نقش و اهمیت ارزشگذاری اقتصادی خدمات اکوسیستمی بویژه تالاب‌ها در حمایت از منابع طبیعی و افزایش رفاه اجتماعی

مقاله تحلیلی

فصلنامه انسان و محیط زیست، شماره 60، بهار 1401، صص 283-297

نقش و اهمیت ارزشگذاری اقتصادی خدمات اکوسیستمی بویژه تالاب­ها

در حمایت از منابع طبیعی و افزایش رفاه اجتماعی

علیرضا میکائیلی تبریزی ^* [1]

amikaeili@gau.ac.ir

نرگس عرب²

مریم یعقوب­زاده ²

محمد حسنی ²

تاریخ دریافت: 15/04/98                                                                       تاریخ پذیرش: 23/09/98

چکیده:

زمینه و هدف: اغلب خدمات اکوسیستم­ها، کالا­ها یا دارایی­های عمومی هستند که نمی­توان و یا نباید بصورت خصوصی در نظر گرفته شوند.  ضوابط ارزش پولی این خدمات بوسیله مزایای آن­ها برای جامعه تخمین زده می­شود که اگر از دست داده شود، این خدمات یا سود آن­ها از بین می­رود. در میان اکوسیستم­های مختلف، تالاب­ها از مولدترین اکوسیستم­ها در این سیاره هستند و این موضوع نه تنها در ارتباط با تنوع زیستی زیاد آن­ها بلکه ناشی از نقش مهمی است که در حفظ تعادل زمین دارند و زندگی را در آن امکان پذیر می­سازند.

روش بررسی: در این مطالعه، مراحل تعیین معیارهای انتخاب اطلاعات در ارزش­گذاری اقتصادی خدمات اکوسیستمی تالاب­ها، شامل فرایندهای زیر است: 1) تهیه اطلاعات دست اول از مناطق مورد مطالعه؛ 2) ارزش­گذاری پولی برای خدمات اکوسیستم­ها، بطوریکه بتوان آنها را برای یک بیوم خاص و در زمان خاص ضمیمه کرد؛ 3) فراهم نمودن اطلاعات در مورد سطح مناطق (در مورد اینکه کدام یک از خدمات اکوسیستم قابل تبدیل به ارزش پولی در هر هکتار را است؛ 4) فراهم نمودن اطلاعات در مورد روش ارزیابی مورد استفاده؛ 5) فراهم نمودن اطلاعاتی در مورد محل مطالعه، مساحت منطقه و مقیاس مطالعه  (بومی، محلی ، منطقه­ای، قاره­ای و جهانی).

یافته­ها: تالاب­ها در حال حاضر یکی از اکوسیستم­هایی هستند که بواسطه افزایش فعالیت­های انسانی، تغییر در استفاده از بخش­های عظیمی از اراضی و سواحل پیرامون آن و تخلیه آلودگی شهری و همچنین فعالیت­های کشاورزی، بسیار تحت تاثیر قرار گرفته­­اند. استمرار استفاده بیش از حد از اکوسیستم­ها  بدین منوال هزینه و مخارج معیشت را افزایش داده و نسل آینده را دچار فقر می­کند.  بعد از تغییرات استفاده از سرزمین، بسیاری از اثرات مثبت خارجی اکوسیستم­ها از بین رفته یا شدیدا کاهش یافته است و بهتر شدن کالاها و خدمات عمومی از طریق اکوسیستم­هایی که وضعیت وخیمی دارند امکان­پذیر است و این امر به تصمیم­گیری قاطع درباره بهبود آن­ها برای حفاظت از تنوع زیستی و مدیریت پایدار اکوسیستم­ها نیاز دارد.

بحث و نتیجه­گیری:  ارزیابی اقتصادی خدمات اکوسیستم به بهترین وجه به عنوان مکمل چارچوب­های تصمیم­گیری­ مرسوم هستند که در آن اثرات خارجی مثبت و منفی استفاده و یا از دست دادن بسیاری از کالاها و خدمات محیط زیستی که بطور کافی شناخته شده نیست، حائز اهمیت هستند. ارزش پولی می­تواند از طریق مشخص کردن اثرات خارجی و افزایش بینش ما در مورد نقش و اهمیت اقتصادی طبیعت از طریق اندازه­گیری­های کمی و کیفی کمک کند. بنابراین ارزش­گذاری اقتصادی خدمات اکوسیستمی از این جهت برای جامعه اهمیت دارد که می­تواند ابزارهای ارتباطی نیرومند و قابل استناد را برای آگاهی دادن بهتر، تصمیم­گیری متعادل­تر در زمینه تجارت و مرتبط با استفاده از منابع و سرزمین در اختیار قرار دهد.  

کلمات کلیدی: خدمات اکوسیستم، ارزش­گذاری اقتصادی، تالاب.

Human and Environment, No. 60, Spring 2022, pp. 283-297

The Role and Importance of Evaluating Ecosystem Economic Services Specially Wetlands In Supporting Natural Resources and to Increase Society Welfare

Ali Reza Mikaeili –T. *[2]

amikaeili@gau.ac.ir

Narges Arab ²

Maryam Yaghobzadeh ²

Mohammad Hasani 2

Abstract

Background and Purpose: Most ecosystem services are public goods or assets that cannot or should not be considered private. In principle monetary value of these services are estimated by benefits for society and if the services are lost, profits will be lost accordingly. Among different ecosystems, wetlands are the most productive ecosystems on the planet and this is not only associated with high biodiversity, they also play an important role in maintaining the balance of life on Earth and make it possible.

Materials and Methods: In this study, the steps of determining information selection criteria in the economic valuation of wetland ecosystem services include the following processes: 1) Providing first-hand information from the studied areas; 2) Monetary valuation for ecosystem services, so that they can be attached to a particular biome at a specific time; 3) providing information about the surface of the regions (about which ecosystem services can be converted to monetary value per hectare; 4) providing information about the evaluation method used; 5) providing information about the study site, area and study scale (native, local, Regional, continental and global).

Results: wetlands are now one of the ecosystems that were influenced by increasing human activities, changes in land use of large parts of the surrounding beaches and urban pollution discharges and also agricultural activities. Continued overuse of ecosystems has increased cost of living and future generations will suffer from poverty. After the change in land use, many of the foreign positive effects of ecosystems are destroyed or severely reduced and improvement of public goods and services is possible through ecosystems that are in serious situation and this needs a firm decision to improve them for conserving environmental diversity and sustainable management of ecosystems.

Discussion & Conclusions: Economic valuation of ecosystem services in the best way is a supplement for traditional decision-making framework in which positive and negative external effects or losing of many environmental goods and services that are not known is significant. Monetary value can help us by determining external effects and increasing our insight of the role and economic importance of nature through qualitative and quantitative measurements. The economic valuation of ecosystem services is therefore important for society and can provide us strong and reliable communication tool for informing a better and more balanced decision-making in the field of trade and related land resources.

Keywords: Ecosystem Services; Economic Valuation; Wetland.

مقدمه

نوع بشر همواره برای حفظ بقای خود نیازمند کالاها و خدمات اکوسیستمی است، اما مشکل نبود بازار برای ارزش‌گذاری این خدمات و رایگان پنداشتن آنها همواره وجود داشته است. متأسفانه این موضوع باعث زوال کالاها و خدمات در بسیاری از اکوسیستم‌ها در سالهای اخیر شده است. به‌طوری‌که طبق گزارش ارزیابی اکوسیستم هزاره، انسان در 50 سال اخیر وسیع‌تر و سریع‌تر از هر دوره زمانی دیگری در تاریخ بشری، اکوسیستم ها را تغییر داده است (1). مفهوم خدمات اکوسیستمی به عنوان راهی برای جلب منافع عمومی در سیستم­های حمایت کننده بوم­شناسی است (2 و 3). منشاء تاریخ معاصر خدمات اکوسیستم در اواخر دهه 1970 بنیان نهاده شده است. این مطلب با چارچوب­های توابع سودمندگرایی منافع اکوسیستم مانند خدمات آن­ها به منظور افزایش رفاه عمومی و به منظور حفاظت از تنوع­زیستی آغاز گردید (4). سپس در دهه 1990 به عنوانی جریان اصلی از خدمات اکوسیستم در مطبوعات ادامه پیدا کرد (2 و 5) و با روش­هایی برای تخمین ارزش اقتصادی علاقمندی به آن­ افزایش یافت (6). بطور واضح در سه دهه اخیر تعداد کارکردهای اکوسیستم که به عنوان خدمات و  ارزش پولی مشخص شده به سرعت در حال رشد است. با این حال، جریان اصلی خدمات اکوسیستم نتایجی دارد که به همان اندازه که در مفهوم در دستورالعمل­ها کاربرد دارد منجر به واگرایی در معنی و مفهوم از  هدف اولیه، برخلاف مفهومی که معرفی شده می­گردد.  به عنوان مثال، پترسون و همکاران  (2009) (در مطبوعات)  متوجه یک حرکت از تأکید اولیه بر خدمات اکوسیستم به عنوان یک مفهوم آموزشی برای افزایش منافع عمومی در جهت حفاظت از تنوع زیستی، به سمت افزایش تأکید بر چگونگی دریافت خدمات اکوسیستم به عنوان کالا در بازار شدند (7). علاوه بر با این مشاهدات در حال رشد مطبوعات سوال­هایی در مورد این که چگونه چارچوب سودمندی از نگرانی­های محیط زیستی و استراتژی های بازار
می­تواند راه درک و توضیح انسان را از طبیعت اصلاح کند، در مسیری که ممکن است در مدت طولانی برای اهداف حفاظت معکوس عمل کند، مطرح گردید (9، 10 و 11). ناظران تمدن­های باستانی متوجه شدند که اختلال­هایی در ارائه مزایای طبیعت توسط فعالیت انسان ایجاد می­شود. برخی از نمونه­ها شامل توصیف افلاطون در مورد اثرات جنگل زدایی بر فرسایش خاک و خشک شدن چشمه ها در 400 قبل از میلاد و پلینی[3] در قرن اول میلادی از ارتباط بین جنگل­زدایی، بارندگی و وقوع سیلاب سخن گفته است (12). موئنی و ارلیک (1997) به انتشار کتاب انسان و طبیعت در سال 1864 به عنوان نقطه شروع تاریخ نگرانی مدرن برای خدمات اکوسیستم اشاره کرده­اند (13). سرمایه طبیعی و خدمات اکوسیستم از دوره اقتصاد کلاسیک به طرف ظهور خدمات اکوسیستم مدرن در تحقیقات میدانی، شناسایی نشانه­های حیات و الگوهای بلند مدت تغییر کرده است (جدول 1) (14).

مفاهیم و تعاریف

معرفی کالاها و خدمات اکوسیستمی

هر اکوسیستم دارای ساختار و عملکرد مربوط به خود است ساختار اکوسیستم مربوط به مجموع گونه‌ها، ترکیب، جمعیت، ساختار جامعه و روابط درونی آن­ها و فرم آب، هوا و خاک و زیستگاه گیاهان و جانوران است، اما عملکرد اکوسیستم مربوط به خصوصیات سیستم، یا فرایندهایی است که بین یک، یا چند اکوسیستم مانند چرخه مواد غذایی روی می‌دهد (6). به بیان دیگر عملکرد اکوسیستم بروشنی ظرفیت فرایندهای طبیعی و اجزای آن در تهیه سرویس‌ها و خدماتی است که احتیاجات انسانی را به‌صورت مستقیم، یا غیرمستقیم مرتفع می­سازد (3). این ساختار و عملکرد اکوسیستم٬ کالاها و خدماتی را تولید می‌کند که دارای ارزش است (15). استمرار استفاده بیش از حد از اکوسیستم­ها  بدین منوال هزینه و مخارج معیشت را افزایش داده و نسل آینده را فقیر می­کند.  بعد از تغییرات استفاده از سرزمین، بسیاری از اثرات مثبت بیرونی اکوسیستم­ها از بین رفته یا شدیدا کاهش یافته است و بهتر شدن کالاها و خدمات عمومی از طریق اکوسیستم­هایی که وضعیت وخیمی دارند امکان­پذیر است و این امر به تصمیم­گیری قاطع درباره بهبود آن­ها برای حفاظت از تنوع زیستی و مدیریت پایدار اکوسیستم نیاز دارد (16). گزارش ارزیابی محیط زیستی هزاره خدمات اکوسیستمی را به عنوان منافعی که مردم از اکوسیستم­ها کسب می­کنند، تعریف می­نماید و خدمات اکوسیستمی را به خدمات 1- حمایتی، 2- تنظیمی، 3- تامینی و 4- فرهنگی تقسیم می­کند. در نتیجه خدمات اکوسیستمی جنبه­ای از اکوسیستم هستند که مصرف شده یا مورد استفاده قرار می­گیرند تا ایجاد رفاه بیشتری نمایند. به این ترتیب خدمات اکوسیستمی در بردارنده سازمان اکوسیستم (ساختار)، عملیات (فرآیند) و خروجی­ها هستند. چرا که بطور کامل توسط بشر و بصورت مستقیم یا غیر مستقیم مصرف شده یا مورد استفاده قرار می­گیرند (17). از میان این چهار دسته خدمات کلی اکوسیستم، 22 مورد انتخاب شده که این تعداد بیشترین اطلاعات را مورد خدمات واقعی اکوسیستم­ها فراهم می­کنند (جدول 2).

مفهوم واژه ارزش در اقتصاد، از تعریف دقیقی برخودار است: قیمتی که افراد به منظور به دست آوردن کالا یا خدماتی، تمایل به پرداخت دارند (18). ارزش یک محصول بر اساس برآورد ذهنی مصرف­کننده تعیین می­شود. به عبارت دیگر ارزش به عنوان رابطه بین منافع دریافت شده از سوی مصرف کننده در رابطه با هزینه­های مشاهده شده از این مزایا در نظر گرفته شود.

تفاوت میان ارزش و قیمت: در واقع قیمت و ارزش دو مفهوم جدا از هم هستند. ممکن است قیمت هر چیزی را بدانیم ولی ارزش آن را ندانیم. ارزش انسان محور است و این بدان معنی است که انسان ارزش را تعیین می­کند و نه قوانین طبیعی. ارزش بوسیله تمایل به پرداخت افراد هم تعیین می­شود. ارزش­گذاری اقتصادی به عنوان ابزاری برای تمایز میان استفاده ناکارآمد از کالاها و خدمات محیط زیستی و پی بردن به ارزش واقعی این منابع در فرآیند تصمیم­سازی در مدیریت محیط زیستی است که به حکمرانی خوب نیز منجر می­شود (19). ارزش­گذاری اقتصادی، فرآیند تعیین ارزش کالاها و خدمات محیط زیستی است. این کار به منظور دستیابی به یک خروجی منفرد انجام می­شود. در ارزش­گذاری اقتصادی کالاها و خدمات محیط زیستی، موجودی کالاها و خدمات (منابع طبیعی) در محیط زیست و تغییر در عملکرد هر یک از کالاها و خدمات محیط زیستی (منابع طبیعی) مورد ارزش­گذاری واقع می­شود (20). در سیاست­های محیط زیستی، ارزیابی اقتصادی شامل تعیین ارزش پولی تغییر خدمات و عملکردها و سهام سرمایه­های محیط زیست می­باشد. این ارزش پولی، در شکل موثر خود، همان قیمت­ها هستند (21). ارزش اقتصادی کل یک اکوسیستم یا منبع طبیعی مجموع ارزش­های مصرفی و غیر مصرفی آن می­باشد. ارزش­های مصرفی خود به ارزش مصرفی مستقیم ( مثلا در مورد تالاب، شکار پرندگان و تفرج و ...)، ارزش مصرفی غیر مستقیم (کارکردها و خدمات ­محیط زیستی و اکولوژیکی تالاب مانند تنظیم آب و هوا، جلوگیری از فرسایش خاک، تنوع زیستی و ...) و ارزش انتخاب ( ارزشی است که مردم برای امکان بهره­بردن و استفاده از یک منبع طبیعی در آینده قائل هستند، با توجه به این موضوع که استفاده و وجود این منبع طبیعی در آینده با عدم قطعیت همراه است. بنابراین این ارزش شاخصی از درجه ترجیح یا تمایل به پرداخت افراد برای حفظ سیستم­های ­محیط زیستی برای استفاده احتمالی آن­ها در آینده می­باشد. این نوع ارزش اولین بار توسط ویس برود (1969) معرفی شد. ارزش غیر استفاده­ای: ارزشی که مورد استفاده و مصرف قرار نمی­گیرد و جنبه حفاظتی دارد. این ارزش توسط کروتیلا (1967) پیشنهاد شد. از جمله ارزش­های غیر استفاده­ای می­توان به ارزش میراثی (تمایل به پرداخت افراد جهت حفظ محیط زیست برای آیندگان) و ارزش وجودی (تمایل به پرداخت مردم برای حفاظت منابعی که هیچ قصدی برای استفاده از آن را ندارند، می­باشد. این ارزش مهمترین ارزش غیر مصرفی منابع محیط زیستی است) و ارزش نوع­دوستانه اشاره نمود (17).

جدول 1- روند تغییر نگرش به خدمات اکوسیستم در طی دوره­های مختلف اقتصادی

Table 1- The trend of changing attitudes toward ecosystem services during different economic periods

منبع:  Hubacek and van der Bergh, 2006

جدول 2- انواع خدمات اکوسیستم­ها

Table 2- Types of Ecosystem Services

منبع:  De Groot et al, 2012.

مواد و روش­ها

معیارهای انتخاب اطلاعات در ارزش­گذاری اقتصادی خدمات اکوسیستمی تالاب­ها

در این مطالعه از معیارهای زیر برای انتخاب اطلاعات استفاده می­شود:

1. باید اطلاعات دست اول از مناطق مورد مطالعه باشند نه اینکه ارزش­ها از مناطق دیگر گرفته شده باشند.
2. ارزش­گذاری، ارزش پولی را برای خدمات اکوسیستم­ها فراهم کند بطوریکه بتوانیم آنها را برای یک بیوم خاص و در زمان خاص ضمیمه کنیم.
3. اطلاعاتی را در مورد سطح مناطق در مورد اینکه کدام یک از خدمات اکوسیستم قابل تبدیل به ارزش پولی در هر هکتار را است، را فراهم کند .
4. اطلاعاتی در مورد روش ارزیابی مورد استفاده، فراهم نماید.
5. اطلاعاتی در مورد محل مطالعه، مساحت منطقه و مقیاس مطالعه (بومی، محلی ، منطقه­ای، قاره­ای و جهانی) فراهم کند (16).

استاندارد کردن ارزش­ها

ارزش خدمات اکوسیستم در برگیرنده ارزش آن­ها در واحدهای پولی است. این ارزش­ها از طریق خط­مش­هایی نظیر 
قیمت­های تعیین شده در بازار، خط­مش­هایی بر اساس هزینه، روش­های توضیح اولویت، روش­های رجحان آشکار و خط­مش­های توابع تولید تخمین زده می­شوند. بطورکلی آن­ها  بیان می­کنند ارزش­های فرعی برای یک خدمت خاص اکوسیستم از طریق اکوسیستم­های منفرد فراهم می­شود ( این ارزش­های فرعی در درک بهتر اینکه چگونه تغییر ارزش با یک تغییر کوچک در سرتاسر خدمات یک اکوسیستم نمایان شده کمک می­کنند). برای کمک به مقایسه و جمع آن­ها این ارزش­ها نیاز به سازمان­دهی و استاندارد شدن دارند. این ارزش­ها بر حسب دلار/ هکتار/ سال برآورد شده­اند (16).

ارزشگذاری منابع آبی

اکوسیستم­های تالابی خدمات فیزیکی مختلفی شامل ته­نشینی رسوب، کنترل سیل و طوفان و سایر کارکردهای زیستی و اجتماعی- فرهنگی شامل تنظیم آب و هوا در مقیاس محلی تا جهانی، حفاظت از تنوع زیستی، زیستگاه و پناهگاه و سازگاری­های طبیعی فراهم می­کنند. علاوه بر این تالاب­ها اجازه استخراج کالا و خدمات را در قالب منابع طبیعی مانند آب، ماهی، چوب، انرژی می­دهند و خدمات تفریحی را فراهم می­کنند (22). در شکل (1) مراحل رویکرد خدمات اکوسیستمی نشان داده شده است. دراین شکل چهار مرحله در این رویکرد نشان داده شده است. چارچوب نمایش داده شده در شکل (2)، به دنبال افزودن شفافیت و در نتیجه افزایش مشروعیت محاسبه ارزش­های محیط زیستی (به صورت پولی و غیر پولی) منابع آبی و استفاده آن­ها در ارزیابی سیاست، برنامه و طرح­ها است. فعالیت­های انسانی (مستقیم و غیرمستقیم) بر منابع آبریز ساحلی فشار وارد می­کنند که بر کیفیت و کمیت دارایی­های محیط زیستی به لحاظ موجودی و گردش کالا و خدمات اثر می­گذارند. ارزش اقتصادی ساختار اکوسیستم آبریز (گیاهان، جانوران، خاک، هوا و موجودی و گردش آب آن) عموما آسان­تر از ارزش فرآیندهای اکوسیستم (فرآیندهایی همچون تثبیت نیتروژن، جذب آلودگی، نگداری مواد مغذی و ..) شناخته می­شوند (17). اکوسیستم­های تالابی بخشی از دارایی­های ما هستند. یک ارزیابی جدید از ارزش دلاری اکوسیستم­های طبیعی، ارزش آن­ها را در حدود 33 تریلیون دلار آمریکا برآورد کرده است.  مطالعات صورت گرفته در آمریکا، ارزش سالانه هر تالاب را بالغ بر 2900 دلار آمریکا برای هر هکتار برآورد نموده است (23). جدول (3)، برگرفته از سایت رسمی کنوانسیون رامسر است که بیانگر مطالعه­ای است که در مورد ارزشگذاری انواع تالاب صورت گرفته است.

ارزش خدمات اکوسیستم به ازاء هر بیوم در جهان برحسب واحد پول

ارزش پولی به ازاء هر خدمات در هر بیوم بر حسب دلار/ هکتار/ سال بصورت خلاصه و متوسط در جدولی آورده شده است (جدول 4). در این آنالیز ارزش میانگین برای هر خدمات اکوسیستم در هر بیوم محاسبه شده است همچنین برای مشخص شدن چگونگی توزیع ارزش­ها، انحراف استاندارد از میانگین، میانه و مینیمم و ماکزیمم ارزش­ها برای هر سرویس اکوسیستم محاسبه شده است. جدول (5) خلاصه­ای از این ارقام را نشان می­دهد. باید به این نکته توجه کرد که تخمین ارزش­ها بر اساس شرایط مطالعات فردی انجام گرفته و در برخی شرایط منجر به رنج وسیعی از ارزش­ها شده است. به عنوان مثال مهمترین سرویس اقتصادی جزایر مرجانی توریسم است که متوسط ارزش پولی آن تقریبا 96300 دلار/ هکتار/ سال است و برای جزایر دور افتاده این رقم کمی بیشتر از 1/0 دلار/ هکتار/ سال است (16).

جدول 3- ارزشگذاری اکوسیستم­ها به منظور ارزش­های خدمات و عملکردهای مختلف انواع تالاب

Table 3- Valuation of ecosystems for different service values and functions of wetlands

 منبع: الگوی راهنمای ارزش­گذاری اقتصادی اکوسیستم­های آبی کشور (تالاب­ها و مناطق ساحلی)، 1389- از وب­سایت رسمی کنوانسیون رامسر، 2010

منبع: الگوی راهنمای ارزش­گذاری اقتصادی اکوسیستم­های آبی کشور (تالاب­ها و مناطق ساحلی)، 1389 - از ترنر و همکاران (2008)

شکل 1- رویکرد خدمات اکوسیستمی  

Figure 1- Ecosystem Services Approach                         

منبع: الگوی راهنمای ارزش­گذاری اقتصادی اکوسیستم­های آبی کشور (تالاب­ها و مناطق ساحلی)، 1389 - از ترنر، بروئر و جورجیو (2001)

شکل 2-  چارچوب ساده کلی ارزش­گذاری پولی منابع آب

Figure 2-Simple overall monetary valuation framework of water resources

جدول 4- خلاصه ارزش پولی خدمات به ازاء هر بیوم (ارزش­ها بر اساس دلار/ هکتار/ سال)

Table 4- Summary of monetary value of services per biome (values based on USD/ha/year)

منبع: De Groot et al, 2012.

جدول 5- ارزش پولی کل مجموعه خدمات اکوسیستم برای هر زیست­بوم

Table 5-Monetary value of the entire set of ecosystem services for each ecosystem

      منبع: De Groot et al, 2012.

یافته­ها

اغلب خدمات اکوسیستم کالاها یا دارایی­های عمومی هستند که نمی­توانیم یا نباید بصورت خصوصی در نظر گرفته شوند.  ضوابط ارزش پولی این خدمات بوسیله مزایای آن­ها برای جامعه تخمین زده می­شود که اگر از دست روند این خدمات یا سود آن­ها از بین می­رود. بنابراین ارزش­گذاری اقتصادی خدمات اکوسیستمی از این جهت برای جامعه اهمیت دارد که می­تواند ابزارهای ارتباطی ضروری و نیرومند و مستدل را برای آگاهی دادن بهتر، تصمیم­گیری متعادل­تر در زمینه تجارت در ارتباط با استفاده از منابع و سرزمین در اختیار قرار دهد. ارزیابی خدمات اکوسیستم به بهترین وجه به عنوان مکمل چارچوب­های تصمیم­گیری­های مرسوم هستند، که در آن اثرات خارجی مثبت و منفی استفاده و یا از دست دادن بسیاری از کالاها و خدمات محیط زیستی هنوز شناخته نشده و یا بطور کافی شناخته نشده است حائز اهمیت هستند. ارزش پولی می تواند از طریق قابل مشاهده کردن اثرات خارجی و تکمیل بینش ما در مورد نقش و اهمیت طبیعت از طریق اندازه­گیری­های کمی و کیفی کمک کند (24). همچنین به صراحت بیان می­شود که ارزش خدمات اکوسیستم در واحدهای پولی پیشنهاد نمی­کند که از ارزش باید به عنوان پایه­ای برای ایجاد قیمت استفاده شود و بدین معنا نیست که خدمات اکوسیستم باید به عنوان کالا عمل کرده که بتوان آن­ها را در بازار معامله کرد. ارزش آن­ها از لحاظ پولی تخمینی از منافع آن­ها برای جامعه است که اگر نابود شوند این منافع از دست خواهند رفت و بالعکس. بنابراین، ارزیابی پولی اهمیت خدمات اکوسیستم برای جامعه می­تواند به عنوان خدمتی قدرتمند و ابزار ارتباطی ضروری مستدل برای اطلاع رسانی و تصمیم­گیری مناسب­تر در استفاده از زمین و منابع در تجارت عمل کند. ارزش برخی خدمات اکوسیستم هنوز مشخص نشده است (به عنوان مثال تنها، ارزش اقتصادی ترسیب کربن در طول دهه گذشته مشخص شده است) در نتیجه منجر به ارزش­گزاری کمتر از میزان واقعی آن­ها در تصمیم­گیری می­شود (16). این امر ممکن است به بهره­برداری بیش از حد از منابعی­ که این خدمات را تولید می­کنند منجر گردد. در این شرایط برای مثال، برداشت بیش از حد خدمات و متعاقب آن منجر به تخلیه موجودی منابع در مرحله اول تولید این خدمات می­شود. از سویی دیگر، کمبود همراه با تقاضای بالا ممکن است به قیمت­های بسیار بالا در بازار منجر شود و در نتیجه به بهره­برداری بیش از حد از خدمات منجر شود (به عنوان مثال، عاج یا گونه­های نادر زینتی). هنگام تفسیر ارزش خدمات اکوسیستم در موقعیت­های تصمیم­گیری (به عنوان مثال تغییر کاربری زمین)، از طریق بکار بردن روش­های ناپایداری که معمولا  ارزش خدمات را کمتر و بیشتر از حد ارزیابی می­کنند، در صورتیکه این انحراف­ها باید محاسبه شوند. این محاسبات، با در نظر گرفتن همه ارزش­های خدمات اکوسیستم در یک دوره زمانی طولانی، می­تواند برای مقایسه ارزش­های سناریو استفاده ناپایدار در برابر سناریو استفاده پایدار یا حفاظتی، استفاده شده و منافع خالص رفاه (یا هزینه­های) هر دو سناریو را نشان دهد. به عنوان مثال، نشان داده شده است که استفاده پایدار از جنگل و یا تالاب معمولا از لحاظ اقتصادی سود بیشتری نسبت به تغییر تناوبی استفاده از زمین دارد اگر تمام یا بیشتر خدمات در نظر گرفته شود (25، 26 و 27).

بحث و نتیجه­گیری

اگر چه ارزیابی خدمات اکوسیستم در واحدهای پولی هنوز با رعایت بسیاری از ضوابط انجام می­شود، خروجی این ارزیابی به طور فزاینده­ای در بحث سیاست بهره­برداری در مقابل استفاده پایدار اهمیت یافته است. از این رو فراهم کردن دسترسی به مناسب­ترین اطلاعات و شرکت در گفتگو­هایی در ارتباط با مزایا، معایب و محدودیت­های ارزش­گذاری خدمات اکوسیستم و پیگیری راه­کارهایی برای بهبود روش­های مختلف ارزیابی ارزشمند است. ارزیابی ارزش­گذاری تجاری (اگرچه مردم آن­ها را درک کنند یا نه) در این امر بسیار اهمیت دارد. آنچه که درباره آن نگرانی وجود دارد درک این ارزش­گذاری­های تجاری به منظور بهینه­سازی (پایداری) مزایا است که از تعامل بین اکوسیستم­ها و انسان، دارایی و سرمایه­های اجتماعی دریافت می­شود (16). در میان اکوسیستم­های مختلف جهان، تالاب ها از مولدترین اکوسیستم­ها در این سیاره هستند و این موضوع نه تنها در ارتباط با تنوع زیستی زیاد آن­ها بلکه نقش مهمی که در حفظ تعادل زمین دارند که زندگی را در آن امکان پذیر می­سازد، ناشی می­شود. با وجود این، تالاب­ها در حال حاضر یکی از اکوسیستم­هایی هستند که بواسطه افزایش فعالیت­های انسانی، تغییر در استفاده در بخش­های عظیمی از زمین و سواحل و تخلیه آلودگی شهری و همچنین فعالیت­های کشاورزی بسیار تحت تاثیر قرار گرفته­­اند (22). در زمینه اقتصادی – اجتماعی و جغرافیایی نیز تاثیر مثبت متغیر درآمد (مانند سرانه تولید ناخالص ملی برای هر نفر، GDP) نشان داده که خدمات اکوسیستم تالابی در کشورهایی که درآمد بالایی دارند ارزش بیشتری دارد. این امر حاکی از آن است که با افزایش درآمد تقاضا برای خدمات تالاب افزایش یافته، به عبارت دیگر بیشتر خدمات اکوسیستم­های تالابی کالاهای نامرغوبی نیستند که با افزایش درآمد تقاضا برای آن­ها کاهش یابد (16). به عنوان یک نتیجه از این موضوع، ارزش­گذاری تالاب­ها از لحاظ اقتصادی هر روزه ضروری­تر گردیده است، بنابراین جامعه و سیاست گذاران قادر به انجام تجزیه و تحلیل بهتر و آگاهانه تر هزینه و سود به منظور تغییر اولویت­ها و بهبود اقدامات حفاظت از تالاب­ها و سیاست­ها با در نظر گرفتن و توجه به ارزش اقتصادی تالاب­ها و سهم آن­ها در بقای انسان و رفاه او خواهند شد (22). در اینجا باید تأکید شود که ارزش­های پولی که در این پژوهش ارائه شده است ترکیبی از ارزش­های بازاری و غیر بازاری است و نتیجه مهم این است که بسیاری از ارزش­های اقتصادی خارج از بازار هستند و تنها می­تواند در سایه ارزش­گذاری­هایی از طریق هزینه اجتناب از خسارت، هزینه جایگزینی، ارزشگذاری مشروط، توابع تولید و یا سایر تکنیک­های ارزیابی غیر بازاری استخراج شود. این مقادیر غیر بازاری هنوز هم تا حد زیادی نادیده گرفته می­شوند. لیکن با این وجود واقعی هستند. زیرا همه ما هزینه­هایی را برای از دست رفتن خدمات اکوسیستم، یا بازسازی آن­­ها پرداخت می­کنیم، به این معنی که ما هنوز با هزینه آیندگان زندگی می­کنیم که  این امر باعث تولید نسلی فقیر درآینده می­شود (16). ارزش­گذاری واحدهای پولی هرگز  در خود به آسانی پاسخگوی تصمیم­گیری­های مشکل نخواهد بود و باید همیشه به عنوان اطلاعات اضافی، ارزیابی تکمیلی کیفی و کمی برای کمک به تصمیم گیرندان با دادن تقریبی از ارزش خدمات اکوسیستم در تحلیل­های درگیر در تجارت، در نظر گرفته شوند.

منابع

• 1-Millennium Ecosystem Assessment. 2005. Strengthening capacity to manage ecosystem sustainability for human well-being; A Report of the Millennium Ecosystem Assessment.www.millenniumassessment.org.
• Daly, H.E., 1997. Georgescu-Roegen versus Solow/Stiglitz. Ecological Economics 22, 261-26.
• De Groot, R.S., Wilson, M., Boumans, R., 2002. A typology for the description classification and valuation of ecosystem functions, goods and services. Ecological Economics 41 (3), 393–408.
• Ehrlich, P.R., Ehrlich, A.H., 1981. Extinction: the causes and consequences of the disappearance of species. Random House, New York.
• Perrings, C., Folke, C., Mäler, K.G., 1992. The ecology and economics of biodiversity loss: the research agenda. Ambio 21, 201–211
• Costanza, R., d'Arge, R., de Groot, R., Farber, S., Grasso, M., Hannon, B., Limburg, K., Naeem, S., O'Neill, R.V., Paruelo, J., Raskin, G.R., Sutton, P., van der Belt, M., 1997. The value of the world's ecosystem services and natural capital. Nature 387, 253–260.
• Peterson, M.J, Hall, D.M., Feldpausch-Parker, A.M., Peterson, T.R., in press. 2009. Obscuring Ecosystem FunctionwithApplicationof the Ecosystem Services Concept. Conservation Biology. doi:10.1111/j.1523-1739.01305.x.
• McCauley, D.J., 2006. Selling out on nature. Nature 443, 27–28.
• 10-­ Soma, K., 2006. Natura economica in environmental valuation. Environmental Values 15 (1), 31–50.
• Spash, C., 2008a. How much is that ecosystem in the window? The one with the bio-diverse trail. Environmental Values 17 (2), 259–284.
• 12-­ Andréassian, V., 2004. Waters and forests: from historical controversy to scientific debate. Journal of Hydrology 291, 1–27.
• Mooney, H., Ehrlich, P., 1997. Ecosystem services: a fragmentary history. In: Daily, G.C. (Ed.), Nature's Services. Island Press, Washington, DC, pp. 11–19.
• Hubacek, K., van der Bergh, J., 2006. Changing concepts of land in economic theory: from single to multi-disciplinary approaches. Ecological Economics 56, 5–27.
• Heal, G. M.; Barbier, E. B.; Boyle, K. J.; Covich, A. P.; Gloss, S. P.; Hershner, C. H.; Hoehn, J. P.; Pringle, C. M.; Polasky, S.; Segerso, K.; Schrader- Frechette, K. 2005. Valuing Ecosystem Services. Toward Better Environmental Decision- Making. The National Academies Press, Washington, D.C.
• De Groot, R., Brander, L., Ploeg, S.v.d., Costanza, R., Bernard, F., Braat, L., Christie, M., Crossman, N., Ghermandi, A., Hein a ,L., Hussain j, S., Kumar, P., McVittie, A., Portela, R., Rodriguez, C,L., Brinkm, P,t., Beukering, P.v., 2012. Global estimates of the value of ecosystems and their services in monetary units. Ecosystem Services 1, 50–61
• Economic valuation guideline model of water ecosystems (wetlands and coastal areas), 2010, Office of Sustainable Research and Development, EPA, Deputy of Education and Research, p. 243 (In Persian)
• Froer, Oliver (2007); Rationality Concepts in Environmental Valuation; Translated by Peter Lang, Frankfurt, Hohenheimer volkswirtschaftliche Schriften, 1st edition (October 26, 2007), Volume 58.
• King, N. A. 2007; Economic valuation of environmental goods and services in the context of good ecosystem governance; Water Policy 9 (Supplement, 2, 2007), pp: 51–67.
• Suparmoko, M. 2008; Economic Val uation for Environmental Goods and Servi ces (Market Price Method); Regional Training Workshop on The Economic Valuation of The Goods and Services of Coastal Habitats, Retrieved from http://typecat.com/Economic-Valuation-For-Environmental-Goods-And-Services
• Pearce, D. W. & Seccombe-Hett, T. (2000); Economic Valuation and Environmental Decision Making in Europe; Environ. Sci. Technol. 2000, 34, 1419-1425.
• Eugenio Figueroa B. and Roberto Pasten., 2011. Improving Benefit Transfer for Wetland  Valuation:  Income Adjustment and Economic Values of Ecosystem Goods and Services. Wadden Academy-KNAW. 44.
• 23-Brander, L.M., Florax, J.G.M., Vermaat, J.E., 2006. The empirics of wetland valuation: a comprehensive summary and meta-analysis of the literature. Environmental and Resource Economics 33, 223–250
• 24-TEEB Foundations, 2010. In: Kumar, P. (Ed.), The Economics of Ecosystems and Biodiversity: Ecological and Economic Foundations. Earthscan, London, Washington.
• Barbier, E.B., 2007. Valuing ecosystem services as productive inputs. Economic Policy 22, 177–229.
• Costanza, R., Pe ´ rez-Maqueo, O., Martinez, M.L., Sutton, P., Anderson, S.J., Mulder, K.,2008. The value of coastal wetlands for hurricane protection. Ambio 37, 241–248.
• Hanley, N., Barbier, E.B., 2009. Valuing ecosystem services. Pricing Nature: Cost- benefit Analysis and Environmental Policy. Edward Elgar, London.

1-دکتری معماری منظر، دانشیار گروه محیط­زیست- دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، استان گلستان، ایران. * ( مسئول مکاتبات)

2-دانشجوی دکتری محیط زیست – ارزیابی و آمایش سرزمین - دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، استان گلستان، ایران.

• Prof. Landscape Architect Ph.D. Dept. of the Environment, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan, Golestan Province, Iran. *(Corresponding Author).

• D. candidate of Land Evaluation and Land use planning, Dept. of the Environment, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan, Golestan Province, Iran.

[3]- Pliny