تعداد نشریات | 50 |
تعداد شمارهها | 2,232 |
تعداد مقالات | 20,476 |
تعداد مشاهده مقاله | 25,348,195 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 23,004,563 |
ارزیابی وضعیت پارکها و فضای سبز شهری با استفاده از مدل الکتره (مطالعه موردی:شهر اردکان) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
علوم و تکنولوژی محیط زیست | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
مقاله 16، دوره 22، شماره 4 - شماره پیاپی 95، تیر 1399، صفحه 209-225 اصل مقاله (832.58 K) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/jest.2020.31760.3996 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
نویسندگان | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
مریم مروتی 1؛ سمیرا بیدکانی2 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1استادیار گروه علوم و مهندسی محیط زیست، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه اردکان، اردکان، ایران*(مسئول مکاتبات) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2کارشناسی ارشد ارزیابی و آمایش سرزمین،دانشکده کشاورزی، منابع طبیعی و کویرشناسی، دانشگاه اردکان | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
چکیده | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
زمینه و هدف: افزایش آلودگیهای ناشی از رشد جمعیتی و بروز انواع فشارهای روحی و روانی ناشی از آن، فضای سبز را بهعنوان نیاز زیستمحیطی، جسمی و روحی مطرح کرده است. پژوهش حاضر با هدف ارزیابی وضعیت پارکها و فضای سبز شهری در شهر اردکان با استفاده از مدل الکتره انجام شدهاست. روش بررسی: این مطالعه بر اساس روش توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانهای، بررسیهای میدانی و با استفاده از مدل الکتره صورت گرفت.در این روش شاخصهای کمی و کیفی مورد استفاده و با مقایسات زوجی میان گزینهها رتبه بندی شدند و با پیادهسازی روش الکتره بهصورت گام به گام و استفاده از فاکتورهای مساحت، فضای سبز و زیبایی، فاصله تا مرکزشهر، امنیت،کیفیت امکانات و تاسیسات و کیفیت وسایل و تجهیزات به رتبهبندی 5 پارک و فضای سبز شهری اردکان پرداخته شد و عملکرد شهرداری مورد بررسی قرار گرفت. یافتهها: نتایج بهدست آمده نشان داد از بین پارکهای مورد بررسی، پارک فرهنگیان واقع در خیابان صدرآباد- شهرک ولیعصر، درمقایسه با چهار پارک دیگر، توانسته است عملکرد بهتری را از خود نشان و شاخصهای مورد بحث را به خود اختصاص دهد.اینپارک،19000 مترمربع مساحت دارد و مجهز به ایستگاه سلامتی و تفریحی است و فاصله آن تا مرکز شهر(میدان 15 خرداد)، 6/3کیلومتر است. بحث و نتیجهگیری: ارزیابی پارکها و فضای سبز شهری شهر اردکان نشان می دهد در برنامههای توسعه فضایی توجه به فضای سبز، برای دستیابی به توسعه متعادل و پایدار امری ضروری است از نتایج این بررسی می توان در برنامه ریزیهای فضای شهری به طور گسترده استفاده کرد. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
کلیدواژهها | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ارزیابی؛ اولویت بندی؛ فضای سبز؛ مدل الکتره؛ شهر اردکان | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
اصل مقاله | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
علوم و تکنولوژی محیط زیست، دورهبیست و دوم، شماره چهار، تیر ماه 99 ارزیابی وضعیتپارکها و فضای سبز شهری با استفاده از مدل الکتره (مطالعه موردی:شهر اردکان)
مریم مروتی[1]* mymorovati@ardakan.ac.ir سمیرا بیدکانی[2]
چکیده زمینه و هدف: افزایش آلودگیهای ناشی از رشد جمعیتی و بروز انواع فشارهای روحی و روانی ناشی از آن، فضای سبز را بهعنوان نیاز زیستمحیطی، جسمی و روحی مطرح کرده است. پژوهش حاضر با هدف ارزیابی وضعیت پارکها و فضای سبز شهری در شهر اردکان با استفاده از مدل الکتره انجام شدهاست. روش بررسی: این مطالعه بر اساس روش توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانهای، بررسیهای میدانی و با استفاده از مدل الکتره صورت گرفت.در این روش شاخصهای کمی و کیفی مورد استفاده و با مقایسات زوجی میان گزینهها رتبه بندی شدند و با پیادهسازی روش الکتره بهصورت گام به گام و استفاده از فاکتورهای مساحت، فضای سبز و زیبایی، فاصله تا مرکزشهر، امنیت،کیفیت امکانات و تاسیسات و کیفیت وسایل و تجهیزات به رتبهبندی 5 پارک و فضای سبز شهری اردکان پرداخته شد و عملکرد شهرداری مورد بررسی قرار گرفت. یافتهها: نتایج بهدست آمده نشان داد از بین پارکهای مورد بررسی، پارک فرهنگیان واقع در خیابان صدرآباد- شهرک ولیعصر، درمقایسه با چهار پارک دیگر، توانسته است عملکرد بهتری را از خود نشان و شاخصهای مورد بحث را به خود اختصاص دهد.اینپارک،19000 مترمربع مساحت دارد و مجهز به ایستگاه سلامتی و تفریحی است و فاصله آن تا مرکز شهر(میدان 15 خرداد)، 6/3کیلومتر است. بحث و نتیجهگیری: ارزیابی پارکها و فضای سبز شهری شهر اردکان نشان می دهد در برنامههای توسعه فضایی توجه به فضای سبز، برای دستیابی به توسعه متعادل و پایدار امری ضروری است از نتایج این بررسی می توان در برنامه ریزیهای فضای شهری به طور گسترده استفاده کرد. واژههای کلیدی: ارزیابی، اولویت بندی، فضای سبز، مدل الکتره، شهر اردکان
Evaluating the Status of Parks and Urban Green Spaces Using the Electere Model(Case Study: Ardakan City)
Maryam Morovati*[3] mymorovati@ardakan.ac.ir Samira Bidakani[4]
Abstract Background and Objectives: The pollution increase caused by population growth and the occurrence of various psychological pressures caused by it, has introduced the green space as environmental, physical and mental need. The purpose of this study was to evaluate the status of parks and urban green spaces in Ardakan city using the Electre model. Method: This research was conducted based ondescriptive-analytical method, library studies, field studies and using Electre model.In this method, the quantitative and qualitative indexes were used and were ranked with paired comparisons between the options and by applying the method of the Electre step by step and using the distance factors such as area, green space and beauty, distance to the center, security, quality of facilities and the quality of the equipment to be ranked 5 parks and Ardakan urban green space and in the end the municipality's performance was investigated. Findings: The Results showed that among the studied parks, , Farhangian Park located in Sadr Abad Street - Valiasr Town, in comparison with the other four parks, has been able to have a better performance than the discussed indicators.. This park has an area of 19,000 m2 and is equipped with a health and recreation station and its distance to the center of the city (15 Khordad Square) is 3.6 km. Conclusion: Assessment of urban parks and green spaces in Ardakan city shows that in spatial development plans, attention to green space is essential to achieve a balanced and sustainable development. The results of this study can be widely used in urban space planning. Key Words: Assessment, Prioritization, Green Space, Electre Model, Ardakan city
مقدمه: توسعه روزافزون جامعه شهری، متأثر از رشد بی رویه جمعیت و مهاجرت، به ساخت و سازهای بدون برنامه ریزی و گسترش مهار نشدنی شهرها منجر شده و تغییرات زیادی در ساخت فضایی آنها بهوجود آورده است که لزوم هدایت آگاهانه و طراحی فضای زیست مناسب برای شهرها را به دنبال داشته است(1). با توجه به رشد سریع جمعیت کرهی زمین و گرایش شدید مردم به شهرنشینی، طبق گزارش تجدید نظر سازمان ملل از چشم انداز شهر نشینی جهان (2010)، 5/50 درصد (5/3 میلیارد نفر) از مردم جهان در سال 2010 در شهرها زندگی میکردند. شمار ساکنان شهری بهطور قابل توجهی در حال افزایش است، بهصورتی که انتظار میرود تا سال 2050 بیش از 84 درصد از جمعیت جهان در شهرها زندگی کنند(2). با توجه به اینکه زنده بودن یک شهر به سیستمهای پویایی که در آن هست وابسته است؛ پارکها و فضای سبز شهری موجود در یک شهر از اهمیت راهبردی بالایی برای کمک به بهبود شرایط زندگی برخوردار هستند(3). بوستانهای شهری با اختصاص سطوح وسیع یا نسبتاً وسیعی از شهرها به لحاظ قابلیتهای کارکردی خود به عنوان امکاناتی برای ارتقاء سطح کیفی شهرها مطرح هستند. بوستانهای شهری دارای دو جنبه عمده کارکردی هستند؛ اول، تاثیر این بوستانها در ارتقاء شرایط زیست محیطی بهعنوان فضاهای سبز و ریههای تنفسی شهرها و دوم، نقش این کاربریهای شهری در گذران اوقات فراغت شهروندان با ایجاد زمینههای متنوع گذران اوقات فراغت فردی و جمعی(4). از آنجا که هر گونه فعالیتی برای ارتقای کیفیت زندگی و توسعه انسانی در محیط زیست تحقق مییابد(5). اما گسترش شهر نشینی، وسعت فضای شهرها و فشار برای مسکن بیشتر تغییراتی را در سطح زمین و محیط طبیعی بهوجود آورده است. سیاستهای برنامهریزی فضایی در شهرها و نیاز به مسکن بیشتر باعث کاهش دسترسی مردم به فضاهای سبز شده است(6). فضای سبز از جمله کاربریهایی است که توزیع و پراکنش آن در سطح شهر اهمیت زیادی دارد(7). با توجه به موقعیت ایران که در منطقه خشک و نیمه خشک جهان واقع شده است(6). و با توجه به گرمای وحشتناک و گرد و غبار ناشی از باد گرم و کمبود آب مناسب، در دسترس بودن فضای سبز در مناطق بیابانی و نیمه بیابانی اجتناب ناپذیر است(8). اهمیت فضای سبز در داخل شهرها به حدی است که در بین پنج کاربری مهم شهری از آن یاد میشود. اهمیت این کاربری از زمان گسترش سریع و بیسابقه کاربری شهرها بعد از انقلاب صنعتی بیشتر شده است(9). با توجه به اینکه شهر اردکان دارای صنایع و معادن مهمی همچون کارخانجات شیشه شناور، کارخانجات کاشی، صنایع متعدد فولاد، سنگ آهن چادرملو، اورانیم ساغند وسایر کارخانهها در حوزههای صنایع غذایی، بهداشتی، تبدیلی، گرمایشی، سرمایشی، قطعه سازی میباشد؛ نیازمند توجه بیشتر به فضای سبز و نحوه مدیریت آن است. اقلیم گرم و خشک و جذابیتهای گردشگری هم بهعنوان اثری سینرژی توجه به فضای سبز را دو چندان کرده است(10). از این رو یکی از وظایف مهم شهرداری تبدیل محیط شهری به محیطی سالم و قابل زیست برای ساکنان آن است(11). فضای سبز شهری از جمله کاربریهای مهم و اصلی شهرها بهشمار میآید که از آن همانند ششهای تنفسی شهرها یاد میشود. منظور از فضای سبز شهری نوعی از سطوح کاربری زمین شهری با پوشش گیاهی انسان ساخت است که هم دارندهی بازدهی اجتماعی هم دارای بازدهی اکولوژیکی است(12). فضای سبز شهری و پارکهای موجود در شهر نه تنها محل مناسبی برای سپری کردن اوقات فراغت مردم و مکان تفریحی به شمار میآید، بلکه این فضاها در موارد بسیاری از توسعهی پراکنده و بیقواره و نسنجیدهی شهرها جلوگیری میکنند(13) . پارکهای شهری بهعنوان چشم انداز بصری با مزایای بسیاری مانند کاهش استرس، کاهش آلودگی هوا و تولید اکسیژن، ایجاد فرصت برای مردم را به شرکت در فعالیتهای فیزیکی، محیط مطلوب برای کودکان و کاهش آلودگی صوتی استفاده میشود(14). پارکها دستهای از فضای عمومی هستند که به واسطه مقیاس عملکردی و همچنین طیف متنوع و گسترده مخاطبان خود دارای بیشترین سهم در حیات جمعی شهرندان است از این رو ارتقای کیفی این دسته از فضاها بیش از سایر انواع فضاها موجب ایجاد جامعه شهری سالم و شکوفا خواهد شد(15).اهمیت فضاهای سبزشهری تا بدان حد میباشد که امروزه وجود این کاربری به عنوان یکی ازشاخصهای توسعه یافتگی جوامع به حساب میآید(16).جعفری و همکاران(1395) در پژوهشی تحت عنوان ارزیابی فضای سبز شهری جهت مکانیابی پارکهای محلهای در منطقه 7 شهر تهران، ابتدا با استفاده از شاخص تفاضلی نرمال شده پوشش گیاهی مربوط به دادههای سنجنده استر سرانه فضای سبز در سطح منطقه برای هر نفر55/3 متر مربع محاسبه گردید که نسبت به حداقل سرانهها بسیار پایینتر است . بنابراین جهت مکانیابی پارکهای محلهای از مدل تحلیل سلسله مراتبی استفاده گردید که نتایج آن مناسب بودن 4/77 درصد از کل مساحت منطقه جهت گسترش فضای سبز برای رفع مشکلات ناشی از فضای سبز را به برنامهریزان شهری نشان میدهد(17). عبدالهی و همکاران (1394) در پژوهشی به رتبهبندی فضاهای سبز و پارکهای شهری بندرعباس با استفاده از روش الکتره پرداختند. نتایج بهدست آمده از این پژوهش نشان داد از بین چهار پارک و فضای سبز شهری مورد مطالعه پارک دولت توانسته شاخصهای مورد توجه تحقیق را به خود اختصاص دهد و بهعنوانپارک برتر انتخاب شود(9). حاتمی نژاد و همکاران (1391) در پژوهشی تحت عنوان تحلیل و اولویتبندی فضای سبز شهری با بهرهگیری از تکنیکهای تاپسیس و جی آی اس به اولویتبندی فضای سبز شهری دهگلان پرداختند و در نهایت راهکارهایی برای رسیدن به توسعه فضای سبز شهری براساس ضوابط و نیازهای جمعیت شهری با نگاهی به آینده ارایه نمودند(13). آهنگری و همکاران (1392) به اولویتبندی شاخصهای رضایتمندی شهروندان از پارکها و فضای سبز شهری در شهر بوکان با استفاده از مدل تاپسیس در پارکهای محمدیه، ساحلی و ملت پرداختند. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل دادهها نشان میدهد که اکثر معیارها از حد ایدهآل مثبت به یک اندازه فاصله دارند و فاصله آنها از 5/0 تا 6/0 میباشد و در رتبهبندی نهایی عنصر فضای سبز در رتبه اول رضایتمندی از عناصر پارکهای شهری و شاخص امنیت رتبه 14 را کسب کرده که کماهمیتترین عنصر میباشد(2). رجایی(1393) در پژوهشی به اولویتبندی پارکها و فضای سبز شهری ناحیه 3 منطقه 3 شهری مشهد با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی تاپسیس پرداخت که طی آن عملکرد شهرداری منطقه بر اساس فاکتورهای مساحت، فضای سبز و زیبایی، محیط زیست، دسترسی، امنیت و امکانات بررسی شد. طبق محاسبات از نظر شاخصهای مورد بررسی پارک فجر در اولویت اول، پارک یوسفزاده، از نظر مردم است و مسئولین با تمرکز بر روی تجهیز کردن پارکهای دارای اولویت بالاتر از دوبارهکاریها که هزینه شهرها را افزایش میدهد، میتوانند جلوگیری کنند(18). کریستوفر دی. ایوس و همکاران(2017) در پژوهشی در چهار حومه اربنزینگ ، پایینتر از ناحیه Hunter از NSW کشور استرالیا به بررسی معیار ساکنین این مناطق در خصوص فضای سبز شهری پرداختند. نتایج حاصل از پژوهش این محققان نشان داد که فاصله فضای سبز از محل سکونت پس از پیکربندی و شکل چشم انداز مورد توجهترین معیار از نظر ساکنین مناطق است و برخی از معیارها همچون طبیعت فضای سبز و میزان سلامت نسبت به دیگر معیارها در ارتباط با هم بیشتر رخ میدهند(19). علی اصغر وسکاه (2016) در پژوهشی تحت عنوان ابعاد اجتماعی و روانی فضای سبز شهری و تأثیر آن در مطالعات شناخت محیط زندگی، از فضای سبز شهری به عنوان یک نوع مهم از فضای باز شهری و مرتبط با رفاه انسان یاد کرده است. طبق نظر این محقق، برنامه ریزیای برای ایجاد فضای سبز مناسب است که بتواندارتباط میان ساکنان شهری با این فضاها برای فعالیتهای اجتماعی و اوقات فراغت تسهیل کند با توجه به بررسیهای صورت گرفته در رابطه با فضای سبز شهری در مالزی درجه رضایت بخش از طراحی فضای سبز و توسعه به منظور تسهیل ساکنان با محیط زیست سالم صورت نگرفته است و چند محدودیت در دسترسی و ارتباط با فضای سبز شهری به دلیل مسایل برنامه ریزی و طراحی شده وجود دارد(20). منطقه مورد مطالعه شهرستان اردکان با وسعت 23665 کیلومتر مربع در ۶۴ کیلومتری شمال غربی یزد قرار دارد. طبق سرشماری سال 1390 جمعیت آن 77785 نفر گزارش شده است. این شهرستان 32% پهنه استان یزد را در خود جای داده و وسیع
ترین شهرستان در استان یزد محسوب میشود. شهر اردکان بهعنوان مرکز این شهرستان از لحاظ جغرافیایی، در طول جغرافیایی ۵۳ درجه و ۴۸ دقیقه شرقی و عرض جغرافیایی ۳۲ درجه و ۲۰ دقیقه شمالی واقع شده است.
شکل 1-موقعیت جغرافیایی محدوده مطالعه Figure 1- Geographic location of the study area
روش تحقیق این تحقیق از نوع توصیفی - تحلیلی است. برای جمع آوری اطلاعات و دادههای مورد نیاز از بررسیهای اسنادی و کتابخانهای و مطالعات میدانی استفاده شده است. وضعیت پارکها و فضای سبز شهری شهر اردکان با استفاده از مدل الکتره مورد ارزیابی قرار گرفت. اساس این روش، روابط «رتبهبندی برتر» است و میتوان آن را بهعنوان یکی از بهترین روشهای در نظر گرفته شده در حل مسایل تصمیمگیری با معیارهای چندگانه برشمرد. در روش الکتره شاخصهای کمی کیفی مورد استفاده قرار میگیرند و با مقایسات زوجی میان گزینهها رتبه بندی آنها بهدست میآید. مسایل چند شاخصه به صورت قرار دادی با یک مجموعه از گزینهها، شاخصها و مقادیر برتری بیان میگردند.در این مسایل میباید مجموعه ای از گزینهها ارزیابی شوند که ارزیابی مورد نظر با مجموعه ای از شاخصها صورت میپذیرد. از مهمترین نقاط قوت این مدل میتوان به کمی سازی معیارهای کیفی و تحلیل یکپارچه اثرها با درنظر گرفتن معیارهای تعیین کننده، رتبهبندی گزینهها و حذف برخی گزینهها، برآورد صحیح اهمیت آثار در فرایند ارزیابی بهعنوان شرط اصلی ارایه راهکارهای کاهش مناسب و برنامه پایش و مدیریت محیطزیستی ، توانایی تلفیق چند معیار برای هر گزینه و دارا بودن سرعت مناسب اشاره کرد(8). در این مطالعه پس از جمعآوری اطلاعات و شناسایی پارکهای مورد مطالعه (پارکهای آزادی – شهر- بانوان- چادر ملو- فرهنگیان) در سال 1396، عملکرد شهرداری اردکان در این پارکها بر اساس فاکتورهای مساحت، فضای سبز و زیبایی، محیطزیست، هزینه دسترسی، امنیت، کیفیت امکانات و تاسیسات، کیفیت وسایل و تجهیزات بررسی شد. طبق مدل تصمیمگیری الکتره در گام اول ماتریس پارک- شاخص تشکیل شد. در ادامه سایر گامهای مدل تصمیمگیری طبق روشهای عنوان شده محاسبه میشود و اولویتبندی پارکها حاصل میگردد. لازم به ذکر است که در این پژوهش از مطالعات کتابخانهای، شبکه جهانی اینترنت، اسناد موجود نیز بهره گرفنه شده است. گام اول : از بین بردن تفاوت مقیاسی دادههای تصمیم گیری با استفاده از ماتریس نرمالR (1) گام دوم: اعمال اوزان معیارها و تشکیل ماتریس وزین v با استفاده از بردار معلوم w V = (W*R) (2)
گام سوم : تعیین مجموعه هماهنگی و ناهماهنگی برای هر زوج از گزینههای k,l (k, l = 1,2,3…, m ; l≠k) (4) مجموعه شاخصهای موجود {J={j|j = 1,2,…,n} را به دو زیرمجموعه متمایز هماهنگ (Ckj) و ناهماهنگ (Dkl) تقسیم میکنیم. بهطوری که اگر شاخص مورد نظر دارای جنبه مثبت باشد، داریم: CKI = {j€ J | Xkj ≥ Xlj}(5)
مجموعه هماهنگ (Ckl) از مقایسه گزینههای Al و Akکه در آن در صورت مثبت بودن جنبه معیار،Ak از Al بیشتر بوده و در صورت منفی بودن جنبه معیار ( مانند هزینه) Ak از Alکمتر باشد، تشکیل میشود. بنابراین اگر شاخص، دارای جنبه منفی باشد، داریم: CKI = {j€ J | Xkj ≤ Xlj} (6)
و برعکس زیرمجموعه مکمل به نام مجموعه ناهماهنگ (Dkl) مجموعه ای از شاخصهاست که به ازای آنها برای معیارها با جنبه مثبت داشته باشیم: D KI = {j€ J | Xkj ≤ Xlj} = J – CKI (7) گام چهارم: محاسبه ماتریس هماهنگی (8)
برای ساخت ماتریس هماهنگی، معیار هماهنگی برابر با مجموع اوزان (wj) شاخص هایی است که مجموعه CKI را تشکیل می دهند. بدین صورت معیار هماهنگی (Ckl) بین Al و Ak بدین قرار است: (9)
معیار هماهنگی (Ckl) منعکس کننده برتری Ak در مقایسه با Al است به طوری که ≤Clk≤ l0 خواهد بود. هر چه مقدار به 1 نزدیک باشد، به ارجحیت بیشتر گزینه k نسبت به گزینه I اشاره دارد. بنابراین در ادامه می بینیم مقادیر مختلف معیارهای ( Ckl (k, l=1,2,…;m, k≠lماتریس هماهنگی c را که بهطور طبیعی نامتقارن خواهد بود، تشکیل میدهند. گام پنجم: محاسبه ماتریس ناهماهنگی معیار ناهماهنگی مجموعه DKI برعکس معیار CKI نشان دهنده شدت عدم ترجیح Ak در مقایسه با Al میباشد. در اصل در این قدم، بعد از مشخص کردن مجموعه ناهماهنگی برای تمام جفت گزینه ها ( هم برای DKI و هم برای DIK)، برای محاسبه معیار ناهماهنگی، مقدار بیشینه « اختلافات دو گزینه» در معیارهای مجموعه ناهماهنگی بر مقدار بیشینه « اختلاف گزینه» در کل معیارهای موجود تقسیم می نماییم. فرمول زیر مفهوم بالا را به صورت واضح تری نشان می دهد. (10)
لذا در ادامه می توانیم بر اساس رابطه ریاضی بالا، ماتریس ناهماهنگی D را تشکیل دهیم. (11)
گام ششم: مشخص نمودن ماتریس هماهنگ موثر برای اینکه یک بررسی نسبی بهتری در رابطه با ارجحیت گزینه ها نسبت به هم را داشته باشیم، مولفه های ماتریس هماهنگی را با یک مقدار حد آستانه مقایسه می کنیم تا ببینیم کدام یک از این مولفه ها از این آستانه هماهنگی C2 بیشتر می باشند و حداقل انتظارات ما را برآورده میسازند. C را می توان به صورت متوسط از معیارهای هماهنگی بدست آورد. (12)
در ادامه بعد از مقایسه تمام مولفه ها با مقدار حداقل آستانه، ماتریس بولین h که یک ماتریس با مولفه های ۰ و ۱ می باشد را تشکیل می دهیم. قاعده اختصاص به ۰ و ۱ به ازای هر کدام از مولفه ها به صورت زیر می باشد. HKI=1 اگر CKI ≥ Ĉ (13) HKI=0 اگر CKI < Ĉ (14)
بنابراین به راحتی می توانیم تشخیص دهیم هر مولفه ای در ماتریس) H ماتریس هماهنگ موثر) که دارای مقدار ۱ باشد، نشان دهنده یک گزینه موثر و به طور محسوس مسلط بر دیگری است. گام هفتم: مشخص نمودن ماتریس ناهماهنگ موثر در این گام، به همان صورت که مقدار ماتریس هماهنگی موثر رابرای مولفههای ماتریس هماهنگی محاسبه کردیم، این روش را یرای مقادیر ماتریس ناهماهنگی جهت محاسبه ماتریس ناهماهنگی موثر نیز پیاده می کنیم. بنابراین برای تشکیل ماتریس ناهماهنگی موثر، باید مقدار حداقل آستانه را که سطح (15)
حال ماتریس ناهماهنگی موثر را که ماتریس بولین G نام گذاری می کنیم ، با رعایت قاعده زیر تشکیل می دهیم. gKI=0 اگر dKI ≥ ḏ (16) gKI=1 اگر dKI < ḏ (17) نتیجه حال از این مرحله، یک ماتریس با مولفه های ۰ و۱ می باشه که مقادیر ۱ در این مولفه، نشاندهنده تسلیم بود مسلم گزینه k درمقابل گزینه I میباشد. گام هشتم: مشخص نمودن ماتریس کلی و موثر برای اینکه در نهایت بتوانیم یک نتیجه گیری از برتری گزینه ها باهم را داشته باشیم، دو ماترس هماهنگی موثر و ناهماهنگی موثر را در هم ضرب میکنیم. این ماتریس در صورتی دارای مولفه ۱ است که وقتی ضرب ماتریسی در آن انجام میشود، هر دو مولفه متناظری که در هم ضرب می شوند ۱ باشند. برای دو گزینه k و l زمانی ekl=1 رخ میدهد که k نسبت به I دارای برتری قابل قبول در ماتریس hKI و I نسبت به k تسلیم کامل در ماتریس gkl باشد. eKI = hKI . gKI (18)
گام نهم: رسم شبکه ترجیح حال باید به تعداد گزینه های مساله ای که با آن مواجه هستیم گره رسم کنیم. برای رسم کمان بین این گره ها، اگر در ماتریس E بین دو گزینه مولفه ۱ وجود داشت، از گره سطر مربوطه در ماتریس به گره ستون مربوطه در ماتریس یک فلش جهت دار رسم میکنیم .هر کدام که بیشترین خروجی را داشته باشند، از ترجیح و برتری بیشتری برخوردار است(8،18).
یافتههای تحقیق جدول 1- تشکیل ماتریس تصمیمگیری Table 1- Formation of Decision Matrix
اعداد درایههای ماتریس تصمیمگیری را به توان دو رسانده و در
نهایت درایههای هر ستون را جمع کرده و از آن جذر میگیریم.
جدول 2-نرمال سازی دادهها Table 2-Normalization of data
ماتریس نرمال: برای بهدست آوردن این ماتریس، درایههای ماتریس 1 را بر جذر بهدست آمده از ماتریس 2 تقسیم میکنیم. جدول 3- تشکیل ماتریس نرمال Table 3- Normal Matrix Formation
محاسبه وزن: با استفاده از روشهای گونانی میتوان وزن را محاسبه نمود که در اینجا از روش آنتروپی شانون استفاده شده است. در این مرحله درایههای ماتریس تصمیمگیری در هر ستون بر مجموع آن ستون تقسیم میشود و ماتریس پایین بهدست میآید. در این مرحله باید مقدار k=1/ln(n) را بهدست آورد. مقدار (n) را که برابر تعداد گزینه هاست بهدست میآوریم.)(ln(n یک مقدار ثابت است). پس از این مرحله ، میزان eg که بیانگر جایگاه هر شاخص نسبت به دیگر شاخصها است را باید محاسبه نمود. برای این منظور در هر ستون هر عدد را در ln آن عدد ضرب و در نهایت جمع میکنیم و عدد حاصله را در مقدارk ضرب مینماییم. بعد از بهدست آوردن این مقدار، میزان dg که فاصله را نشان میدهد باید محاسبه کرد. برای این منظور هر یک از اعداد بهدست آمده در eg را از 1 کم میکنیم تا میزان dg بهدست بیاید. در ادامه برای بهدست آوردن وزن یا wg، اعداد dg را جمع کرده و هر کدام از اعداد dg را بر مجموع dg ها تقسیم میکنیم تا وزن نهایی بهدست بیاید.
جدول 4- تشکیل ماتریس برای محاسبه eg Table 4- Formation of a matrix for calculating eg
جدول 5- محاسبه وزن شاخصها Table 5- Calculating the weight of the indicators
ماتریس موزون در اوزان: برای تشکیل این ماتریس، ماتریس نرمال را در وزنهای بهدست آمده ضرب میکنیم.
جدول 6-ماتریس نرمال شده موزون Table 6- Normalized matrix
تعیین معیارهای منفی و مثبت (زرد و سبز): در این مرحله باید دو رنگ سبز که برد را نشان میدهد و رنگ زرد که نمایشدهنده باخت است را به جدول اضافه کرد. در این ماتریس فقط معیارها را رنگبندی میکنیم . بهعنوان مثال کیفیت وسایل و تجهیزات هر چه بیشتر باشد بهتر است در نتیجه با رنگ سبز نشان میدهیم یا فاصله تا مرکز شهر هر چه قدر کمتر باشد بهتر است و با رنگ زرد نمایش میدهیم.
جدول شماره7- تعیین معیارهای منفی و مثبت Table 7-Determining Negative and Positive Criteria
در ماتریس 8 با توجه به ماتریس بالا گزینههایمان را دو به دو با هم مقایسه میکنیم. در معیارهای زرد عدد هر خانهای که بیشتر باشد زرد و خانهای که کمتر باشد سبز میشود. در معیارهای با رنگ سبز اگر عدد یک خانه از دیگری بیشتر بود سبز و اگر کمتر بود زرد میشود. در صورت مساوی بودن نیز سبز محسوب میشوند.
جدول شماره 8- مقایسه دو به دو گزینهها Table 8-Comparison of two options
تشکیل ماتریس هماهنگ: در این ماتریس، وزن اعدادی که رنگ سبز به خود گرفتهاند با هم جمع میشوند. مثلا برای بهدست آوردن سلول 1-2 در سطر 1و 2، سبزها را پیدا کرده و وزن آنها را با هم جمع میکنیم در نهایت جدول زیر بهدست میآید. در اخر نیز اعداد هر سلول را جمع و بر تعداد آنها تقسیم میکنیم.
جدول 9- ماتریس هماهنگ Table 9- Coordinate matrix
مجموع اوزان سلولها: 82/9 تعداد سلولها: 20 میانگین ماتریس هماهنگی:49/0 = 20 ÷ 82/9
ماتریس ناهماهنگ: در این ماتریس، سلولها را دو به دو از هم کم میکنیم و سپس بیشترین عدد در بین باختها را تقسیم
جدول 10- ماتریس ناهماهنگ Table 10- Inconsistent Matrix
در مرحله بعد باید بیشترین عدد دربین معیارهای منفی (زردها) را تقسیم بر بالاترین عدد موجود بین تمامی اعداد (مثبت و منفی) کنیم . مثلا برای مقایسه گزینه 1 با 2 باید رنگهای زد در ردیف 2-1 (ماتریس 8) را نگاه کنیم و سپس در ستون 2-1 (ماتریس 10) بیشترین عدد را در بین زردها پیدا کنیم و تقسیم بر بیشترین عدد در بین آن ردیف نماییم. علامت منفی اعداد را در پیدا کردن بزرگترین عدد نادیده میگیریم بهعلت آنکه قدر مطلق است و عدد منفی در قدر مطلق مثبت میشود.
جدول شماره 11- نتیجه ماتریس ناهماهنگ Table 11- Inconsistent matrix result
مجموع اوزان سلولها: 13 تعداد سلولها: 20 میانگین ماتریس ناهماهنگی: 65/0= 20÷13 ماتریس هماهنگ موثر: با توجه به ماتریس هماهنگی اگر عدد هر سلول کمتر از میانگین ماتریس هماهنگی یعنی(49/0) باشد صفر و اگر بیشتر باشد یک در ماتریس موثر قرار میگیرد.
جدول شماره 12- ماتریس هماهنگ موثر Table 12- Effective matrix matrix
ماتریس ناهماهنگ موثر: با توجه به ماتریس هماهنگی اگر عدد هر سلول کمتر از میانگین ماتریس ناهماهنگی یعنی(65/0) باشد صفر و اگر بیشتر باشد یک را در ماتریس موثر قرار میدهیم.
جدول شماره 13- ماتریس ناهماهنگ موثر Table 13- Effective matrix matrix
جدول شماره 14- ماتریس حاصلضرب ماتریس هماهنگ و ناهماهنگ Table 14- The matrix of the matrix of harmonic and inconsistent matrices
ماتریس نهایی: در این مرحله ماتریس ناهماهنگ موثر را بر هماهنگ موثر ضرب میکنیم. بعد یک ستون بهعنوان برد و یک ستون بهعنوان باخت و یک ستون بهعنوان جواب نهایی تشکیل میدهیم. جمع سطرها برد و جمع ستونها باخت میشود. اختلاف بین برد و باخت جواب نهایی را بهدست میدهد. هر عدد که بیشتر باشد جواب نهایی خواهد بود که در اینجا پارک فرهنگیان انتخاب شده است.
جدول شماره 15- ماتریس نهایی Table 15- Final Matrix
بحث و نتیجهگیری به دلیل اهمیت وجود فضاهای سبز شهری در شهرهای امروزی و کارکردهای چندگانه آن اعم از اکولوژیکی- اجتماعی، تفریحی و حتی فرهنگی، لزوم پرداختن به این مقوله بیش از پیش مورد توجه سازمانهای مختلف بهویژه شهرداریها قرار گرفته است. پارک شهری به لحاظ دارا بودن مقیاس وسیع، در صورت برخورداری از عملکرد مناسب به فراخور گروههای سنی گوناگون از کارایی مناسب برخوردار خواهد بود. بنابر این پیش شرط حضور شهروندان در پارک شهری قابلیت اجرای فعالیتهای متنوع در پارک است که برای تحقق آن باید فضای لازم و امکانات کافی در پارک وجود داشته باشد تا فعالیتهای مختلف قابلیت اجرا داشته و تحقق بیابد. در پژوهش حاضر سعی شد به رتبهبندی 5 پارک و فضای سبز شهری اردکان با استفاده از روش الکتره پرداخته شود. در این روش شاخصهای کمی کیفی مورد استفاده قرار میگیرند و با مقایسات زوجی میان گزینهها رتبه بندی آنها بهدست آمد و مسایل چند شاخصه به صورت قرار دادی با یک مجموعه از گزینهها، شاخص ها و مقادیر برتری بیان گردیدند. لذا در این پژوهش برای این منظور، با پیادهسازی روش الکتره بهصورت گام به گام و استفاده از فاکتورهای مساحت، فضای سبز و زیبایی، فاصله تا مرکز شهر، امنیت، کیفیت امکانات و تاسیسات و کیفیت وسایل و تجهیزات، عملکرد شهرداری مورد بررسی قرار گرفت و مشخص شد که از میان پارکهای مورد بررسی، پارک فرهنگیان واقع در خیابان صدرآباد- شهرک ولیعصر، در مقایسه با چهار پارک دیگر، توانسته است عملکرد بهتری را از خود نشان دهد و شاخصهای مورد بحث را به خود اختصاص دهد.اینپارک، 19000 متر مربع مساحت دارد و مجهز به ایستگاه سلامتی و تفریحی است و فاصله آن تا مرکز شهر(میدان 15 خرداد)، 6/3 کیلومتر است. در مطالعهای مشابه عبدالهی و غلامیزاده در سال 1394 به رتبهبندی مکانی فضاهای سبز و پارکهای شهری با استفاده از روش ELEKTRE در شهر بندر عباس پرداختند. آنها در این مطالعه به بررسی چهار پارک و فضای سبز(دولت، گلها، شهید دباغیان و جهانگردی) پرداختند و شاخصهای مورد بحث آنها فاصله تا مرکز شهر، فاصله تا محل کار، هزینه دسترسی، کیفیت امکانات و تاسیسات، امنیت، زیبایی و کیفیت وسایل و تجهیزات بود که پارک برتر از مجموع کل مساحت شهرستان به میزان 27316 کیلومتر مربع مساحت 93/133669 مترمربع (معادل 4-10 89/4 درصد فضای سبز برتر شهرستان بندرعباس) را به خود اختصاص داد. در مطالعه حاضر پارک برتر مساحت 19000 مترمربع از مجموع مساحت شهرستان که 23665 کیلومترمربع بود (معادل 5-10 02/8 درصد فضای سبز برتر شهرستان اردکان) را به خود اختصاص داد. در نهایت از بین پارکهای مورد مطالعه پارک دولت بالاترین میزان شاخصههای مورد نظر را توانست به خود اختصاص دهد. در مطالعهای دیگر، رجایی در سال 1393 به اولویتبندی پارکها و فضای سبز شهری ناحیه 3 منطقه 3 مشهد با روش تحلیل سلسله مراتبی(TOPSIS) پرداخت. این پژوهشگر عملکرد شهرداری را بر اساس فاکتورهای مساحت، فضای سبز و زیبایی، محیط زیست، دسترسی، امنیت و امکانات مورد بررسی قرار داد. در این مدل گزینه انتخاب شده میبایست کوتاهترین فاصله را از جواب ایدهآل و دورترین فاصله را از ناکارآمدترین جواب داشته باشدکه در این پژوهش طبق محاسبات از نظر شاخصهای مورد بحث پارک فجر توانست در اولویت اول قرار گیرد. از امتیازات مهم این روش آن است که به طور همزمان می توان از شاخصها و معیارهای عینی و ذهنی استفاده نمود. با این حال لازم است در این مدل جهت محاسبات ریاضی، تمامی مقادیر نسبت داده شده به معیارها از نوع کمی بوده و در صورت کیفی بودن نسبت داده شده به معیارها، میباید آنها را به مقادیر کمی تبدیل نمود. کاملیفر و همکاران در پژوهشی که در سال 1394 انجام دادند به تحلیل استقرار بهینة مکانی فضاهای سبز شهری در منطقة چهار شهر تبریز اقدام نمودند. این پژوهشگران اطّلاعات مربوط به دوازده کاربری شهری در منطقة چهار شهر تبریز، از نقشة 1:5000 کاربری اراضی شهر تبریز استخراج و در محیط نرمافزار Arc GIS10 تولید نمودند و سپس با استفاده از توابع فازی، به عضویت فازی درآوردند. مطابق نتایج عملگر حدّ آستانة 7/0، قسمتهایی از مرکز و جنوب شرقی این منطقه با توجه به شرایط موجود بسترهای مناسبی برای استقرار فضای سبز شهری داشتند. مطابق با نتایج به دستآمده از پژوهش حاضر، در راستای بهبود عملکرد فضاهای شهری و استفادهی بهینه از آنها، بهخصوص فضاهای سبز شهری توسّط ساکنان شهر اردکان، پیشنهادهای زیر ارایه میشود: - از آنجایی که منطقه مورد بررسی دارای اقلیمی خشک است و کمبود منابع آبی در آن به شدت احساس میشود لذا پیشنهاد میشود که در این اماکن از گیاهانی استفاده شود که برای کاشت به آب کمتری نیاز دارند و در برابر گرما مقاوم هستند. - در انتخاب نوع گیاه علاوه بر زیبایی، سایه اندازی آن مورد توجه قرار بگیرد. - پسابهای تصفیه شده از استانداردهای لازم برخوردار باشند تا برای آبیاری فضای سبز از پساب تصفیه شده استفاده کرد و شبکه آبیاری و آب آشامیدنی جدا سازی شوند. - در طراحی پارکها نیازهای اجتماعی و فرهنگی مراجعین مورد توجه قرار بگیرد. از نتایج این بررسی می توان در برنامه ریزیهای فضای شهری به طور گسترده استفاده کرد.
Reference
[1] - استادیار گروه علوم و مهندسی محیط زیست، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه اردکان، اردکان، ایران*(مسئول مکاتبات) [2] - کارشناسی ارشد ارزیابی و آمایش سرزمین،دانشکده کشاورزی، منابع طبیعی و کویرشناسی، دانشگاه اردکان [3]- Assistant Professor, Department of Environmental Sciences & Engineering, Faculty of Agriculture & Natural Resources, Ardakan University, P.O.Box184,Ardakan, Iran, *(Corresponding Author) [4]- M.Sc., Assessment and Land Use Planning, Faculty of Agriculture &Natural Resources, Ardakan University | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
مراجع | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 931 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 376 |