پایش گردشگری فصلی شمال غرب ایران با استفاده از شاخص اقلیم گردشگری (T.C.I)

علوم و تکنولوژی محیط زیست، دورهبیست و بکم، شماره یک، فروردین 98

پایش گردشگری فصلی شمال غرب ایران با استفاده از شاخص اقلیم گردشگری (T.C.I)

بهروز سبحانی ^{1 *}

sobhaniardabil@gmail.com

وحید صفریان زنگیر ²

چکیده

زمینه و هدف: شناخت پتانسیل­های اقلیمی، به‌عنوان بستر فعالیت­های انسانی، پایه و اساس غالب برنامه­ریـزی­هـای محیطی و آمایش سرزمین را تشکیل می­دهد؛ امروزه اکثر گردشگران برای انتخاب مقصد ملاحظات اقلیمی را مورد توجه قرار می‌دهند. هدف از این پژوهش ارزیابی و پهنه‌بندی فصلی اقلیم گردشگری شمال غرب ایران با استفاده از شاخص اقلیم گردشگری (T.C.I)است.

روش بررسی: در این پژوهش به‌منظور ارزیابی شرایط اقلیم آسایش از دیدگاه گردشگری، داده­های اقلیمی 22 ایستگاه سینوپتیک شمال غرب‌ایران در یک دوره آماری 20 ساله (2010-1990) تهیه شدند. در این مدل سیستمی از 7 پارامتر: میانگین حداکثر دما، میانگین دما، میانگین حداقل رطوبت نسبی، میانگین رطوبت نسبی، مجموع بارش ماهانه، میانگین روزانه ساعات آفتابی و سرعت باد استفاده شد. برای پردازش داده‌ها از شاخص TCI استفاده شد با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی، نقشه اقلیم گردشگری برای چهار فصل ترسیم گردید.

یافته‌ها: یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که شاخص اقلیم گردشگری در شمال غرب به علت تضاد توپوگرافی دارای تنوع زیادی در طول سال می‌باشد. فصل­ تابستان با در برداشتن شرایط (بی­نهایت ایده­ال 7، وضعیت ایده­ال 10، کیفیت­عالی 3، شرایط خیلی­خوب 1 و قابل قبول 1)  نسبت به سه فصل دیگر در رتبه یک؛ فصل پاییز با شرایط (عالی: 4، خیلی­خوب: 11، خوب: 3 و قابل قبول: 4) رتبه دوم نسبت به سه فصل‌دیگر؛ فصل بهار با کیفیت(خیلی­خوب: 2، خوب: 2، قابل­قبول: 11 و ناچیزحاشیه­ای: 7) در رتبه سوم نسبت به فصل­های دیگر و فصل زمستان با وضعیت(قابل­قبول: 1، ناچیزحاشیه­ای: 14، نامناسب: 5 و بسیارنامناسب: 2) در رتبه چهارم و نامطلوب­ترین حالات نسبت به سایر فصول به خود اختصاص دادند.

بحث و نتیجه‌گیری: شمال غرب ایران با داشتن جاذبه‌های گردشگری زیاد می‌تواند مقدمات حضور گردشگران داخلی و خارجی باشد. مناظرزیبا و منحصربه‌فرد و شرایط آب‌وهوای متنوع در تمامی فصول می‌تواند در راستای توسعه این صنعت گام‌های استوار برداشته و بهره‌های فراوان داشته باشد.

واژه­های کلیدی: گردشگری فصلی، منابع آب و هوای، شاخص (T.C.I)، اقلیم­گردشگری، شمال غرب ایران

Monitoring seasonal tourism at the northwest of Iran using Tourism Climate Index (T.C.I)

Behroz Sobhani[1] *

sobhaniardabil@gmail.com

Vahid Safarian Zengir[2]

Abstract

Background and Objective: Recognizing the climatic potentias, as a basis for human activities, provides the predominant foundation for environmental and land use plannning. Most of the tourists follow climate considerations to choose the destination. The aim of this study was to evaluate and render the zoning of seasonal tourism at the northwest of Iran using tourism climatic index (T.C.I).

Method: In this study, to assess the climatic conditions from the tourism perspective, the climatic data from 22 synoptic stations in the northwest Iran for a period of 20 years (1990-2010) were collected. In this model, a 7-parameter system was used. These parameters included mean maximum temperature, average temperature, average minimum relative humidity, mean relative humidity, total monthly precipitation, sunshine hours and daily average wind speed. The TCI index was used for data analysis and the tourism climate maps were drawn for four seasons using GIS.

Findings: The results show that the TCI index has a large variety of topography in the northwest because of conflicts over the years. Summer with the conditions as infinite ideal: 7, ideal condition: 10, excellent quality: 3, acceptable: 1 and very good condition: 1 ranked the first among other three seasons. Autumn with the conditions as perfect: 4, very good: 11, good: 3 and acceptable: 4 ranked the second. Spring season with the spesifications as very good: 2, good: 2, acceptable: 11 and insignifcant: 7 ranked. Winter with the conditions as acceptable: 1, insignificant: 14, poor: 5 and very poor: 2 ranked the fourth place and the most unfavorable condition among the other seasons.

Discussion and Conclusion: Northwest of Iran with great tourist attraction can be pioneer in local and foreign tourism. Beautiful scenery and unique and varied climate conditions in all seasons can greatly contribute to the development of this industry and lead to great benefits.

Keywords: Seasonal tourism, Climate sources, TCI) Index, Tourism climate, Northwest of Iran

مقدمه

یکی از عوامل مؤثر بر زندگی، آسایش و سلامتی انسـان، شرایط جوی و اقلیمی است که امروزه در قالب شاخه­ای از علم به­عنوان زیست اقلیم‌انسانی مورد بررسی و مطالعه قرار می­گیرد(1). می­توان گفت که آب و هـوا دارای ویژگـی یـک ثـروت عظیم طبیعی است که با تأثیرگذاری بر منابع محیطی، طول مدت و کیفیت گردشگری، سلامتی گردشگران و حتی تجارب شخصـی گردشـگران را کنتـرل مـی­کنـد(2). گردشگری یکی از پدیده­های جهانی است کـه بـه خـوبی ترکیب امـور اقتصــادی و اجتمـاعی و فرهنگـی را نشــان مـی­دهــد(3). گردشگری یکـی از بزرگ­ترین صنایع دنیا بوده که دارای رشد سریعی می­باشد. بـرای بسیاری از نواحی، گردشگری مهم­ترین منبـع درآمد است و برای دیگـر منـاطق بـازده اقتصـادی حاصله از گسترش گردشگری بسیار زیاد است. در این مکـان­هـا عموماً پذیرفتـه شـده کـه آب و هـوا بخـش مهمـی از پایه­های گردشگری است به­طوری که غالباً نقـش آب و هــوا در تعیین ظرفیــت منطقه برای گردشگری و تفریحات بیرونی واضـح اسـت (4). معمولاً گردشگران به نوع ویـژهای از آب و هـوا جـذب می­شوند. فـرم شـایع جاذبـه آب و هـوایی، جستجوی هوای خنک­تر و غیر شرجی برای فرار از شهرهای گـرم و مرطوب سایر محیط­های با دمای بالا است. بـه­طـور کلی، در ماه­های گرم، جریـان گردشگری از منـاطق پست گرم­تر به مناطق مرتفع خنک­تر صورت می­گیرد. فقط در برخی موارد روند حرکت از مناطق گرم به سرد حالت عکس می­یابد. مثلاً حرکت گردشگران به مناطق  سرد کوهستانی برای انجام اسکی یا سایر ورزش­هـای زمستانی از جمله موارد ایـن جریان معکوس است (5). تاثیرات منطقه گردشگری شاندیز مشهد بر محیط‌زیست، روند کنونی بهـره­برداری از طبیعت علی‌رغم برخی فعالیت­ها و تمهیدات محدود کننده، فراتر از ظرفیت تحمل محیط بـوده و بـیم آسیب­های جدی و نابودی تـوان­هـای طبیعی و البته اقتصادی منطقه می­رود و در نهایت اسـتفاده معقـول و منطقی از این منابع، سرمایه­گذاری همه جانبه و غیـره را پیشنهاد می­کنند (6). توسـعه گردشگری مقصد در چارچوب پایداری مطالعه موردی تنکابن کـه فرآینـد توسعه گردشگری در تنکابن با تخریب منابع، نارضایتی جامعه گردشـگران و نگـرش منفـی سـاکنان محلـی، از اصـول و معیارهـای توسعه پایدار گردشگری فاصله دارد و از الگوی ناپایدار پیروی می­کند(7). آسایش دمایی در برنامه‌ریزی اقلیم گردشگری مورد استان‌سیستان و بلوچستان با استفاده از شاخص اوانز نتایج نشان داد که در گستره­ی استان، شرایط اقلیمی روزانه ماه­های خرداد، تیر، مرداد و شهریور گرم و شرایط اقلیمی شبانه ماه­هـای آبان، آذر، دی، بهمن، اسفند و فروردین سرد است. در فروردین، اردیبهشت، مهر، آبان، آذر، دی و بهمن در طـول روز و در اردیبهشـت، خرداد، تیر، مرداد، شهریور و مهر در طول شب در قسمت‌هایی از استان مطابق با الگوی اوانز آسایش دمایی حاکم است (8). شاخص اقلیم گردشگری در استان ایلام با استفاده از مدل TCI و GIS در میان­یابی شرایط مساعد حضور گردشگران در استان از دیدگاه زمانی و مکانی بررسی گردیده است. که مرداد ماه کم­ترین میزان مطلوبیت و مهر ماه بیش‌ترین میزان مطلوبیت برای گردشگری را داراست (9). تغییرات شاخص اقلیم گردشگری (T.C.I) در استان اصفهان در دوره زمانی (2005-1976) با استفاده از شاخص TCI تحلیل­ها برای تک تک فصول انجام شد. این شاخص از شرایط غیرقابل تحمل تا شرایط ایده­آل برخودار می­باشد. نتایج به دست آمده جهت پهنه­بندی و مشخص نمودن میزان تغییرات به محیط GIS فرخوانی و نقشه­ها ترسیم گردیدند. نقشه­ها حاکی از آن است که در فصل زمستان، دوره دوم نسبت به دوره اول با کاهش شرایط قابل قبول در غرب استان و افزایش شرایط خوب و خیلی خوب در مرکز و شرق استان مواجه بوده‌است(10). پژوهشگران دیگری هم در این زمینه مطالعه کرده­اند از جمله(11، 12، 13، 14، 15، 16، 17، 18، 19، 20، 21، 22 و 23). نواحی شمال غرب کشور با دارا بودن طبیعتی جذاب و اقلیم متنوع دارای پتانسیل‌های بالایی در زمینه اقلیم گردشگری است. با‌این‌وجود با استفاده از شاخص آسایش اقلیمی و مشخص نمودن وضعیت اقلیمی و توان بیوکلیمایی منطقه می‌توان برنامه‌ریزی مناسبی برای جذب گردشگران انجام داد. پژوهش حاضر نیـز به منظور بررسی چگونگی وضعیت اقلمیی و پهنه‌بندی کلیما گردشگری شمال غرب ایران جهت توسعۀ گردشگری انجام شده است. شمال غرب ایران، دارای پتانسیل­های بالایی از نظر تاریخی و طبیعی برای توسعۀ صنعت گردشگری می‌باشد. لذا می­توان با انجام مطالعات دقیق و برنامه­ریزی شده در زمینۀ پتانسیل­های اقلیمی و اطلاع­رسانی دربارة شـرایط اقلیمی مقاصد گردشگری در شمال غرب ایران و تأمین زیر ساخت­های لازم در فصول مختلف، زمینه‌های توسعه هدفمند و بـا برنامۀ گردشگری در انتخاب مقاصد منطقه مورد مطالعه را فراهم کرد، به همین خاطر سوال و فرضیه­ای که می­توان برای این پژوهش مطرح کرد به صورت زیر می­تواند باشد.

سوال پژوهش:

1-     بهترین فصل برای گردشگری در شمال­غرب ایران کدام فصل می­تواند باشد؟

فرضیه پژوهش:

1-     به نظر می­رسد بهترین فصلی که می­توان برای گردشگری در شمال­غرب ایران انتخاب کرد فصل تابستان باشد.

موقعیت جغرافیایی منطقه مورد مطالعه

منطقه مورد مطالعه در شمال غرب ایران؛ شامل استان‌های اردبیل، آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی می­باشد که در مختصات جغرافیایی بین 35 درجه و 58 دقیقه تا 39 درجه 46 دقیقه عرض شمالی و 44 درجه 3 دقیقه تا 48 درجه 55 دقیقه طول شرقی واقع است. اطلاعات اقلیمی مورد نیاز از 22 ایستگاه‌های  سینوپتیک در طول دوره آماری 20 ساله (2010-1990) تهیه شد که شکل (1) موقعیت منطقه مورد مطالعه را نشان می‌دهد.

شکل 1- موقعیت جغرافیایی منطقه مورد مطالعه شمال غرب

Figure 1. Geographical region North West

مواد و روش‌ها

با توجه به مؤلفه‌های موردبررسی و ماهیت موضوع، رویکرد حاکم براین پژوهش توصیفی-تحلیلی است. در این پژوهش به‌منظور ارزیابی شرایط‌اقلیم گردشگری و جاذبه‌های اقلیمی شمال غرب ازنقطه‌نظر گردشگری، از شاخص اقلیم گردشگری TCI و داده‌های اقلیمی 22 ایستگاه سینوپتیک استان استفاده‌شده است. بدین منظور ابتدا آمار هفت پارامتر اقلیمی موردنیاز به‌صورت ماهانه از ایستگاه‌های سینوپتیک شمال غرب در طول 20 سال (2010-1990) استخراج شد. پس از استخراج آمار، پایگاه اطلاعاتی مربوطه تشکیل و پردازش آن‌ها با استفاده از شاخص TCI اقدام گردید. بعد از محاسبه شاخص TCI ایستگاه‌ها برای هرماه از سال، با توجه به این‌که نتایج به‌دست‌آمده به‌صورت نقطه‌ای است، به‌منظور پهنه‌بندی شرایط اقلیمی گردشگری منطقه و تبدیل اطلاعات نقطه‌ای ایستگاه‌ها به اطلاعات سطحی، از روش وزن­دهی عکس فاصله (IDW) استفاده گردید و درنهایت نقشه TCI برای شمال غرب به دست آمد.

معرفی شاخص TCI

شاخص آسایش اقلیم گردشگری TCI که درسال 1985 میلادی توسط میچکوفسکی ارایه گردید. درواقع ترکیبی از عوامل اقلیمی مؤثر برآسایش گردشگران می‌باشد. این شاخص از بعد بیوکلیماتیک بر گردشگری مطرح می‌شود. امتیاز شاخص TCI نسبت به دیگر شاخص‌ها دراین‌است که از تمامی متغیرهای مهم اقلیمی یعنی دما، رطوبت، بارش، باد و ساعات آفتابی که مجموعه شرایط حرارتی بدن انسان را کنترل می‌کند، در ارتباط با فعالیت توریستی استفاده می‌کند(5). در این شاخص تعداد 7 متغیر مورداستفاده قرار می‌گیرد (24) عبارت‌اند از: 1- میانگین حداکثر دمای روزانه، 2- میانگین دمای روزانه 3- میانگین حداقل رطوبت نسبی روزانه، 4-میانگین رطوبت نسبی روزانه، 5- مجموع بارش ماهانه، 6- کل ساعات آفتابی، 7- میانگین سرعت باد. این 7 متغیر تشکیل 5 زیر شاخص را در TCI می‌دهند که زیر شاخص‌های مذکور عبارت‌اند از: شاخص آسایش روزانه (CID): شامل حداکثر دمای روزانه و میانگین حداقل رطوبت نسبی روزانه می‌باشد. این شاخص شرایط آسایش گرمایی را در موقعی که حداکثر فعالیت گردشگری است نشان می‌دهد و سهم آن در TCI، 40 درصد می‌باشد. برای اندازه‌گیری آسایش حرارتی که مقدار آن بیان‌کننده احساس فیزیولوژیک و روانی فردی است از متغیرهای دما و رطوبت برمبنای نمودار (ضریب راحتی) استفاده‌شده و ارقام آن استخراج می‌شود. بدین ترتیب که از محل تقاطع دما و رطوبت نسبی مقدار آن به دست می‌آید. در شاخص آسایش، مساعدترین و بهینه‌ترین منطقه ازلحاظ آسایش گرمایی محدوده بین دمای بین 27-20 درجه سانتی پایه و رطوبت نسبی 70-30 درصد می‌باشد. این منطقه دارای شرایط بهینه ازنظر آسایش گرمایی است(12).

شاخص آسایش شبانه‌روزی (24 ساعته) (CIA): شامل میانگین‌های دمای روزانه و میانگین رطوبت نسبی روزانه می‌باشد. این زیر شاخص، شرایط آسایش گرمایی را در کل شبانه‌روز نشان می‌دهد و سهم آن در TCI، 10 درصد می‌باشد. برای محاسبه شاخص آسایش روزانه (CID) و شاخص آسایش شبانه‌روزی (24 ساعته) (CIA) از شکل مربوطه استفاده می‌شود که سهم هر دو شاخص در مقدار TCI یک منطقه 50 درصد که CID برابر 40 درصد و CIA برابر 10 درصد) است. شاخص CID از قرار گرفتن متغیرهای حداکثر دمای روزانه و حداقل رطوبت نسبی به‌دست می‌آید (25). بارش (P): بارش به‌طورکلی اثر منفی در تفریحات و فعالیت گردشگری دارد. سهم این زیر شاخص در TCI، 20 درصد است. مقدار رتبه بارش با استفاده از جدول (1) به دست می‌آید. در این سیستم رتبه دهی بارش، با افزایش بارش مقدار رتبه آن کاهش می‌یابد که تأثیر منفی افزایش‌بارش را در لذت، تفریح و آسایش اقلیمی گردشگران را نشان می‌دهد.

جدول 1- ضریب شاخص بارش ماهانه (P) منبع: میچکوفسکی،1985

Table 1. The coefficient of monthly precipitation index (P) Source: Mychkvfsky, 1985

ساعات آفتابی (S): نور خورشید به‌عنوان فاکتور مثبت در آسایش اقلیمی مطرح است. پارامتر نور خورشید، همانند بارش، دارای وزن 20‌درصد در TCI می‌باشد. این متغیر از تقسیم میانگین ماهانه ساعات آفتابی بر تعداد روزهای هر ماه به دست می‌آید و برای تعیین رتبه از جدول (2) استفاده می‌شود.

جدول 2- ضریب شاخص ساعات آفتابی (S) منبع: میچکوفسکی،1985

Table 2. Sundial index coefficient (S) Source: Mychkvfsky, 1985

میانگین سرعت باد: اثر این متغیر بستگی به دمای هوا دارد. در اقلیم داغ به علت تبخیر و خنک‌کنندگی، دارای اثری مثبت می باشد ولی دراقلیم سرد به علت اثر خنک‌کنندگی باد، تأثیر منفی در آسایش دمایی انسان دارد و هم­چنین در پارامتر باد، هرقدر سرعت باد افزایش یابد باعث افزایش عدم آسایش می‌شود و درنتیجه به‌عنوان یک عامل منفی در نظر گرفته می‌شود و رتبه آن در شاخص TCI کم­تر می‌شود. چهار نوع سیستم رتبه‌بندی سرعت باد برای فرمول TCI در نظر گرفته‌شده است در سیستم نرمال که در آن کم­ترین میانگین ماهانه سرعت باد بیش­ترین رتبه ارزش را به خود اختصاص می‌دهد و نشان‌دهنده مطلوب بودن آن برای آسایش اقلیمی می‌باشد. سیستم نرمال، موقعی استفاده می‌شود که میانگین حداکثر دما بین 15 تا 24 درجه سانتی‌گراد ‌می­باشد(جدول 3).

جدول 3- ضریب شاخص سرعت باد به کیلومتر در ساعت (W) منبع: میچکوفسکی،1985

Table 3. Indicators index wind speed in kilometers per hour (W) Source: Mychkvfsky, 1985

برای محاسبه شاخص اقلیم گردشگری، متغیرهای فوق‌الذکر با توجه به اهمیت نسبی‌شان در آسایش گردشگری، وزن دهی و رتبه‌بندی می‌شوند و مقادیر زیر شاخص‌ها را به دست می‌دهند و درنهایت، بر اساس رابطه 1 مقدار TCI به دست می‌آید.

در این فرمول CID شاخص آسایش 24 ساعته، P بارش ماهانه، S ساعات آفتابی و W متغیر باد می‌باشد (جدول 4). رتبه هرکدام از متغیرهای‌فوق را باید در فرمول قرارداد تا مقدار TCI به­دست آید. شاخص آسایش روزانه و شاخص آسایش 24 ساعته از روی نمودار شاخص میچکوفسکی با قرارداد متغیرهای حداکثر دمای روزانه و حداقل رطوبت نسبی و میانگین روزانه و میانگین رطوبت نسبی به دست می‌آید. شرایط ایده­آل و مطلوب و به سمت ارزش­های کم‌تر، بر میزان نارضایتی و نامطلوب بودن شرایط اقلیمی برای گردشگران افزوده می­شود. عدد به‌دست‌آمده را با جدول نهایی یعنی جدول 5 تعیین کیفیت اقلیم گردشگری بررسی کرده و درنهایت ویژگی اقلیم گردشگری منطقه در آن مقطع زمانی به دست می‌آید.

جدول 4- شاخص­های که در گردشگری تأثیر دارد منبع: میچکوفسکی،1985

Table 4. Indicators which has an impact on tourism source: Mychkvfsky, 1985

جدول 5- ضریب نهایی و کیفیت شرایط آب و هوایی گردشگر منبع: میچکوفسکی،1985

Table 5. The final factor is the quality of weather conditions tourists Source: Mychkvfsky, 1985

یافته­های پژوهش

پس از انجام محاسبه مؤلفه‌های پنج‌گانه بر اساس رابطه 1، مقدار عددی TCI برای هر نقطه برآورد و به کمک جدول 5 مقادیر عددی شاخص اقلیم گردشگری و گروه‌های اقلیمی مربوط به آن تعیین گردید. در ادامه به کمک نرم‌افزار ArcGis قشه‌های مربوط به هرماه و بر اساس شاخص اقلیم آسایش گردشگری در شکل 3 ترسیم گردید.

نقشه‌های اقلیم گردشگری شمال غرب در فصل­های مختلف:

بهار: کیفیت اقلیم گردشگری در فصل بهار (شکل 2- الف) نشان داد نواحی شمالی (محدوده جنوبی رود ارس)، اطراف جنوب­شرقی دریاچه‌ارومیه، شهرستان میانه و شمال غربی استان آذربایجان شرقی محدوده جلفا با شاخص عددی 65 تا 75 در وضعیت خیلی­خوب قرار دارد. نواحی جنوب غربی و شمال غربی استان آذربایجان غربی، مرکز استان اردبیل (محدوده مشکین­شهر) و جنوب استان اردبیل (اطراف خلخال) شرایط ناچیز-حاشیه­ای دارند و دارای شاخص بین 40 تا 49 هستند دلیل آن وجود برف و سرما در منطقه است که باعث شده است شاخص اقلیم گردشگری از ارزش کم­تری در این نواحی برخوردار شوند. و قسمت­های مرکزی و شرق استان آذربایجان شرقی (محدوده تبریز، مراغه، سهند و سراب) و محدوده مرکزی استان آذربایجان غربی از شاخص عددی بین 50 تا 59 در شرایط قابل­قبول گردشگری قرار گرفتند. تابستان: شرایط اقلیم گردشگری در فصل تابستان (شکل 2- ب) نشان داد نواحی جنوبی، شرق و شمال آذربایجان­شرقی(مراغه، سراب، اهر و کلیبر)، مرکز و جنوب استان اردبیل، (دامنه اطراف کوه سبلان و خلخال) و جنوب­غربی استان آذربایجان غربی محدوده سردشت با شاخص عددی 100 شرایط اقلیمی خیلی ایده­ال را نشان می‌دهد. و قسمت­های مرکزی(ارومیه)، جنوب (محدوده مهاباد و پیرانشهر) و شمال(ماکو) در استان آذربایجان­غربی و محدوده مرکزی(تبریز و سهند)، شمال(مرند و جلفا)، جنوب­شرقی(میانه) در استان آذربایجان­شرقی و محدوده مشکین‌شهر در استان اردبیل با شاخص عددی 90 تا 100، وضعیت اقلیمی ایده­ال، محدوده خوی در شمال دریاچه ارومیه در استان‌آذربایجان‌غربی شرایط اقلیمی عالی و پارس­آباد در شمال استان اردبیل شرایط اقلیمی خیلی­خوب به خود اختصاص دادند. پاییز: وضعیت اقلیم گردشگری در فصل پاییز (شکل 2- ج) نشان داد در استان آذربایجان غربی محدوده شمال دریاچه ارومیه اطراف خوی، در استان‌آذربایجان شرقی محدوده مرکزی(تبریز) قسمت جنوب­شرقی(میانه) و جنوب­غربی(بناب) در شرایط اقلیمی عالی با شاخص عددی بین 80 تا 89 قرار دارند. و قسمت­های شمال و شرق و جنوب استان آذربایجان­غربی و شمال و جنوب استان آذربایجان­شرقی و شمال استان اردبیل محدوده پارس­آباد در وضعیت اقلیمی خیلی­خوب را به خود اختصاص دادند. و محدوده مرکزی استان اردبیل(محدوده اردبیل و مشکین­شهر) و شمال­شرقی استان آذربایجان­شرقی(کلیبر) و جنوب غربی استان آذربایجان غربی(سردشت) با شاخص عددی 50 تا 59 در وضعیت اقلیمی قابل‌قبول و مرکز آذربایجان­غربی(ارومیه) و جنوب استان اردبیل(خلخال) در شرایط اقلیمی خوب قرار گرفتند. زمستان: کیفیت اقلیم گردشگری در فصل زمستان (شکل 2- د) نشان می‌دهد که محدوده جلفا در شمال­غربی استان آذربایجان شرقی شاخص عددی 52 در وضعیت اقلیمی قابل­قبول قرار دارد. قسمت­های شمال(پارس­آباد) مرکزی(اردبیل و مشکین­شهر) در استان اردبیل، کل محدوده استان آذربایجان­شرقی به­جزء جلفا، و محدوده شمالی(ماکو، خوی و سلماس) با شاخص عددی 40 تا 49 در وضعیت اقلیمی ناچیزحاشیه­ای به خود اختصاص دادند. قسمت­های مرکزی و جنوب و جنوب­غربی(ارومیه، مهاباد و تکاب) در استان آذربایجان­غربی، جنوب استان آذربایجان‌شرقی(محدوده مراغه) و جنوب استان اردبیل (خلخال) با شاخص عددی 30 تا 39 در وضعیت اقلیمی نامناسب قرار گرفتند و ایستگاه‌های پیرانشهر و سردشت در جنوب استان آذربایجان­غربی با شاخص عددی 20 تا 29 به­عنوان شرایط اقلیمی بسیارنامناسب معرفی شدند.

نتیجه­گیری

شرایط اقلیمی کشور ایران دارای تنوع زیادی است و به چهار فصل معروف است که در اثر تغییرات عرض جغرافیایی و ارتفاعی کشور می­باشد. شمال غرب ایران با داشتن جاذبه‌های گردشگری زیاد می‌تواند مقدمات حضور گردشگران داخلی و خارجی باشد. مناظر زیبا و منحصربه‌فرد و شرایط آب‌وهوای متنوع در تمامی فصول می‌تواند در راستای توسعه این صنعت گام‌های استوار برداشته و بهره‌های فراوان داشته باشد بر اساس شاخص آسایش اقلیم گردشگری TCI و استفاده از ArcGis، در شمال غرب ایران از 22 ایستگاه‌های که مورد مطالعه قرار گرفتند؛ فصل بهار ایستگاه­های: (خلخال، مشکین­شهر، کلیبر، ماکو، پیرانشهر، سردشت و تکاب) با شاخص عددی بین 40 تا 49 در وضعیت اقلیمی ناچیزحاشیه­ای؛ (اردبیل، تبریز، اهر، سهند، مراغه، مرند، سراب، خوی، ارومیه، مهاباد و سلماس) با شاخص عددی بین 50 تا 59 در وضعیت اقلیمی قابل­قبول؛ (پارس‌آباد مغان و بناب) با شاخص عددی 60 تا 69 کیفیت اقلیمی خوب و ( میانه و جلفا) با شاخص عددی بین 70 تا 79 شرایط اقلیمی خیلی­خوب قرار دارند. در فصل تابستان ایستگاه­های: (اردبیل، خلخال، اهر، کلیبر، مراغه، سراب و سردشت) با شاخص عددی 100 در وضعیت اقلیمی بی‌نهایت‌ایده­ال؛ (مشکین­شهر، تبریز، جلفا، سهند، مرند، میانه، خوی، ارومیه، پیرانشهر و تکاب) با شاخص عددی بین 90 تا 99 در وضعیت اقلیمی ایده­ال؛ (بناب، ماکو و سلماس) با شاخص عددی 80 تا 89 کیفیت اقلیمی عالی و (خوی) با شاخص عددی بین 70 تا 79 شرایط اقلیمی خیلی­خوب قرار دارند. ولی فصل پاییز ایستگاه­های: (تبریز، بناب و میانه) با شاخص عددی بین 80 تا 89 در وضعیت اقلیمی‌عالی؛ (پارس­آباد، جلفا، سهند، مراغه، مرند، سراب، مهاباد، ماکو، سلماس، پیرانشهر و تکاب) با شاخص عددی بین 70 تا 79 در وضعیت‌اقلیمی‌خیلی‌خوب؛ (خلخال و ارومیه) با شاخص عددی 60 تا 69 کیفیت اقلیمی خوب و (مشکین­شهر) با شاخص عددی بین 50 تا 59 شرایط‌اقلیمی قابل­قبول قرار دارند. اما فصل زمستان ایستگاه­های: (اردبیل، مشکین­شهر، پارس­آباد، تبریز، اهر، بناب، سهند، کلیبر، مرند، میانه، سراب، خوب، ماکو و سلماس) با شاخص عددی بین 40 تا 49 در وضعیت اقلیمی ناچیزحاشیه­ای؛ (خلخال، مراغه، ارومیه، مهاباد و تکاب) با شاخص عددی بین 30 تا 39 در وضعیت اقلیمی نامناسب؛ (پیرانشهر وسردشت) با شاخص عددی 20 تا 29 کیفیت اقلیمی بسیارنامناسب و (جلفا) با شاخص عددی بین 50 تا 59 شرایط اقلیمی قابل­قبول قرار دارند. در نهایت در پاسخ به سوال پژوهش می­توان گفت که فصل تابستان با رتبه 17 معیار ایده­ال را به خود اختصاص داد، می­تواند برای گردشگری در منطقه مورد مطالعه انتخاب شود با وجود این پس فرضیه تحقیق مورد پذیرش قرار می­گیرد.

Reference

1. Mohammadi, H., 2010. Applied Meteorology. Tehran University Press. 2 Edition. (In Persian)
2. Zolfaghari, H., 2007. Determining the appropriate calendar for circulation in Tabriz using physiological equivalent temperature (PET) and average predicted polling (PMV) indices. Journal of Geographical Research. No. 62(in Persian)
3. Holjeva, Ivanka., 2003. a vision of tourism and the hotel industry in the 21 century, hospitality management; Vol 22 Lin.
4. Masoumi, M., 2009. An Introduction to Approaches in Tourism Development Planning, Tehran. Samira Publications, 1 Edition. (In Persian)
5. Farajzadeh Asl, M., Ghorbani, A., Lashkarri H., 2008. Investigation of Architectural Adaptation of Sanandaj Buildings with Its Environmental Conditions by Mahani Method, Journal of the Moderator of Humanities. Vol. 12(2), pp. 161-180. (In Persian)
6. Meaningful, M, and Roya M., 2011. Assessing the Impacts of the Shandiz Tourism Area in Mashhad on the Environment with the Purpose of Realizing Sustainable Development. Tourism and Sustainable Development Conference. pp 14-10. (In Persian)
7. Ghademi, A., Firoozjani. N., 2012. Assessment of the development of destination tourism in the framework of sustainability. Geospatial Geography Quarterly. Year 27 Issue: 1. (In Persian)
8. Tawasi, T, Yari, M., 2013. Determination of Temperature Range of Comfort in Tourism Tourism Planning in Sistan & Balouchestan Province. Geography and Development. Vol. 6(31), pp. 29-46. (In Persian)
9. Baratian, A, Rezaei, M., 2013. Spatial Analysis of the Tourism Climate Index in Ilam Province Using the TCI Model. Journal of Spatial Planning (Geography). Vol. 2(9), pp. 101-118. (In Persian)
10. Ghanbari, C, Karimi, J., 2013. Study of Climate Change Index (T.C.I) changes in Isfahan Province during the period (1976-2005). Regional Planning Quarterly. Vol. 12(3), pp. 71-82. (In Persian)
11. Shaeei, A, Aghajani, N, Aghababa., 2014. Tourism Development of Taleghan City Using Index. Biochemistry and Soot, Journal of Urban Planning Studies. 1393; the second year. Vol. 8(4), pp. 149-172. (In Persian)
12. Jafari, M., Sobhani, A., Astani, S., 2014. Determination of the tourism climate index of Sarab Gian Nahavand using GIS. Journal of Human and Environment. Vol. 29(3), pp. 21-37. (In Persian)
13. Zarabi, A, Alizadeh Asl, J, and Isa., 2013. Analyzing the tourism infrastructure in the ecotourist destination of Urmia by using the SWOT approach. Geography and Planning. Vol. 18(48), pp. 68-79. (In Persian)
14. Hairdresser, M., Parsifar, M., 2015. Evaluation of tourism climate in Zanjan province using the TCI index in GIS environment. Journal of Geography and Urban Planning. Vol. 8(27), pp. 59-81. (In Persian)
15. Torkashvand M., 2016. Time and location assessment of weather and climate of Hamedan province using physiological equivalent temperature (PET) and nervous pressure indices. Seasonal Schedule of the Land. Vol. 2(4), pp. 111-120. (In Persian)
16. Zaninovic K, Matzarakis A., 2007. variation and trends of thermal comfort at the Adriatic coast; Meteorological and hydrological service, climatological research department,1000,gric3 , cric3, croati.
17. Gandomkar. A and Mohseni. N., 2011. Analysis and Estimate Tourism Climate Index of Mazandaran Province, Using TCI Model, 2nd International Conference on Business, Economics and Tourism Management, IPEDR vol.24, IACSIT Press, Singapore.
18. Gandomkar.A., 2011. Temporal and Spatial Distribution of Tourism Climate Comfort in Isfahan Province, 2nd International Conference on Business, Economics and Tourism Management, IPEDR vol.24, IACSIT Press, Singapore.
19. Ahmadi. M.A., 2012. Evaluation of tourism climate comfort in order to attract more tourists - Case study: Sanandaj city in Iran, Life Science Journal; 9(3):623-629, (ISSN: 1097-8135).
20. Fang, Y., Yin, J., 2015, National Assessment of Climate Resources for Tourism Seasonality in China Using the Tourism Climate Index, Atmosphere, 6:183-194.
21. Nicholls, S., Amelung, B., 2015. Implications of Climate Change for Rural Tourism in the Nordic Region, Scandinavian Journal of Hospitality and Tourism, 15 (2): 48–72.
22. Tzu, M. Liu, T.M., 2016. The influence of climate change on tourism demand in Taiwan national parks, Tourism Management Perspectives, 20: 269–275.
23. Zhang, H.Q. Kulendran, N., 2016. The Impact of Climate Variables on Seasonal Variation in Hong Kong Inbound Tourism Demand, Journal of Travel Research, DOI: 2875156196, 1-14.
24. Saidi, A.; Ataee, H. Alawinia, F., 2012. Assessment of Comfort climate of Khuzestan province using the TCI index. Journal of the Iranian Geographic Society. Vol. 10(34), pp. 278-298.(In Persian)
25. Asadollahi, Z, Golkar, A. and Alizadeh, A., 2012. Study of comfort index of tourism climate of Choghakhor wetland in order to develop sustainable tourism. Journal of environmental sciences. Issue: 50. pp 61-54. (In Persian)