پویایی جمعیت ماهی بیاح (Liza abu, Heckel, 1843) در تالاب شادگان

علوم و تکنولوژی محیط زیست، دورهبیست و یک، شماره سه، خرداد ماه 98

پویایی جمعیت ماهی بیاح (Liza abu, Heckel, 1843)  در تالاب شادگان

سیداحمدرضا هاشمی [1]  

سید علی اکبر هدایتی [2]

رسول قربانی²

احمدرضا جبله[3] ^*

j.ahmadreza89@yahoo.com

چکیده

زمینه و هدف: در این تحقیق بررسی پارامترهای رشد و مرگ ­و­ میر ماهی بیاح (Liza abu)در تالاب شادگان مورد بررسی قرار گرفت.

روش بررسی:  به­منظور بررسی فراوانی­های طولی و وزنی نمونه­برداری ماهانه در پنج ایست­گاه شامل دورق(ماهشهر)، رگبه، خروسی، سلمانه و عطیش صورت گرفت. در طول اجرای پروژه از فروردین 1392 تا اسفند 1392، تعداد 493 ماهی صید و ماهانه به­منظور زیست­سنجی به آزمایش­گاه منتقل شد.

یافته­ها: میانگین طولی (±SD) برحسب میلی­متر به ترتیب برای جنس نر(20±138)، جنس ماده( 18±138) و میانگین وزنی (±SD) برحسب گرم به ترتیب برای جنس نر( 13±33) و جنس ماده( 14±33) به دست آمد.

بحث و نتیجه­گیری: معادله رابطه طول-وزن برای جنس ماده ماهی بیاح به­صورت (R²=0.89، W=0.00001L^3.33 (N=282 و برای جنس نر(,R² =0.88  W=0.00001L ^2.98 (N=195حاصل شد. مقادیر طول بی­نهایت جنس ماده، جنس نر و کل به ترتیب به­صورت  247، 220 و 247 میلی­متر، ضرایب رشد 56/0، 74/0، 66/0 و میزان مرگ­و­میر کل به ترتیب 83/2، 90/2 و 98/2، میزان مرگ­و­میر طبیعی به ترتیب 22/1، 36/1 و 22/1 و مرگ­و­میر صیادی به ترتیب73/1، 36/1 و 76/1 محاسبه گردید. با توجه به پارامترهای رشد و مرگ­و­میر به دست آمده از ماهیان و بر اساس شاخص انجمن شیلاتی آمریکا این ماهی جزء ماهیان با آسیب­پذیری کم به­حساب می­آید.

کلمات کلیدی: ماهی بیاح Liza abu) )، رشد، مرگ­ومیر، رابطه طول-وزن.

Population dynamics of Liza abu, (Liza abu Heckel, 1843) in Shadegan wetland

Seyedahmadreza Hashemi [4]

Aliakbar Hedayati  [5]

Rasoul Ghorbani ²

Ahmadreza Jabaleh [6] *

j.ahmadreza89@yahoo.com

Abstract

Background and Objective: In this study, the parameters related to growth and mortality of Liza abu in Shadegan wetland were studied.

Method: The sampling was carried out monthly to determine the length and weight at five stations including Douragh (Mahshahr), Rogbeh, Khoorosi, Salmaneh and Ateish. During implementation of the project from March 2013 to February 2014, a total of 493 fish were caught and transferred monthly to the laboratory for biometric analysis.

Finding:The average lengths (±SD) in millimeters for male (20±138) and female (18±138) as well as the average weights (±SD) in grams for male (13±33) and female (14±33) were obtained respectively.

Discussion and Conclusion: The length-weight relationships for female (R²=0.89, W=0.00001L3.33, N=282) and male (R²=0.88, W=0.00001L 2.98, N=195) Liza abu were obtained. The values of length (247, 220 and 247 mm), growth parameters (0.56, 0.74, and 0.66), total mortality (2.83, 2.90 and 2.98), natural mortality (1.22, 1.36 and 1.22) and fishing mortality (1.73, 1.36 and 1.76)  for male, female and total were calculated, respectively. Considering the growth and mortality parameters obtained from American fisheries society (AFS) indices, this speciesis classified as a low vulnerable group.

Keywords: Liza Abu, Growth, Mortality parameters, Length-weight relationship.

مقدمه

خانواده کفال ماهیان(Mugilidae) از ماهیان با ارزش شـیلاتی بوده که در آب­های گرمسیری و معتدله  اکوسیستم­های آب شیرین و آب شور و آب­های مصبی به­صورت گسترده یافت می­شود (1). این خانواده دارای 20 جنس و 72 گونه بوده و در آب­های ایران 2 جنس و 6 گونه از آن یافت شده و در سه حوضه آب­های ایران (خلیج فارس، دریای خزر و آب­های داخلی) وجود دارد (2). ماهی بیاحLiza abu)) با اسامی عمومی Abu mullet, Biah zurygrey mullet   از لحاظ رژیم غذایی یک ماهی پوسیده­خوار بوده که معمولاً از دیتریت­ها و موجودات کوچک موجود در شن و گل بستر تغذیه می­کند (3) این ماهی یک گونه آب شیرین است که در رودخانه­های دجله، فرات، ارونتس، حوضه رودخانه دجله در ایران در بخش­های پایینی رودخانه­هایی که به خلیج فارس می­ریزند، دریاچه­های جنوب عراق و در پاکستان یافت می­شود و تصادفاً وارد خورها هم می­گردد(4)، پراکنش این گونه در رودخانه­های حسن لنگی، کول، گودر، مهران، پایین دست رودخانه مند، زهره، اروند، کارون و رودخانه کرخه گزارش شده است. گونه­های اسبله، بنی، حمری، کاراس، کپور، شلج و بیاح به ترتیب دارای بیش­ترین توده زنده ماهی در تالاب بوده و بیش از 90% توده زنده گونه­های تالاب شادگان را تشکیل می­دهند و در سال­های اخیر با تغییر شرایط تالاب، گونه بیاح افزایش را نشان می­دهد(5).

تالاب­ها در جهان حدود 7 تا 9 میلیون کیلومترمربع (4 تا 6 درصد از سطح کره زمین) را در بر می­گیرند (6). در همایش رامسر در سال 2002، 1230 سرزمین مرطوب در 6 نقطه جهان  (اروپا، آسیا، افریقا، مناطق گرمسیری­، امریکای شمالی و اقیانوسی) معرفی کرد که دارای اهمیت بین المللی هستند (7). تالاب شادگان در انتهای جنوب غربی ایران بین ´ 20 -° 48 تا ´ 20-°49  درجه  طول شرقی و ´ 50 -° 30 تا ´ 00-°31 درجه عرض شمالی واقع شده است. این تالاب در اراضی بسیار مسطح و کم شیب دشت خوزستان و در دلتای رودخانه جراحی قرار دارد. در واقع این تالاب رابطی بین رودخانه جراحی در شمال و خلیج فارس در جنوب است. شهر اهواز در شمال، آبادان در جنوب غربی و ماه­شهر در جنوب شرقی آن واقع است (8).

 به منظور بهره­برداری و مدیریت بهینه یک ذخیره، باید اطلاعـات لازم و درسـت از آن ذخیره داشت، تا بتـوان راه­کارهـای مـدیریتی لازم لحـاظ شود، ولی تعیین حداکثر محصول پایدار بـرای گونـه­هـای مهـاجر کـار بـسیار دشواری اسـت و کـار در ایـن زمینـه پیچیدگی­های بسیار زیادی دارد (9). مطالعه ماهیان در اکوسیستم­های آبی از نظر تکاملی، بوم­شناسی، رفتارشناسی، حفاظت و مدیریت منابع آبی، بهره­برداری از ذخایر و  پرورش آن­ها حایز اهمیت است. از مطالعات انجام گرفته بر روی ماهی بیاح (Liza abu) در ایران می­توان به تحقیقاتی که توسط Dezfolnejad  و همکاران (10) در زمینه بررسی روند رسیدگی جنسی ماهی بیاح ماده و نر (Lizaabu)در آب­های استان خوزستان و تعیین غلظت جیوه در ماهی خوراکی بیاح(Lizaabu)  در رودخانه کارون، توسط Cheraghi  و همکاران (11) انجام شده اشاره داشت. اولین طرح تحقیقاتی جامع در تالاب شادگان با عنوان مطالعات جامع تالاب شادگان در سال 1375 انجام گرفت. در این مطالعه وضعیت صید و بیوماس ماهیان تالاب شادگان نیز بررسی شد. غفله مرضی (12)، انصاری و محمدی (13) به ارزیابی ذخایر ماهیان و وضعیت صید و صیادی تالاب شادگان پرداخته و برآوردی از میزان بیوماس و صید ماهیان تالاب را ارائه دادند. در مطالعه لطفی و همکاران (14) در طرح مدیریت محیط زیستی تالاب، پهنه­بندی و  بوم­سازگان طبیعی تالاب شادگان مورد بررسی قرار گرفته که بخشی از آن به مطالعه صید و بیوماس ماهیان تالاب اختصاص یافته است. تنوع ماهیان در تالاب شادگان و خور موسی بیش از 85 گونه و بیوماس ماهی تالاب حدود پانزده هزار تن ذکر نموده­اند. Hashemi (15) تنوع و ترکیب گونه­ای و بیوماس ماهیان تالاب شادگان در چهار فصل را گزارش داد و میزان بهینه بهره­برداری از آن را تعیین نمود و از طرفی Hashemi  و همکاران (15) نیز به بررسی صید و توده زنده ماهی در تالاب شادگان پرداختند. Van den Eelaart (16)، در مطالعه­ای که بر روی جمعیت­های ماهی بیاح در عراق داشته، پراکنش این گونه را در آب­های سطحی و در میان گیاهان غوطه­ور دریاچه­ها و مرداب­ها، ترجیحأ در مناطقی که جریان آب آرام است گزارش نموده و اذعان کرده است که این گونه در ماه­های آذر تا دی به­خصوص در زمستان­های سرد وارد رودخانه­ها و آب­های عمیق­تر می­شود. بعضی از انواع گیاهان آب­زی و فیتوپلانکتون­ها جز اجزای غذایی این ماهی می­باشند ولی حجم زیادی از دانه­های شن و مواد پوسیده آلی نیز یافت می­شود.

بررسی پارامترهای رشد، مرگ و میر و رابطه طول و وزن این گونه در دریاچه­های تارتارا، رزازا و هابانیا در ترکیه (17 و 18) و نیز دریاچه پشت سد رودخانه آتاتورک (ترکیه) گزارش شده است (19).

تحقیق حاضر به­منظور بررسی پویایی جمعیت ماهی بیاح در تالاب شادگان با هدف شناخت پارامترهای زیستی و چگونگی تغییر و پویایی جمعیت این­گونه، در تالاب شادگان و مدیریت صحیح و اصولی در بهره­برداری از این منبع آبی صورت گرفته است. با توجه به اهمیت اقتصادی و ارزش تجاری ماهی بیاح در صنعت آب­زی ­پروری کشور و کمبود اطلاعات درباره پارامترهای جمعیتی و رشد این ماهی و نقش آن در زندگی صیادان مناطق جنوب کشور،بررسی پویایی جمعیت، میزان رشد و ضریب بهره­برداری به­عنوان مهم­ترین هدف این تحقیق می­باشد.

مواد و روش­ها

در این تحقیق با بررسی ویژگی­های تالاب شادگان، 5 ایست­گاه نمونه­برداری بر اساس موانع موجود و امکان دسترسی به مناطق مختلف تالاب به­عنوان مکان­های نمونه­برداری مشخص شد. نمونه­گیری به­طور ماهانه از فروردین 92 الی اسفند 92 انجام گرفت. مشخصات 5 ایست­گاه نمونه برداری در جدول (1) ارایه شده است. با استفاده از تور گوش­گیر ثابت صیادی (چشمه 45 میلی­متری) نمونه­برداری انجام گرفت و نمونه­ها پس از صید درون یخ­دان حاوی پودر یخ قرار گرفت و به آزمایش­گاه منتقل شد. سپس در آزمایش­گاه برای اندازه­­گیری از تخته زیست­سنجی بادقت 1 میلی­متری و برای اندازه­گیری وزن کل بدن از ترازوی با دقت 01/0 گرم استفاده گردید. نمونه­ها در آزمایش­گاه شناسایی، زیست­سنجی و ثبت گردید. در شکل (1) موقعیت ایست­گاه­های نمونه­برداری نشان داده شده است.

جدول 1- مشخصات طول و عرض جغرافیایی 5 ایست­گاه نمونه­برداری تالاب شادگان سال 1392

Table 1. Profile latitude 5 sampling stations Shadegan 2013

شکل 1- موقعیت ایست­گاه­های نمونه­برداری تالاب شادگان (سال 1392)

Figure 1. Location of sampling stations wetland (2013)

با استفاده از قاعده استورجس (Sturgess)، داده­های حاصل از بیومتری به دسته­های یک سانتی­متری طبقه­بندی شدند (20). هم­چنین به­منظور اندازه­گیری طول چنگالی (فورک) جهت زیست­سنجی ماهیان از خط­‌کش بیومتری با دقت 1 میلی­متری و برای اندازه­گیری وزن کل بدن از ترازوی با دقت 01/0 گرم در منطقه استفاده شد. برای تعیین رابطه طول کل و وزن از رابطه W=a × L^b)) استفاده شد که در این رابطه W وزن کل به گرم، L طول کل به سانتی متر و a و b ثابت‌های رگرسیون می­باشند(21). برای سنجش اختلاف معنی­داری بین  b محاسباتی و 3 =b  برای یک ماهی با رشد هم­سان از فرمول t=b-B/S_b  استفاده گردید که S_b  انحراف معیار b محاسباتی است (32). طول بی­نهایت به­وسیله  نمودار  پاول- و درال (Powell-Wetherall) و معادله L^- - L' = a+b L' ( L^-میانگین گروه­های طولی، L' کمینه هر گروه طولی،  a و b عرض از مبدا و شیب معادله) و ضریب رشد با به­کارگیری روش شیفرد موجود در برنامه فایست برآورد شد (23). بر اساس مقادیر طول بی­نهایت و ضریب رشد محاسبه شده و به­منظور مقایسه شاخص رشد، چون طول بی­نهایت (L∞) و ضریب رشد (K) از آزمون مونرو  ('Ф)  و رابطه (L∞ Ln(K) + 2 Ln(= 'Ф به دست آمد(21)، میزان بهینه t_o از طریق فرمول تجربی پائولی LogL∞ - 1.038 LogK  Log(-t₀) = - 0.3922 - 0.2752  (22) و مرگ­ومیر طبیعی (M) بر اساس معادله پائولی محاسبه گردید ( 21).                                         

Ln (M) = - 0.0066 - 0.297Ln(L∞) + 0.654Ln(k)+ 0.642Ln(T)

   دراین معادله M ضریب مرگ­و­میر طبیعی سالیانه، L_∞  طول بی‌نهایت ماهی بر حسب سانتی­متر، K پارامتر انحناء رشد وان برتالنفی وT  میانگین دمای محیطی است (21) که در آب­های تالاب شادگان 16 درجه سانتی­گراد در نظر گرفته شد (12). مرگ­و­میر کل (Z) از روش منحنی خطی صید بر اساس اطلاعات ترکیب طولی صید (Catch  Curve   (Length Converted به دست آمد که با استفاده از پارامترهای رشد و تبدیل طول میانه هر گروه طولی به سن نسبی، میزان مرگ و میر کل را محاسبه می‌کند، و ضریب مرگ و میر صیادی (F)  از فرمول (Z = F +M) و ضریب بهره­‌برداری(Exploitation ratio)، که نسبت مرگ ومیر صیادی به مرگ ومیر کل است، از رابطه  E= F/Z محاسبه گردید (24). در تمام تجزیه و تحلیل داده‌های این تحقیق از برنامه Excel و نرم‌افزار فایست (FiSAT II) کمک گرفته شد.

نتایج

در این تحقیق طی یک سال نمونه­برداری جمعا 493ماهی(282 ماده، 195 نر و مابقی نابالغ) طی یک سال مورد زیست‌سنجی قرار گرفت و نمونه­ها بدون توجه به جنسیت در ایست­گاه نمونه­برداری اندازه­گیری شدند. در این بررسی­ها کوچک­ترین طول ماهی 9 و بزرگ­ترین آن  25سانتی­متر در ماه­های مختلف سال تحقیق به دست آمد. تعداد نمونه، دامنه طولی، وزنی و انحراف معیار± میانگین ماهی کپور در ماه­های مختلف در جدول (2) ارایه شده است.

جدول 2- تعداد نمونه، دامنه طولی و انحراف معیار± میانگین ماهی بیاح(L. abu) در ماه­های مختلف سال 1392 تالاب شادگان

Table 2. sample size, mean ± SD length range and Liza abu (L. abu) in different months of 2013 wetland

در این تحقیق رابطه طول-وزن برای جنس ماده ماهی بیاح به صورت (R²=0.89، W=0.00001L^3.33 (N=282 و برای جنس نر(,R² =0.88  W=0.00001L ^2.98 (N=195 و کل ماهیان(W=0.000009L^3.08 (N=493, R² =0.85 بود (شکل 2). میزان خطای معیار محاسباتی کم بوده (کم­تر از 1/0) و مقدار عدد b را از دامنه رشد ایزومتریک خارج نمی­کنند و اختلاف معنی­داری بین مقادیر bمحاسباتی با B مورد انتظار(3=) وجود نداشت. میزان b رابطه طول و وزن ماهیان نزدیک به 3 بوده که به­علت رشد ایزومتریک آن­ها است. میزان  b رابطه طول و وزن نشان­دهنده رشد ایزومتریک (همسان) آن­ها می­باشد.

­­شکل2- رابطه طول- وزن ماهی بیاح(L. abu) در تالاب شادگان (1392)

Figure 2. The length - weight Liza abu in wetland (2013)

شاخص­های رشد و مرگ و میر ماهی بیاح در تالاب شادگان در جدول (3) محاسبه شده است. شاخص­های رشد کل ماهیان برای سال 1392 به ترتیب طول بی­نهایت  mm247 =L_∞، ضریب رشد  (yr^-1)  66/0=K، زمان طول صفر 13/0-t_o= ، میزان فایم پریم مونرو6/4='Φ، مرگ ومیر طبیعی ( (yr^-122/1= M، مرگ ومیر صیادی ( yr^-1) 76/1=F، مرگ ومیر کل (yr^-1) 98/2=Z  و ضریب بهره­برداری کل (yr^-1) 59/0E= برای سال مذکور محاسبه شد (جدول 3). طبق مقادیر فوق، معادله‌ رشد جمعیت ماهی بیاح در سال 1392 به­صورت: L_t = 24.7( 1- exp (-0.66(t +0.13)))   به دست آمد. با استفاده از معادله‌های بالا، می‌توان طول ماهی بیاح را برای سنین مختلف محاسبه نمود. در این معادله  L_tطول چنگالی ماهی بر حسب سانتی­متر و t سن ماهی برحسب سال است.

جدول 3- پارامترهای پویایی جمعیت ماهی بیاح (L. abu) صید و زیست سنجی شده در تالاب شادگان

Table 3. population dynamics parameters Liza abu (L. abu) and biometrics fishing in wetland

شکل 3- منحنی رشد ماهی بیاح (L. abu) در ماه­های مختلف تالاب شادگان

Figure 3. Growth curve Liza abu (Labu) in different months Shadegan Wetland

پویایی جمعیت برای جنس­های ماده و نر ماهی بیاح به ترتیب طول بی­نهایت 247 و 220 میلی­متر، ضریب رشد 56/0 و 74/0 در سال (شکل 3)، زمان طول صفر 16/0- و 12/0- بود و مرگ­ومیر طبیعی 22/1 و 36/1 در سال، مرگ­ومیر صیادی 73/1 و 36/1 به ازای سال، مرگ­ومیر کل 83/2 و 90/2به ازای سال (شکل 4) و میزان فایم پریم مونرو 53/4 و 55/4 به ترتیب برای جنس­های ماده و نر به دست آمد (جدول 3).

شکل4-منحنی ضرایب مرگ­ومیر کل ماهی بیاح (L. abu) تالاب شادگان

Figure 4. Curve coefficient of total mortality Liza abu (L. abu) Shadegan Wetland

شاخص­های مرگ­ومیر طبیعی جنس­های ماده و نر به ترتیب 22/1 و 36/1 به ازای سال، مرگ­ومیر صیادی 73/1 و 36/1 به ازای سال، مرگ­ومیر کل 83/2 و 90/2به ازای سال و ضریب بهره­برداری 61/0 و 53/0 به ترتیب برای جنس­های ماده و نر ماهی بیاح به­دست آمد (شکل5).

شکل 5- منحنی ضریب بهره­برداری کل ماهی بیاح (L. abu) تالاب شادگان

Figure 5. Curve utilization factor of Liza abu (L. abu) Shadegan Wetland

بحث و نتیجه‌گیری

مطالعه بوم­سازگان­های آبی و بررسی ماهی­های موجود در آن­ها از لحاظ تکاملی، رفتارشناسی، حفاظت، مدیریت منابع آبی و بهره برداری ذخایر بسیار حایز اهمیت است، به طوری که در مطالعه آب­ها قبل از هر چیز باید بررسی روی ماهیان صورت گیرد (2). اعداد و نتایج به دست آمده از بیومتری و توزین ماهیان نمونه­گیری شده نشان­دهنده این مطلب است که رشد وزنی همانند رشد طولی در سنین بالا کند است. گزارشات مختلفی از رابطه طول و وزن ماهی بیاح از نقاط مختلف جهان در جدول (4) آورده شده است و تفاوت آن­ها می­تواند به­علت تغییر شرایط مختلف در هر منطقه باشد. در سال 1388 میانگین وزن و طول این ماهی در تالاب شادگان به ترتیب 46 گرم  و 150 میلی­مترگزارش شده است(25). از مقایسه میانگین طول و وزن ماهیان در این تحقیق با مطالعه گذشته در همین تالاب می­توان گفت که میانگین طول و وزن اعداد بیش­تری را به خود اختصاص داده­اند که می­تواند به­علت نحوه نمونه­برداری باشد. از طرفی به­نظر می­رسد ماهی بیاح در تالاب شادگان دارای وزن­های کم­تری در طول­های مشابه نسبت به سایر مناطق بوده که احتمالا حاکی از شرایط تغذیه­ای آن است. شیب رابطه طول – وزن بین 5/3- 5/2 بوده و در ماهی با رشد ایزومتریک (همسان) میزان b برابر 3 است. اختلافات موجود در مقدار رابطه طول – وزن می­تواند ناشی از نوسانات فصلی به همراه پارامترهای محیط­زیستی، شرایط فیزیولوژیک ماهی در زمان جمع­آوری، جنس، پیشرفت گناد و شرایط تغذیه در محیط زیست ماهیان باشد(26).

جدول 4- رابطه طول و وزن ماهی بیاح در برخی از مطالعات گزارش شده

Table 4. the length and weight of Liza abu been reported in some studies

در تحقیق حاضر میانگین طول  بی­نهایت ماهی بیاح 7/24 سانتی­متر و ضریب رشد آن 66/0 و  ضریب رشد جنس نر بیش از ماده بود و در همین تالاب در مطالعه­ای که توسطHashemi  و همکاران (25) انجام شده، پارامترهای طول بی­نهایت و ضریب رشد ماهی بیاح را به ترتیب 28 سانتی­متر و 36/0 در تالاب شادگان گزارش کردند. بنابراین می­توان گفت ضریب رشد، عدد بیش­تری و طول بی نهایت مقادیر کم­تری را به خود اختصاص داده است که احتمال دارد به­علت تغییرات شرایط اکولوژیک منطقه باشد. سایر مطالعات در جدول (5) نمایش داده شده است. طبق نظر King (26) در مکان­های مختلف با توجه به شرایط محیطی و تغییر طول بی­نهایت و ضریب رشد، میزان سن در طول صفر نیز تغییر می­کند. میزان سن در طول صفر، با افزایش ضریب رشد و کاهش طول بی­نهایت، افزایش می­یابد. هم­چنین تفاوت­های موجود در طول بی­نهایت و ضریب رشد متاثر از تفاوت­های اکولوژیک هر ناحیه می­باشد. به­طورکلی تفاوت در طول بی­نهایت و ضریب رشد از یک منطقه به یک منطقه دیگر می­تواند به علت کمیت و کیفیت مواد غذایی و شرایط آب و هوایی باشد(27) و نیز عوامل مختلف می­توانند رشد ماهی را تحت تأثیر قرار دهند که از آن جمله می­توان به سن، جنس، فصل، سال، نوع تغذیه، شرایط فیزیولوژیکی، تفاوت در دسترس بودن غذا و دوره تولید مثل را نام برد(28).

جدول 5- پارامترهای رشد ماهی بیاح در برخی از مطالعات گزارش شده

Table 5- Liza abu growth parameters have been reported in some studies

در تحقیق حاضر مقادیرΦ' برای ماهی بیاح تالاب شادگان در محدوده 53/2 -6/2 به­دست آمده است. اختلاف در شرایط اکولوژیکی و تغییر عرض جغرافیایی، می‌تواند بر میزان L_∞ و K تأثیر داشته و این تغییرات میزان متفاوتی از Φ' را شامل می‌گردد و حتی در یک منطقه در دوره­های زمانی مختلف می­توانند به علت تغییر شرایط محیطی، میزان متفاوتی داشته باشد (24).

طول عمر ماهی بیاح در تالاب شادگان با توجه به فرمول t_max = t₀ + 3 / K (29) حدود 4 سال به­دست آمد. با توجه به طول عمر کم ماهی بیاح در تالاب شادگان، به­نظر می­رسد استراتژی­های اکولوژیکی ماهیان تالاب شادگان به­سمت استراتژی فرصت­طلبانه[7] باشد. استراتژی فرصت­طلبانه در گونه­های ماهی با طول عمر کم، طول بلوغ کم، تخم­ریزی فراوان در فصل تولید مثل وسیع و در محیط­های با تغییرات فراوان و اکوتون­های انتقالی دیده می­شوند. مطالعه ماهیان در محیط­های مختلف 3 استراتژی را آشکار نمود که می­توان آن­ها را به­صورت زیر طبقه­بندی کرد: 1- استراتژی فرصت طلبانه، ماهیان با بلوغ سریع و طول عمر کوتاه، 2- استراتژی دوره­ای[8]، ماهیان بزرگ با طول بلوغ بالا و 3- استراتژی تعادلی[9]، ماهیان با اندازه متوسط و هم آوری کم(30). مطالعه چرخه حیات گونه­های ماهی، اساس آنالیز جمعیت و مدیریت شیلاتی واکولوژیک را تشکیل می­دهد و به­طور کلی ماهیان آب­های داخلی و آب­های مصبی از اندازه کوچک­تر، طول بلوغ کم­تر، فصل تخم­ریزی وسیع­تر، دفعات تخم­ریزی بیش­تر و میزان رشد کم­تری نسبت به ماهیان آب­های دریایی برخوردارند (30).

ضریب بهره‌برداری این گونه بیش از 5/0 و مرگ ومیر صیادی آن­ها بیش از مرگ­ومیر طبیعی است(شکل 5)، در نتیجه نشان­دهنده تحت فشار بودن ذخیره مورد مطالعه می­باشد(33). برای رسیدن به حدبرداشت بهینه باید مقداری از میزان بهره­برداری از ذخیره کاهش یابد و بهترین راه برای کاهش میزان بهره­‌برداری، کاهش میزان فعالیت صیادی است، یعنی با کاهش ورودی به مجموعه صیادی، خروجی آن(صید) کنترل نماییم (24). به­منظور طبقه­بندی میزان آسیب­پذیری ماهیان بر اساس خصوصیات زیستی و بوم­شناسی آن­ها، معیارهای مختلفی وجود دارد که یکی از این معیارها، طرح مجمع شیلاتی آمریکا(AFS) است که در جدول (6) نمایش داده شده است (31). با توجه به پارامترهای رشد و مرگ­و­میر به­دست آمده از ماهیان و بر اساس شاخص انجمن شیلاتی آمریکا، این ماهی جزء ماهیان با آسیب­پذیری خیلی زیاد به حساب می­آید.

جدول 6- طبقه­بندی میزان آسیب­پذیری ماهیان بر اساس پارامترهای زیستی

Table 6. Classification of the vulnerability of fish, based on biological parameters

تشکر وقدردانی

از زحمات آقایان مهندس حاجت صفی خانی و خانم دکتر سیمین دهقان مسوول بخش بوم شناسی آب­زی پروری پژوهش­کده جنوب کشور کمال تشکر و سپاس­گزاری را داریم.

Reference

1. Turan, C., Erguden, D. and Turan, F., 2004. Genetic and morphological structure of liza abu (Heckel, 1843) population from the Rivers Orontes, Euphrates and Tigris. Journal of Veterinary Animal Science. pp. 729-734.

1. Coad, B. W. 2006. Endemicity in the freshwater fishes of Iran. Iranian Journal of Animal Biosystematics, 1(1) (2005):1-13.
2. Sattari, M,. Shahsavani, D. and Shafii,. Sh. 2005. Ichthyology 2 (systematic). Press HaqShenas.: 246 -245.
3. Abdoli, A. 2000. Iranian freshwater fish, The Museum of Nature and Wildlife Iran, page 377.
4. Khalfe nilsaz,. M. 2012. Comprehensive monitoring Shadegan  wetland. Aquaculture Research Center south of the country. 172 pages.
5. Dezfolnejad, M,. Jamili, Sh,. Sharifpor,. A. and Abbasi,. F. 2007. Studying the process of sexual maturation Liza abu material (Liza abu) in waters province, Research and development in cattle breeding.
6. Cheraghi, M., Porkhabaz, H. and Javanmardi,. S. 2013. Mercury concentration in fish feed Liza abu (Liza abu) Karun River, Mazandaran University of Medical Sciences, during the twenty-Issue.
7. Ghaflemarzi, J. 1996. Fisheries and Fish Resources Valuation Comprehensive Studies Hoor Shadegan, Fishery Research Center of Khuzestan Province, 257 p. (In Persian).
8. Ansari, H. and  Mohamadi, GH. 1999. Comparison of fishing and fishing status in Shadegan wetland, Southern Water Resources Research Center, 60 p. (In Persian).
9. Lotfi, A. Ghafari, H. Behroozirad, B. Savari, A. and Kavoosi, K. 2002. Human activities and their effects on Shadegan wetland ecosystems, Shadegan wetland environmental management project, Report No. 2, Pandam Consulting Engineers, 74 p. (In Persian).
10. Hashemi, S. A. R. 2010b. Study of some biology characteristics of fish main species in the Shadegan wetland. National Wildlife Conference, Azad University, Ahvaz, March 2010. 13 pp. (In Persian).
11. Doğu, Z., Sahinoz, E., Aral, F., sevik, R. 2013. The growth characteristics of LizaabuHeckel, 1843) in Atatürk Dam Lake, African Journal of Agricultural Research, 8(34):4434-4440.
12. Sparre, P. and Venema, S. C. 1998. Introduction to tropical fish stock assessment, FAO Fisheries technical paper, Roma, 450 pp.
13. Hashemi, S. A. R. 2010a. Survey growth parameters of fish species in the Shadegan wetland. National Wildlife Conference, Azad University, Ahvaz, March 2010. 14 pp. (In Persian).
14. Bartulovic, V., Glamuzina, B., Conides, A., Dulcic, J., Lucic, D., Njire, J. and Kozul, V., 2004. Age, Growth, Mortality and Sex Ratio of Sand Smelt, Atherinaboyeri, Risso, 1810 (Pisces: Atherinidae) in the Estuary of the Mala Neretva River (Middle-Eastern Adriatic, Croatia), J. Appl. Ichthyol., 20: 427-430.

5. Hashemi, S., Ghorbani, R., Kymaram, F., Hossini S. A., Eskandari, G., Hedayati, A., 2015.  Fish Species Composition, Distribution and Abundance in Shadegan Wetland. Fisheries and Aquaculture Journal. 6: 128. doi:10.4172/2150-3508.1000128.
6. Mitsch, W.J and Gosselink., J. G. 2000. The value of wetlands: Importance of scale and landscape setting. Ecological Economics, 35(1):25-35.
7. Ramsar Convention 1971. http://www.ramsar.org/ Wetlands International Ramsar.http://www.ramsar.org/key_sitelist.htm sites database. 2014.

9. Pillia, P., Pillia, N., Muthian, C., Yohannan, T., Mohamad kasiam, H. and Gopakumar, G., 2000. Stock assessment of castal tuna in the Indian sea. In. Pillai, N.G.K., Menon, N.G., Pillai, P.P. and Ganga, U. (Eds.) Management Scombroids Fisheries, Central Marine Fishery Research Institute, Kochin. Pp. 125-130.

16. Van den Eelaart, A., 1954. Report to the Government of Iraq on the
    Development of Inland Fisheries. Food and Agriculture Organization, Rome, Report of the Expanded Technical Assistance Program, 270:42 p.
17. Szypula, J., P. Epler, R. Bartel and J. Szczerbowksi, 2001. Age and growth of fish in lakes Tharthar, Razzazah and Habbaniya. Arch. Pol. Fish. 9 (Suppl. 1):185-197.
18. Ünlü, E., K. Balci and N. Meriç, 2000. Aspects of the biology of Liza abu (Mugilidae) in the Tigris River (Turkey). Cybium 24(1):27-43.

20. Vain, D. 2003.  Principles and methods of Biostatistics .Press AmirKabir, Mohammad Taghi ayatollah translation, page 611.

22. Froese, R. and Binohlan, C. 2000. Empirical relationships to estimate asymptotic length, length at first maturity and length at maximum yield per recruit in fishes, with a simple method to evaluate length frequency data. J. Fish Biol. 56:758-773.
23.  Gayanilo, F.C. Jr., P. Sparre and Pauly. D. 2003. FAO-ICLARM Stock Assessment Tools(FiSAT) user’s Guide. FAO Computerised Information Series (Fisheries). No. 8. Rome, FAO, 266p.
24. Jenning, S. Kasier, M. and Reynold, J. 2000. Marine Fisheries Ecology.Black well Science.391pp.

26. King, M. G. 2007.  Fisheries biology assessment and management. Second edition published by Blackwell Publishing Ltd., ISBN. 978-1-4051-5831-2, pp. 189-194.

28. Lalèyè, P. A. 2006. Length-weight and length-length relationships of fish from the Ouémé River in Bénin (West Africa). J. Appl. Ichthyol. 22: 502-510.
29. Froese, R., Pauly, D. 2012. FishBase World Wide Web electronic publication http://www.fishbase.org; (26, 05.2012).
30. Winemiller, K.O. and Rose, A. K. 1992. Patterns of life-history diversification in North American fishes: Implications for population regulation. Can. J. Fish. Aquat. Sci. 49: 2196–2217.
31. Cheung,W., Pitcher,T., and Pauly, D., 2005. A fuzzy logic expert system to estimate intrinsic extinction vulnerabilities of marine fishes to fishing. Biological conservation 124(97-111).
32. Zar, J. H., 1996. Biostatistical analysis. 3^rd edition. Prentice-Hall Inc., New Jersey,USA. 662P.
33. Yıldırım, A., Erdoğan, O. and Turkmen, M. 2002. On the age, growth and reproduction of the Barbel, Barbusplebejus (Steindachner, 1897) in the Oltu Stream of Coruh River (Artvin-Turkey).Turk. J. Zool. 25: 163-168.