تعداد نشریات | 50 |
تعداد شمارهها | 2,232 |
تعداد مقالات | 20,475 |
تعداد مشاهده مقاله | 25,227,145 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 22,858,794 |
بررسی و رتبه بندی مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط زیست در پارک های شهری اهواز | |||||||||||||||||||||||||||||||||
علوم و تکنولوژی محیط زیست | |||||||||||||||||||||||||||||||||
مقاله 42، دوره 19، ( ویژه نامه شماره 4)، فروردین 1396، صفحه 519-530 اصل مقاله (707.25 K) | |||||||||||||||||||||||||||||||||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | |||||||||||||||||||||||||||||||||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/jest.2017.10753 | |||||||||||||||||||||||||||||||||
نویسندگان | |||||||||||||||||||||||||||||||||
مهرنوش چنگیزی1؛ روح الله کاظمی 2؛ فروزان فرخیان3 | |||||||||||||||||||||||||||||||||
1کارشناسی ارشد مدیریت محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز، اهواز، ایران. | |||||||||||||||||||||||||||||||||
2استادیار گروه مدیریت محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز، اهواز، ایران. | |||||||||||||||||||||||||||||||||
3استادیار گروه مدیریت محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز، اهواز، ایران | |||||||||||||||||||||||||||||||||
چکیده | |||||||||||||||||||||||||||||||||
زمینه و هدف: با توجه به اهمیت فضای سبز شهری و جدا ناپذیر بودن آن ها از مجموعه شهر، جهت به حداقل رساندن خسارت های جانی، مالی و اثرات نامطلوب و ایجاد امنیت در پارک ها ضرورت اتخاذ خط مشی و راهکارهای ماندگار و بنیادین الزام آور می باشد. از این رو در این تحقیق بررسی مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط زیست در پارک های شهری اهواز و ارائه راهکارهای مدیریتی جهت بهبود وضعیت موجود انجام گرفت. روش بررسی: در این مطالعه در ابتدا 6 پارک از انواع مختلف بر اساس تعداد جمعیت استقاده کننده، تعداد تجهیزات، مساحت، نوع پارک، نزدیکی به محل شهر جهت مطالعه انتخاب و سپس مجموعه ای از معیار ها و شاخصهای مرتبط با معیارها شناسایی گردید و بر اساس روش دلفی و نظرسنجی از خبرگان از 10-1 امتیازدهی گردید، بعد از حذف شاخص های کم اهمیت معیار ها و شاخص های شناسایی شده نهایی شدند. سپس با استفاده از تکنیک فرایند سلسله مراتبی بر اساس دیدگاه10 نفر از خبرگان و بر اساس مقایسه های زوجی اقدام به اولویت بندی معیارها و شاخص ها گردید. درانتها برای انتخاب بهترین معیار از معیار های محیط زیست، بهداشت و ایمنی و همچنین انتخاب بهترین پارک از تکنیک تاپسیس استفاده گردید. یافته ها: نتایج حاکی از آن است که امتیاز کسب شده شاخص های ایمنی پارک های تحت مطالعه با 526/0 امتیاز، از امتیاز شاخص محیط زیست با 656/0 کم تر و از امتیاز شاخص بهداشت؛403/0 بیش تر است. همچنین نتایج رتبه بندی پارک های تحت مطالعه نشان دهنده آن است که پارک جزیره از نظر وضعیت ایمنی، بهداشت و محیط زیست نسبت به سایر پارک های تحت مطالعه در وضعیت بهتری قرار دارد و پارک دولت نیز پایین ترین امتیاز را به خود اختصاص داده است. بحث و نتیجهگیری: از آنجا که توجه به ایمنی و سلامت پارک های شهری با توجه به سهم بالایی که پارک ها در حیات جمعی شهروندان دارند، ضرورتی غیرقابل انکار است و با عنایت به نتایج ارزیابی وضعیت پارک های شهری شهر اهواز بر اساس معیار های ایمنی، بهداشت و محیط زیست، ذکر این مهم ضرورت دارد که موفقیت برنامه های اصلاحی برای بهینه سازی شرایط سلامت پارک های شهری در همراهی و یکپارچگی سه عامل یاد شده و اجرای مدیریت یکپارچه آن ها نهفته است و این بدان مفهوم است که اجرای الگوی HSE-MS می تواند راهکاری موفقیت آمیز قلمداد گردد. | |||||||||||||||||||||||||||||||||
کلیدواژهها | |||||||||||||||||||||||||||||||||
پارک شهری؛ بهداشت؛ ایمنی؛ محیط زیست؛ فرایند تحلیل سلسله مراتبی؛ روش TOPSIS | |||||||||||||||||||||||||||||||||
اصل مقاله | |||||||||||||||||||||||||||||||||
علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره نوزدهم،ویژه نامه شماره4، بهار1396
بررسی و رتبه بندی مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط زیست در پارک های شهری اهواز
مهرنوش چنگیزی [1] روح الله کاظمی[2]* r.kazemi1111@gmail.com فروزان فرخیان[3]
چکیده زمینه و هدف: با توجه به اهمیت فضای سبز شهری و جدا ناپذیر بودن آن ها از مجموعه شهر، جهت به حداقل رساندن خسارت های جانی، مالی و اثرات نامطلوب و ایجاد امنیت در پارک ها ضرورت اتخاذ خط مشی و راهکارهای ماندگار و بنیادین الزام آور می باشد. از این رو در این تحقیق بررسی مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط زیست در پارک های شهری اهواز و ارائه راهکارهای مدیریتی جهت بهبود وضعیت موجود انجام گرفت. روش بررسی: در این مطالعه در ابتدا 6 پارک از انواع مختلف بر اساس تعداد جمعیت استقاده کننده، تعداد تجهیزات، مساحت، نوع پارک، نزدیکی به محل شهر جهت مطالعه انتخاب و سپس مجموعه ای از معیار ها و شاخصهای مرتبط با معیارها شناسایی گردید و بر اساس روش دلفی و نظرسنجی از خبرگان از 10-1 امتیازدهی گردید، بعد از حذف شاخص های کم اهمیت معیار ها و شاخص های شناسایی شده نهایی شدند. سپس با استفاده از تکنیک فرایند سلسله مراتبی بر اساس دیدگاه10 نفر از خبرگان و بر اساس مقایسه های زوجی اقدام به اولویت بندی معیارها و شاخص ها گردید. درانتها برای انتخاب بهترین معیار از معیار های محیط زیست، بهداشت و ایمنی و همچنین انتخاب بهترین پارک از تکنیک تاپسیس استفاده گردید. یافته ها: نتایج حاکی از آن است که امتیاز کسب شده شاخص های ایمنی پارک های تحت مطالعه با 526/0 امتیاز، از امتیاز شاخص محیط زیست با 656/0 کم تر و از امتیاز شاخص بهداشت؛403/0 بیش تر است. همچنین نتایج رتبه بندی پارک های تحت مطالعه نشان دهنده آن است که پارک جزیره از نظر وضعیت ایمنی، بهداشت و محیط زیست نسبت به سایر پارک های تحت مطالعه در وضعیت بهتری قرار دارد و پارک دولت نیز پایین ترین امتیاز را به خود اختصاص داده است. بحث و نتیجهگیری: از آنجا که توجه به ایمنی و سلامت پارک های شهری با توجه به سهم بالایی که پارک ها در حیات جمعی شهروندان دارند، ضرورتی غیرقابل انکار است و با عنایت به نتایج ارزیابی وضعیت پارک های شهری شهر اهواز بر اساس معیار های ایمنی، بهداشت و محیط زیست، ذکر این مهم ضرورت دارد که موفقیت برنامه های اصلاحی برای بهینه سازی شرایط سلامت پارک های شهری در همراهی و یکپارچگی سه عامل یاد شده و اجرای مدیریت یکپارچه آن ها نهفته است و این بدان مفهوم است که اجرای الگوی HSE-MS می تواند راهکاری موفقیت آمیز قلمداد گردد. واژههای کلیدی: پارک شهری، بهداشت، ایمنی، محیط زیست، فرایند تحلیل سلسله مراتبی، روش TOPSIS.
Reviews and Ranking of Health, Safety and Environmental Management in Ahvaz Urban Parks Mehrnoosh Changizi[4] Roohollah Kazemi [5]* r.kazemi1111@gmail.com Foroozan Farokhian[6] Abstract Background and Objective: Considering the importance of urban green space and their inseparability from the city's complex, in order to minimize damage to life, financial and adverse effects and to create security in the parks, necessity to adopt the policies and persistent solution is binding. Therefore, in this research, health, safety and environmental management in Ahvaz urban parks was reviewed and management solutions were proposed in order to improve current situation. Method: In this research, at first 6 parks from the different kinds of parks based on the number of user, equipment, land measurement, type of parks, proximity to city places have selected to study, Then collection of criteria and indexes for all of these criteria identified accoding to the Delphi method and asking from experts have scored from 1-10, and after removing least important indexes have specified the identified criteria and indexes. Then, by using of hierarchical analysis process technique base on 10 people expert's viewpoint based on binary comparisons and by using of expert's questionnaire in hourly scale have preferred the main criteria and the identified indexes for health, safety and environment management, then used TOPSIS method for choosing the best option of health, safety and environmental criteria and also the best park. Results: Results show that scores of safeties indicator of parks with 0.526 point is lesser than environment indicator score with 0.656 and more than health score with 0.403. Also, the result of ranking of studied parks indicate that Island Park in term of health, safety and environmental condition is the best and State park allocated the lowest point. Thus, collection of standards and indexes for all of these standards identified and based on asking from experts and determining their importance degree had specified the identified standards and indexes. Conclusion: since the giving priority to health, safety of urban parks according to that parks have high portion in the citizen's collective life, is inevitable necessity and according to valuating results of Ahvaz's urban parks situation base on health, safety and environment standards, it is important to cite that the success of revision programs for making optimum the health condition of urban parks is hided in accompanying and integration three mentioned factors and performing of their integrated management and this means that implementation HSE-MS model may consider successful method. Keywords: Urban Park, Health, Safety and Environment, Analytic Hierachy Process (AHP), TOPSIS Method.
مقدمه
فضاهای شهری محل برخورد رفتارها، افکار و در عین حال محل رفع برخی از نیازهای روزمره شهروندان است. فضاهای سبز شهری بخشی از فضاهای باز شهری است که به عنوان یک عامل زنده و حیاتی در کالبد بی جان شهر تعیین کننده ساخت مورفولوژیکی شهر می باشد. پارک ها و فضای سبز شهری باید از نظر کمیت و کیفیت متناسب با ساختار فیزیکی شهر، اعم از ابینه، معابر و همچنین نیازهای اجتماع از لحاظ روانی و بهداشتی باشد. پارک های شهری دارای نقش اجتماعی، اقتصادی و اکولوژیکی هستند، با مزایایی چون درمان بیماری های روانی و جسمی، محیطی مطلوب برای پرورش کودکان، یکپارچگی اجتماعی، حفظ آسایش و نظایر این ها، درعین حال شاخصی برای ارتقای فضای زندگی و توسعه جامعه محسوب می شوند(1). پارک های شهری به واسطه عملکرد و همچنین طیف متنوع و گسترده مخاطبان خود دارای بیش ترین سهم در حیات جمعی شهروندان می باشند و با توجه به این که جمعیت زیادی از افراد با وضعیت های متفاوت فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و بهداشتی به این مکان مراجعه و تردد می نمایند و همچنین به دلیل امکان انتفال و انتشار بیماری ها و مسایل ایمنی و آلودگی های زیست محیطی در آن ها، رعایت ضوابط بهداشت، ایمنی و محیط زیست در راستای حفظ سلامت پارک های شهری امری اجتناب ناپذیر است. از این رو دستیابی به ابزار مدیریتی هدفمند و بر پایه اصول و معیارهای هماهنگ و منسجم که بتواند مخاطرات بالقوه و بالفعل موجود در زمینه بهداشت، ایمنی و محیط زیست مکان ها و فضا های شهری به ویژه پارک های شهری را به گونه ای دقیق تعیین و به طور موثر کنترل کند، ضروری به نظر می رسد(2). در سال های اخیر نظام مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط زیست (HSE)[7] به عنوان ابزار مدیریتی جهت کنترل و بهبود مسایل در کلیه طرح های توسعه ای و صنعتی مطرح شده است. این سامانه با بررسی همزمان سه عامل بهداشت ایمنی و محیط زیست، زمینه مناسبی جهت استفرار و اجرای استانداردهای مدیریت محیط زیستی (ISO 14001)[8]و معیار های ایمنی و بهداشت حرفه ای ( OHSAS 18001)[9] ایجاد می نماید. از آن جا که جهت اداره علمی امور زندگی می توان از الگوی اداره و مدیریت صنعت بهره گیری نمود، در اموری همچون اداره و مدیریت پارک های شهری نیز می توان از شیوه رایج در صنایع استفاده کرد و موضوعات بهداشت ، ایمنی و محیط زیست پارک های شهری را در فالب سامانه مدیریت بهداشت ، ایمنی و محیط زیست طراحی نمود (3). با توجه به اهمیت بالا بردن سطح بهداشت، ایمنی و محیط زیست در پارک های شهری مطالعات متعددی در سطح ایران و جهان انجام یافته است، میرزا محمدی با هدف تعیین اهمیت استقرار سامانه مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط زیست این سامانه را مورد بررسی قرارداده و این سیستم را یک ابزار مدیریتی می داند که بدون توجه به آن حفظ سلامتی فضای سبز امکان پذیر نمی باشد(4). صالحی و همکاران با مطالعه موردی پارک های منطقه یک شهرداری تهران از طریق بررسی های میدانی و پرسشنامه، شاخص های مربوط به موارد ایمنی، بهداشت و محیط زیست را ارائه داده اند(5). دیناروندی با استفاده از روش AHP و روش دلفی، به دنبال سنجش وضعیت بهداشت، ایمنی و محیط زیست پارک های شهری منطقه 6 تهران، چهارچوب سنجش این عوامل را در پارک های شهری مهیا و به تدوین مدل ویژه سنجش وضعیت بهداشت، ایمنی و محیط زیست در پارک های شهری پرداخته است(6). نتایج پژوهشی که توسط Rabare و همکاران در شهرکیسومو کنیا انجام یافت نشان داد که پارک های شهری نه تنها برای تفریح و گذراندن اوقات فراغت، بلکه به عنوان بخش مهمی از توسعه ساختار شهری می باشد و توجه کم و نبود امکانات لازم مانعی برای فواید اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی و آموزشی پارک ها به شمارمی آید(7). Irvin و همکارانش نیز در پژوهش خود به این مسئله پرداختندکه در محیط های شهری بیش تر از سایر مکان ها انسان و طبیعت با هم همزیستی دارند و این آگاهی که فضای سبز شهری منبع با ارزشی برای ایجاد شهرهای پایدار می باشد درحال افزایش است ، این مکان ها نه تنها دردستیابی به حفاظت از تنوع زیستی نقش دارند بلکه مهمترین روشی است که ساکنان شهرها می توانند از آن طریق از طبیعت سود ببرند (8). در تحقیق Van Herzeleو Vriesکه به مطالعه در مورد ارتباط بین فضای سبز محیط و سلامت و رفاه حال ساکنان پرداخته اند، بررسی یک رشته از عوامل نظیر فعالیت فیزیکی، استرس، توانایی تمرکز نشان میدهد که بین شادی افراد و سبزی محیط ارتباط وجود دارد(9). درپژوهش انجام یافته توسط محمدی آشنایی هدف دستیابی به ابزار مدیریتی هدفمند و بر پایه استانداردهای موجود که بتواند مخاطرات بالقوه و بالفعل موجود در زمینه بهداشت، ایمنی و محیط زیست پارک ها و فضای سبز شهر ی به گونه ای دقیق تعیین و به طور موثر کنترل کند، می باشد(10). در این پژوهش با هدف بررسی مسائل ایمنی، بهداشت و محیط زیست HSE در پارک های اصلی شهر اهواز انجام یافته است. روش بررسی الگوریتم اجرائی این پژوهش براساس مدیریت محیط زیست، ایمنی و بهداشت در پارکهای شهر اهواز طراحی شده است. الگوریتم اجرایی پژوهش حاضر طی مراحلی نظامند و مبتنی بر روش تحقیق علمی طراحی شده است. هریک از مراحل انجام یافته در راستای نیل به هدف تحقیق در نمودار (1) آمده است.
نمودار 1- الگوریتم اجرای تحقیق Chart 1- Research implementation algorithm
گام اول: شناسایی منطقه مورد مطالعه
با توجه به این که شهر اهواز در مناطق هشتگانه خود دارای 202 پارک محله ای، همسایگی، ناحیه ای و منطقه ای می باشد که جمعا مساحت4،743،316 متر مربع را تشکیل می دهد، نسبت به انتخاب تعدادی نمونه تصادفی جهت بررسی مدیریت ایمنی بهداشت و محیط زیست در این پارک ها اقدام شد. از این رو 6 پارک از انواع مختلف پارک ها شامل پاکهای لاله و 42 هکتاری در مقیاس منطقه ای، پارک های ساحتی ساحل و جزیره در مقیاس ناحیه ای، پارک های دولت و شهربازی در مقیاس محله ای بر اساس تعداد جمعیت استقاده کننده، تعداد تجهیزات، مساحت، نوع پارک، نزدیکی به محل شهر جهت مطالعه انتخاب شد. گام دوم: شناسایی معیارها و شاخصهای تصمیمگیری در این گام به مطالعه و بررسی ادبیات پژوهش موجود در زمینه مدیریت محیط زیست، ایمنی و بهداشت پرداخته شد. بر پایه مطالعات انجام یافته و برداشتهای حاصل شده در محاصبه های تخصصی ضمن طرح موضوع به تهیه فرضیات تحقیق و مطالعات نظری آن پرداخته شد. ضمن این که از نشریات، کتب و پایان نامههای مرتبط نیز در این زمینه استفاده شده است. به این ترتیب مجموعهای از زیرمعیارها و شاخصها برای هریک از این معیارها شناسائی گردید و بر اساس نظر سنجی از خبرگان و تعیین درجه اهمیت آن ها بر اساس روش دلفی معیارها و شاخص های شناسایی و از 10-1 امتیاز دهی شدند و سپس شاخص های کم اهمیت حذف و شاخص های داری اهمیت انتخاب شدند. به این طریق معیارها و شاخص های شناسایی شده نهایی شدند. گام سوم: اولویتبندی شاخصها با تکنیک AHP در گام سوم این مطالعه با استفاده از تکنیک فرایند تحلیل سلسلهمراتبی اقدام به اولویتبندی معیارهای اصلی و شاخصهای شناسایی شده برای مدیریت محیط زیست، ایمنی و بهداشت گردیده است. پنل مورد نظر براساس ترکیبی از خبرگان با تخصصهای گوناگون تعیین گردید و از نمونهای به حجم 10 نفر استفاده شده است. این تحلیل براساس دیدگاه 10 نفر از خبرگان و براساس مقایسههای زوجی با استفاده از پرسشنامه خبره با مقیاس ساعتی صورت گرفته است. گام چهارم: انتخاب راهکار بهینه با تکنیک تاپسیس در این مطالعه شاخصهای متعددی شناسایی شده و هریک از شاخصها با تکنیک AHP رتبهبندی شدهاند، در انتها برای انتخاب گزینه مناسب از تکنیک تاپسیس استفاده شده است. سپس ماتریس امتیازدهی گزینهها براساس معیارها تشکیل میشود. برای امتیازدهی گزینهها براساس هر معیار از طیف لیکرت پنج درجه استفاده شده است، با استفاده از این روش وضع موجود پارک ها بررسی شد و به معیار ها امتیاز داده شد، به طوری که امتیاز 1 به معیار خیلی ضعیف و امتیاز 5 به معیاری که در وضعیت عالی قرار داشت اختصاص داده شد. امتیازات داده شده بر اساس روش تاپسیس مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. در تکنیک تاپسیس، گزینه بهینه، گزینهای است که بیش ترین فاصله را از عوامل منفی و کم ترین فاصله را از عوامل مثبت داشته باشد. با توجه به این که شاخصهای مختلف مورد استفاده در این تحقیق بعضاً مقیاسهای متفاوتی دارند، بنابرین لازم است شاخصهای مورد استفاده از مقیاس آزاد شوند و عدم تجانس آن ها از بین برود. دادههای گردآوری اولیه باید بیمقیاس شوند. برای انتخاب گزینه ایدهآل باید برای هر شاخص یک ایدهآل مثبت و یک ایدهآل منفی محاسبه شود. برای شاخصهایی که حالت مثبت دارند ایدهآل مثبت بزرگ ترین مقدار ستون مربوط در ماتریس بیمقیاس شده موزون میباشد و ایدهآل منفی کوچک ترین مقدار ستون مربوط میباشد. برای شاخصهایی که حالت منفی دارند، ایدهآل مثبت کوچک ترین مقدار ستون مربوط در ماتریس بیمقیاس شده موزون میباشد. ایدهآل منفی نیز بزرگ ترین مقدار ستون مربوط میباشد. میزان نزدیکی نسبی هر یک از شش گزینه موجود به راهحل ایدهآل حساب میشود. هرچه این مقدار به یک نزدیک تر باشد گزینه به جواب ایدهآل نزدیک تر است و گزینه بهتری میباشد. بنابراین با توجه به مقادیر محاسبه شده میتوان نتیجه گرفت اولویت پارکها براساس شاخصهای مدیریت محیط زیست، ایمنی و بهداشت چگونه است. نتایج 1- همان طور که در گام اول الگوریتم اجرای تحقیق اشاره شد در ابتدا 6 پارک از انواع مختلف پارک ها شامل پارک های لاله و 42 هکتاری در مقیاس منطقه ای، پارک های سیاحتی ساحل و جزیره در مقیاس ناحیه ای، پارک های دولت و شهربازی در مقیاس محله ای بر اساس تعداد جمعیت استقاده کننده، تعداد تجهیزات، مساحت، نوع پارک، نزدیکی به محل شهر جهت مطالعه انتخاب شد. سپس طبق گام دوم مجموعهای از شاخصها برای هریک از این معیارها شناسایی گردید و بر اساس نظر سنجی از خبرگان و تعیین درجه اهمیت آن ها بر اساس روش دلفی معیارها و شاخص های شناسایی شده از 10-1 امتیاز دهی شدند و شاخص های کم اهمیت حذف وشاخصهای داری اهمیت انتخاب شدند. معیار ها و شاخص های نهایی شده در شکل1 آمده است. 2- دراین مرحله با استفاده از تکنیک فرآیند تحلیل سلسلهمراتبی اقدام به اولویتبندی معیارهای اصلی و شاخصهای شناسایی شده برای مدیریت محیط زیست، ایمنی و بهداشت گردید. برای این منظور ساختار سلسلهمراتبی تحقیق به صورت شکل1ترسیم شده است. همچنین نتایج اولویت بندی معیارها که از طریق نرم افزار سوپردسیژن انجام یافته در شکل های 2،3،4 آمده است .
شکل1- معیارها و شاخصهای اصلی مدیریت محیط زیست، ایمنی و بهداشت Figure1- Factors and main indicators of environmental, safety and health management
شکل 2- نمایش گرافیکی اولویت معیارهای اصلی Figure 2- Graphical representation of the priority of the main criteria
شکل 3-نمایش گرافیکی تعیین اولویت معیارهای عوامل ایمنی
شکل4- اولویت نهایی شاخصها، برونداد نرمافزار سوپردسیژن Figure4- The final priority of indicators, the output of super decision
3-برای تعیین نمره وضع موجود پارک های مورد مطالعه، پس از بازدید میدانی و بررسی وضعیت موجود و مصاحبه، معیار ها با استفاده از طیف لیکرت پنج درجه امتیاز دهی شدند .به طوری که امتیاز 1 (خیلی ضعیف) ، 2( ضعیف) ، 3 (متوسط)، 4 (خوب ) ، 5 (عالی) در نظر گرفته شد. معیارهایی که امتیاز 5 را دارا می باشند، دارای وضعیت مطلوب و معیارهایی که امتیاز 1 و 2 را دارا می باشند وضعیت نامطلوبی را در پارک های مورد نظر دارند. نتایج بررسی نشان داد که معیارهای آب آشامیدنی در پارک لاله، سیستم روشنایی در مسیرها و محدوده های تفریحی در پارک 42 هکتاری، تهیه و سرویس دهی اغذیه در بوفه در پارک جزیره ضعیف می باشند و معیارهای گونه های گیاهی مناسب و مقاوم به آلودگی هوا در پارک دولت، ایمن سازی زمین بازی کودکان درپارک سیاحتی ساحل تهیه و سرویس دهی اغذیه در بوفه و رستوران پارک درپارک شهربازی دارای وضعیت خوبی می باشند . 4- در این مرحله پس از شناسایی معیارها ماتریس امتیازدهی گزینهها براساس معیارها تشکیل گردید. برمبنای وزن شاخصهای شناسایی شده، به مقایسه پارک ها با تکنیک تاپسیس پرداخته شد. خروجی نرم افزار TOPSIS برای محاسبات انجام شده به صورت جدول1 نشان داده شده است.
جدول 1- مقادیر CL محاسبه شدهTable1- Calculated CL value
در جدول بالا D + ایداه آل مثبت، D- ایده آل مثبت ، CLراه حل ایده آل می باشد. مقدار CL بین صفر و یک است. هرچه این مقدار به یک نزدیک تر باشد گزینه به جواب ایدهآل نزدیکتر است و گزینه بهتری میباشد. نتایج رتبه بندی پارکها در شکل 5 آمده است.
شکل5 - رتبه بندی پارک ها Figure5- Parks ranking
با توجه به مقادیر محاسبه شده مندرج در جدول 2میتوان نتیجه گرفت پارک جزیره بهترین پارک است. پارک لاله نیز با امتیازی مشابه در جایگاه دوم قرار دارد. پارک شهربازی و 42 هکتاری نیز در حد میانی هستند. پارک سیاحتی ساحل در مکان پایینی قرار دارد. پارک دولت نیز از بدترین وضعیت برخوردار است. سایر نتایج حاصل از بررسی وضعیت بهداشت، ایمنی و محیط زیست ناشی از تجزیه و تحلیل داده ها از طریق نرم افزار TOPSISبه این شرح است که به طور کلی وضعیت محیط زیست و ایمنی پارک های تحت مطالعه شهر اهواز متوسط و وضعیت بهداشت آنها در سطح پایین تری قرار دارد. امتیاز کسب شده شاخص ایمنی پارک های تحت مطالعه 0.526 از امتیاز شاخص محیط زیست آن ها با 0.656 کم تر و از امتیاز بهداشت با امتیاز 0.403 بیش تر است. این وضعیت به دلیل آن است که در اکثر پارک ها از نظر معیارهایی همچون وضعیت نگه داری ازمحیط زیست پارک و رسیدگی منظم به وضعیت پوشش گیاهی پارک و وضعیت تجهیزات عمومی شامل تعمیر، تفکیک زمین بازی کودکان در پارک، ایمن سازی زمین بازی کودکان و همچنین به علت جنس مناسب زمین بازی که اکثرا از کف پوش استفاده شده بود در وضعیت مناسبی قراردارند. در عین حال پارک های مورد مطالعه از نظر شاخص های بهداشتی به علت نداشتن آب آشامیدنی مناسب، تعداد کافی سرویس بهداشتی مخصوص معلولین، فقدان سطل های زباله های درب دار وکیسه دار به تعداد کافی در سطح پایین تری قرار دارند. دیگر نتایج حاکی از آن است پارک های تحت مطالعه از نظر شاخص مسیر ها و موقعیت پارک، شاخص ایمنی با داشتن 0.667 امتیاز در وضعیت بهتری نسبت به بقیه شاخص های تسهیلات ایمنی با 0.651 و زمین بازی و تجهیزات با 0.521 امتیاز قراردارد. زیرا پارک های مورد مطالعه از نظر امکان عبور صندلی چرخ دار، وضعیت سطوح کف، ترمیم و نگه داری مستمر سطوح کف، مناسب بودن پارک برای فعالیت بدنی، قابل دسترس بودن پارک برای عموم و قابل دسترس بودن پارک به خیابان در وضعیت مناسبی می باشند. نتایج بررسی رتبه بندی پارک ها بر اساس شاخص های بهداشت، محیط زیست و ایمنی طبق شکل های 7، 8 و9 نیز حاکی از آن است که پارک سیاحتی ساحل از نظر شاخص محیط زیست به علت برخورداری از گونه های گیاهی متنوع و مناسب و مقاوم به آلودگی هوا و آلودگی صوتی نظیر برهان، نخل خرما، اکالیپتوس، کهور، توت، انجیر معابد، کاج و غیره در رتبه اول و پارک شهربازی به علت نداشتن پوشش مناسب در رتبه آخر قرار دارد. بر اساس شاخص بهداشتی نیز شهر بازی به علت داشتن آب آشامیدنی مناسب و سرویس دهی مناسب اغذیه در بوفه و رستوران پارک در رتبه اول قرار دارد. بر اساس شاخص ایمنی نیز پارک جزیره به علت رعایت نکات ایمنی در ایمنی وسایل بازی ،جنس مناسب زمین بازی ،وجود تابلو های راهنما، قابل رویت بودن تابلو های راهنما و هشداردهنده در روز و شب در رتبه اول قرار دارد.شکل 6 نیز وضعیت هر شاخص را در هر پارک به طور جداگانه نشان می دهد.
شکل6-رتبه بندی پارک ها بر اساس شاخص محیط زیست Figure6. Parks ranking based on environmental indicators
شکل7-رتبه بندی پارک بر اساس شاخص بهداشت Figure7- Parks ranking based on health indicators
شکل 8 - رتبه بندی پارک بر اساس شاخص ایمنی Figure8- Parks ranking based on safety indicators
شکل9- وضعیت شاخص ها در هر کدام از پارک ها Figure9- Status of indicators in each of the parks
بحث و نتیجه گیری
نتایج بررسی پارک های شهر اهواز نشان داد وضعیت شاخص ایمنی پارک های تحت مطالعه 0.526 از امتیاز شاخص محیط زیست آن ها با 0.656 کم تر و از امتیاز بهداشت با امتیاز 0.403 بیش تر است. بررسی های بیش تر نشان میدهد که پارک جزیره به علت رعایت نکات ایمنی در ایمنی وسایل بازی، جنس مناسب زمین بازی، وجود تابلو های راهنما، قابل رویت بودن تابلو های راهنما و هشداردهنده در روز و شب، وجود نور درتجهیزات، مناسب بودن وضعیت مسیرهای اصلی پارک، وجود تعداد کافی سطل زباله، وضعیت مناسب سرویس های بهداشتی، اقدامات مناسب جهت کاهش آلودگی صوتی بهترین پارک و پارک دولت به علت مناسب نبودن ورودی ها و محدوه های تفریحی، فقدان نور کافی در محل تجهیزات، عدم وجود تابلوهای راهنما و هشداردهنده، فقدان تعداد مناسب پایه های روشنایی، فقدان آبخوری، فقدان سطل های زباله درب دار و کیسه دار به تعداد کافی، عدم جلوگیری از ورود موتور سوار در پارک بدترین پارک می باشد. با عنایت به نتایج ارزیابی وضعیت پارک های شهری شهر اهواز بر اساس معیار های ایمنی، بهداشت و محیط زیست، ذکر این مهم ضرورت داردکه موفقیت برنامه های اصلاحی برای بهینه سازی شرایط سلامت پارک های شهری در همراهی و یکپارچگی سه عامل یاد شده و اجرای مدیریت یکپارچه آن ها نهفته است و این بدان مفهوم است که پیاده سازی الگوی HSE-MSراهکاری موفقیت آمیز می تواند قلمداد گردد. از این رو نظر به اهمیت حیاتی پارامتر ها و عوامل ایمنی، بهداشتی ومحیط زیستی در محیط شهری و نیز ضرورت انجام بررسی های دوره ای_پایشی آنها از طریق شناسایی عوامل زیان آور و خطرزا ابزار مفیدی در برنامه ریزی و مدیریت سلامت پارک های شهری است. لذا پیشنهاد می شود در حیطه ایمنی پارک های شهری از دیدگاه ایمنی ، فضاهای پارک بخصوص زمین بازی کودکان و محل های تجمع بررسی شده و مخاطرات مورد آنالیز قرارگیرد. در بخش بهداشتی، عوامل زیان آور (از جمله عوامل شیمیایی، فیزیکی، بیولوژیکی و روانشناسی) آنالیز شود و راه های تماس با آنها، همچنین ساز و کارعمل، زمان های مواجهه و دیگر موارد مشابه بررسی شود. در حیطه زیست محیطی نیز کلیه اثرات و پیامدهای زیست محیطی موجود و حاصل از عملکرد های پارک بررسی گردد. منابع 1- Balram, Sh., Dragicevic, S., 2005. Attitudes toward Urban Green Space: Integrating Questionnaire Survey and Collaborative Gis Techniques to Improve Attitude Measurements. Landscape and Urban Planning, vol. 71, pp.147-162. 2- دیناروندی، مرتضی؛ صالحی، اسماعیل و شاکر زاده، محمد. «بررسی وضعیت سلامت پارک ساعی با استفاده از سیستم مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط زیست»، دومین کنفرانس برنامه ریزی و مدیریت محیط زیست،1391، دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران. 3- عدل، جواد.«جایگاه و نقش مشخصات مدیر ایمنی در مدیریت پارکها »، دومین سمینار ایمنی در بوستانها،1383، اداره فضای سبز منطقه 5 تهران. 4- میرزامحمدی، نگار؛ مرادیان، ستاره و جوزی، سیدعلی. «ضرورت استقرار سامانه مدیریت ایمنی و بهداشت و محیط زیست در پارکهای شهری و تاثیر آن در مدیریت بحران»، دومین کنفرانس ملی مدیریت بحران،1391، تهران. 5- صالحی، اسماعیل؛ حاجی باقری، هدی و قوانلو قاجار، مریم. «استقرار مدیریت ایمنی، بهداشت و محیط زیست در پارک های شهری مطالعه موردی پارک های منطقه یک شهرداری تهران»، دومین کنفرانس برنامه ریزی و مدیریت محیط زیست،1391، دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران. 6- دیناروندی، مرتضی.«مدیریت HSE در پارک های شهری»، پنجمین جشنواره ملی و نخستین جشنواره بین المللی برترین های پژوهش و نوآوری در مدیریت شهری،1391، تهران. 7- Rabare, RS., Okech, R. and Onyango, GM., 2009. The role of urban parks and socio-economic development: case study of Kisumu Kenya. Theoretical and empirical research in urban management media. 8- Irvin, KN., Fuller, RA., Pavine, P., Warren, PH., Lomas, KJ., Gaston, LJ., Gaston, KJ., 2010. Dimension of the Sustainable City, Springer Netherlands.www.Springer.com. 9- Van Herzele, A., Vries, S., 2011. Linking green space to health: a comparative study of two urban neighborhoods in Ghent, Belgium. springer science +business media 10- محمدی آشنانی، محمد حسین. «برنامه ریزی محیط زیست شهری با استفاده از سیستم مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط زیست»، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته برنامه ریزی مدیریت و اموزش محیط زیست،1389، دانشگاه تهران، دانشکده محیط زیست. 1- کارشناسی ارشد مدیریت محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز، اهواز، ایران. 2*- (مسوول مکاتبات): استادیار گروه مدیریت محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز، اهواز، ایران. [3]- استادیار گروه مدیریت محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز، اهواز، ایران. 1- MScof Environmental Management, Department of Eenvironmental Mmanagement, College of Agriculture &Natural Resources, Ahvaz Branch, Islamic Azad University, Ahvaz, Iran. 2- Assistant Professor of Environmental Management, Department of Eenvironmental Mmanagement, College of Agriculture &Natural Resources, Ahvaz Branch, Islamic Azad University, Ahvaz, Iran. * (Corresponding Author) 3- Assistant Professor of Environmental Management, Department of Eenvironmental Mmanagement, College of Agriculture &Natural Resources, Ahvaz Branch, Islamic Azad University, Ahvaz, Iran. [7]-Health , Safety ,Environment [8]-International Standard Organization [9]-Occupational Health and Safety Assessment Series | |||||||||||||||||||||||||||||||||
مراجع | |||||||||||||||||||||||||||||||||
1- Balram, Sh., Dragicevic, S., 2005. Attitudes toward Urban Green Space: Integrating Questionnaire Survey and Collaborative Gis Techniques to Improve Attitude Measurements. Landscape and Urban Planning, vol. 71, pp.147-162. 2- دیناروندی، مرتضی؛ صالحی، اسماعیل و شاکر زاده، محمد. «بررسی وضعیت سلامت پارک ساعی با استفاده از سیستم مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط زیست»، دومین کنفرانس برنامه ریزی و مدیریت محیط زیست،1391، دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران. 3- عدل، جواد.«جایگاه و نقش مشخصات مدیر ایمنی در مدیریت پارکها »، دومین سمینار ایمنی در بوستانها،1383، اداره فضای سبز منطقه 5 تهران. 4- میرزامحمدی، نگار؛ مرادیان، ستاره و جوزی، سیدعلی. «ضرورت استقرار سامانه مدیریت ایمنی و بهداشت و محیط زیست در پارکهای شهری و تاثیر آن در مدیریت بحران»، دومین کنفرانس ملی مدیریت بحران،1391، تهران. 5- صالحی، اسماعیل؛ حاجی باقری، هدی و قوانلو قاجار، مریم. «استقرار مدیریت ایمنی، بهداشت و محیط زیست در پارک های شهری مطالعه موردی پارک های منطقه یک شهرداری تهران»، دومین کنفرانس برنامه ریزی و مدیریت محیط زیست،1391، دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران. 6- دیناروندی، مرتضی.«مدیریت HSE در پارک های شهری»، پنجمین جشنواره ملی و نخستین جشنواره بین المللی برترین های پژوهش و نوآوری در مدیریت شهری،1391، تهران. 7- Rabare, RS., Okech, R. and Onyango, GM., 2009. The role of urban parks and socio-economic development: case study of Kisumu Kenya. Theoretical and empirical research in urban management media. 8- Irvin, KN., Fuller, RA., Pavine, P., Warren, PH., Lomas, KJ., Gaston, LJ., Gaston, KJ., 2010. Dimension of the Sustainable City, Springer Netherlands.www.Springer.com. 9- Van Herzele, A., Vries, S., 2011. Linking green space to health: a comparative study of two urban neighborhoods in Ghent, Belgium. springer science +business media 10- محمدی آشنانی، محمد حسین. «برنامه ریزی محیط زیست شهری با استفاده از سیستم مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط زیست»، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته برنامه ریزی مدیریت و اموزش محیط زیست،1389، دانشگاه تهران، دانشکده محیط زیست. | |||||||||||||||||||||||||||||||||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 2,810 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,100 |