سختی، pH و EC در آب چاه نیمه شماره یک و مقایسه آن­ها با استانداردهای موجود است.

روش بررسی

این مطالعه در شهریور 1389 در چاه نیمه شماره یک انجام شد. برای انجام کار در سطح چاه نیمه شش ایستگاه و در مجموع این شش ایستگاه 19 نقطه انتخاب شد و نمونه برداری از این نقاط صورت گرفت. بدین ترتیب 3 ایستگاه در منطقه ورودی آب (ایستگاه های 1، 2و 3) و 3 ایستگاه نیز در منطقه برداشت آب (ایستگاه های 4، 5 و 6) تعیین گردید (جدول  و شکل 1). از هر یک از نقاط از عمق 0 تا 20 سانتی متری آب توسط بطری های شیشه ای تاریک یک لیتری استفاده شد. قبل از  نمونه برداری تمامی بطری ها توسط اسیدنیتریک 10 درصد رقیق شده کاملاً شستشو داده شده و سپس با استفاده از آب مقطر دوبار تقطیر آب کشی گردیدند (14). دو پارامتر EC و pH در حین نمونه برداری سنجش آن­ها نیز صورت گرفته است. هدایت الکتریکی نمونه ها با استفاده از دستگاه EC متر پرتابل Wagtech و pH نمونه ها با استفاده از دستگاه pH متر پرتابل Wagtech در زمان نمونه­برداری در محل اندازه گیری شد. در آزمایشگاه برای اندازه گیری هر یک از فاکتورهای سولفات، نیترات، سختی منیزیم بر حسب کربنات کلسیم، آمونیاک، قلیاییت، کلسیم، کلرین و سختی به روش فتومتری از دستگاه فتومتر Palintest 8000 استفاده شد. نمونه های آب قبل از آنالیز به وسیله کاغذ صافی 54/0  میکرومتر فیلتر شدند و سپس بوسیله قرص های معین مطابق دستورالعمل آماده سازی و تنظیم با شماره معین که در جدول شماره 2 آورده شده است، توسط فتوتر 8000 مارک Palintest آنالیز گردید (15 و 16). غلظت هر یک از فاکتورها بر حسب میلی گرم بر لیتر به دست آمد و نتایج حاصله توسط نرم افزار آماری SPSS نسخه 13 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. همچنین برای رسم نمودارها از نرم افزار Excel  استفاده شد.

شکل 1-  منطقه مورد مطالعه

Figure1- The studied area

جدول 1- موقعیت جغرافیایی هر یک از نقاط در سطح چاه نیمه

Table 1-The geographic position of each station in Chahnimeh

جدول 2- طول موج و شماره برنامه برخی از پارامترهای آب چاه نیمه شماره یک

Table 2: the wevelenth and number of progam for some parameters in Chahnimeh 1

یافته ها

بر اساس نتایج حاصل میزان سولفات 116، 110، 66/116، 33/111، 33/111 و 50/112  میلی گرم بر لیتر اندازه گیری شد و در بین ایستگاه های مختلف معنی دار نبود (ANOVA, P>0.05) (شکل 2). غلظت نیترات در ایستگاه های مختلف به ترتیب 85/0، 74/0، 78/0، 65/0، 86/0 و 78/0 میلی گرم بر لیتر اندازه گیری شد که این مقادیر در بین ایستگاه های مختلف تفاوت معنی داری نداشتند (شکل 3). سختی منیزیم بر حسب کربنات کلسیم در بین ایستگاه های مختلف به ترتیب 87/517، 33/453، 416، 66/426، 33/483 و 50/487 میلی گرم بر لیتر اندازه گیری شد که بر اساس نتایج حاصل از آزمون آماری سختی منیزیم بر حسب کربنات کلسیم در بین ایستگاه های مختلف تفاوت معنی داری نداشت (ANOVA, P>0.05) (شکل 4). غلظت آمونیاک بدون تفاوت معنی دار  05/0، 05/0، 08/0، 04/0، 06/0 و 04/0 میلی گرم بر لیتر در ایستگاه ها اندازه گیری شد (شکل 5). میزان کلر در بین ایستگاه ها نیز بدون تفاوت معنی دار به ترتیب 05/0، 10/0، 12/0، 05/0، 14/0 و 11/0 میلی گرم بر لیتر اندازه گیری شد (شکل 6).

شکل 2- مقایسه غلظت سولفات آب در بین ایستگاه های مختلف در سطح چاه نیمه شماره یک

Figure 2- Comparison the concentration of Sulfate among deferent stations in Chahnimeh 1

شکل 3- مقایسه غلظت نیترات آب در بین ایستگاه های مختلف در سطح چاه نیمه شماره یک

Figure3- Comparison the concentration of Nitrate among deferent stations in Chahnimeh 1

شکل 4- مقایسه سختی منیزیم بر حسب کربنات کلسیم آب در بین ایستگاه های مختلف در سطح چاه نیمه شماره یک

Figure4- Comparison the concentration of Magnesium among deferent stations in Chahnimeh 1

شکل 5- مقایسه غلظت آمونیاک آب در بین ایستگاه های مختلف در سطح چاه نیمه شماره یک

Figure5-Comparison the concentration of Amonia among deferent stations in Chahnimeh 1

شکل 6- مقایسه غلظت کلرین آب در بین ایستگاه های مختلف در سطح چاه نیمه شماره یک

Figure6- Comparison the concentration of Chlorine among deferent stations in Chahnimeh 1

میزان قلیاییت در بین ایستگاه های 1 - 6 به ترتیب 33/158، 33/193، 175، 66/191، 33/163 و 25/190 میلی گرم بر لیتر اندازه گیری شد که این مقادیر در بین ایستگاه های مختلف تفاوت معنی داری را نشان ندادند (شکل 7). میزان غلظت کلسیم در بین ایستگاه های مختلف تفاوت معنی داری نداشت. بر این اساس غلظت این فاکتور در بین ایستگاه های مختلف به ترتیب 66/81، 33/74، 66/70، 72، 33/76 و 74 میلی گرم بر لیتر اندازه گیری شد (شکل 8). از طرف دیگر میزان سختی آب 195، 204، 33/205، 198، 66/182 و 50/189 میلی گرم بر لیتر کربنات کلسیم به ترتیب برای ایستگاه های 1 - 6

اندازه گیری شد که تفاوت مقدار این فاکتور نیز در بین ایستگاه های مختلف معنی دار نبود (شکل 9).  شکل 10 میزان EC را در بین ایستگاه های مختلف نشان می دهد. بر این اساس میزان آن در بین ایستگاه های مورد بررسی به ترتیب 33/559، 66/563، 33/568، 604، 546 و 50/587 میکروزیمنس بر سانتی متر به دست آمد که میزان آن در بین ایستگاه های مختلف تفاوت معنی داری نداشت. میزان pH نیز در بین ایستگاه های مختلف به ترتیب 77/8، 79/8، 45/8، 68/8، 77/8 و 65/8 به دست آمد که مقدار آن در بین ایستگاه­های مختلف تفاوت معنی داری نداشت (شکل 11).

شکل 7- مقایسه قلیاییت آب در بین ایستگاه های مختلف در سطح چاه نیمه شماره یک

Figure7-Comparison the concentration of Alkalinity among deferent stations in Chahnimeh 1

شکل 8- مقایسه غلظت کلسیم آب در بین ایستگاه های مختلف در سطح چاه نیمه شماره یک

Figure8-Comparison the concentration of Calcium among deferent stations in Chahnimeh 1

شکل 9- مقایسه میزان سختی آب بر حسب میلی گرم بر لیتر کربنات کلسیم در بین ایستگاه های مختلف در سطح چاه نیمه شماره یک

Figure 9- Comparison the Hardness in mg/l in CaCo₃ among deferent stations in Chahnimeh 1

شکل 10- مقایسه میزان EC  آب در بین ایستگاه های مختلف در سطح چاه نیمه شماره یک

Figure10-Comparison the EC among deferent stations in Chahnimeh 1

شکل 11- مقایسه میزان pH  آب در بین ایستگاه های مختلف در سطح چاه نیمه شماره یک

Figure11-Comparison the pH among deferent stations in Chahnimeh 1

بحث و نتیجه گیری

نتایج حاصل از مقایسه نقطه ای هر یک از فاکتورهای مورد بررسی نشان می دهد که این مقادیر در کل دریاچه دارای پراکنش یکنواختی بوده و از منابع نقطه ای منشأ نمی گیرند. در جدول شماره 3 مقادیر هر یک از فاکتورهای اندازه گیری شده با مقدار تعیین شده توسط موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران (17)، استاندارد اروپا و کانادا (18) برای آب آشامیدنی مورد مقایسه قرار گرفت و نتایج نشان داد که تمامی فاکتورهای نیترات، آمونیاک، قلیاییت، کلسیم، کلر، سختی، pH وEC از استانداردهای تعیین شده دارای مقدار پایین تری بودند. غلظت سولفات نیز از استانداردهای ایران، اروپا و کانادا کم­تر بود. میزان تعیین شده استاندارد ملی برای منیزیم نیز به این ترتیب است که حداکثر مطلوب منیزیم در آب آشامیدنی 50 و حداکثر مجاز این فاکتور 150 میلی گرم بر لیتر است. بنابراین میزان منیزیم از حد مجاز تعیین شده بالاتر می باشد. میزان سختی آب می تواند بر حسب بی کربنات کلسیم و منیزیم دسته بندی شود. در اینجا سختی آب بر حسب بی­کربنات کلسیم با جدول شماره 4 مقایسه شده است دیندارلو و همکاران (1). بر این اساس با توجه به مقدار 50/197 میلی گرم بر لیتر از کربنات کلسیم آب چاه نیمه در زمره آب با سختی متوسط دسته بندی می شود. بیش از 300 میلی گرم در زمره آب های خیلی سخت محسوب می شود و از آنجایی که میزان سختی در آب چاه نیمه کم­تر از این مقدار است، آب این مخزن در زمره آب های خیلی سخت قرار نمی گیرد. ابراهیم پور و محمد زاده (13) با بررسی میزان سختی آب دریاچه زریوار نشان دادند که آب این دریاچه در زمره آب های سخت دسته بندی می شود.

جدول 3- مقایسه میانگین پارامترهای شیمیایی آب چاه نیمه شماره 1 با استانداردهای موجود

Table 3- Comparison some chemical parameters with standards in Chahnimeh 1

حداکثر مطلوب: حداکثر مقداری که عدم تأمین آن فقط کاهش کیفیت را به دنبال دارد و آب برای آشامیدن مناسب است. حداکثر مجاز: حداکثر مقداری از غلظت املاح در آب که استمرار شرب آب سلامتی انسان 75 کیلوگرمی با مصرف روزانه 5/2 لیتر را به خطر نیندازد. غلظت نیترات و فسفات موجود در آب می تواند وضعیت دریاچه را از لحاظ پرغذایی یا کم غذایی نشان دهند. با توجه به غلظت این ترکیبات، دریاچه در سطوح مختلف الیگوتروف، مزوتروف، یوتروف و دیستروف دسته بندی می شود و اگر غلظت این مواد از حد معینی فراتر رود، می تواند باعث به وجود آمدن پدیده یوتریفیکاسیون شده و در نهایت زوال اکوسیستم را به همراه داشته باشد (19، 20، 21 و 22). بر اساس بررسی های انجام شده در کنار فسفات اگر غلظت نیترات بین 393/0 تا 100/6 میلی گرم بر لیتر  باشد، دریاچه در زمره دریاچه های پرغذا

یا یوتروف دسته بندی می شود (23). بنابراین با مقایسه میانگین نیترات به دست آمده در آب چاه نیمه با این مقادیر، آب دریاچه پرغذا و یا یوتروف نبوده و در وضعیت مطلوبی قرار دارد. مسعودی و همکاران (24) با بررسی که در مخزن سد بوکان در شهر سقز انجام دادند، دریافتند که میزان غلظت نیترات از دامنه تعیین شده برای پرغذایی بالاتر بوده و عنوان کردند که آب دریاچه تغذیه گرا است. آن­ها عامل ایجاد کننده بو و طعم را در مخزن سد بوکان ترکیب آلی Geosmin که توسط نوعی جلبک سبز آبی به نام میکروسیستیس (نوعی سیانوباکتری که در محیط های آب شیرین موجب آلودگی می شود) ایجاد می شود عنوان کردند.

جدول 4- مقایسه میزان سختی آب چاه نیمه بر اساس کربنات کلسیم با مقادیر تعیین شده

Table 4- comparison the hardness in CaCo₃ in Chahnimeh 1

بر اساس مقایسات آماری انجام شده میزان نیترات در بین ایستگاه های مختلف تفاوت معنی داری نداشت. درنتیجه فعالیت های انجام شده در اطراف مخزن آبی چاه نیمه بر تغییرات غلظت این فاکتور تأثیر گذار نیستند. در مطالعه نجات خواه معنوی و همکاران (25) میزان نیترات آب های حوضه جنوب غربی دریاچه خزر 061/0 تا 137/0 میلی گرم در لیتر به دست آمد. آن­ها غلظت بالای نیترات در این ناحیه را ناشی از روان آب ناشی از رودخانه سفیدرود دانستند. نادری جلودار و همکاران (15) با بررسی فاکتور نیترات در رودخانه هراز افزایش فعالیت مزارع پرورش ماهی در اطراف این ایستگاه ها را عامل افزایش دهنده غلظت نیترات در آب رودخانه عنوان کردند. فروزان و همکاران (16) با بررسی میزان نیترات در آب های معدنی طبیعی موجود در استان آذربایجان غربی عنوان کردند که عدم وجود فعالیت های نقطه ای در منطقه باعث می شود که میزان نیترات در آب منطقه در بین ایستگاه های مختلف متفاوت نباشد. در عین حال میزان نیترات در آب اندازه گیری شده از استانداردهای تعیین شده غلظت بالاتری داشت که آن­ها اعمال احتیاط در مصرف آب را توصیه کردند. میزان pH آب تأثیرات مستقیم (بواسطه یون اسیدی یا بازی) و غیر مستقیم (از طریق انحلال مواد سمی در آب و یا تبدیل کیفی مواد مانند تبدیل آمونیوم به آمونیاک) بر محیط آبی و موجودات آبزی دارد. EC نشان دهنده قابلیت عبور جریان برق در آب می باشد (9). در بررسی میزان EC بخش های جنوب غربی دریاچه خزر EC در رودخانه های ایالات متحده بین 50 تا 150 میکروموس بر سانتی متر گزارش گردید (26 و 27) با بررسی میزان EC در آب های داخلی آمریکا نشان دادند که آب هایی با قابلیت هدایت الکتریکی 500-150 میکروزیمنس بر سانتی متر دارای ارزش شیلاتی است و خارج از این محدوده نشان دهنده عدم مطلوبیت آب برای گروه های خاصی از ماهیان و بی مهره گان می باشد. EC بالاتر از این محدوده و تغییرات آن در مکان های مورد بررسی می تواند ناشی از یک منبع آلودگی به خصوص آلودگی صنعتی در منطقه باشد. در بررسی حاضر این فاکتور در بین ایستگاه های مختلف تفاوت معنی داری را نشان نداد. مقدار متوسط آن در منطقه مورد مطالعه 47/571 میکروموس بر سانتی متر بود. لذا EC منطقه مورد مطالعه در محدوده نرمال بوده و دارای قابلیت شیلاتی و محیط­زیستی است. در مطالعه ای که نادری جلودار و همکارن (15) بر آب رودخانه هراز انجام دادند با بررسی EC در آب منطقه به نتایج مشابهی دست یافتند. آب با سختی بیش از 300 میلی گرم بر لیتر در زمره آب های خیلی سخت محسوب می گردند (2). با توجه به اینکه مقدار اندازه گیری شده در آب چاه نیمه کم­تر از این مقدار است، آب این مخزن جزء آب های خیلی سخت دسته بندی نمی شود. با بررسی که دیندارلو و همکاران (1) بر کیفیت آب شرب بندرعباس انجام دادند، دریافتند که میزان سختی در آب این منطقه بیش­تر از 300 میلی گرم بر لیتر بوده و آنها نشان دادند که آب این بخش از جمله آب های سخت می باشد. بر اساس مقایسات انجام شده با استانداردهای موجود میزان هر یک از فاکتورهای سولفات، نیترات، آمونیاک، قلیاییت، کلسیم، کلرین، سختی، pH و EC نسبت به استانداردهای موجود غلظت پایین تری داشتند. در عین حال غلظت منیزیم از حد مطلوب و حد مجاز بیش­تر بود. غلظت نیترات با میزان تعیین شده برای سطح دریاچه از لحاظ پرغذایی مقایسه شد و مشخص گردید که آب چاه نیمه در زمره آب های یوتروف یا پرغذا قرار نمی گیرد.

منابع

1-      دیندارلو ک. علیپور و. و فرشیدفر، غ. 1385. کیفیت شیمیایی آب شرب بندرعباس، مجله پزشکی هرمزگان. شماره 1، صفحات 57-85.

2-      Wachinski AM. (2003). Water quality. 3rd ed, AWWA.

3-      Selong J.H. and Helfrich A. (1998). Impact of trout culture effluent on water quality and biotic communities in Virginia Headwater streams, The Progressive Fish-Culturist, 60, 247-262.

4-      Lin, S. (2005). Water and Wastewater Calculation Manual, McGraw-Hill.

5-      Addy K. and Green L. (1996). Natural resources facts, University of Rhode Island, College of Resource development, Department of natural resources science, No 96-2.

6-      McGuire, M.J. (1995). Off-flavor as the consumer’s measure of drinking water safety", Journal of Water Science and Technology, 31,1-8.

7-      WD-BB3. (2010). Lake eutriphication, Environmental Fact Sheet, 29 Hazen Drive. Concord, New Hampshire, 03301, (603) 2713503.

8-      Smolders, A.J.P., and Roelofs, J.G.M. (1993). Sulphate mediated iron limitation and eutrophication in aquatic ecosystems, Aquatic Botany, 46, 247–253.

9-      شریعت پناهی م. 1377. اصول کیفیت و تصفیه آب و فاضلاب، چاپ پنجم، انتشارات دانشگاه تهران، ص22-23.

10-  Williams, P.L., and Burson A. (1994). Industrial toxicology safety and health applications in the workplace, Van Nostrand Reinhold, New York.

11-  Gasarett, D., and Doull’s, A. (1986). Toxicology, the Basic Science of Poisons; 3rd Edition, Macmillan Publishing Co., New York.

12- شکوهی، ر.، حسین زاده، ا.، روشنایی، ق.، علیپور، م.، و حسین زاده، س. 1390. بررسی کیفیت آب دریاچه پشت سد آیدغموش با استفاده از شاخص ملی کیفیت آب (NSFWQI) و تغییرات پارامترهای کیفی آب. فصلنامه سلامت و محیط زیست.4 (14): 439-450.

13- ابراهیم پور، ص.، و محمدزاده، ح. 1390. بررسی هیدروژئوشیمی و عوامل کنترل کننده شیمی آب دریاچه زریوار (زریبار). هفتمین کنفرانس زمین شناسی مهندسی و محیط زیست ایران. دانشگاه صنعتی شاهرود.

14-  دانیالی، س. ر. 1386. بررسی عوامل تأثیرگذار بر سد خمیران. فصلنامه محیط زیست. 44، ص 36-42. 

15-  نادری جلودار، م.،  اسماعیلی ساری، ع.، احمدی، م.، سیف آبادی، س. ج.، و عبدلی ا. 1385. بررسی آلودگی ناشی از کارگاه های پرورش ماهی قزل آلای رنگین کمان بر روی پارامترهای کیفی آب رودخانه هراز. مجله علوم محیطی، سال چهارم. شماره 2.

16- فروزان، ش.، بنی حبیب، ا.، رحیمی راد، ا.، معتمدیان، ن.، محمدی، د.، و یگانه، س. 1387. بررسی وجود فلزات سنگین، مقادیر نیترات، نیتریت و ویژگی های میکروبی آب های معدنی موجود در استان آذربایجان غربی. هجدهمین کنگره علوم و صنایع غذایی، پارک علم و فناوری خراسان، پژوهشکده علوم غذایی خراسان رضوی.

17-  موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران. 1388. آب آشامیدنی- ویژگی های فیزیکی و شیمیایی، تجدید نظر پنجم.

18-  Chapman, D.  (2002). Water quality assessment – A Guide to the use of Biota, sediment and water in environmental monitoring, Chapman and Hall, London.

19- استاندارد صنعت آب و آبفا. 1389. دستورالعمل اجرایی پایش آب مخازن پشت سدها، وزارت نیرو ، معاونت امور آب و آبفا ، دفتر مهندسی و معیارهای فنی آب و آبفا. نشریه شماره 330 – الف.

20-  Murray, T.E. (1995). The correlation between iron sulphide precipitation and hypolymnetic phosphorus accumulation during one summer in a soft water lake. Can. J. Fishery Aquatic Science, 52, 1190–1194.

21-  Lamers, LPM, Tomassen, H.B.M., and Roelofs, J.G.M. (1998). Sulfateinduced eutrophication and phytotoxicity in freshwater wetlands. Environal Science Technology, 32,199–205.

22-  Beltman, B., Rouwenhorst, T.G.,Van Kerkhoven, M.B.,Van der Drift, T., and Verhoeven, J.T.A. (2000). Internal eutrophication in peat soils through competition between chloride and sulphate with phosphate for binding sites, Biogeochemistry, 50, 183–194.

23-  Wetzel, G.R. (2001). Limnology: lake and river ecosystem, Third edition.

24- مسعودی، ص.، تجریشی، م. ، موسوی، ر.، ابریشمچی، ا. 1383. تشخیص و اندازه گیری ترکیبات مولد طعم و بو در مخازن آب، اولین کنگره ملی مهندسی عمران. دانشگاه صنعتی شریف.

25- نجات خواه معنوی، پ.، پاسندی، ع.، سقلی، م.، بهشتی نیا، ن.، و میرشکار، د.، 1388. بررسی میزان نیترات و فسفات در حوضه جنوب شرقی دریای مازندران در فصل بهار و تابستان. مجله پژوهش های علوم و فنون دریایی.  ص 12-19.

26-  EPA. (1996). Quality criteria for waters, Washington D. C.

27-  Kelly T.R.,, Herida J., and Mothes, J. (1998). Sampling of the Mackinaw River in central Illinois for physicochemical and bacterial indicators of pollution. Transaction of Illinois State Academy of Science, 91, 145-154.