بررسی احتمال آلودگی آب سردکن‌های تعدادی از بیمارستان‌های تهران با باکتری سودوموناس آئروجینوزا

علوم و تکنولوژی محیط زیست، دورهبیست و دوم، شماره پنج، مرداد ماه 99

بررسی احتمال آلودگی آب سردکن‌های تعدادی از بیمارستان‌های تهران باباکتری سودوموناس آئروجینوزا

سمانه عبدی اندرابی[1]

رضا حاجی سید محمد شیرازی[2]

سید امیرعلی انوار[3] ^*

Saaa4824@gmail.com

مریم عطایی³

چکیده

زمینه و هدف: بررسی احتمال آلودگی آب سرد کن‌های بیمارستانی به منظور تعیین کیفیت آب مصرفی اهمیت ویژه‌ای در سلامت جامعه دارد. pseudomonasبه عنوان یک پاتوژن فرصت طلب مورد توجه می‌باشد. از آن جائی که امکان رشد با حداقل نیازهای غذایی را دارد، قادر است در آب شیر رشد کند. که این توانایی باعث حضور مداوم آن ها در محیط های بیمارستانی شده است. هدف اصلی این مطالعه تعیین میزان آلودگی pseudomonas aeruginosaدر آب سردکن‌های تعدادی از بیمارستان‌های تهران است.

روش بررسی: نمونه‌های آب در 2 فصل پاییز و زمستان به تعداد 100عدد نمونه از آب سردکن های مستقر از ده بیمارستان در نقاط 5 گانه شهر تهران برداشته شد. ابتدا نمونه‌ها در کنار ژل یخ و در دمای 4 درجه سانتی گراد به آزمایشگاه منتقل و بعد لوله‌های حاوی محیط کشت‌های مختلف به مدت 24 تا 48 ساعت در انکوباتور با دمای 37 درجه سانتی گراد نگهداری شد. سپس نمونه‌ها از لحاظ نیاز رشد به مواد مغذی، استفاده از کربوهیدرات از طریق اکسیداسیون یا از طریق تخمیر صورت گرفته، مسیرهای تخمیر گلوکز و تعیین قدرت باکتری در استفاده از سیترات وجود آنزیم اکسیداز و کاتالاز با استفاده از محیط‌های کشت و تستهای اختصاصی مربوط بررسی شد. تجزیه و تحلیل داده ها به صورت توصیفی و با استفاده از نرم افزارهای excel و spss انجام گرفت.

یافته ها: در نتیجه پژوهش انجام شدهدر نمونه‌های آزمایشگاهی جنس‌های Bacillus شناسایی گردید. همچنین در نمونه‌های آزمایش شده جنس pseudomonas مشکوک به گونه  aeruginosa و جنس alcaligenes مشکوک به گونه Fecalisنیز مورد شناسایی قرار گرفت.

بحث و نتیجه گیری: دما تاثیر به سزایی در رشد باکتری pseudomonas aeruginosa دارد و دمای بالای 37 درجه سانتی گراد باعث افزایش رشد و دمای پایین تر از 4 درجه سانتی گراد در زمان تابش خورشید البته در هوای سرد (پاییز و زمستان) باعث کاهش و مشاهده نشدن باکتری pseudomonas aeruginosa در آب سردکن‌ها می‌ شود.

واژه های کلیدی: pseudomonas aeruginosa ،آب سردکن، بیمارستان، آب آشامیدنی.

Investigating the Probability of Water Coolers Contamination with Pseudomonas Aeruginosa in a number of Tehran Hospitals

Samaneh Abdi Andarabi[4]

Reza Haji Seyed Mohammad Shirazi[5]

Seyed Amir Ali Anvar [6] ^*

Saaa4824@gmail.com

Maryam Ataee³

Abstract

Background and Objective: Evaluation of the probability of water cooler contamination in hospitals to determine the water quality has important role in social safty. Pseudomonas Aeruginosa is considered as an opportunistic pathogen, since it is possible to grow with minimal nutritional requirements, it can grow in water bodies containing very little food such as tap water. This ability has led to their continuous presence in the hospital environment. The main objective of this study was to determine the rate of contamination in few of Tehran's hospitals water-cooling devices in terms of contamination with Pseudomonas Aeruginosa.

Method: This is an experimental study and the stages of work were based on observation and test in the laboratory. Water samples were sampled in two seasons (autumn and winter) in 100 samples from five hospitals in different regions of Tehran. At first, the samples were transferred to the laboratory in a compartment filled with ice gel at 4 °C, and then the tubes containing different media were kept in an incubator at 37 °C for 24 to 48 hours. Then, the samples were examined for nutritional needs in terms of growth rate, carbohydrate usage by possible bacteria through oxidation or fermentation, glucose fermentation pathways, and determination of the bacterial power in the use of citrate, the presence of enzyme oxidase and catalase, the presence or absence of Enterobacteriaceae species and Salmonella was examined using culture media and specific tests. Data analysis was done descriptively using excel and SPSS software.

Findings: As a result of the research Bacillus species were identified. Also, in the tested specimens, pseudomonas susceptible to Aeruginosa species and the suspected alcaligenes species of Faecalis were also identified.

Discussion &Conclusion: The temperature has a significant effect on the growth of the Pseudomonas Aeruginosa, and a high temperature of 37 °C leads to the increase in growth rate, and in low temperature of 4 °C during sunlight in cold weather (autumn and winter), the bacteria could not be detected in water coolers

Keywords: Pseudomonas Aeruginosa, Water Cooler, Growth, Temperature, Drinking Water.

مقدمه

شناخت وکنترل عوامل بیماری زا و نحوه انتقال آن‌ها از محیط به انسان اهمیت ویژه‌ای دارد، بیشترین سهم بیماری‌های منتقل شونده توسط محیط مربوط به آب است. بسیاری از بیماری‌های عفونی و همچنین برخی از بیماری های غیر واگیر دار می‌تواند از طریق آب آشامیدنی به انسان منتقل گردد. برخی از این بیماری ها مرگ و میر بالایی به بار آورده و در مدت زمان کوتاه ممکن است طیف وسیعی از جامعه را آلوده کند (۱) . حذف عوامل بیماری زا از آب به دلیل نرخ مرگ و میر بالا و سرعت انتشار این بیماری‌ها در جامعه از الویت خاصی برخوردار است. برخی از عوامل بیماری زا در آب موسوم به عوامل فرصت طلب از اهمیت نسبی کمتری برخوردار هستند، این عوامل در شرایط عادی بیماری زا تلقی نمی‌شود و صرفا افراد دچار اختلال سیستم ایمنی و سالمندان را تهدید می­کند. بسیاری از مشکلات کشورهای در حال پیشرفت عدم برخورداری از آب آشامیدنی سالم است. از آن جا که محور توسعه پایدار انسان سالم است و سلامت انسان در گرو بهره مندی از آب آشامیدنی مطلوب می‌باشد، بدون تامین آب سالم جایی برای سلامت مثبت و رفاه جامعه وجود ندارد. بهبود کیفیت آب و عدم استفاده از دیگر منابع آب غیر بهداشتی حتی به طور موقت می­تواند در از بین رفتن بیماری‌های منتقل شونده توسط آب نقش به سزایی داشته باشد (۱). باکتریی که در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفت از دسته Pseudomonas spp است و باکتری باسیل گرم منفی می­باشد که به خانواده enterobacteriaceae شبیه است، اما از این لحاظ که هوازی مطلق می‌باشد با آنها تفاوت دارد. این میکروارگانیسم‌ها انرژی مورد نیاز خود را به جای تخمیر فقط از راه اکسیداسیون قندها تامین می­نمایند (۲). از آن جا که گلوکز را تخمیر نمی‌کنند غیرتخمیری نامیده می‌شوند، از نظر الگوی رشد جزو باکتری‌های سرمادوست می­باشد و به دلیل این که آب سرد کن‌های مستقر در مکان‌های مختلف به خصوص بیمارستان‌ها همواره محل مناسبی برای جایگزینی و حضور این باکتری می‌باشد، باکتریpseudomonasaeruginosa از آن جا که امکان رشد با حداقل نیازهای غذایی را دارد، قادر است که در آب حاوی مقدار بسیار کمی مواد غذایی مثل آب شیر دستشویی رشد کند. که این توانایی باعث حضور مداوم آن ها در محیط بیمارستان شده است (۳).

 pseudomonas aeruginosa دارای توانایی قابل ملاحظه‌ای در مقاومت در برابر مواد ضدعفونی کننده‌ است که این خاصیت بخشی از علت حضور آن ها را در بیمارستان توجیه می­کند. همچنین آن ها را می‌توان در صابون‌های مایع حاوی هگزا کلروفن، در مواد ضدعفونی کننده و مواد شوینده نیز یافت. سویه‌های pseudomonas aeruginosa که از بیماران مبتلا به فیبروز سیستیک جدا شده‌اند، دارای یک لایه پوششی قابل توجه (گلیکوکالیکس) می‌باشند که یک ظاهر کاملا موکویید به کلنی به آن ها می­بخشد. لایه یاد شده واسطه اتصال ارگانیسم به سطوح مخاطی دستگاه تنفس بوده و از اتصال آنتی بادی به آن جلوگیری می­کند. این باکتری اگرچه در فلور طبیعی کلون 10% مردم عادی وجود دارد، ولی به صورت عمده در آب و خاک یافت می‌شود. همچنین در نواحی مرطوب پوست یافت شده و می­تواند در مجرای تنفسی فوقانی بیماران بستری در بیمارستان کلونیزه شود، توانایی آن برای رشد در محلول‌های مایع ساده باعث آلودگی دستگاه‌های درمان تنفسی و بیهوشی مایعات تزریق داخل وریدی و حتی آب مقطر شده است (۳) .میزان pseudomonas aeruginosa در آب های سطحی که به فاضلاب یا پسآب های جاری آغشته‌اند بین 10⁴-10 سلول در میلی لیتر می­باشد که البته به واسطه مواد غذایی مناسب و دمای نرمال آب تحت تاثیر قرار می­گیرد، بقای pseudomonas با دانسیته پایین در آب های بطری شده و آب مقطر ممکن است برای چندین ماه ادامه پیدا کند که می‌تواند به دلیل توانایی باکتری به متابولیسم کند و زندگی در میزان کم نیتروژن و کربن در آب های تولید شده باشد (۴).

آب های زیرزمینی به واسطه نشت فاضلاب آلوده شده و عدم فیلتراسیون آب های سطحی باعث گسترش این عامل می‎­گردد. این تحقیق با هدف مطالعه و بررسی وضعیت آلودگی آب سردکن‌های مستقر در بیمارستان‎های مناطق مختلف از نظر آلودگی باکتری pseudomonas aeruginosa در فصول مختلف پایه گذاری شده است.

روش اجرای تحقیق

روش شناسایی باکتری‌های موجود در آب

نمونه‌های آب در 2 فصل پاییز و زمستان به تعداد 100عدد نمونه از 10 بیمارستان در نقاط 5 گانه شهر تهران برداشته شد. نمونه برداری توسط ظروف نمونه برداری اتوکلاو و استریل شده از آب سردکن های مستقر در بیمارستان ها صورت گرفت و نمونه‌ها در کنار ژل یخ و در دمای 4 درجه سانتی گراد به آزمایشگاه منتقل شد. یک سی سی از نمونه آب مشکوک به 10 سی سی از محیط کشت نوترینت براث و یک سی سی از نمونه مشکوک به محیط کشت لاکتوز براث با لوله دورهام منتقل شد. لوله‌های حاوی محیط کشت به مدت 24 تا 48 ساعت در انکوباتور با دمای 37 درجه سانتی گراد نگهداری گردید.

از لوله‌های حاوی محیط کشت دارای کدورت، به مقدار 10 میکرولیتر به محیط‌های کشت جامد آگار خوندار و مک کانکی آگار و ستریمید آگار منتقل شد و به مدت 24 تا 48 ساعت مجدداً در انکوباتور 35 درجه نگهداری گردید. از کلنی‌های مشکوک رشد کرده در آگار خوندار رنگ آمیزی گرم تهیه گردید. از کلنی‌های رشد کرده، هم تست کاتالاز و هم تست اکسیداز انجام گرفت. از کلنی‌های گرم مثبت آزمایش های تفریقی به صورت زیر انجام گرفت. تشخیص شکل باکتری (باسیل گرم مثبت همراه اندوسپور) بررسی حرکت باکتری و انجام تست کاتالاز و اکسیداز و بررسی همولیز باکتری ها. در نمونه‌های ارسالی جنس باسیلوس شناسایی گردید. از کلنی‌های گرم منفی آزمایش های تفریقی انجام گرفت.

قابلیت رشد و یا عدم رشد بر روی محیط کشت مک کانکی آگار، قابلیت رشد بر روی محیط کشت ستریمید آگار، شکل باکتری، تست اکسیداز و تست کاتالاز مورد بررسی قرار می­گیرد. بررسی حرکت باکتری و تست اوره و بررسی مصرف قند­های گلوکز، لاکتوز و ساکارز مورد بررسی قرار گرفت. تست اندول، تست مصرف سیترات و تست تولید سولفید هیدروژن و تست نیترات ردوکتاز انجام یافت.

یک میلی لیتر از نمونه‌های مشکوک به داخل آب پپتونه بافری تلقیح گردید و به مدت 24 ساعت در انکوباتور 35 درجه سانتی گراد نگهداری گردید. سپس از آب پپتون‌های دارای کدورت و رشد 10 میکرولیتر برداشته و به پلیت‌های حاوی محیط کشت ستریمید آگار انتقال داده شد و کشت انجام گرفت. هر پلیت در دمای 25 درجه و 44 درجه سانتی گراد به مدت 24 ساعت نگهداری شد. پس از طی زمان مورد نظر از کلنی‎های رشد کرده در سطح پلیت، با استفاده از تست اکسیداز آن ها مورد بررسی قرار گرفتند. با بنفش شدن دیسک اکسیداز آزمایش­های تفریقی برای شناسایی نوع پزودوموناس از جمله تست imvic و تخمیر قندی انجام گرفت.

تجزیه و تحلیل داده به صورت توصیفی و با استفاده از نرم افزارهای excel و spss انجام شد.

نتایج

این پژوهش به منظور بررسی میزان آلودگی به باکتری pseudomonas aeruginosa در آب سردکن‎های تعدادی از بیمارستان‎های تهران انجام گرفته است. در نمونه‌های ارسالی به آزمایشگاه تنها 1 نمونه از آب های ارسالی به آزمایشگاه مشکوک به جنس‌های سوودوموناس (مشکوک به گونه aeruginosa)، و 1 نمونه از آب های ارسالی به آزمایشگاه جنس آلکالیژنز (مشکوک به گونه Fecalis) مورد تشخیص قرار گرفت (جدول ۱).

جدول ۱- آنالیز نمونه‌های جمع آوری شده

Table 1. analysis of the collected samples

در ادامه بررسی‌ها مشخص گردید میزان شیوع باکتری‌های گرم مثبت در آب سردکن‌های موجود در بیمارستان‌های سطح شهر تهران نسبت به باکتری‌های گرم منفی شیوع بیشتری دارند که این امر ناشی از وجود گرد و غبار در هوا و عدم رعایت بهداشت فردی مراجعه کنندگان می‌باشد. برای انجام این پژوهش 2 مرحله نمونه برداری و در 2 فصل پائیز و زمستان انجام یافت و آزمایش‌های گوناگونی در محیط‌های کشت مختلف طبق استاندارد‌ها انجام گرفته و مشاهده شده است که در بررسی pseudomonas aeruginosa ، تعداد 95 مورد منفی و تعداد 5 مورد مثبت می‌باشد. در نمونه‌های ارسالی به آزمایشگاه جنس باسیلوس نیز مورد شناسایی قرار گرفت. در مورد گونه‌های مورد بررسی باسیلوس، باسیلوس سوبتیلیس شناسایی گردید که از آبخوری‌های سطح شهرها شایع می‌باشد. این باکتری با شرایط محیطی سازگار بوده و در سطح خاک و در محیط‌های آبی فراوان است.

نتایج نشان دهنده حضور 1%  باکتری‌های جنس pseudomonas  و 1% جنس آلکالیژنز و حدود 3% باکتری‌های گرم مثبت مشکوک به گونه‌های باسیلوس است.

از نمونه‌های جدا شده، باکتریpseudomonas aeruginosa از آب سردکن بیمارستان شماره 8 واقع در جنوب تهران در بخش پذیرش و در مهر ماه جدا گردید. باکتری آلکالیژنز الکالین فکالیس از آب سردکن مستقر در کنار سرویس بهداشتی بیمارستان شماره 2 واقع در مرکز تهران در مهر ماه جدا گردید و باکتری باسیلوس سوبتیلیس از بیمارستان شماره 5 واقع در شرق تهران از آب سردکن مستقر در بخش پذیرش در دی ماه جدا گردید (نمودار۱ و شکل ۱).

نمودار 1- آلودگی  آب سردکن های مستقر، از ده بیمارستان در نقاط پنج گانه شهر تهران

 طی ماه‌های مختلف نمونه گیری

Diagram 1. The contamination in watercoolers from ten hospitals in five locations in Tehran for different months of sampling

شکل ۱- آلودگی  آب سردکن های مستقر، از ده بیمارستان در نقاط پنج گانه شهر تهران 

Figure1. The contamination in watercoolers from ten hospitals in five locations in Tehran

بحث

یکی از ارکان مهم تامین سلامت و  بهداشت عمومی ارایه آب سالم بهداشتی در جوامع است. با توجه به گزارش‌های مستند سازمان‌های بین المللی و سازمان‌های مرجع در داخل کشور، کاملا واضح است که درصد بالایی از بیماری‌ها، ارتباط مستقیمی با آب مصرفی در جوامع دارد و بنابراین توجه به تاسیسات آبرسانی به خصوص تصفیه خانه‌های آب، انتخاب فرآیندهای مناسب و مرتبط با نوع منبع آب ضروری و بسیار حائز اهمیت است (۵). منظور از آلودگی آب انحراف از یک حالت معمولی است. آب دارای توانایی حمل موجودات ریز بیماری زا که سلامتی و زندگی انسان ها را به خطر می­اندازند، می­باشد. میکروب‌های بیماری زا در آب انتقال داده می­شوند و باعث عفونت‌های روده‌ای و وبا می­شوند (۵).

از باکتری‌های معروف، باکتری کلیفرم می باشد که زندگی بی­خطر در روده دارد و تاثیر غیر مستقیم بر آلودگی آب دارد. باکتری کلیفرم مولد بیماری نبوده و همیشه در مدفوع یافت میشوند، و حضور این باکتری در آب دلیلی بر تخلیه مدفوع به درون آب است. میکروب‌های آب عبارتند از: باکتری‌های دسته کلامیدو باکتریا و میکروب‌های مختلف باسیلی شکل انسان‌ها وحیوانات که همگی نقش موثری در آلودگی آب‌ها دارند (۵).

pseudomonas  میکرو ارگانیسمی است که روی محیط کشت انتخابی حاوی ستریماید رشد کرده و غالبا با تولید بیوسیانین، ایجاد فلورسنس زیر پرتوی فرابنفش می­کند، اکسیداز مثبت و قادر به تولید فاز آمونیاک از استامید است.

شم آبادی و همکارانش در سال 1385 مطالعه‌ای در مورد سنجش آلودگی‌های باکتریولوژیکی و pseudomonas aeruginosa در آب آشامیدنی شهر قم انجام داده اند، که نتایج حاصل آلودگی چندانی را در این شبکه نشان نداد. آلودگی به pseudomonas در برخی مناطق مشاهده شده است که به دلیل آلودگی ثانویه بوده است (۶). مولایی آقایی و همکارانش در سال 1390در مطالعه ای در مورد رشد و بقای میکروارگانیسم شاخص مدیریت تولید در آب معدنی بطری شده تحت شرایط مختلف انبارش، ارایه دادند و نتایج حاکی از آن است که بیشترین تعداد باکتری‌ها مربوط به 37 درجه سانتی­گراد و شدیدترین کاهش مربوط به 4 درجه سانتی گراد بوده است (۷). افشارنیا و همکارانش مطالعه ای در مورد کیفیت میکروبی آب سردکن‌های شهر گناباد در سال 1390 انجام دادند که نتایج حاکی از تاثیر منفی آب سردکن‌ها در کیفیت میکروبی آب بوده و باعث افزایش کلیفرم‌های مدفوعی می‌شود و در صورت رسیدگی و نظارت می‌توان این آلودگی‌ها را تا حد مناسبی کاهش داد. این افزایش میکروبی به دلیل عدم رعایت بهداشت آب سردکن‌ها، احتمال وجود آلودگی در یخ می‌تواند باشد (۸).

نقی پور وهمکارانش مقاله‌ای با عنوان کیفیت باکتریولوژیکی آب آشامیدنی آب سردکن‌های واقع در برخی از بیمارستان‌های رشت ارایه دادند که نتیجه فقدان باکتری کلیفرم را نشان می‌دهد (۹) .فرهد خانی و همکارانش مقاله‌ای با عنوان ارزیابی کیفیت آب آشامیدنی آب سرد کن‌های معدنی در سال 1392 ارایه دادند و به این نتیجه رسیدند وجود برخی پاتوژن‌های فرصت طلب در آب سردکن ها، یک نگرانی از دیدگاه بهداشت عمومی می‌باشد. این نتایج نشان دهنده اهمیت روند ضدعفونی دوره‌ای و سیستم نظارت آب سردکن‌ها به منظور نگهداری سطح آلودگی میکروبی تحت کنترل می‌باشد (۱۰).

نتیجه گیری

در نتیجه پژوهش انجام شدهدر نمونه‌های آزمایشگاهی جنس‌های Bacillus شناسایی گردید. همچنین در نمونه‌های آزمایش شده جنس pseudomonas مشکوک به گونه  aeruginosa و جنس alcaligenes مشکوک به گونه Fecalisنیز مورد شناسایی قرار گرفت.

با بررسی روند رشد و بقای باکتری pseudomonas aeruginosa که به عنوان پاتوژن الیگوتروف و فرصت طلب در محیط های آبی مورد نظر است و یک شاخص مدیریت فرآیند محسوب می گردد، مشخص گردید که دما تاثیر به سزایی در رشد باکتری pseudomonas aeruginosa دارد و دمای بالای 37 درجه سانتی گراد باعث افزایش رشد و دمای پایین تر از 4 درجه سانتی گراد در زمان تابش خورشید و البته در هوای سرد (پاییز و زمستان) باعث کاهش و مشاهده نشدن باکتری pseudomonas aeruginosa درمحیط هایی همچون آب سردکن‌های بیمارستانی می‌گردد.

با توجه به نتایج حاصله، رسیدگی مرتب مسئولان،  خدمت رسانی منظم، بررسی اتصالات آب سرد کن‌ها، کلرزنی مرتب، تاسیسات لوله کشی مناسب جهت آبرسانی، فیلترینگ صحیح و تجهیزات مدرن دستگاه‌های آب سردکن مورد نیاز است. آب سرد کن‌های سنتی در ایجاد آلودگی ثانویه تاثیر کمی دارند، و شستشوی دوره‌ای آب سردکن‌های غیر سنتی  ضروری به نظر می‌رسد و می‌تواند امری مهم در سلامت مصرف کنندگان آب آشامیدنی باشد.

Reference

1. ­Mohammadi, S., Yazdanbakhsh, A., Fattahzadeh, M., Khorshidi, A., 2013, Investigating the bacteriological quality of water coolers drinking waters of educational departments of Shahid Beheshti Medical Sciences and Shahid Beheshti Universities in 1392, Journal of Torbat Heydariyeh University of Medical Sciences, 1(3), 31-36. (In Persian).
2. Kalantar, E., Maleki, A., Khosravi, M., Mahmodi, S., 2010, Evaluation of UltrasoundWaves Effect on Antibiotic Resistance Pseudomonas Aeruginosa and Staphylococcus Aureus Isolated from Hospital and their Comparison with Standard Species, Iranian Journal of Health and Environment, 3(3), 319-326. (In Persian).
3. Ahmadi, M., & Dastmalchi Saei, H., 2013, Detection of the enterotoxin-producing genes in staphylococcus aureus isolated from bovine mastitis milk by PCR in Tabriz and Urmia regions, Iranian Veterinary Journal, 9(3), 27-35. (In Persian).
4. Baghal Asghari, F., & Nikaeen M., 2013, The importance of biofilm of aqueous systems in the spread of hospital-acquired pseudomonas infections, In: Proceedings of the 16th national conference on environmental health, Tabriz, Iran. (In Persian).
5. Moayedi, A., Nowroozi, J., Akhavan Sepahy, A., 2017, Effect of fetal and adult bovine serum on pyocyanin production in Pseudomonas aeruginosa isolated from clinical and soil samples, Iranian Journal of Basic Medical Sciences, 20(12), 1331-1338.
6. Shamabadi, N., & Ebrahimi, M., 2007, Use of Bacterial Indicators for Contamination in Drinking Water of Qom, Iran, Journal of Applied Sciences, 7(17), 2456-2461.
7. Naghipour, D., Dodangeh, F., Mehrabian, F., Ebrahim-Nezhad, E., Rouhbakhsh, E., 2016, The Bacteriological Quality of Drinking Water of Water Coolers Located in Some hospitals in Rasht, Caspian Journal of Health Research, 2(1), 18-29.
8. Farhadkhani M, Nikaeen M, Akbari Adergani B, Hatamzadeh M, Nabavi BF, Hassanzadeh A., 2014, Assessment of Drinking Water Quality from Bottled Water Coolers. Iranian Journal of Public Health, 43(5):674-681.