پیامدهای محیط زیستی توسعه توریسم با استفاده از روش ماتریس ارزیابی اثرات سریع (مطالعه موردی: ساحل چاف تا چمخاله، گیلان)

علوم و تکنولوژی محیط زیست، دورهبیست و یک، شماره چهار، تیرماه 98

پیامدهای محیط زیستی توسعه توریسم با استفاده از روش ماتریس ارزیابی اثرات سریع (مطالعه موردی: ساحل چاف تا چمخاله، گیلان)

سمیه گلچین چافی[1]

بهمن رمضانی [2]  *

bahman@iaurasht.ac.ir

چکیده

زمینه و هدف: اهمیت موضوع گردشگری به عنوان پدیده­ای نوین و منبعی برای توسعه از ابعاد مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و محیط زیستی قابل بررسی است و آن یکی از اصلی­ترین منابع درآمد کشورها در حال حاضر است. متأسفانه گسترش جریان­های گردشگری با برنامه­ریزی نامناسب به همراه ضعف زیرساخت­ها و مدیریت گردشگری، اثرات محیط زیستی منفی زیادی در پی داشته است. هدف از این تحقیق، شناخت و ارزیابی اثرات محیط زیستی ناشی از اماکن اقامتی و پذیرایی توریستی در منطقه ساحلی چاف تا چمخاله با استفاده از روش ماتریس ارزیابی اثرات سریع در فاز بهره برداری بر چهار محیط فیزیکی- شیمیایی، اکولوژیکی- بیولوژیکی، اجتماعی- فرهنگی و اقتصادی- فنی می­باشد.

روش بررسی: یکی از روش­های ارزیابی اثرات محیط زیستی، روش ماتریس ارزیابی اثرات سریع است که این تحقیق بر اساس  این روش با داده­های استاندارد از معیارهای مهم ارزیابی انجام گرفته است.

یافته‌ها: نتایج به دست آمده نشان می­دهد که توسعه توریسم  بر  محیط اقتصادی- فنی و اجتماعی – فرهنگی دارای  اثرات مثبت  است. حداقل اثرات منفی در بخش بهداشت و ترافیک و حداکثر اثرات منفی در محیط فیزیکی ومحیط زیست  است.  

بحث و نتیجه‌گیری: توسعه توریسم در ناحیه مورد مطالعه شاید سبب افزایش درامد اقتصادی و امار اشتغال  شده باشد ولی تخریب ان به مراتب بیشتر است و دور نمای منفی  مانند تخریب محیط های فیزیکی ، تغییرات کاربری اراضی،حفظ محیط زیست را در استفاده از روشهای موجود را نشان می دهد.     

واژه­های کلیدی: گردشگری، ماتریس ارزیابی اثرات سریع، منطقه ساحلی چاف تا چمخاله، گیلان.

Investigating the environmental consequences of tourism development by the Rapid Impact Assessment Matrix method

(Case study: Costal area of Chaf-Chamkhaleh, Guilan)

Somayeh Golchin Chafi[3]

Bahman Ramezani^[4]*

bahman@iaurasht.ac.ir

Abstract

Background and Objective: The topic of tourism as a new phenomenon and a source for development can be investigated from different aspects of political, economic, social, cultural and environmental policies. It is one of the main sources of income for countries at present. Unfortunately, due to improper planning as well as weak infrastructure and management of tourism, development of tourism has led to large negative environmental impacts. The aim of this study is to assess the environmental impacts caused by the residences and tourist accommodations in the coastal area of Chaf-Chamkhale using the Rapid Impact Assessment Matrix method (RIAM) in operation phase of physical-chemical, ecological-biological, social-cultural and economic- operational environments.

Method: Rapid impact assessment matrix method (RIAM) is one of the methods used for assessing the environmental impacts. Using this method, the standard data of important criteria have been assessed in this study.

Findings: The results show that tourism development has positive effects on economic-operational and social-cultural environments.  The minimum negative effects were seen on health and traffic and the maximum effects were noticed on physical environment.

Discussion and Conclusion: Although tourism development in the study area has seemingly increased economical income and employment, it has posed a much larger destruction and negative views such as degradation of physical environments, land use change and environmental conservation as a result of employing the existing methods.

Keywords: Tourism, Rapid Impacts Assessment Matrix (RIAM), Coastal area of Chaf-Chamkhaleh, Guilan.                                                                                                   

مقدمه

گردشگری در بر گیرنده جریانی از سرمایه، انسان، فرهنگ وکنش متقابل میان آنهاست که در فضاهای جغرافیایی آثار مختلفی بر جای می­نهد. رویکرد دیگری که در مورد تعریف گردشگری وجود دارد، این است که به عنوان یک سیستم تلقی می­شود. در این رویکرد، گردشگری نه به عنوان صنعت بلکه به عنوان سیستمی پیچیده لحاظ می­شود که از عوامل و مؤلفه­های مختلفی تأثیر پذیرفته و بر عوامل و مؤلفه­هایی مؤثر بوده و افراد وگروه­های متعددی در آن نقش ایفا می­کنند . از آن­جا که توسعه توریسم می­تواند آثار مثبت و منفی بر محیط زیست داشته باشد، از      این­رو، توسعه و مدیریت توریسم می­تواند به گونه­ای با محیط سازگار باشد که به افت کیفیت آن نیانجامد. لذا، در صورت رعایت ضوابط و استانداردهای محیط زیستی و همچنین انجام  ارزیابی­های مستمر در طول زمان بهره برداری، توسعه گردشگری می­تواند به عنوان عاملی در جهت حفاظت از محیط و افزایش کیفیت آن به شمار آید. برای رعایت ملاحظات محیط زیستی در کلیه فعالیت­های اقتصادی و اجتماعی نیاز به یک ابزار مدیریت محیط زیست است. ارزیابی اثرات محیط زیستی (EIA) به عنوان چنین ابزاری معرفی شده است . لزوم به کارگیری مدل^[5]EIA   در زمان معرفی یک پروژه، برای مشخص کردن نوع اثرات و اندازه اثرات و راهکارهایی را برای کاهش اثرات منفی و ناسازگار با محیط زیست ارایه می­دهد.

در این تحقیق سعی شده است تا با مطالعه موردی منطقه ساحلی چاف تا چمخاله، تبیینی از نقش توریسم و توسعه آن به لحاظ اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و محیطی به دست آید و عوامل و فاکتورهای متأثر از توسعه گردشگری مورد ارزیابی قرار گیرد. بنابراین می بایست برای ارزیابی از روش هایی بهره جست تا به این موارد دست یافت. روش ماتریس ارزیابی اثرات سریع(RIAM)^[6] یک روش مناسب به منظور دستیابی به اهداف مذکور می باشد که در چهارچوب گزارشات  EIAتکامل یافته است. این تحقیق، ارزیابی اثرات مثبت و منفی ناشی از امکانات اقامتی و پذیرایی توریستی در فاز بهره برداری بر چهار محیط فیزیکی – شیمیایی، اکولوژیکی – بیولوژیکی، اجتماعی – فرهنگی و اقتصادی- فنی به وسیله روش نامبرده می باشد.

پیشینه تحقیق

رنجبریان و زاهدی(1379)(1) در کتاب "برنامه­ریزی توریسم در سطح ملی و منطقه­ای" به بررسی اهمیت و شیوه­های برنامه­ریزی توریسم پرداخته و فرایند برنامه­ریزی توریسم، ترسیم شده است و چنین نتیجه گرفته می­شود که اتخاذ روشی منسجم و حفظ توازن میان عوامل اقتصادی، محیط زیستی، فرهنگی و اجتماعی برای برنامه­ریزی در امر توریسم گامی مهم و اساسی است. علیپور و یغمایی(1391)(2) در مطالعه­ای تحت عنوان "توسعه گردشگری ساحلی و اثرات محیط زیستی" خسارت­های جبران­ناپذیر ناشی از رونق گردشگری را در محیط زیست دریای خزر بررسی می­کنند. تمرکز اصلی این مطالعه در منطقه بندرانزلی است و ضمن نشان دادن اثرات محیط زیستی توسعه گردشگری ساحلی، مهم­ترین پیامدهای ناشی از آن را تخریب پوشش گیاهی، آلودگی آب­های ساحلی و از بین رفتن چشم انداز ساحلی یافته­اند. منوری(1387و1383) (2و 4)در کتاب " ارزیابی اثرات محیط زیست و ارزیابی اثرات محیط زیستی طرح­های گردشگری و طبیعت گردی" در مورد مراحل و گردش کار تهیه گزارش ارزیابی اثرات محیط زیستی و سازمان­دهی و مدیریت و زمان­بندی آن به بررسی و پژوهش پرداخته است.

فتایی (1389) (3) در مقاله "ارزیابی اثرات محیط زیست (EIA) پروژه دهکده توریستی سولان اردبیل" احداث و بهره­برداری اراضی دهکده سولان مورد مطالعه قرار گرفته است. وضع موجود محیط زیست منطقه را از طریق مطالعات میدانی و کتابخانه­ای مورد بررسی قرار داده و به شناسایی کلیه فعالیت­ها در این زمینه  اقدام کرده است. در نهایت با استفاده از روش­های انجام ارزیابی محیط زیست، به معرفی اثرات مستقیم و غیر مستقیم، کوتاه مدت و دراز مدت پرداخته و راهکارهایی برای حداقل آثار سوء و حداکثر آثار مطلوب پیشنهاد شده است. فروغی ابری ودیگران (1388) (6) در مقاله­ای تحت عنوان "کاربرد روش ماتریس ارزیابی اثرات سریع (RIAM) برای ارزیابی اثرات محیط زیستی  شهرک­های گردشگری حاشیه زاینده رود، مطالعه موردی: شهرک گردشگری سامان" به بررسی در دو فاز ساختمانی و بهره­برداری و اثرات بر محیط­های چهارگانه فیزیکی _ شیمیایی، بیولوژیکی _ اکولوژیکی، اجتماعی _ فرهنگی و اقتصادی _ فنی پرداخته­اند. نتایج به دست آمده نشان داد که بر روی تمامی اجزاء محیط، اثرات منفی فعالیت های فاز ساختمانی و بهره برداری وجود دارد و تنها آثار مثبت پروژه بر محیط اقتصادی – فنی و تا اندازه­ای در محیط اجتماعی – فرهنگی دیده می­شود. پژوهش حاصل بیان می­کند که ارزیابی پروژه­های گردشگری به وسیله روش RIAM  می­تواند امکان ارزیابی مجدد، سریع و شفاف تغییرات مهم و مقایسه گزینه­های مختلف را فراهم نمایند.Ying-Ming Wongو دیگران (2006) (7) در مقاله­ای تحت عنوان " ارزیابی اثرات محیط زیستی با استفاده از رویکرد استدلال مدرکی" عنوان می­کنند که مشکلات ارزیابی اثرات محیط زیستی که اغلب توسط تعداد زیادی از شناسایی عوامل کیفی در طبیعت هستند، تنها می­تواند بر اساس قضاوت انسان مورد ارزیابی قرار گیرد و شامل پاره­ای از ابهامات است که باید الگو برداری شده و با روش­ها و مدل­های EIA مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرند.

 در این مقاله، رویکردی با استدلال مدرکی^[7] برای انجام تجزیه و تحلیلEIA  صورت گرفته و مجموعه­ای از ارزیابی اثرات و عواقب اثرات محیط زیستی در ناسازگاری با محیط را مشخص می­کند. این رویکرد تحلیل جدیدی را برای تصمیم­گیری موقعیت­هایی فراهم می­کند که دارای طرحی صریح و روشن بوده و نیاز به بهینه سازی در مسایل آن وجود دارد. نسخه­های اصلاح شده آن برای نشان دادن روند جزییات اجرای برنامه­های کاربردی بالقوه در EIA بررسی می­شوند. Ali el-Naqa (2005) (8) در مقاله­ای تحت عنوان "ارزیابی محیط زیستی با استفاده از ماتریس ارزیابی اثرات سریع (RIAM) برای دفن زباله در الرصیفه اردن" به بررسی مشکلات دفن زباله در این منطقه مانند آلودگی هوا، آلودگی آب­های زیرزمینی و بهداشت عمومی می­پردازد و سه گزینه برای از بین بردن این اثرات مطرح می­کند: ارتقای دفن موجود، ساخت یک نیروگاه بیوگاز و جابجایی آن. تجزیه و تحلیل آن با استفاده از روش ماتریس ارزیابی اثرات سریع نشان داد که جابجایی برای دفن زباله با طرح جامع مدیریت می­تواند حداقل اثرات منفی محیط زیستی در مجاورت آن را داشته باشد.MakotoNishigaki و دیگران (2005)  (9) در مقاله­ای تحت عنوان " RIAM، ابزاری تحلیلی در اولویت بندی مشکلات مدیریتی منابع آب در کشور غنا" بیان می­کنند که افزایش جمعیت در غنا با کاهش میزان بارندگی در قسمت­های زیادی از کشور به طور جدی در تضاد قرار دارد، Ankomah&Amisigo1998), (Gyau-Boakey&Tumblto,2000) (Opoku (10 و 11) و استفاده از روش RIAM به شکل کاملاً موفقی برای اولویت بندی مشکلات مدیریت منابع آب و بیش­ترین توجه به آن بیان شده است. این لیست اولویت­بندی به­عنوان تعمیم انعکاس واقعی از وضعیت موجود و ارایه آن نزد صاحب نظران و آژانس­های درگیر با موضوع پذیرفته شده است. این مطالعه نشان داد که روش RIAM   می­تواند به راحتی در کشورهایی مثل غنا به­عنوان یک ابزار بسیار مفید برای اولویت­بندی مسایلی مثل آن­چه که در این مقاله به آن پرداخته شده است، قرار گیرد.

منطقه مورد مطالعه                                                

منطقه ساحلی چاف تا چمخاله از مجموعه شهر ساحلی چاف و چمخاله می­باشد که از توابع شهرستان لنگرود به شمار می­رود. این منطقه به­عنوان یک منطقه توریست­پذیر به طول تقریباً 5 کیلومتر در جهت شمالی- جنوبی و موازی با ساحل دریای خزر قرار دارد.

منطقه چاف در 50 درجه و 13 دقیقه طول جغرافیایی (طول شرقی) و 37 درجه و 16 دقیقه عرض جغرافیایی (عرض شمالی) و منطقه چمخاله در 50 درجه و 15 دقیقه طول جغرافیایی (طول شرقی) و 37 درجه و 13 دقیقه عرض جغرافیایی (عرض شمالی) واقع شده­اند ( شکل 1).

شکل 1- نقشه محدوده مورد مطالعه

Figure1 -The study area map

داده ها و روش مطالعه

ارزیابی اثرات محیط زیستی، روش انعطاف­پذیری است و می­تواند از نظر تحلیل و ابعاد بسیار متنوع باشد. روش ماتریس ارزیابی اثرات سریعRIAM  روشی رتبه­بندی با استفاده از ماتریس است که برای مشخص کردن آثار اجرای پروژه به صورت کمّی استفاده می­شود و یک رکورد شفاف و دایم از قضاوت ساخته شده ذهنی را فراهم می­کند. این روش طرح­ها و گزینه­های در حال توسعه را می­تواند به سرعت ارزیابی کند جنسن و همکاران 1998(12)  و قادر به نشان دادن ارتباط رده­های بالای اثرات می­باشد. بنابراین، سیر تکامل گزارشات در طول زمان قابل ارزیابی مجدد خواهند بود و ارزش مورد استفاده در  RIAMمی­تواند با توجه به وضعیت موجود، باعث تغییر و افزایش کاربرد پتانسیل آن شود کیتونن و همکاران 2010(13). روش RIAM بر اساس تعریف استاندارد از معیارهای مهم ارزیابی، اثرات فعالیت­های پروژه در مقابل مؤلفه­های محیط زیستی را مورد ارزیابی قرار   می­دهد. این معیارها به بررسی مهم­ترین تأثیر موارد در نظر گرفته شده می­پردازد. ارزش اختصاص داده شده به هر گروه از این معیارها با استفاده از یک­سری فرمول­های ساده تعیین می­شودیوسفی و همکاران 2009 (14). نتایج نشان می­دهد که روشRIAM  می­تواند به صورت جداگانه برای مقایسه و رتبه­بندی طرح­ها و برنامه­ها و سیاست­های مبتنی بر آنها و همچنین تأثیر مثبت یا منفی آنها استفاده شود هیر و ننو همکاران 2008 (15) .

معیارهای ارزیابی به دو دسته کلی تقسیم بندی می­شوند :

A) معیارهایی بر اساس شرایط حایز اهمیت

(B معیارهایی بر اساس موقعیت ارزش­گذاری شده

جدول1- معیارهای مورد استفاده در روش ماتریس ارزیابی اثرات سریع

Table1- The criteria used Riam Impact Assessment Matrix procedure

در این سیستم امتیازدهی، امتیازهای مربوط به هر معیار در گروه (A) در هم ضرب می­شوند. استفاده از ضرب برای گروه (A) حایز اهمیت است تا وزن هر امتیاز مشخص شود. امتیازهای مربوط به معیارهای گروه (B) با همدیگر جمع می­شوند، سپس جمع امتیازهای گروه (B) در نتیجه حاصل از گروه (A) ضرب می­شود و امتیاز محیط زیستی ارزیابی نهایی [8]ES مورد نظر محاسبه و ثبت می­شود. فرایند ماتریس سریع را می­توان ­به این صورت نشان داد ( دهقانی نژاد و همکاران،1390) ( 16).:

AT= (A1) *(A2)                      

BT=(B1) +(B2) +(B3)  

ES= (AT)*(BT)

عدد صفر در جدول معیارهای این ماتریس، نشان دهنده هیچ تغییری یا تغییر بسیار کم اهمیتی است. به کار بردن صفر در گروه A می­تواند نشان­دهنده شرایطی باشد که هیچ نوع تغییری بر محیط وارد نگردیده یا به قدری اندک است که برای آنالیز از اهمیت چندانی برخوردار نیست. از به کار بردن ارزش صفر در گروه B پرهیز می­کنیم چرا که اگر تمام معیارهای این گروه صفر گردند نتیجه نهایی ES صفر خواهد گردید. این شرایط ممکن است زمانی به وقوع بپیوندد که معیارهای گروهA  از اهمیت برای ارزش­گذاری برخوردار باشند. به منظور جلوگیری از به وجود آمدن چنین شرایطی ارزش­گذاری برای معیارهای گروه B از ارزش 1 برای شرایطی که هیچ نوع تغییری یا تغییر قابل توجهی مشاهده نشود استفاده می­کنیم.

دامنه­ها

به منظور ایجاد یک سیستم ارزیابی مطمئن، نمره­های فردی مشخص شده در جدول معیارها (جدول1) در داخل یک  محدوده­ای تعریف می­شود که با حرف RV[9] (به دو صورت حرفی و عددی) نشان داده شده و امکان مقایسه این ارزش­های فردی با یکدیگر را فراهم می­سازد. این دامنه ها بر اساس شرایطی که نشان­دهنده میزان تغییرات می­باشند تعریف شده­اند. زمانی که نمره ES در داخل این دامنه ها قرار می­گیرد، می­توان آن را به تنهایی یا به صورت گروهی به همراه سایر اجزاء نشان داد و به اشکال تصویری یا عددی درآورد.

جدول2- دامنه­های مورد استفاده در ماتریس ارزیابی اثرات سریع

Table2-The used range Riam Impact Assessment Matrix Procedure

با توجه به شناخت محیط زیست منطقه مورد نظر، مهم­ترین پارامترهای محیط زیستی تأثیر پذیر از پروژه­ها در فاز بهره­برداری به شرح زیر است:

فیزیکی/ شیمیایی:1- کیفیت هوا  2- سر و صدا

 3-آب­های سطحی 4- آب­های زیرزمینی  5- خاک

بیولوژیکی/ اکولوژیکی:1- پوشش گیاهی

 3- گونه­های جانوری

اقتصادی/ فنی :1- اشتغال و بیکاری  2-  درآمد و هزینه

 3-افزایش قیمت مستغلات 4- کاربری اراضی 5-کشاورزی

  6- طرح­های توسعه آتی

اجتماعی / فرهنگی :1- جمعیت2- مهاجرت3- امنیت

 4- توریسم  5- اوقات فراغت6- رفاه

 7- کیفیت زندگی  8-  مشارکت مردمی 

9-  سطح بهداشت عمومی 10-  اثرات فرهنگی- مذهبی 11- سیمای سرزمین و مناظر  12- ترافیک

ابتدا کاربرد این پارامترهای محیطی، با توجه به 5 معیار ارزیابی شامل اهمیت اثر، شدت اثر، موقت یا دایمی بودن، برگشت پذیری و تجمعی بودن (جدول 1) نمره­گذاری می­شود. سپسES مربوطه به همان ترتیبی که پیش­تر توضیح داده شد، محاسبه و ثبت می­شود و بعد از آن با توجه به نمره به دست آمده در محدوده دامنه گفته شده (جدول شماره2) قرار می­گیرد و معیار و ارزش هر پارامتر محیطی مشخص می­شود.

یافته ها

جدول 3- پارامترهای محیط زیستی منطقه

Table3- The local environmental criteria

با توجه به جدول شماره 3، در محیط فیزیکی- شیمیایی 3 پارامتر (کیفیت هوا، سر و صدا، خاک) با اثر منفی ناچیز در دامنه –A و در گروه ارزش محیط زیستی 1- تا 9- قرار می­گیرند و 2 پارامتر ( آب­های سطحی، آب­های زیرزمینی) با اثر منفی متوسط در دامنه –C و در گروه ارزش محیط زیستی 19- تا 35- قرار دارد. در محیط بیولوژیکی- اکولوژیکی، 1 پارامتر (گونه­های جانوری) در گروه اثری که هیچ تغییری نمی­تواند در محیط ایجاد کند با دامنه N و ارزش محیط زیستی 0 و 1 پارامتر (پوشش گیاهی) نیز با اثر منفی ناچیز در دامنه  –Aو در گروه ارزش محیط زیستی 1- تا 9- قرار می­گیرند. بنابراین در جدول نهایی این دو محیط به هیچ گروه از دامنه­های مثبت و امتیاز محیط زیستی مثبت تعلق   نمی­گیرند. در محیط اقتصادی- فنی، همه پارامترهای موجود دارای اثر مثبت بر محیط هستند. 2 پارامتر (اشتغال و بیکاری، درآمد و هزینه) با اثر مثبت حایز اهمیت در دامنه D و در گروه ارزش محیط زیستی 36 تا 71 قرار می­گیرند. 2 پارامتر (افزایش قیمت مستغلات، طرح­های توسعه آتی) با اثر مثبت متوسط در دامنه C و در گروه ارزش محیط زیستی 19 تا 35، 1 پارامتر (کشاورزی) با اثر مثبت کم در دامنه B و در گروه ارزش محیط زیستی 10 تا  18 و 1 پارامتر (کاربری اراضی)  با اثر مثبت  ناچیز در دامنه A و در گروه ارزش محیط زیستی 1 تا 9 قرار دارند. در محیط اجتماعی- فرهنگی، 4 پارامتر (امنیت، توریسم، رفاه و کیفیت زندگی) با اثر مثبت حایز اهمیت با دامنه D و در گروه ارزش محیط زیستی 36 تا 71 قرار می­گیرند. 3 پارامتر (جمعیت، مهاجرت، اوقات فراغت) با اثر مثبت متوسط در دامنه C و در گروه ارزش محیط زیستی 19 تا 35، 2 پارامتر (مشارکت مردمی، مناظر و سیمای سرزمین) با اثر مثبت کم در دامنه B و در گروه ارزش محیط زیستی 10 تا 18، 1 پارامتر (اثرات فرهنگی- مذهبی) با اثر مثبت ناچیز در دامنه A و در گروه ارزش محیط زیستی 1 تا 9 و مقدار اثر منفی ناچیزی در 2 پارامتر (سطح بهداشت، ترافیک) و با دامنه –A و در گروه ارزش محیط زیستی 1- تا 9- قرار دارند.

جدول4- جمع بندی نهایی ماتریس

Table4- Final adding up matix

E/O - (Economic/Operation) اقتصادی/فنی                             -  S/C(Social/Cultural) اجتماعی/ فرهنگی

- B/E (EcologicaL/Biological) بیولوژیکی/ اکولوژیکی           - P/C (Physical/Chemical) فیزیکی/ شیمیایی

در جمع­بندی نهایی، عدد نشان داده شده برای هر پارامتر،   نشان­دهنده تکرار آن در همان سطر از گروهES  و RVبا توجه به جدول شماره (3) می­باشد. Total، جمع عددهای هر پارامتر در همان سطر، و مقدار عدد Finalضرب عدد Totalدر دامنه عددی همان سطر است. در آخر مقدار عدد به دست آمده هر سطر تقسیم بر جمع کل مقدار Final می­شود که نشان­دهنده درصد تأثیر گذاری هر پارامتر در محیط زیست است.

درصدهای به دست آمده از نتایج ارزیابی­ها نشان می­دهند که با توجه به ماهیت عملکردی اماکن اقامتی و پذیرایی، بیش­ترین اثر مثبت در محدوده ارزش مثبت حایز اهمیت (41%) در دو محیط اقتصادی- فنی و اجتماعی- فرهنگی دیده می­شود. همچنین
محدوده ارزش مثبت متوسط (25%)، ارزش مثبت کم (10%) و ارزش مثبت ناچیز (3%) به دو محیط اقتصادی- فنی و اجتماعی- فرهنگی تعلق دارد. در محیط اقتصادی- فنی اثر منفی دیده  نمی­شود، اما در محیط­های اجتماعی - فرهنگی،  بیولوژیکی- اکولوژیکی و فیزیکی- شیمیایی اثر منفی ناچیز (10%) وجود دارد. ارزش منفی کم (3%) و ارزش منفی متوسط (5%) به محیط فیزیکی- شیمیایی تعلق دارد.

در نهایت می­توان گفت که با توجه به توریستی بودن منطقه، محیط­های اقتصادی- فنی و اجتماعی- فرهنگی به نسبت  محیط­های دیگر در وضعیت تقریباً مطلوبی قرار دارند.

جمع بندی نهایی ماتریس                                                تعداد اثر

نمودار 1- تکرار دامنه حرفی در جداول پارامترهای محیطی

Figure1- Frequency of literal range in environmental criteria table

نتیجه گیری

 ارزیابی اثرات محیط زیستی، بخش عمده و اصلی را در روند مطالعات محیط زیستی تشکیل می­دهد. روش­های EIA می­تواند در برگیرنده پیامدهای مستقیم و غیرمستقیم و همچنین مثبت و منفی و در عین حال شامل انواع پیامدهای فرعی دیگر باشد. شناسایی آثار و پیامدها ممکن است مثبت یا منفی بوده، بنابراین اهمیت هر نوع اثر با پیامد مشخص شده و منافع و مضرات آن باید به طور مستند و منطقی تشریح گردد.

بدین ترتیب در طی فرایند ارزش­گذاری­های متفاوت و بر اساس نتیجه گیری نهایی، پایه و اساسی برای ارزیابی اثرات با استفاده از روش ماتریس ارزیابی اثرات سریع (RIAM) به منظور ثبت اثرات ناشی از اماکن اقامتی و پذیرایی توریستی در منطقه ساحلی چاف تا چمخاله در فاز بهره­برداری بر چهار محیط فیزیکی- شیمیایی، بیولوژیکی- اکولوژیکی، اجتماعی- فرهنگی و اقتصادی- فنی استفاده گردید. کاربرد روش RIAM به همراه فعالیت­های مراکز یاد شده و تغییرات در طول زمان برای دستیابی به اهداف مثبت گردشگری و رشد و به وجود آمدن پیامدهای مثبت و چیرگی بر پیامدهای منفی، به کارگیری راهکارهای کاهش اثرات منفی می­تواند علاوه بر آثار مثبت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، اثرات منفی کمتری در موارد یاد شده به همراه داشته باشد. بنابراین، می­تواند به محیط­هایی با مدیریت صحیح و نظارت کامل با رضایت­مندی اهالی و مسافران منجر شود.

Reference

1. Ranjbarian.B, and Zahadi.M.,2012, Effective of tourism on environment ,1th international conference of tourism management, Tehran, Iran. (In persian).
2. Yagmaee.B, andAlipour.N,2013., Coastal tourism and impact assessment, Geopolitic association of Iran. (In Persian).
3. monavari.M,2010, Environmental assessment impact, Mitra pub. (In persian).
4. monavari.M, 2005, Guide of environmental impact assessment on ecotouridm, Farzaneh pub. (In persian).
5. Fanaee.e, 2011, assessment of environmental impact on Sareen village, 5^th national conference Geology and Environment Ardabil,Iran.( In persian).
6. Faroogi. M,Khorasani . N, 2011, Applied of RIAM on Zayendeh rood, 2th international conference of environment, Esfahan university. (In persian).
7. Wong-Ying.,2006, Environmental impact assessment, Using the evidential reasoning approach- Eurpen Journal of operationalResearch, Vol.174, Issue3-pp1885-1913 .
8. El-Naqa.A.,2005, Environmental impact assessment using rapid impact assessment matrix   ،El-Naqa -9   

    (RIAM) For Russeifa landfill Jordan- Environmental Geology- Volume47 Issue 5- pp632-639            

1.  Kwabena kankam-Yeboah, Enoch B. Asare , Philip Gyau-Boakye and Makoto Nishigaki- February 2005-Rapid impact assessment matrix (RIAM) – An analytical tool in the prioritization of water  resources management problems in Ghana – Journal of the Faculty of invironmental science and               technology , Okayama university- Vol 10, No1 pp 75-81.
2. Opoku – Ankomah,Y and Amisigo ,B.A. 1998 , Rainfall and run off variability in southwestern             river system of Ghana,in : water resources variability in Africa during the XXth century    Ed.Eric serval et al).IAHS publication No .252 , pp 307-314    .
3. Gyau-Boakey,P. Tumbulto,J. W- 2000- The volta lake and declining rainfall and streamflow in the  Volta river basin,Environmental,Development and sustainability,2 (1),pp1-10   .
4. Jensen . A. and Pastakia, cristopher,1998, the rapid impact assessment matrix (RIAM) for EIA. Volume 18 Issue 5- pp461-482.
5. Kuitunen,Markku.Ijas,Asko.Jalava, Kimmo-February 2010- Developing the RIAM method (Rapid Impact Assessment Matrix) in the context of impact significance assessment – Environmental Impact Assessment Review- Volume 30, Issue 2- pp82-89.
6. Yousefi, Hossein. Ehara, Sachio.Yousefi,Amin.Seiedi,Fariba.,2009,Environmental Impact Assessment of SABALAN Geothermal power plant, NW IRAN       Proceedings Thirty-Fourth Workshop on Geothermal Reservior Engineering Stanford University, Stanford, California.
7. Hirvonen, kimmo. Jalava, kimmo. Kuitunen, Markku- May-June 2008- Testing the usability of Rapid    Impact Assessment Matrix (RIAM) Method for comparision of EIA and SEA Environmental Impact   Assessment Review- Volume 28, Issues 4-5- pp312-320  .
8. Deghani nezhad .A, 2011, Investigation of effective tourism development  of environment , first international conference of tourism management , Tehran university.( In Persian).