بررسی نحوه توزیع عوامل کاربری اراضی شهری در طرح های توسعه شهری از منظر عدالت اجتماعی

مقاله پژوهشی

 

 

 

 

 

 

فصلنامه انسان و محیط زیست، شماره 59، زمستان1400، صص 123-140

بررسی نحوه توزیع عوامل کاربری اراضی شهری در طرح های توسعه شهری از منظر عدالت اجتماعی(مطالعۀ موردی: شهر سبزوار)

 

فرزانه سادات حسینی جنبذی^[1]*

Farzanehhosseini70@gmail.com

آرام کریمی^[2]

تاریخ دریافت: 28/07/95                                                                                 تاریخ پذیرش: 19/11/95

چکیده

زمینه و هدف: در سرتاسر جهان، کشورها به طور فزاینده­ای در حال شهری شدن هستند است ولی خدماتی که پاسخگوی نیازهای مختلف آنها باشد، به­گونه­ای مناسب، پاسخگوی شهروندان نیست. لذا یکی از مهم­ترین دغدغه­های برنامه­ریزان و مدیران شهری، نحوۀ توزیع و تخصیص منابع و خدمات شهری به صورت عادلانه در سطح مناطق مختلف شهر برحسب نیازهای جامعۀ شهری می­باشد. توزیع بهینۀ خدمات، ارتباط مستقیمی با برنامه­ریزی کاربری اراضی دارد. این مقاله با هدف بررسی نحوه توزیع عوامل کاربری اراضی شهری از منظر عدالت اجتماعی در نواحی مختلف شهر سبزوار صورت گرفته است.

روش بررسی:  روش تحقیق تحلیلی-تطبیقی بوده و از تکنیک­های آماری و مدل­های کاربردی امتیاز استاندارد شده و نزدیکترین مجاورت یا (همسایگی) استفاده شده است.

یافته­ها: نتایج تحقیق نشان می­دهد که شهر سبزوار در مقایسه با سرانۀ پیشنهادی طرح جامع سال 1388 و سرانه­های رایج در کشور فاصلۀ زیادی دارند. و در مقایسه با طرح جامع شهر سبزوار، با کمبود 84/9 مترمربّعی در کاربریهای خدماتی(تجاری، آموزشی، آموزش عالی، فرهنگی، مذهبی، اداری، بهداشتی- درمانی، پارک و فضا سبز، ورزشی) خود مواجه می­باشد. همچنین توزیع فضایی خدمات شهری در نواحی 13 گانۀ آن حالت نامتعادلی را نشان می­دهد به­گونه­ای که ناحیۀ 13 و 7 برخوردارترین این نواحی و ناحیۀ 11 محروم­ترین ناحیه از نظر خدمات عمومی می­باشد و براساس مدل  مشخص شد که الگوی توزیع کاربری­ها در سطح شهر بر اساس الگوی کاملاً خوشه­ای توزیع شده­اند، یعنی تجمّع و تمرکز برخی از کاربری­ها در یک مکان بیشتر از مکان­های دیگر است و فقط کاربری فرهنگی الگوی تصادفی و کاربری نظامی و انتظامی دارای الگوی یکسان و منظم می­باشد.

بحث و نتیجه­گیری: با توجه به پژوهش حاضر مسئولین باید سعی کنند فرصت­های برابر از حیث دسترسی به خدمات شهری را خلق نمایدو  همچنین با استفاده از فضای باز نظیر اراضی بایر به منظور رفع کمبودهای هر ناحیه و ایجاد فضای زندۀ شهری تلاش نمایند تا توزیع خدمات و تسهیلات متناسب با جمعیّت ناحیه و شعاع دسترسی باشد. و کاربری­ها به طور متوازن و متناسب با جمعیّت در بین نواحی  توزیع شوند.

واژگان کلیدی: کاربری اراضی، عدالت اجتماعی، امتیاز استاندارد شده، مدلRN، سبزوار.

 

 

 

Human and Environment, No. 59, Winter 2021, pp. 123-140

Investigating the Distribution of Urban Land Use in Urban Development Projects in Terms of Social Justice

                                                      (Case Study: Sabzevar City)

 

Farzaneh Sadat hosseini jonbazi [3]^*

Farzanehhosseini70@gmail.com

 Aram karimi [4]

Received: October 19, 2016

Accepted: February 7, 2017

Abstract

Background and Objective: Around the world, countries are increasingly moving toward urban but to meet the needs of their service is, appropriately, is accountable to citizens. Therefore, one of the main concerns of city planners and managers is how to fairly distribute and allocate urban resources and services in different areas of cities in proportion to the needs of urban society. Optimal distribution services, is directly related to land-use planning. This article aims to examine the distribution of urban land use from the perspective of social justice in different.

Materials and Methodology: areas Sabzevar been done The research method was analytical-comparative while using statistical techniques as well as practical models including standard rate and the closest proximity or neighborhood (RN) is used.

Results: The results show that the proposed comprehensive plan Sabzevar compared with 1388 per capita and per capita are far common in the country. Sabzevar in comparison to the master plan, a shortage of 9.84 square meters in land services (commercial, education, higher education, cultural, religious, administrative, health, parks and green space, sports). The spatial distribution of urban services in 13urban wetland areas shows that unstable condition So that District 13 and 7 enjoyed the most disadvantaged areas and the District 11 area of public services and cultural user’s only random pattern and the military and police have a regular pattern is the same.

Discussion and Conclusion: According to the present study, the authorities should try to create equal opportunities in terms of access and also using open space such as barren lands to meet the fees of each area and create a search living space to provide special services and facilities. With the population of the area and the radius of access. And the uses are evenly distributed among the districts in proportion to the population.

Key words: land use, social justice, Z score model, RN, Sabzevar.

 

 

مقدمه و بیان مسئله

در سرتاسر جهان، کشورها به طور فزاینده­ای در حال شهری شدن هستند(1). مطابق با گزارش سازمان ملل، بیش از 54 درصد جمعیت جهان در مناطق شهری زندگی می­کنند که این رقم، مطابق با پیش­بینی­های صورت گرفته در سال 2050 میلادی به 66 درصد افزایش خواهد یافت(2). رشد جمعیّت شهری جهان از یک طرف و نارسایی مدیریّت شهری در پاسخگویی نیاز شهروندان از سوی دیگر، کاهش عدالت شهری را در پی داشته است(3) و زمینه­ساز نابرابری اجتماعی شهروندان در برخورداری از خدمات شده است(4). در واقع جمعیت شهرها افزایش ‌یافته است ولی خدماتی که پاسخگوی نیازهای مختلف آن‌ها باشد، به­گونه­ای مناسب، پاسخگوی شهروندان نیست(5). این نابرابری­های شهری، تداعی‌کنندۀ یک نوع بی­عدالتی در فضاهای شهری است (6) و جدایی­گزینی­های اکولوژیک و شکاف روزافزون و دوقطبی شدن مناطق و گروههای اجتماعی را سبب می­شود(7) همچنین تغییرات وسیعی نیز از مقیاس محلی تا جهانی در کاربری زمین ایجاد کرده است (8). لذا نظام کاربری اراضی، امروزه به یکی از عرصه­های تشدید نابرابری­های اجتماعی در شهرها بدل شده است(9). با توجّه با این مطالب می­توان دریافت که توزیع بهینه خدمات ارتباط مستقیمی با برنامه­ریزی کاربری اراضی دارد. با این وجود کاربری اراضی، الگوی تغییر آن و نحوۀ توزیع و پراکنش فضایی کاربری اراضی، بخش مهمی از اندیشه­های برنامه­ریزی و سیاست­گذاری­های شهری منطقه­ای را به خود تخصیص داده است(10). در واقع هدف نهایی برنامه­ریزی کاربری زمین، ایجاد نوعی "تعادل زیست محیطی" و"عدالت اجتماعی" در روند پیشرفت و آبادانی شهر است(11). از این رهگذر می­توان دریافت که توزیع بهینۀ خدمات شهری از مهم­ترین نشانه­های عدالت اجتماعی بشمار می­رود. چرا که تداوم حفظ منافع گروه­های اجتماعی مختلفی بر اساس گسترش بهینۀ منافع شهری، درآمدها و هزینه­ها را در بر خواهد داشت (12).  به عبارت دیگر، در توزیع
بهینۀ خدمات و امکانات باید نفع همۀ اقشار و گروه­های اجتماعی جامعه در نظر گرفته شود تا عدالت اجتماعی و فضایی تحقق یابد(13). از نقطه نظر جغرافیایی عدالت اجتماعی شهر مترادف با توزیع فضایی عادلانۀ امکانات و منابع بین مناطق مختلف شهری و دستیابی برابر شهروندان به آنها است زیرا عدم توزیع عادلانه آنها به بحرانهای اجتماعی و مشکلات پیچیده فضایی خواهد انجامید(14). بنابراین نابرابری­های شهری از مسائل عمده و نگران­کننده در بیشتر بخش­های جهان است، از این رو، بعضی از اهداف اجتماعی برنامه­ریزان و سیاستگذاران، کاهش نابرابری شهری، به طور عام و خاص است(15).

واقعیت این است که دغدغه خاطر همیشگی شهروندان هر جامعه­ای، عدالت اجتماعی است. بنابراین یکی از با اهمیت­ترین و ضروری­ترین مسائل برنامه­ریزی شهری، توزیع عادلانه امکانات، خدمات و میزان دسترسی شهروندان در سطح محله­ها، ناحیه­ها و مناطق شهری است. برنامه­ریزان شهری موظّف به رعایت اصول عدالت­گرایانه در تمام ابعاد برنامه­ریزی شهری هستند. به­گونه­ای که تحقق آرمان­ها و حل واقعی مسائل شهری به راهبردهای علمی و اجرایی عدالت محور نیاز دارد تا از اختلافات و بروز مشکلات شهری کاسته شود. در این راستا شهر سبزوار به عنوان سوّمین شهر استان خراسان رضوی به دلایلی همچون توسعۀ ناموزون و ناهنجاری فیزیکی و جمعیّتی، مشکلات محتوایی طرح­های شهری و ضعف عملکرد مدیریّت شهری، شاهد نوعی آشفتگی و نابسامانی در توزیع عادلانۀ خدمات شهری می­باشد. اهدافی که این پژوهش به دنبال آن می­باشد، عبارتند از:

1. بررسی وضعیّت کاربری­ها به لحاظ کمّی و کیفی در شهر سبزوار.
2. بررسی و ارزیابی کاربری­ها به لحاظ مقایسۀ سرانه­های موجود با سرانه­های مطلوب در طرح­های شهری.
3. بررسی میزان عدالت اجتماعی در توزیع فضایی کاربری­ها در شهر سبزوار.

 

ادبیات موضوع

اصطلاح و مفهوم کاربری اراضی و توزیع عادلانه منابع و خدمات شهری، ابتدا در غرب به منظور نظارت بیشتر دولت ها بر نحوۀ استفاده از اراضی و حفظ حقوق مالکیت مطرح شد؛ لیکن با گسترش شهرنشینی ابعاد و محتوای این مفهوم روز به روز وسیع­تر شد(16). در این میان، زمین مهم­ترین عنصر تشکیل دهندۀ محیط فیزیکی و بستر فعالیّت­های شهری است و همیشه به عنوان فاکتور اساسی برای شکل شهری مورد توجّه برنامه­ریزان بوده است (17) به گونه­ای که محققانی چون چاپین برنامه­ریزی شهری را برنامه­ریزی کاربری زمین شهر(18) بر این اساس میتوان کاربری زمین را جنبه­های فضایی همۀ فعالیتهای انسان روی کرۀ زمین برای رفع نیازهای مادی و فرهنگی او در نظر گرفت(19) همچنین برنامه­ریزی کاربری زمین، ساماندهی مکانی و فضایی فعالیت­ها و عملکردهای شهری بر اساس خواست­ها و نیازهای جامعۀ شهری است (20، 21، 22) و هستۀ اصلی برنامه­ریزی شهری را تشکیل می­دهد (23). مفهوم دیگری که در این پژوهش مد نظر است، مفهوم عدالت اجتماعی می­باشد.

عدالت از مفاهیم اصلی توسعۀ پایدار شهری(24) و از مهم­ترین دغدغه­ها و آرمان­های انسانی محسوب می­شود (25). مفهوم عدالت اجتماعی همواره در فلسفه اجتماعی از اخلاق ارسطو به این طرف مطرح بوده است و در دو قرن اخیر این موضوع توسط هیوم و روسو مطرح گردید و اصول عدالت اجتماعی توسط بنتهام و میل فرمول­بندی شد(26). ولی مفهوم عدالت اجتماعی برای اولین بار در دهه 1960 توسط اسمیت وارد ادبیات جغرافیا شد و اوج آن در دهۀ 1970 است(27) این مفهوم در همین دهه به­طور جدی مورد توجه جغرافیدانان رادیکال قرارگرفت(28) و امروزه در کانون اکثر مطالعات شهری قرار دارد(29). از نظر هاروی، عدالت اجتماعی در شهر باید به­­گونه­ای باشد که نیازهای جمعیت شهری را پاسخگو باشد و تخصیص منطقه­ای، منابع را به گونه­ای هدایت کند که افراد با کمترین شکاف و اعتراض نسبت به استحقاق حقوق خود مواجه باشند. از نظر وی مفهوم عدالت اجتماعی در نهایت یعنی « توزیع عادلانه از طریق روش­های عادلانه»(30). در تعریفی دیگر عدالت اجتماعی اینگونه تعریف شده است: عدالت اجتماعی یعنی با هریک از افراد جامعه به­گونه­ای رفتار شود که مستحق آن است و در جایگاهی قرار گیرد که سزاوار آن است. به عبارت دیگر، هر فرد براساس کار، امکانات فکری و ذهنی و جسمی بتواند از موقعیت­های مناسب و نعمات برخوردار شود(31). اصول عدالت اجتماعی باید ناظر بر تقسیم ثمرات تولید و توزیع مسؤولیت­ها در فرایند کار جمعی باشد. این اصول همچنین شامل نهادها و سازمانهای اجتماعی مرتبط با فعالیت تولید و توزیع نیز می­شود. لذا به کمک این اصول می­توان مسائل متنوعی مانند مکانیابی قدرت و توانایی تصمیم­گیری، توزیع نفوذ نهادهای کنترل کننده و تنظیم­کننده فعالیتها و جز آنها بررسی کرد(32).

 

پیشینه تحقیق

با توجه به  اهمیّت و ضرورت  موضوع این مقاله، بسیاری از پژوهشگران در این موضوع تحقیقاتی انجام داده­اند و به تحلیل آن پرداخته­اند؛ که در جدول شماره 1 به اختصار به تعدادی از آنها اشاره می­نماییم:

 

 

 

 

 

 

 

جدول1- پیشینه تحقیق

نویسندگان	سال	عنوان	نتایج
زنگی­ آبادی و همکاران	1394	تحلیلی بر توزیع فضایی جمعیّت و خدمات شهری با تأکید بر عدالت اجتماعی و نابرابری­های شهری، (مطالعۀ موردی: محلات شهر فیروز آباد شیراز)	با استفاده از ضریب رگرسیون مشخص شد که جمعیّت پذیری نواحی شهری مطابق با مساحت موجود محلات نبوده است و همچنین براساس مدل امتیاز استاندارد شده  نیز بیشترین نابرابری در توزیع فضایی مربوط به شاخص خدماتی، آموزش عالی، جهانگردی و پذیرایی، مراکز ورزشی و کمترین مربوط به خدمات حمل و نقل می­باشد
عزت پناه و همکاران	1394	بررسی نحوه توزیع عوامل کاربری اراضی شهری در طرح های توسعه شهری از منظر عدالت اجتماعی، (مطالعه موردی: شهر شاهین دژ)	اکثر کاربری های زمین شهری در شاهین دژ با سرانه های استاندارد رایج در کشور فاصله زیادی دارند و برحسب میزان کمبود فضا می توان به کاربری های فرهنگی، مذهبی، بهداشتی و غیره اشاره کرد. هم چنین یافته ها بیانگر توزیع ناعادلانه تعدادی از فعالیت ها و خدمات شهری در بین محلات مختلف شهر می­باشد. درنهایت بررسی نحوه توزیع فضایی خدمات شهری نشان از تمایل کاربری های اراضی شهر به سمت تمرکز و قطبی شدن در برخی نواحی شهر دارد.
نظم­فر و همکاران	1393	تحلیل وضعیت عدالت اجتماعی در ساختار فضایی درون شهری (مطالعه موردی: شهر مراغه)	نواحی 5 و 2 کاملاً برخوردار، نواحی 3 و 6 برخوردار، ناحیه 1 نیمه برخوردار و نواحی4 و 7 محروم هستند.
پور احمد و همکاران	1393	بررسی و ارزیابی کاربری اراضی شهری از منظر عدالت اجتماعی (مورد مطالعه: کاشان)	کاربری­ها پراکنش مناسبی ندارند. آشفتگی کمی و کیفی در کاربری اراضی نواحی دهگانۀ کاشان وجود دارد.

 

 

روش تحقیق

این پژوهش با در نظر گرفتن اهمیت و جایگاه کاربری­های شهر و چگونگی توزیع آن در شهرها، با روش «تحلیلی-تطبیقی» انجام شده است. در این پژوهش ابتدا براساس کار میدانی وضعیت کاربری اراضی شهر سبزوار بررسی شده است. سپس با استفاده از مدل­ امتیاز استاندارد شده، تخصیص و تمرکز منابع و خدمات شهری در بین نواحی شهر مورد ارزیابی قرار گرفته است. همچنین جهت تحلیل شاخص عدالت اجتماعی با بکارگیری تکنیک مجاورت یا همسایگی (RN) پرداختیم و در نهایت جهت ترسیم نقشه­ها از نرم افزار GIS استفاده شده است.

 

 

 

 

 

محدوده مورد مطالعه

محدودۀ مکانی پژوهش، شهر سبزوار به عنوان سوّمین شهر پرجمعیّت خراسان رضوی و مرکز شهرستان سبزوار می­باشد با 46/3175 هکتار، در غرب این استان واقع شده است. این شهرستان با ارتفاع 978 متر از سطح آبهای آزاد، در ﹰ 20 ﹶ40ﹾ 57 درجه طول شرقی وﹰ45 ﹶ12 ﹾ36 عرض شمالی واقع شده است. که در این تحقیق، نواحی 13 گانۀ شهرداری سبزوار به عنوان مبنا برای تحلیل انتخاب گردید.

 

 

شکل 1- نقشۀ موقعیت سیاسی-جغرافیای سبزوار

 

 

ارزیابی کمّی کاربری اراضی شهر سبزوار

 

سرانۀ کاربری­های شهری موضوعی است که از ابتدای شکل­گیری تفکّر برنامه­ریزی و طرّاحی شهری مورد توجّه شهرسازان بوده است. تاکنون، تعیین سرانۀ کاربریها در طرحهای جامع شهری در ایران، عمدتاً با استفاده از متون و تجارب خارجی بوده است. این طرحها، عمدتاً روند گذشته، وضع موجود و برداشت­های ذهنی و توصیفی را مبنای تخصیص سرانه­های جدید دانسته و غالباً فاقد نگاه تحلیلی در تعیین سرانه­ها هستند. مسئله اصلی در رابطه با سرانه کاربریهای زمین شهری را میتوان مطابقت نداشتن این سرانه­ها با شرایط مختلف شهرها در ابعاد جمعیّتی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، محیطی و اقلیمی شهرهای ایران دانست(33). در زیر به بررسی کمّی مساحت و سرانه­های کاربری اراضی شهر سبزوار اقدام می­نماییم:

1- کاربری مسکونی 

این کاربری شامل واحدهای مسکونی تک واحدی یا چند خانواری، واحدهای مسکونی مجزا به صورت آپارتمانی و تک خانواری که دارای یک فضای باز مشترک هستند و خوابگاههای دولتی و غیر دولتی مانند خوابگاه دانشجویی و فرهنگیان و غیره می­باشد که با مساحت حدوداً 95/8823042  متر مربع 84/35 درصد از مساحت شهر را به خود اختصاص داده است و با توجّه به جمعیّت 258690نفری شهر سبزوار در سال 1394، سرانۀ این

 کاربری به ازای هر شهروند شهر سبزوار 11/34 متر مربع است. با توجّه به سرانۀ پیشنهادی طرح جامع برای این کاربری که حدود 4/29 مترمربّع می­باشد در وضعیّت مطلوبی قرار دارد. همچنین مقایسۀ سرانۀ مسکن برای هر نفر در سال 1394 در مقایسه با سرانۀ استاندارد کشوری برای کاربری مسکونی که 30-50 مترمربع می­باشد در وضعیّت مساعدی قرار دارد.

2- کاربری تجاری

این کاربری شامل کلیّۀ مراکز عمده فروشی، تمامی مراکز خرده فروشی، پاساژها و مجموعه­های تجاری، میدان میوه و تره بار، آموزشگاه­های رانندگی، آموزش خیاطی و غیره است که با مساحت 74/676905 متر مربع حدود 75/2 درصد از مساحت شهر را در برگرفته است. با توجّه به جمعیّت 258690 نفری شهر در سال 1394، سرانۀ این کاربری برای هر شهروند شهر سبزوار 62/2 مترمربّع می­باشد. لذا با توجّه به سرانۀ پیشنهادی وزارت مسکن و شهرسازی برای این کاربری که حدود 2 تا 4 مترمربّع است، و سرانۀ پیشنهادی طرح جامع شهر سبزوار که 4/2 مترمربّع برای هر نفر می­باشد مشاهده می­شود که وضعیّت کاربری تجاری در سبزوار مطلوب بوده و کمبودی در این زمینه دیده نمی­شود.

3- کاربری آموزشی

به لحاظ اهمیّت کاربری آموزشی در توسعۀ منابع انسانی و جامعه، این کاربری در شهرها از اهمیّت ویژه­ای برخوردار است. این کاربری با مساحت 87/1596200 متر مربع 48/6 درصد از مساحت شهر را در برگرفته است.  استانداردهای  پیشنهادی مربوط به سرانه­های فضاهای آموزشی در طرح جامع برای آموزش پیش دبستانی، ابتدایی، راهنمایی، دبیرستان، هنرستان، آموزش عالی  به ترتیب سرانه­ای معادل 1/0، 6/0، 4/0، 5/0، 2/1، 1/4 مترمربّع است. با توجّه به جمعیّت 258690 نفری شهر در سال 1394­، سرانه این کاربری­ها برای هر شهروند شهر سبزوار به 07/0 ، 49/0، 44/0، 51/0، 69/0، 81/3متر مربّع می­باشد. مشاهده می­شود که کاربری­های راهنمایی و دبیرستان  از نظر سرانه در وضعیّت مطلوبی می­باشد ولی در کاربری آموزش پیش دبستانی، ابتدایی، هنرستان و آموزش عالی با کمبود مواجه هستیم. همچنین بر اساس استانداردهای منتج از دفتر آموزش و پرورش استاندارد آموزش شهری و برحسب تقسیم­بندی داخلی شهرها 4/4 مترمربّع می­باشد. در محدودۀ مورد مطالعه کل سرانۀ آموزشی در شهر سبزوار برابر با 01/7 مترمربّع برای هر شهروند می­باشد. لذا سرانۀ کاربری آموزشی در وضعیّت مطلوبی قرار دارد.

4- کاربری فرهنگی و مذهبی

شهرها بستر و تجلّی گاه فرهنگ­ها و مکان پویائی فرهنگی و تمدن اقوام بوده و هستند. با توجّه به جمعیّت 258690 نفری شهر در سال 1394، سرانۀ این کاربری برای هر شهروند شهر سبزوار 63/0 مترمربّع است. با توجّه به سرانۀ پیشنهادی برای این کاربری­ها در طرح جامع شهر سبزوار 7/0 مترمربّع می­باشد. لذا مقایسۀ سرانۀ این کاربری با طرح جامع بیانگر کمبود نسبی مکانهای فرهنگی در سطح شهر می­باشد. ضمن اینکه میزان بزهکاری در شهر با کمبود مکانهای فرهنگی کاملاً در ارتباط است.

5- کاربری ورزشی

با توجّه به این که مراکز ورزشی باعث سلامت جسمی و روحی شهروندان می­گردد، اختصاص یافتن فضایی برای ورزش و تفریح از ضروریات زندگی شهری است. این کاربری با مساحت 51/ 196071مترمربّع80/0 درصد از مساحت شهر را در برگرفته است. با توجّه به جمعیّت 258690 نفری شهر در سال 1394، سرانۀ این کاربری برای هر شهروند شهر سبزوار 76/0مترمربّع است. سرانۀ استاندارد برای این کاربری 5/2-2 مترمربّع برای هر نفر است  و سرانۀ پیشنهادی طرح جامع 3/1 مترمربّع می­باشد. لذا با توجّه به وضعیّت موجود در فضای ورزشی در شهر سبزوار در سال 1394 کمبود قابل ملاحظه­ای وجود دارد . 

6-کاربری فضای سبز

 امروزه فضای سبز در شهرها یکی از عناصر اصلی آن می­باشد. این کاربری شامل پارک­ها و فضای سبزی که به منظور استفاده عمومی ایجاد شده و برای مردم قابل دسترسی باشد لذا این کاربری با مساحت 11/590577 مترمربّع 40/2 درصد از مساحت شهر را در بر گرفته است. با توجّه به جمعیّت 258690 نفری شهر در سال 1394، سرانۀ این کاربری برای هر شهروند شهر سبزوار 28/2 مترمربّع است. سرانۀ پیشنهادی سازمان ملل برای کاربری فضای سبز 24-20 متر مربّع و سرانۀ پیشنهادی وزارت مسکن و شهرسازی برای فضای سبز 12-7 مترمربّع می­باشد. همچنین سرانۀ  پیشنهادی این کاربری در طرح جامع شهر سبزوار برابر با 9/7 مترمربّع می­باشد. که با توجّه به وضع موجود سال 1394 کمبود قابل توجّهی در کاربری پارک و فضای سبز در سبزوار وجود دارد. 

7- کاربری درمانی و بهداشتی  

کاربری بهداشتی درمانی از زیرساختهای اساسی شهری در جهت توسعۀ نواحی می­باشد. مکانیابی کاربری درمانی بهداشتی باید براساس نیاز و دسترسی سریع مردم انجام پذیرد و همچنین باید به دور از سرو صدا و ترافیک و فضای سبز جهت تلطیف هوای محیط باشد. کاربری درمانی با مساحت 55/187855 مترمربّع و کاربری بهداشتی با مساحت 14/16770 مترمربّع مجموعاً 32/1 درصد از مساحت شهر را شامل می شود. با توجّه به جمعیّت 258690 نفری شهر در سال 1394، برای هر شهروند شهر سبزوار سرانۀ کاربری درمانی73/0 و بهداشتی 06/0 مترمربّع است. سرانۀ پیشنهادی وزارت مسکن و شهرسازی برای کاربری درمانی و بهداشتی5/1– 75/0 مترمربّع برای هر نفر است و سرانۀ پیشنهادی طرح جامع شهر سبزوار 8/0 متر مربّع می­باشد، با توجّه به وضعیّت موجود می­توان اذعان داشت که  شهر سبزوار  با کمبود شدید فضای درمانی و بهداشتی مواجه می­باشد.

8- کاربری اداری

این کاربری با مساحت 39/381328مترمربّع حدود 55/1 درصد از مساحت شهر را در برگرفته و با توجّه به جمعیّت شهر سبزوار در سال 1394، سرانۀ این کاربری برای هر شهروند شهر سبزوار 47/1مترمربّع است. سرانۀ پیشنهادی طرح جامع برای این کاربری 7/1 مترمربّع و سرانۀ استاندارد کشوری 5/2-5/1 مترمربّع می­باشد که با کمبود سرانه اداری مواجه می­باشیم .

9- کاربری نظامی و انتظامی

کاربری نظامی و انتظامی با مساحت 07/28834 مترمربّع حدود 17/1 درصد از مساحت شهر را در برگرفته و با توجّه به جمعیّت سبزوار در سال 1394، سرانۀ این کاربری برای هر شهروند شهر سبزوار 03/0 مترمربّع است. سرانۀ پیشنهادی طرح جامع برای کاربری انتظامی 6/0 مترمربّع و سرانۀ استاندارد کشوری4/0 مترمربّع می­باشد، همانطور که مشهود است، این کاربری با کمبود قابل توجّهی رو­به­رو می­باشد.

10- کاربری  تأسیسات و تجهیزات شهری

این گروه از کاربری­ها، دامنه وسیعی از خدمات شهری را در بر می­گیرد و در برگیرندۀ گورستان، غسالخانه، کشتارگاه، ترانس­های برق و غیره می­باشد. این کاربری با مساحت31/319266 مترمربّع حدود 30/1 درصد از مساحت شهر را در برگرفته است و با توجّه به جمعیّت 258690 نفری شهر در سال 1394، سرانۀ این کاربری برای هر شهروند شهر سبزوار23/1 مترمربّع است. سرانۀ پیشنهادی طرح جامع برای این کاربری 4/1مترمربّع و سرانۀ استاندارد کشوری 5-2 مترمربّع می­باشد که با کمبود مواجه هستیم.

11- کاربری جهانگردی و پذیرایی

این کاربری شامل آشپزخانه، ساندویچی، رستوران، کافی شاپ، مهمان­سرا و ... می­باشد. مساحت47/33470 مترمربّع حدود 14/0 درصد از مساحت شهر را در برگرفته است و با توجّه به جمعیّت 258690 نفری شهر در سال 1394، سرانۀ این کاربری برای هر شهروند شهر سبزوار13/0 مترمربّع است. سرانۀ پیشنهادی طرح جامع برای این کاربری 6/0 مترمربّع می باشد.  این اعداد و ارقام حاکی از این است که شهر سبزوار در این کاربری با کمبود مواجه می­­باشد.

 

 

جدول2- میزان تحقق پذیری و نسبت کمبودهای کاربری اراضی شهری در طرح­های شهری سبزوار در سال 1394

نوع کاربری		سطح(وضع موجود)(هکتار)	سرانۀ وضع موجود)	درصد(وضع موجود)	سطح پیشنهادی(هکتار)	سرانه پیشنهادی	درصد پیشنهادی	سرانه استاندارد کشوری (مترمربع)	کمبود کاربریها (هکتار)	مازاد کاربریها (هکتار)
مسکونی		30/882	11/34	84/35	89/795	37/09	46/34	50-30		41/86
تجاری		69/67	62/2	75/2	44/51	08/2	93/1	4-2		18/23
تجاری متروکه		19/4	16/0	17/0	-	-	-	-		-
آموزشی	پیش دبستانی	73/1	07/0	07/0	1/77	08/0	08/0	8	04/0
	دبستان	55/12	51/0	51/0	13/14	66/0	61/0	9	58/1
	راهنمایی	36/11	46/0	46/0	84/10	51/0	47/0	11		82/0
	دبیرستان	27/13	54/0	54/0	70/13	64/0	59/0	12	43/0
	هنرستان	88/17	73/0	73/0	10/18	84/0	79/0	-	22/0
مجموع آموزشی		79/56	20/2	30/2	58/55	73/2	54/2	-	76/1
آموزش عالی		44/98	81/3	00/4	25/125	84/5	42/5	5/1	81/26
سایر آموزشی		38/4	17/0	18/0	10/5	24/0	22/0	-	72/0
فرهنگی		54/3	14/0	14/0	75/20	97/0	70/0	1-75/0		18/1
مذهبی		71/12	49/0	52/0				1-5/0
درمانی		79/18	73/0	76/0			90/0	5/1-75/0		28/0
بهداشتی		68/1	06/0	07/0				6/0
ورزشی		61/19	76/0	80/0	59/49	31/2	15/2	5/2-2	98/29
پارک و فضای سبز		06/59	28/2	40/2	74/101	74/4	41/4	12-7	68/42
اداری		13/38	47/1	55/1	05/29	53/1	26/1	5/2-5/1		08/9
نظامی و انتظامی		88/2	03/0	17/1	34/15	71/0	66/0	4/0	46/12
جهانگردی و پذیرایی		35/3	13/0	14/0	54/3	17/0	15/0	-	19/0
کارگاهی و  صنعتی		74/73	85/2	00/3	43/61	86/2	66/2	5/3-2		31/12
حمل و نقل و انبار داری		52/36	41/1	48/1	63/35	66/1	54/1	5-2	89/0
ترمینال		95/0	04/0	04/0
پارکینگ		009/0	003/0	0003/0
تأسیسات و تجهیزات		93/31	23/1	30/1	88/31	49/1	38/1	5-2		05/0
اراضی بایر		87/770	80/29	31/31	12/653	44/30	40/28	-		75/117
اراضی زراعی		58/200	75/7	15/8	47/178	32/8	73/7	-		88/26
باغات		64/4	78/1	87/1				-
باغ مسکونی		13/0	05/0	05/0				-
سایر(درحال ساخت، مخروبه و  غیره)		52/31	22/1	28/1	80/24	16/1	01/0	-		72/6
مجموع		43/2424	46/97	100	57/2309	82/107	100			86/114
جمعیّت		258690

منبع: یافته­های پژوهش

 

 

 

بررسی توزیع فضایی خدمات شهری سبزوار بر اساس مدل امتیاز استاندارد شده

از جمله مدل­های کمّی به منظور ارزیابی و رتبه­بندی مسائل شهری و منطقه­ای، می­توان به مدل امتیاز استاندارد شده اشاره کرد. مدل امتیاز استاندارد شده قادر است تفاوت­های مهم بین نواحی را از نظر شاخص­های تعیین شده آشکار سازد(34). روش محاسبۀ این مدل به شکل زیر می­باشد که در آن:

 

SSij = امتیاز استاندارد شدۀ شاخص i برای شهرj

Xij = مقدار شاخص i برای شهر j

Xi = میانگین شاخص ها

Sni = انحراف معیار شاخص i

در این مدل با توجّه به امتیازات به دست آمده، نواحی شهری در چهار طبقه تفکیک شدند که عبارتند از:

1. کاملاً برخوردار= از مثبت یک تا مثبت 5/0
2. برخوردار= از مثبت 499/0تا صفر
3. نسبتاً برخوردار= از منفی 999/0 تا منفی 499/0
4. برخورداری ضعیف= از منفی5/0 تا منفی یک

یافته­های حاصل از این مدل نشان می­دهد که، ناحیۀ 13 و در کنار آن ناحیۀ 7 از نظر سطح برخورداری از کاربریهای خدماتی و  عمومی در وضعیّت کاملاً برخوردار قرار گرفته­اند. نواحی 12، 10 و 4 در وضعیّت برخوردار، نواحی 5، 9، 1، 3، 2 و 8 در وضعیّت نسبتاً برخوردار و در نهایت ناحیه 11 در رتبه برخورداری ضعیف قرار گرفته است. در این مدل بدلیل وسعت زیاد ناحیۀ 13 و کم جمعیّت بودن این ناحیه نسبت به وسعت آن باعث می­شود که نمرۀ برخورداری این ناحیه رقم بالایی را نشان دهد و محاسبات دور از ذهن و غیرواقعی به نظر برسد. به همین دلیل در این روش یکبار دیگر همان محاسبات را بدون در نظر گرفتن ناحیۀ 13 انجام داده­ایم. بر این اساس نواحی 7  و 10 در برخورداری کامل می­باشند و نواحی 4 و 12 برخوردار از خدمات می­باشند. همچنین نواحی 1، 5، 6، 7، 8، 9 برخورداری نسبی از این خدمات و امکانات را دارند. نواحی 2، 3 و 11 برخورداری ضعیفی از خدمات و امکانات را دارند.

 

جدول3- نمرۀ برخورداری نواحی شهر سبزوار با استفاده از مدل امتیاز استاندارد شده

ناحیه	میانگین حسابی	رتبه	گروه بندی
11	566/0-	13	برخورداری ضعیف
1	117/0-	8	نسبتاً برخوردار
2	271/0-	10	نسبتاً برخوردار
3	212/0-	9	نسبتاً برخوردار
5	068/0	6	نسبتاً برخوردار
6	471/0-	12	نسبتاً برخوردار
8	413/0-	11	نسبتاً برخوردار
9	112/0-	7	نسبتاً برخوردار
4	255/0	5	برخوردار
10	398/0	4	برخوردار
12	425/0	3	برخوردار
7	515/0	2	کاملاً برخوردار
13	636/0	1	کاملاً برخوردار

 

 

 

 

     

 

 

 

 

 

 

 

 

منبع: یافته­های پژوهش

 

     جدول3: نمره برخورداری نواحی شهر سبزوار با استفاده از مدل امتیاز استاندارد شده بدون ناحیه13

ناحیه	رتبه	نمره برخورداری	گروه بندی
2	9	235/0-	برخورداری ضعیف
3	8	185/0-	برخورداری ضعیف
11	12	544/0-	برخورداری ضعیف
1	7	714/0	نسبتاً برخوردار
5	5	038/0-	نسبتاً برخوردار
6	11	432/0-	نسبتاً برخوردار
8	10	372/0-	نسبتاً برخوردار
9	7	090/0-	نسبتاً برخوردار
4	4	281/0	برخوردار
12	3	436/0	برخوردار
7	51	714/0	کاملاً برخوردار
10	2	547/0	کاملاً برخوردار

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

منبع: یافته­های پژوهش

 

شکل 2- برخورداری نواحی شهر سبزوار با استفاده مدل امتیاز استاندارد شده با ناحیه13

شکل 3- برخورداری نواحی شهر سبزوار با استفاده مدل امتیاز استاندارد شده بدون ناحیه 13

 

تحلیل عدالت اجتماعی با تکنیک نزدیکترین مجاورت یا همسایگی(RN)

روش نزدیکترین مجاورت یا همسایگی برای نشان دادن پراکندگی پدیده­هایی به کار می­رود که با نظم فضایی در یک محدودۀ مشخص توزیع شده­اند. این روش شاخصی به نام RN به وجود می­آورد که از صفر تا 5/2 ادامه دارد . بر اساس فرمول نزدیکترین مجاورت، چنانچه شاخص RN بین صفر تا 5/0 باشد الگوی توزیع خوشه­ای ، 5/0 تا 15/1 تصادفی و بین 15/1 تا 5/2 الگوی توزیع یکسان یا منظم است. روش مزبور شامل 4 رابطه به شرح زیر است (35).

رابطۀ1: با توجّه به نقشۀ مورد مطالعه، فاصلۀ هر کاربری از نزدیکترین کاربری(همان کاربری) بدون در نظر گرفتن نظم فضایی اندازه­گیری می­شود.

رابطۀ2: تمام فواصل جمع زده شده و جمع کل بر تعداد اندازه­گیری­ها تقسیم می­شود تا ارزش مشاهده­ای به دست آید.

 

رابطۀ3: ارزش متوسط برای توزیع تصادفیD_Ran با استفاده از فرمول زیر محاسبه می­شود:

 

 

که در آن:

A= مساحت منطقه بر حسب کیلومتر مربع؛ N = تعداد کاربری­ها توزیع شده (برای تک تک کاربری­ها باید به صورت جداگانه محاسبه شود) ؛

رابطۀ4: ضریب   RN(روش نزدیکترین مجاورت همسایگی) با به کارگیری فرمول زیر به دست می­­آید:

 

در این پژوهش، برای محاسبۀ مدل RN از سیستم اطلاعات جغرافیایی استفاده گردید. این مدل با استفاده از دستور Spatial statistics tools→ Analyzing patterns→Average Nearest Neighbor در نرم افزار GIS 9.3 مورد محاسبه قرار گرفت. نتایج حاکی از این مدل نشان می­دهد که،  که اکثر کاربری­ها در سطح شهر بر اساس الگوی کاملاً خوشه­ای توزیع شده­اند، یعنی تجمّع و تمرکز برخی از کاربری­ها در یک مکان بیشتر از مکان­های دیگر است و فقط کاربری فرهنگی الگوی تصادفی و کاربری نظامی و انتظامی دارای الگوی یکسان و منظّم می­باشد.

 

 

جدول 4- الگوی توزیع کاربری ها بر اساس روش نزدیکترین مجاورت یا همسایگی(RN)

نوع کاربری	RN	الگوی توزیع
آموزشی	01/0	خوشه­ای
تجاری	01/0	خوشه­ای
اداری	01/0	خوشه­ای
فرهنگی	Random	تصادفی
مذهبی	01/0	خوشه­ای
بهداشتی درمانی	01/0	خوشه­ای
نظامی و انتظامی	5/2	یکسان و منظم
پارک و فضای سبز	01/0	خوشه­ای
ورزشی	01/0	خوشه­ای

منبع: یافته­های پژوهش

 

شکل4- الگوی توزیع کاربری­های فرهنگی	شکل5- الگوی توزیع کاربری­های اداری	شکل6- الگوی توزیع کاربری­های آموزشی
شکل7- الگوی توزیع کاربری­های مذهبی	شکل­8- الگوی توزیع کاربری­های پارک و فضای سبز	شکل9- الگوی توزیع کاربری­های ورزشی
شکل­10- الگوی توزیع کاربری­های­بهداشتی- درمانی	شکل11- الگوی­توزیع کاربری­های تجاری	شکل 12 -الگوی توزیع کاربری­های نظامی

 

 

نتیجه­گیری

متعاقب با واضح­تر شدن اهمیت عدالت اجتماعی و توجّه به اینکه، برقراری عدالت اجتماعی و فضایی در شهرها منجر به رفع نابرابری­های اجتماعی، اقتصادی، کاهش آسیب­پذیری اقشار کم درآمد و توزیع بهینۀ امکانات و خدمات می­شود، در این پژوهش سعی گردیده عدالت اجتماعی در کاربری اراضی نواحی 13 گانۀ شهر سبزوار با مدل امتیاز استاندارد شده و نزدیکترین مجاورت یا همسایگی RN محاسبه گردید.  محاسبات صورت گرفته حاکی از این است که شهر سبزوار در مقایسه با سرانۀ پیشنهادی طرح جامع سال1388با کمبود 84/9 مترمربّعی در کاربریهای خدماتی(تجاری، آموزشی، آموزش عالی، فرهنگی، مذهبی، اداری، بهداشتی- درمانی، پارک و فضا سبز، ورزشی) خود مواجه می­باشد.  همچنین با توجّه به محاسبات صورت گرفته مشخص شد که در اکثر نواحی با کمبود در سرانۀ کاربری­های خدماتی مواجه هستیم. لذا بیشترین این کمبود با مقدار 87/21 مترمربّع مربوط به ناحیۀ 6 که محدودۀ کال عیدگاه که جزء مناطق حاشیه نشین شهر سبزوار است می­باشد. بعد از ناحیۀ 6، بیشترین کمبود با مقدار 36/20 مترمربّع مربوط به ناحیۀ 11 می­باشد. همچنین نواحی 8، 10، 2  پس از دو ناحیۀ 6 و 11 به ترتیب با مقادیر 77/17، 72/17 و 11/17 دارای بیشترین کمبود می­باشند. لذا فقط در دو ناحیۀ  12 و 13 به ترتیب با  مقادیر64/71 و 53/52 مترمربّع با مازاد سرانه در این کاربری­ها روبه­رو می­باشیم. بنابراین، این محاسبات نشانگر نوسانات شدید بین نواحی از نظر سرانه­های کاربری اراضی شهری به خصوص در کاربری­های خدماتی می­باشد. و هیچ­گونه تناسبی بین وضعیّت موجود کاربری­های این شهر با اصول اولیۀ برنامه­ریزی کاربری اراضی وجود ندارد. یافته­های حاصل از مدل امتیاز استاندارد شده نشان می­دهد که ناحیۀ 13 و در کنار آن ناحیۀ 7 از نظر سطح برخورداری از کاربریهای خدماتی و عمومی در وضعیّت کاملاً برخوردار قرار گرفته­اند. نواحی 12، 10 و 4 در وضعیّت برخوردار، نواحی 5، 9، 1، 3، 2 و 8 در وضعیّت نسبتاً برخوردار و در نهایت ناحیۀ 11 در رتبه برخورداری ضعیف قرار گرفته است. بدلیل وسعت زیاد ناحیۀ 13 و کم جمعیّت بودن این ناحیه نسبت به وسعت آن باعث میشود که نمرۀ برخورداری این ناحیه رقم بالایی را نشان دهد و محاسبات دور از ذهن و غیر واقعی به نظر برسد. به همین دلیل در این روش یکبار دیگر همان محاسبات را بدون در نظر گرفتن ناحیۀ 13 انجام داده­ایم. لذا اعداد و ارقام بدست آمده از این مدل حاکی از این است که،  نواحی 7  و 10 در برخورداری کامل می­باشند و نواحی 4 و 12 برخوردار از خدمات می­باشند. همچنین نواحی 1، 5، 6، 7، 8، 9 برخورداری نسبی از این خدمات و امکانات را دارند. نواحی 2، 3 و 11 برخورداری ضعیفی از خدمات و امکانات را دارند. به نظر می­رسد مدل امتیاز استاندارد شده، وضعیّت مساعدتری را نشان داده است. و با استفاده از تکنیک نزدیکترین مجاورت یا همسایگی(RN) الگوی توزیع کاربری­ها در سطح شهر بر اساس الگوی کاملاً خوشه­ای توزیع شده­اند، یعنی تجمّع و تمرکز برخی از کاربری­ها در یک مکان بیشتر از مکان­های دیگر است و فقط کاربری فرهنگی الگوی تصادفی و کاربری نظامی و انتظامی دارای الگوی یکسان و منظم می­باشد. با توجّه به نتایج بدست آمده پیشنهاد می­شود که:

• تلاش مسئولین شهری برای در جهت خلق فرصتهای برابر از حیث دسترسی به خدمات شهری.
• جلب مشارکت و همکاری شهروندان. با توجّه به اینکه ساکنان نواحی بهتر می­دانند در چه خدماتی با کمبود مواجه هستند لذا مسئولین شهری در طرح­های اجرایی خود باید زمینۀ مشارکت شهروندان را در راستای رفع این کمبودها مورد توجّه قرار دهند.
• استفاده از فضای باز نظیر اراضی بایر به منظور رفع کمبودهای هر ناحیه و ایجاد فضای زندۀ شهری.
• بیشترین کمبود در کاربری­های خدماتی به ترتیب در ناحیۀ 3،2،11 لذا پیشنهاد می­شود مدیران و متولّیان امر نظیر شهرداری­ها توجّه خود را بیشتر معطوف به این نواحی نمایند تا اختلاف برخورداری به حداقل برسد و کیفیّت زندگی و رضایت شهروندان افزایش یابد.
• ناحیۀ 12 و 13 که در سرانۀ کاربری خدماتی با مازاد مواجه می­باشند. لذا پیشنهاد می­شود که توزیع خدمات و تسهیلات متناسب با جمعیّت ناحیه و شعاع دسترسی باشد. و کاربری­ها به طور متوازن و متناسب با جمعیّت در بین نواحی توزیع شوند.

 

منابع

• Dutta‚ V. (2012) ‚ War on the Dream‚ How Land use Dynamics and Peri-urban Growth Characteristics of a Sprawling City Devour the Master Plan and Urban Suitability‚ a Fuzzy Multi-criteria Decision Making Approach‚ proceeded In 13th Global Development Conference Urbanization and Development: Delving Deeper into the Nexus‚ Budapest‚
• United Nations Climate Change Conference (COP21). Climate Change and Natural Disasters Displace Millions, Affect Migration Flows. December 10, 2015. Paris. Available on: http://www.migrationpolicy.org/article.
• علوی، سیّد علی؛ احمدی، فرزانه(1392)، « مدلسازی کمّی دسترسی به پارک­های شهری با رویکرد عدالت فضایی، پارک-های منطقه 6 کلان شهر تهران»، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی سال چهاردهم، شماره 34، صص88-69.
• نظم­فر، حسین؛ عشقی چهار برج، علی؛ قاسمی، علی(1393)، تحلیل وضعیت عدالت اجتماعی در ساختار فضایی درون شهری، مطالعه موردی: مراغه، فصلنامه مطالعات محیطی، سال سوم، شماره یازدهم، صص112-91.
• Sohe Rana M.D (2009) Status of water use sanitation and hygienic condition of urban slums: A study on Rupsha ferighat slum, Khulna, WWW. Elsevier. Com, PP322-328. Dufaux, F, (2008), Birth Announcement, justice Spatial, JSSJ.org.
• Dufaux, F, (2008), Birth Announcement, justice Spatial, JSSJ.org.
• کریمیان بستانی، مریم؛ رجبی، آزیتا(1389)، تحلیل عدالت اجتماعی در شهر با تأکید بر نابرابری­های آموزشی، مورد­ شناسی: شهر زاهدان، فصلنامه جغرافیایی سرزمین، سال هفتم، شماره 26، صص102-91.
• Ng Yun Yu, Xi, Cho (2007)"Spatial and temporal dynamics of urban sprawl along two urban–rural transects: A case study of Guangzhou, China", Available online at www.sciencedirect.com. PP 96-109.
• Gharakhloo, M. & Sharifi, A., 2004, Creation, Physical Development & Social-economic Situation of Bored Towns (Case Study: Ein Sector 2 Ahvaz), Journal of Geographical Research, No.50, pp. 87-101.
• Beriasolice, h. (2010), "Patterns of land use change analysis", translation Rafiean M. and M. Mahmoudi, printing, publishing Lightning.
• علی اکبری، اسماعیل؛ عمادالدین، عذرا(1390)، ارزیابی کمّی و کیفی کاربری­های شهری با تأکید بر نظام توزیع و الگوی همجواری(مطالعۀ موردی: ناحیۀ یک شهر گرگان)، پژوهشهای جغرافیای انسانی، شماره79، صص172-157.
• Gray, R., (2002), Social Accounting Project and Accounting Organization and Society Privileging Engagement, Imaging New Accounting Organizations and Society.
• توکلی­نیا، جمیله؛ مسلمی، آرمان؛ فیروزی، ابراهیم؛ بندانی، سارا(1394)، تحلیلی بر پراکنش جمعیت و توزیع خدمات شهری بر پایۀ عدالت فضایی، مطالعۀ موردی: شهر اردبیل، پژوهش­های جغرافیای برنامه­ریزی شهری، دوره 3، شماره3، صص308-285.
• ساسان­پور، فرزانه؛ مصطفوی صاحب، سوران؛ احمدی، مظهر(1394)، تحلیل نابرابری فضایی در برخورداری از کاربریهای خدمات شهری(مطالعه موردی: نواحی 22 گانۀ شهر سنندج)، نشریه پژوهش و برنامه­ریزی شهری، سال ششم، شماره بیست و سوم، صص114-95.
• DuPont, V. (2007), Do geographical agglomeration, growth and equity conflict? Papers in Regional Science, 86.
• زیاری، کرامت اله؛ مینایی، عباس؛ زیاری، سمیه(1391)، برنامه­ریزی کاربری اراضی در شهر گرمی، مجلۀ جغرافیا و توسعۀ شهری. شماره اول. صص 27-50.
• حسین زاده دلیر، کریم، ملکی، حسین(1384)، توسعۀ پایدار شهری و کاربری اراضی شهر ایلام، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید چمران اهواز، شماره یک.
• Chapin, Francis. Stuart, (1972), Urban Land Use Planning, Second Edition, University of Ill Inois.
• Wiley, J.Norlnan, R (1975), Urban Geography, London, pp.77.
• ضرابی، اصغر؛ رشیدی نیک، سیامک؛ قاسمی راد، حمدالله(1389)، تحلیل و ارزیابی کاربری اراضی در شهر ایذه، مجله پژوهش و برنامه­ریزی شهری، سال اول، شماره سوم، صص40-19.
• مشکینی، ابوالفضل؛ حاصل طلب، محسن و پورطاهری، مهدی(1392)، «سنجش سازگاری کاربری اراضی براساس مدلGIS_AHP در محله عنصری مشهد». مجله جغرافیا و توسعۀ ناحیه­ای. شماره بیستم، ص259.
• موحد، علی؛ صمدی، محمدحسین(1390)، ارزیابی کمّی و کیفی کاربری اراضی شهر مریوان، پژوهش­های جغرافیای انسانی، شماره78، صص66-45.
• حکمت­نیا، حسن(1389)، برنامه­ریزی کاربری اراضی شهر بهاباد با استفاده از الگوی تحلیلSWOT، فصلنامه مطالعات شهرهای ایرانی اسلامی، صص83-120.
• خاکپور، براتعلی و باونپوری، علیرضا(1388)، بررسی و تحلیل نابرابری در سطوح توسعه یافتگی مناطق شهر -مشهد، مجلة دانش و توسعه، سال پانزدهم، شمارة
• حاتمی­نژاد، حسین؛ مهدیان بهنمیری، معصومه، مهدی؛ علی(1391)، بررسی و تحلیل عدالت فضایی برخورداری از خدمات بهداشتی درمانی با استفاده از مدل­های Topsis، Morris و Taxonomy مطالعه موردی: شهرستان­های استان مازندران، مجله آمایش جغرافیایی فضا، سال دوم، شماره پنجم، صص 97-90.
• (1969). Explanation in Geography, Martin Press.
• Smith, D. (2003), Geography and Social Justice, Blackwell, Oxford, UK & Cambridge, USA.
• شکوئی، حسین(1382)، اندیشه­های نو در فلسفه جغرافیا، جلد اول، تهران: انتشارات گیتا شناسی.
• Rawls, Johan (1972): Theory of Justice: reply to Lyons and yeitelman, the journal of philosophical Eastern Pivision (Oct. 5, 1972). 556-557.
• داداش­پور، هاشم؛ رستمی، فرامرز(1390)، سنجش عدالت فضایی یکپارچه خدمات عمومی شهری براساس توزیع جمعیت، قابلیت دسترسی و کارایی در شهر یاسوج، مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای، سال سوم، شماره دهم، صص22-1.
• تقوایی، علی­اکبر؛ بمانیان، محمدرضا؛ پورجعفر، محمدرضا؛ بهرام­پور، مهدی(1393)، میزان سنجی عدالت فضایی در چارچوب نظریه شهر عدالت محور؛ موردپژوهی: مناطق 22 گانه شهرداری تهران، مدیریت شهری، شماره38، صص423-391.
• حاتمی­نژاد، حسن؛ واحدیان بیگی، لیلا؛ پرنون، زیبا(1393)، سنجش الگوی توزیع فضایی خدمات شهری در منطقه 5 شهر تهران به کمک مدل آنتروپی و ویلیامسون، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال29، شماره سوم، شماره پیاپی114، صص28-17.
• عزیزی، محمد مهدی(1392)،تحلیلی بر رابطۀ سرانۀ کاربری­های زمین و اندازۀ شهر در طرح­های جامع شهرهای ایران، نشریه هنرهای زیبا. معماری و شهرسازی. 18(4). 25-36.
• زبردست، اسفندیار(1370). سنجش توسعه صنعتی مناطق کشـور. مرکز مطالعات و تحقیقات معماری و شهرسازی ایران. تهران.
• تقوایی، علی­اکبر؛ بمانیان، محمدرضا؛ پورجعفر، محمدرضا؛ بهرام­پور، مهدی(1393)، میزان سنجی عدالت فضایی در چارچوب نظریه شهر عدالت محور؛ موردپژوهی: مناطق 22 گانه شهرداری تهران، مدیریت شهری، شماره38، صص423-391.

 

[1] - کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه­ریزی شهری، دانشکده جغرافیا و علوم محیطی، دانشگاه حکیم سبزواری^* (مسئول مکاتبات)

[2] - کارشناس ارشد  برنامه­ریزی آمایش سرزمین، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس.

[3]- M.Sc. in geography and urban planning Science , Faculty of  Geography and Environmental Sciences, hakim Sabzevari University* (Corresponding Author)

[4]- M.Sc. in land use planning, Faculty of Humanities, tarbiat Modarres University.

تعداد مشاهده مقاله: 2,013

تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 447