تعداد نشریات | 50 |
تعداد شمارهها | 2,232 |
تعداد مقالات | 20,476 |
تعداد مشاهده مقاله | 25,354,925 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 23,009,091 |
دیپلماسی محیط زیست در پرتو هم گرائی بین المللی؛ رهیافتی موثر در نیل به سوی حقوق بین الملل توسعه پایدار | |||||||||||
علوم و تکنولوژی محیط زیست | |||||||||||
مقاله 15، دوره 21، شماره 9 - شماره پیاپی 88، آذر 1398، صفحه 185-199 اصل مقاله (396.54 K) | |||||||||||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | |||||||||||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/jest.2019.15683 | |||||||||||
نویسندگان | |||||||||||
علی زارع1؛ سبحان طیبی 2؛ شیما نادری3 | |||||||||||
1استادیارگروه حقوق خصوصی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم وتحقیقات، تهران، ایران. | |||||||||||
2پژوهشگر حقوق بین الملل، دکتری حقوق محیط زیست دانشگاه علوم و تحقیقات، تهران، ایران و مدرس دانشگاه *(مسوول مکاتبات). | |||||||||||
3دانشجوی دکتری گروه حقوق محیط زیست، دانشکده محیط زیست و انرژی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم وتحقیقات، تهران، ایران. | |||||||||||
چکیده | |||||||||||
چکیده امروزه حفاظت از محیط زیست و توسعه پایدار دو محور اساسی در مسیر حیات انسانی است. در این فرآیند بازیگران بین المللی که همانا دولت ها و سازمان های بین المللی هستند نقش عمده ای ایفا می کنند. پایبندی به تعهدات مشترک بین المللی و لزوم تبعیت از قواعد آمره دو مبنای بسیار مهم در تبیین نقش دیپلماسی محیط زیست در نیل به سوی توسعه پایدار است. به یقین توسعه و حفاظت از محیط زیست در مسیر پایداری قرار نخواهد گرفت مگر آن که تعاملات منطقه ای و همکاری های بین المللی شکل جدی به خود بگیرد. این پژوهش بر اساس مطالعات کتابخانه ای و نگرشی توصیفی تحلیلی داشته و بر پایه بررسی های نو اندیشانه استوار است. هدف از انجام این پژوهش، تبیین مسیر تحول حقوق بین الملل محیط زیست در پرتو توسعه پایدار و حفاظت از محیط زیست در چارچوب دیپلماسی محیط زیست و همچنین نقش دولت ها در برابر چالش های محیط زیستی با تکیه بر هم گرایی بین المللی با امعان نظر به بسترهای قانونی بین المللی است. تهدیدات و مخاطرات محیط زیستی نشان از یک روند غیر طبیعی و غیر منطقی از رفتار بشری دارد که هنوز پاسخی برای آن به طور قطعی وجود ندارد اما در مقطع کنونی، تقویت هم گرایی بینالمللی در پرتو دیپلماسی محیط زیست در نیل به سوی حفاظت از محیط زیست در جهت تحقق صلح به عنوان یک راهبرد، ضروری است. | |||||||||||
کلیدواژهها | |||||||||||
دیپلماسی محیط زیست؛ حفاظت از محیط زیست؛ تعهدات مشترک و هم گرایی بین المللی؛ حقوق بین الملل محیط زیست؛ توسعه پایدار؛ مسوولیت بین المللی | |||||||||||
اصل مقاله | |||||||||||
علوم و تکنولوژی محیط زیست، دورهبیست و یکم، شماره نه، آذر ماه 98
دیپلماسی محیط زیست در پرتو هم گرائی بین المللی؛ رهیافتی موثر در نیل به سوی حقوق بین الملل توسعه پایدار علی زارع[1] سبحان طیبی[2]* شیما نادری[3]
چکیده امروزه حفاظت از محیط زیست و توسعه پایدار دو محور اساسی در مسیر حیات انسانی است. در این فرآیند بازیگران بین المللی که همانا دولت ها و سازمان های بین المللی هستند نقش عمده ای ایفا می کنند. پایبندی به تعهدات مشترک بین المللی و لزوم تبعیت از قواعد آمره دو مبنای بسیار مهم در تبیین نقش دیپلماسی محیط زیست در نیل به سوی توسعه پایدار است. به یقین توسعه و حفاظت از محیط زیست در مسیر پایداری قرار نخواهد گرفت مگر آن که تعاملات منطقه ای و همکاری های بین المللی شکل جدی به خود بگیرد. این پژوهش بر اساس مطالعات کتابخانه ای و نگرشی توصیفی تحلیلی داشته و بر پایه بررسی های نو اندیشانه استوار است. هدف از انجام این پژوهش، تبیین مسیر تحول حقوق بین الملل محیط زیست در پرتو توسعه پایدار و حفاظت از محیط زیست در چارچوب دیپلماسی محیط زیست و همچنین نقش دولت ها در برابر چالش های محیط زیستی با تکیه بر هم گرایی بین المللی با امعان نظر به بسترهای قانونی بین المللی است. تهدیدات و مخاطرات محیط زیستی نشان از یک روند غیر طبیعی و غیر منطقی از رفتار بشری دارد که هنوز پاسخی برای آن به طور قطعی وجود ندارد اما در مقطع کنونی، تقویت هم گرایی بینالمللی در پرتو دیپلماسی محیط زیست در نیل به سوی حفاظت از محیط زیست در جهت تحقق صلح به عنوان یک راهبرد، ضروری است.
واژههای کلیدی : دیپلماسی محیط زیست، حفاظت از محیط زیست، تعهدات مشترک و هم گرایی بین المللی، حقوق بین الملل محیط زیست، توسعه پایدار، مسوولیت بین المللی
Environmental Diplomacy in the Light of International Convergence: an Effective Approach towards International Law Sustainable Development
Ali Zaree[4] SobhanTayebi[5]* Shima Naderi[6]
Abstract Today, environmental protection and sustainable development are two essential axes in the path of human life. In this process, international actors, namely governments and international organizations, play a major role. Commitment to international commitments and the need to adhere to the rules of the law are two crucial foundations in explaining the role of environmental diplomacy in achieving sustainable development. Development and environmental protection will certainly not be on a sustainable path unless regional interactions and international cooperation take a serious turn. This study is based on bibliographic and descriptive approach and is based on the evaluation of new sighted. Along that, environmental diplomacy is known as an effective method to natural resources and ecosystems conservation. So, environmental discussions are very much important international convergence reason. Therefore, international community can lead to global environmental conservation strategies with that convergence attitude. This research aims to determine the international environmental law evolution firstly and government’s roles in front of environmental challenges lying international convergence and legal fundamentals. So, environmental threats and hazards, display an illogical human act, that can be solved under the shadow of international convergence and moving to environmental conservation and global peace. Key word:Environmental Diplomacy, environmental protection, common obligations and international convergence, international environmental law, sustainable development, international responsibility
مقدمه
امروزه گفتمان های حقوق بشر محیط زیستی از حقوق همبستگی و تعاملات بین المللی سرچشمه می گیرد. حق برخورداری از محیط زیست، تنوع زیستی، آلودگی ها، تغییرات اقلیمی، گرمایش جهانی، عدم تحقق توسعه پایدار، بحران آب، پس روی سواحل و تمامیت ارضی کشورها، خشک سالی و امنیت غذایی، تنش بر سر منابع انرژی، پناه جویان محیط زیستی همانا از جمله مهم ترین چالش های محیط زیستی جهانی به شمار می رود که هم مدافعان حقوق سیاسی ومدنی و هم مدافعان حفاظت از منابع طبیعی بر آن اذعان داشته و دارند. نظام بین المللی همانند هر نظام دیگری سکون ندارد و همواره در حال تغییر و دگرگونی است و حقوق بین الملل نیز که در ارتباط وحاکم بر جامعه ی بین المللی است، دگرگونی های شگرفی یافته، زیرا اساساً حقوق بین الملل یک حقوق مبتنی برتحول است. در این مسیر تعاملات جامعه بین المللی در اثر قانون مداری و قانون مندی است. اما این یک شرط لازم بوده اما کافی به نظر نمی رسد چرا که تعاملات قانون مند بایستی حالت تعادل به خود بگیرد و در بستر صلح پیش برود. این بستر در حالت تعادل قرار نمی گیرد مگر با یک روش مندی در روابط بین الملل که همانا دیپلماسی است. به هر ترتیب حفاظت از محیط زیست به عنوان یکی از اصلیترین عوامل در جوامع بینالمللی شناخته شده است و محیط زیست بینالمللی یکی از مسایل مهم و روز در جهان است که تمامی جوامع امروزه به این موضوع که محیط زیست مسالهای مهم و جدی است پی بردهاند و در تلاش هستند که محیط زیست اطرافشان را به همانگونه که هست حفظ کنند و از نابودی و تخریب آن جلوگیری به عمل آورند. یکی از مهمترین رویکردها در این زمینه گسترش مناسبات کشورها و تقویت روابط بین الملل در پرتو دیپلماسی میباشد. در این راستا تلاش های مشترک با تمرکز بر تعاملات بین المللی، هم گرایی بین المللی را در پی دارد. این مسیر، تضمین کننده حفظ محیط زیست و تسهیل گر زمینه مقابله با مخاطرات محیط زیستی است. هم گرایی بینالمللی ابعاد مختلفی هم چون، سیاسی، اقتصادی، امنیتی، اجتماعی، ایستاری و یا ترکیبی را در چارچوب خود رشد داده است. اگر چه شاید کشورها و دولت ها یگانه راه حفاظت از محیط زیست را هم گرایی بپندارند و این مهم حرف درستی است وقتی که در پرتو دیپلماسی موفق و دیپلماسی سبز نمود پیدا کند. از این رو در بستر دیپلماسی بین المللی محیط زیستی، هم گرایی بین المللی جدی پنداشته می شود. 2. مبانی علمی الف: مفهوم شناسی حقوق بین الملل محیط زیست آن چنان که در منابع آمده است رابطه ی بین حق بر محیط زیست، حقوق بین الملل و حقوق بین الملل محیط زیست قابل بررسی و تشخیص است، زیرا تحول و توسعه در مفهوم حقوق بین الملل و توسعه ی میدان عمل آن در نتیجه پیدایش مفاهیمی چون حقوق بشر بوده که باعث شده است که قواعدِ حقوق بین المللِ مبتنی بر منافعِ بلاواسطه و مستقیم دولت ها به قواعدِ حاکم بر منافع جامعه ی بین المللی و منافع مشترک بشریت توسعه یابد، لذا دل مشغولی های مربوط به حمایت از حقوق بشر موجب گسترش این دسته از قواعد شده است.(1) تحول تاریخی نشان می دهد که پس از دو جنگ جهانی اول و دوم، حمایت از حقوق بشر، موجب گسترش قواعد بین المللی شد که حاوی تعهدات بلاعوض در جهت منافع مشترک بشریت بوده و با طرح مسایل جدید از جمله بهره برداری از فضای ماوراء جو، میراث مشترک بشری و محیط زیست، اهمیت این قواعد، در نظام بین المللی افزایش چشم گیری یافت، هدف نهایی قواعد حقوق بین الملل محیط زیست نه منافع مستقیم و بدون واسطه دولت ها، بلکه منافع بشریت و بهبود سرنوشت انسان هاست به همین دلیل، بیانیه پایانی کنفرانس استکهلم در سال ۱۹۷۲، با اعلام حق انسان به داشتن محیط زیست سالم، پیوند ی بنیادین بین حفاظت از محیط زیست و حقوق بشر ایجاد نمود و سرآغاز تحولی جدید در عرصه حقوق بین الملل گردید(2). به موجب این اعلامیه، انسان ها رسماً حفاظت و بهبود محیط زیست را برای نسل های حاضر و آینده به عهده دارند و از آن تاریخ به بعد، حق بر محیط زیست سالم پیوسته، در اسناد بین المللی مختلف مورد تأیید و تأکید قرار می گیرد. به همین منظورلازم است مسایل مربوط به محیط زیست با مشارکت کلیه شهروندان ذیربط در سطحی مطلوب مورد بررسی قرار گیرد. در سطح ملی، هر فرد باید کاملاً به اطلاعاتی که مقامات عمومی محیط زیست در مورد محیط زیست در اختیار دارند، از جمله اطلاعات مربوط به مواد و فعالیت های خطرناک در منطقه دسترسی داشته باشند و در روند اتخاذ تصمیمات مشارکت نمایند(3). بسیاری از فعالان محیط زیست از شناسایی یک حق خاص محیط زیستی بر پایه نیازهای اساسی بشر برای هوای پاک، آب پاک، سیستم پایدار آب وهوائی و به طور کلی یک محیط زیستی که منجر به سلامت وحیات بشر شود بحث می کنند.این زمینه نشان گر تاکید بر تعامل انسان با محیط زیست و تعامل دولت ها با شهروندان خود جهت حفظ محیط زیست سالم است. این همانا دیپلماسی عمومی ملی محسوب می شود که ریشه فرهنگی، تاریخی، اجتماعی و اقتصادی دارد. ب:روش شناسی حقوق بین الملل محیط زیست ساز کارهای قانونی در بستر قواعد و قوانین، همواره زمینه ساز رویکرد قاعده مند همکاری ها در سطوح مختلف منطقه ای، بین المللی و جهانی است. از این رو در چارچوب قواعد معاهداتی و بین المللی مجموعه شاخصه های ضابطه مند مورد تدقیق و بررسی قرار گرفته و زمینه و بسترهای قانونی جوامع شکل می گیرد. در این راستا و بر اساس نقش های مختلف و چارچوب گرایی، قواعد نرم یا قواعد غیرالزام آور و قواعد سخت یا همان قواعد آمره شکل می گیرد. این مهم در تمامی زمینه ها به خصوص زمینه مطالعاتی ما در حوزه محیط زیست هم وجود دارد. با این توصیف تعاریف مختلفی از مبانی پیش رو وجود دارد. در این راستا می توان بیان داشت که حقوق بین الملل محیط زیست به عنوان سلسله ای از قواعد عرفی و قراردادی بین المللی از جدیدترین و گسترده ترین شاخه های حقوق بین الملل عمومی است که جهت تنظیم روابط تابعان حقوق بین الملل در زمینه حفاظت ازمحیط زیست ایجادشده است (4). این حوزه تخصصی در فرآیند خود حوزه های تخصصی متعدد را در بر می گیرد. در این چارچوب قاعده شناسی یا به نوعی شناختن بسترهای قانونی خود زمینه ساز تحقیق موثر در این حوزه است. در این میان شناسایی روش اعمال این بسترهای قانونی در چارچوب اسناد بین المللی بسیار مهم است. در این راستا نحوه تحلیل چارچوب های قانونی به لحاظ محتوایی یک اقدام موثر است(5). پ:هم گرایی هم گرایی عبارتاند از فرآیندی که طی آن واحدهای مختلف به طور داوطلبانه از اعمال اقتدار خود برای رسیدن به هدفهای مشترک صرف نظر کرده و از یک قدرت فوق ملی پیروی میکنند و طی آن بازیگران دولتی چندین واحد ملی مجزا ترغیب میشوند تا وفاداریها، فعالیتهای دولتی و انتظارات خود را به سوی مرکز جدیدی معطوف دارند که نهادهای این مرکز یا از صلاحیتی برخوردارند که دولتهای ملی موجود را تحت پوشش خود بگیرند و یا چنین صلاحیتی را میطلبند. هم گرایی میتواند در زمینههای مختلفی چون محیط زیست برای دست یابی به امر حفاظت و یا رسیدن به یک محیط زیست فعال، پویا در میان اعضا باشد (6). ت: انواع هم گرایی
هم گرایی سیاسی این هم گرایی به مفهوم یک عمل جمعی، برای بهبود و ارتقاء منافع متقابل مربوط میگردد. در مورد هم گرایی در خط مشیها اقدام هماهنگ و همسازی گروهی از کشورها مورد نظر میباشد و میزان همکاری و یکپارچگی کشورها در این زمینه شاخص هم گرایی و سطح آن در سیاست و محیط زیست میباشد (7). هم گرایی اجتماعی توسعه ارتباطات اجتماعی بیش از عوامل دیگر در تحقق هم گرایی اهمیت دارد و البته افرادی چون کارل دویچ توسعه مبادلات اجتماعی را در ایجاد هویت نزدیک، ایجاد احساس منافع مشترک و حس یک جامعه بودن مؤثر میدانند. هم گرایی اقتصادی در این چارچوب هم گرایی به عنوان مدلی برای رشد اقتصادی در زمینه محیط زیست و حفاظت از آن مطرح شده است. در این نظریه تجارت در زمینه تکنولوژیهای سبز و تجارت در زمینه گردشگری و توریسم مورد توجه قرار می گیرد. هم گرایی ایستاری در این هم گرایی ادراک هویت مشترک کشورها و افزایش تعهد متقابل در این مورد مطرح میشود. در هم گرایی ایستاری به تشکیل و تقویت احساس مشترک و منافع مشترک در میان واحدهای محیط زیستی کشورها توجه میشود و در بررسی میزان این هم گرایی، بخش دیدگاههای نخبگان و تودههای مردم (فرهنگ) مورد بهرهبرداری قرار میگیرد (8). 3- تعهدات و مسوولیت ها الف: تعهد دولت ها در رعایت محیط زیست تعهد دولت ها به رعایت محیط زیست، یعنی تعهد آن ها به جلوگیری از آلوده ساختن مناطق واقع خارج از صلاحیت آن ها است. دولت ها باید با دادن اطلاعات به مردم، حساسیت و مشارکت عموم را تشویق نمایند، دسترسی مؤثر به مراجع قضایی و اداری و انجام امورات قضایی و اداری از جمله مجازات و جبران خسارات باید تضمین شود. دولت ها با برنامه ریزی و قانون گذاری، می توانند به هدف های مورد نظر در محیط زیست موفقیت ها یی بدست آورند. چارچوب نظام یافته در رعایت حفظ محیط زیست و وجود ضمانت های مشترک و الزام آور خود تعامل چند سویه را نشان می دهد که می توان آن را دیپلماسی محیط زیست چند سویه نامید. در این راستا شهروندان می توانند از حق بر محیط زیست سالم استفاده کنند و بدین منظور اولین شرط، شرط داشتن اطلاعات محیط زیستی است. اطلاعات محیط زیستی که مقامات دولتی موظف به ارایه آن ها هستند، شامل کلیه اطلاعات مربوط به موارد زیر است: وضعیت آب، هوا، خاک، گیاهان، جانوران، سایت های طبیعی، فعالیت ها با تدابیری که می تواند اثر منفی بر این عناصر داشته باشد و همچنین کلیه فعالیت های مربوط به حمایت از محیط زیست، از جمله تدابیر اداری و برنامه های مدیریت محیط زیستی، به علاوه اطلاعات محیط زیستی، شامل اطلاعات در کلیه اشکال خود از جمله ، اطلاعات مکتوب، دیداری، شنیداری یا موجود در بانک های داده ها می شود. در این راستا دولت ها باید اسناد ملی و بین المللی مربوط به محیط زیست، مانند: راهبردها ، برنامه ها و همچنین، گزارشات مربوط به نحوه اجرای آن ها را به اطلاع همگان برساند. دولت ها باید اسناد بین المللی، قطعنامه ها و توصیه های کنفرانس های بین المللی را به زبان مادری شهروندان منتشر نمایند. به ویژه هنگامی که این اسناد موجد مکانیزم هایی است که حق متقاضیان را در خصوص اطلاعات محیط زیستی یا مشارکت آنها در امور محیط زیستی روشن می نماید (9). ب: مسوولیت بین المللی دولت ها ویژگی خاص مسوولیت بین المللی ناشی از خسارات محیط زیستی، یکی از مفاهیم حقوقی است که مبتنی بر روابط بین دولت ها و براساس روابط موثر بین المللی مبتنی بر دیپلماسی رسمی بوده و اصل حاکمیت دولت ها را مبنای کار قرار داده است. مطابق این اصل، دولت ها در استفاده از منابع طبیعی شان در داخل سرزمین خود آزاد هستند تا حدی که با حقوق مشابه دولت های دیگر در این زمینه تداخل پیدا نکنند. از این رو، اصل حاکمیت دولت ها، تضمین کننده حق بهره برداری مستقل از منابع طبیعی موجود خود و نیز حق عدم تعرض به سرزمین دیگران است. بنابراین، اگر فعالیتی دولتی منجر به خسارت محیط زیستی فرامرزی یا خطر ایجاد چنین خسارتی شود، دولت مزبور مورد سؤال واقع می شود. به منظور حل چنین مشکلی، مفاهیمی چند در حقوق بین المللی توسعه یافته است که همه آنها زمانی که بر مورد خاص اعمال می شوند، با مشکلات جدی مواجه شده و برای حلّ اختلافات کافی نیستند. در عمل نیز احراز مسوولیت ناشی از عمل متخلفانه بین المللی در مورد محیط زیست دشوار است. زیرا یا میزان خسارت قابل توجه نیست یا اینکه قواعد مربوط به مسوولیت محض با مسوولیت ناشی از خطا به درستی در سطح بین المللی محقق نشده است (10).
4.ابعاد هم گرایی و بسترهای همکاری محیط زیستی الف:هم گرایی منطقهای تئوری هم گرایی منطقه ای، ناظر بر یک نوع همکاری و هم یاری برای رسیدن به یک هدف مشترک میباشد و این اصطلاح هم گرایی بیان گر شرایطی است که در آن سازمانهای اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و دستگاههای ارتباطی و نظامهای مختلف به حدی به هم نزدیک شوند که سیستم جدیدی را جایگزین سیستم قبلی کرده باشند (11). هم گرایی منطقه ای از سه منظر به آن نگاه می شود:
ب:جایگاه هم گرایی بین المللی در حقوق محیط زیست حقوق بین الملل محیط زیست شامل تعداد زیادی معاهدات بین المللی، قطعنامه های الزام آور سازمان های بین المللی و همچنین متون و قطعنامه های غیرالزام آوری است که به رغم غیرالزام آور بودن حایز اهمیت هستند. معاهدات بین المللی در این زمینه خصوصاً از پایان دهه 70 به بعد افزایش چشم گیری داشته که شاید شمار آن به بیش از 300 معاهده برسد که تمام یا بخشی از آن به محیط زیست مربوط شده است. البته معاهدات دو جانبه را نیز باید به این تعداد افزود. قطعنامه های الزام آور (حقوق سخت) که صدور آن ها از جمله صلاحیت های سازمان های بین المللی است و قطعنامه های غیر الزام آور (حقوق نرم) را نیز باید افزود، و از آن جا که تمام سازمان ها یا کنفرانس های جهانی می توانند چنین قطعنامه هایی صادر کنند و ایجاد تعهدی هم نکنند بر خلاف مورد پیش تعداد آنها بسیار است (12 ). این قطعنامه ها به لحاظ محتوی سه قسمت هستند: قطعنامه های توصیه ای که شامل تعلیماتی است برای کشورهای عضو به جهت یادآوری چگونگی اجرای تعهداتشان، قطعنامه های دربرگیرنده اعلامیه های اصولی که خطوط کلی را برای دولت ها ترسیم می کند و هدفش این است که ضمن ایجاد قواعد تازه حقوق بین الملل، در ضمن معاهدات الزام آور گنجانده شود، و قطعنامه های حاوی برنامه عمل که کارهایی را که باید انجام شود معین می کند. در میان اعلامیه های اصولی باید از اعلامیه استکهلم به عنوان کامل ترین و اساسی ترین متون مربوط به حقوق بین الملل محیط زیست نام برد که اغلب سازمان ها عمده فعالیت های خود را با اقتباس از اصول این اعلامیه آغاز کرده اند. در واقع کنفرانس انسان و محیط زیست استکهلم به عنوان مهم ترین کنفرانس جهانی نقطه عطفی در توجه به مسایل مربوط به محیط زیست است که تدوین آن از دهه 50 آغاز شده بود و در 1972 با حضور تعداد کثیری از کشورهای جهان ابعاد جهانی یافت. به دنبال این کنفرانس، شالوده یک برنامه انعطاف پذیر ولی مداوم با عنوان "برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد برای محیط زیست[7]" ریخته شد که به عنوان مهم ترین دست اورد آن همایش، هماهنگی فعالیت های مربوط به مسایل محیط زیستی را بر عهده دارد و هدفش حفظ و تأمین محیط زیست انسان و تضمین حق بشر برای داشتن محیطی سالم و هم چنین ترغیب حکومت ها و سازمان های بین المللی به همکاری در زمینه کنترل آلودگی ناشی از فعالیت های بشری و توسعه قوانین بین المللی برای جبران خسارت ناشی از آلودگی و تخریب محیط زیست در مرزها و مناطق مشترک بین دول است (13 ). پ:رویکرد بین المللی هم گرایی در زمینه حفاظت از محیط زیست 1) هم گرایی منطقه ای در زمینه حفاظت محیط زیست هم گرایی بینالمللی در حفاظت از محیط زیست به برقراری صلح و ارتقای جایگاه بینالمللی محیط زیستی و توجه و حفاظت ویژه به این امر توجه میکند. با این معنا هم گرایی بینالمللی محیط زیستی با روایتهای فراملی هم گرایی درتعارض قرار دارد و روندی بین دولتی محسوب میشود. معنای دیگر این سخن انطباق بیشتر رهیافت بین کشورگرایی با شرایط منطقهگرایی در هم گرایی بینالمللی محیط زیست است. 2)نقش هم گرایی در حفاظت محیط زیست جهانی تعاملات سازنده در چارچوب های موجود و بر اساس ابعاد سیاسی، اقتصادی، اجتماعی بستر ساز رویه هم گرایی در سطوح بین المللی با امعان نظر به مسایل مهم محیط زیستی است. در این فرآیند هم گرایی بین المللی زمینه ساز صلح و امنیت در سطح بین المللی و تضمین امنیت زیستی است. در این راستا، تجربیات هم گرایی منطقهای میتواند رهآموز هم گرایی در جهان باشد. از این رو حفاظت از محیط زیست جهانی در پرتو هم گرایی بین المللی و دیپلماسی سبز رخ می نماید. 5.چالشهای هم گرایی بینالمللی الف: امنیت و عدم یکپارچکی با توجه به این که هم گرایی بینالمللی میتواند محل تلاقی چشماندازهای محیط زیستی متنوعی باشد به همین دلیل ساختارهای وحدت و یکپارچگی بین کشورها هنوز شکننده و ضعیف است. تنوع نهادها و آرایش دیپلماتیک هم گرایی و کثرت طیف بازیگران و قدرتهای کشورها یکی از دلایل عمده عدم هم گرایی بینالمللی در این امر میباشد و نوع پیوندهای برخی قدرتهای جهان با قدرتهای دیگر فراملی نیز یکی دیگر از چالشهای این نوع هم گرایی در جهان به شمار میآید. مورد دیگر که در هم گرایی بینالمللی میتواند وجود داشته باشد مسئله دفاع مشترک بین کشورها است که امروزه هنوز بین وحدت سیاسی و وحدت نظامی رابطهای به وجود نیامده است. در این راستا دیپلماسی دفاعی این فرآیند را به صورتی جدی دنبال می کند که این مهم تحت عنوان دیپلماسی دفاعی و محیط زیستی تلقی می گردد. 1) موانع عمده در هم گرایی بینالمللی عدم پیوستگی و وحدت فرهنگی اختلافات سیاسی و عدم تمایل به تسلیم حاکمیت ملی موانع اقتصادی(تجارت، گردشگری، تکنولوژی) (14) 2) امروزه برهمگان مبرهن است حقوق محیط زیست هر روزه بیش تر جنبه بینالمللی پیدا کرده و به عنصری قوی در تحول مفاهیم بنیادین حقوق بینالملل پرداخته است. بدون شک امروزه مسایل محیط زیستی از قبیل: حفاظت، توسعه و... از مهمترین مصادیق هم گرایی بینالمللی به شمار میآیند و میتوان گفت در چارچوب مسایل مربوط به حقوق بشر مورد بررسی حقوقدانان قرارمیگیرند. در کمتر از یک ربع قرن حجم عظیمی از اسناد بینالمللی در رابطه با حفاظت محیط زیست به تصویب رسیده است که بخش عمده این حفاظت در بخش خاص مثل: دریاها، آبهای شیرین، جو، تنوع بیولوژیک و غیره پرداخته میشود (15). ب:هم گرایی یک ضرورت جدی ضرورت حفاظت از محیط زیست مشکلی وسیع و پیچیده در حقوق بینالمللی است و عناصر مختلفی در بینالمللی شدن حفاظت از محیط زیست نقش دارند. عناصری چون آب، هوا، جانوران و... که مرز نمیشناسند و بین عوامل گوناگون تشکیل دهنده محیط زیست یکپارچه و هم گرایی کامل قرار گرفتهاند. حوادثی از قبیل چاههای نفتی در کویت، حادثه هستهای در چرنوبیل به مرزهای کویت و روسیه محدود نمیشوند و یا مبارزه با بیابانزایی، حفاظت از لایه ازن، بارانهای اسیدی و... همراه با پیشرفت دانش محیط زیستی و بشریت درخصوص بیوسفر جنبه فرامرزی بینالمللی و حتی جنبه جهانی به خود گرفته است. موضوعی که امروزه نیاز به هم گرایی بینالمللی و یکپارچگی و وضع قوانین و مقررات مشابه و مشترک را بیش تر نمایان میسازد، مساله آلودگیها در جهان است. در این بین جوامع بینالمللی باید برای جلوگیری از هرگونه آلودگی محیط زیست از کشورهایی که در آنها مقررات سخت وضع شده به سوی کشورهایی که مقررات انعطافپذیری دارند برای هم گرایی بینالمللی، همکاری نمایند. پ: خلأهای اجرایی هم گرایی در حقوق بین الملل محیط زیست در بستر تعاملات بین المللی، گاهی روابط دچار خلل شده و دلیل آن هم وجود خلاء هایی است که می توان به صورت گزیده به آن اشاره داشت: - حاکمیت و ملی گرایی چرا که هیچ گاه دولت ها، حاضر نیستند منافع ملی خود را در برابر یکدیگر به خطر بیاندازند. حتی در برخی از موارد قوانین داخلی کشورها نیز نقایصی در جهت حمایت از این موضوع وجود دارد. به دلیل قدرت حاکمیت دولت ها و نقش آن ها مانع از تخصیص یافتن مؤثر و قابلیت اجرایی این اسناد وجود دارد. - طرف دیگر مکانیزم های اجرای موجود، نیز گاهی در مقابل فشار وارده از سوی دولت ها، مجبور به عقب نشینی خواهد شد (16). - نکته دیگر در زمینه اجرای قوانین بین المللی محیط زیستی، در حقوق بین الملل این است که جامعة ملل فاقد مکانیزم هایی مثل قوه مجریه، پلیس اداری یا قضاوت اجباری که در سطح ملی مطرح است، می باشد. - علی رغم تلاش های فراوان، در زمینه حمایت و حفاظت محیط زیست، یکی از دلایل عدم موفقیت، فقدان ضمانت اجرای مستحکم و اصولی اعم از حمایت های کیفری و جزایی از محیط زیست می باشد (17). - اگر چه در زمینه حل و فصل اختلافات محیط زیستی در مجامع متعدد قضایی در سطح بین المللی فعالیت هایی صورت گرفته است اما به نظر می رسد کمبود یک رکن قضایی و مرجع بین المللی در این زمینه ملموس باشد (18). 6.دیپلماسی محیط زیست بستر توسعه و تکامل در اواخر دهه 1960 یا بهتر بگویم در سال 1968 سازمان ملل متحد و دو سازمان منطقهای دیگر (شورای اروپا – سازمان اتحادیه آفریقا) چند سند بینالمللی را در زمینه حفاظت از محیط زیست تصویب نمودند. اعلامیه مبارزه با آلودگی هوا (8 مارس 1968) منشور اروپایی آب (6 می 1968) حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی (15 سپتامبر 1968) جانشین کنوانسیون 1933 لندن کنفرانس استکهلم منشور جهانی طبیعت (سازمان ملل متحد) کنفرانس ریو طرح اقدام برای قرن 21 (دستور کار[8] 21) در عمر کوتاه بیست و اندی ساله حقوق بینالملل محیط زیست، شاهد تصویب حجم بزرگی از اسناد بینالمللی مرتبط با حفاظت از محیط زیست این کره خاکی بودهایم. بیش از 900 معاهده 2 جانبه، 300 معاهده چند جانبه و بیش تر از 200 سند مصوب سازمانهای بینالمللی، حاوی قواعد مربوط به حفاظت از محیط زیست امروزه بیش از 3000 قوانین و مقررات برای حفاظت از محیط زیست موجود است. باید یادآور شویم که وحدت و هم گرایی این حقوق و حقوق نسل آینده بحثی بسیار جدی در روند حفاظت از محیط زیست است و هم گرایی میتواند سعادت بشریت و دولتها را برای نسلهای بعدی به ارمغان بیاورد (19). الف:دیپلماسی محیط زیست نقطه عطف هم گرایی جهانی همواره گفتگو و مذاکره محور تعاملات جامعه بشری چه در سطح ملی، منطقه ای و بین المللی بوده است. این تعاملات در مسیری به نام دیپلماسی حرکت کرده و تبیین گردیده است. در این راستا هرگونه تعامل در چارچوب دیپلماسی، شکل رسمی به خود گرفته و به نوعی ترسیم روابط بر اساس دو یا چند جانبه می باشد. یکی از محورهای گفتگو که همیشه مورد بحث و بررسی بوده و جامعه بین المللی چندی است که توجه ویژه ای به آن داشته همانا دیپلماسی محیط زیست است. در جامعه جهانی مخاطرات محیط زیستی موجبات نگرانی های بسیاری را فراهم ساخته است. این مخاطرات هرچند در ابعاد کوچک گاه در سطح وسیعی گسترش یافته و ابعاد منطقه ای و بین المللی به خود گرفته است. اگرچه توجه جامعه جهانی بیش تر از پیش به این مخاطرات بوده اما عدم رعایت موازین بین المللی و تخطی از تعهدات موجب خطرات بسیاری گردیده است. به هر ترتیب هدف از دیپلماسی محیط زیست گفتگو برای جلوگیری از مشکلات زیست محیطی است (20). ب: دیپلماسی محیط زیست و تعهدات مشترک نگرانی در مورد محیط زیست نباید باعث نادیده گرفتن تعهدات جامعه جهانی، چه در جوامع در حال توسعه و چه جوامع صنعتی گردد. مساله محیط زیست باید در کشورهای توسعه یافته و کشورهای در حال توسعه در دورنمای مناسب خود قرار گیرد.انحطاط محیط زیست به رغم گسترش توافق نامه های محیط زیستی بین المللی ادامه یافته و چالش های محیط زیستی جدیدی همواره پدیدار شده اند. در اینجا این سوال مطرح می گردد که چرا با وجود حجم فراوان رهیافت های حقوق بین الملل محیط زیست، وضعیت محیط زیست در جهان همچنان وخیم تر شده است؟ دلایل بسیار پیچیده ای برای آن وجود دارد و تشخیص چند نکته کلیدی و مهم می تواند ایده مناسبی برای بحث پیرامونی باشد. به نظر می رسد بخشی از این تقصیر به گردن حجم فراوان اسناد حقوق بین الملل و معاهدات متعدد می باشد. تعداد و تنوع توافق نامه های محیط زیستی به جایی رسیده که این سوال به اذهان خطور می کند که آیا امکان دارد این توافق نامه ها نتوانند ظرفیت فیزیکی و سازمانی کشورها را پوشش دهند؟ با وجود شمار زیادی از توافق نامه های بین المللی، پتانسیل فراوانی برای تداخل مقررات توافق نامه ها، نا هم خوانی در الزامات، شکاف چشم گیر در پوشش دهی، و تکراری شدن هدف ها و مسوولیت ها وجود دارد. حقوق بین الملل محیط زیست به شیوه ای گام به گام و تقریبا تصادفی، توسعه یافته و آکندگی معاهدات در ناکارآمدی چشم گیر پیاده سازی توافق نامه های بین المللی نیز نقش دارد(21).
پس واضح است که چنان چه چالش های محیط زیستی جدید پیش آیند باید با دقت زیاد به این مساله اندیشید که آیا به قانون و نهادهای جدیدی نیاز داریم یا برای قوانین موجود بهتر است که ساز کارها و نهادها را برای مقابله با چالش های محیط زیستی جدید به کار ببندیم و یا آن ها را با این چالش ها تطبیق دهیم ؟ بخشی از توجیه قصور یا شکست حقوق بین الملل محیط زیست در بررسی چالش های محیط زیستی جهانی در این واقعیت نهفته است که در طول توسعه حقوق بین الملل محیط زیست توجه زیادی به تاثیر این بخش جدید حقوق نشده است. بحث و مناظره در مورد تاثیر حقوق بین الملل محیط زیست به طور گسترده تر، یا نظام های مختص به مسائل خاص، در سال های اخیر در ادبیات علمی و سیاسی مورد توجه چشم گیری قرار گرفته است. جامع ترین و مشروح ترین بررسی این مفهوم تا به حال آن است که توسط حقوقدانان و جامعه شناسان، بالاخص دانشمندان روابط بین الملل اصطلاحات خاص حقوق بین الملل محیط زیست را بیش از پیش متحول ساخته است. عناصری اثر بخش در خصوص این تحول وجود دارد که راهکارهای بدیع را راهبری می کند. عنصر اول سنجش تاثیر یک معاهده بر اساس داده های عملکردی آن در مقایسه با اهداف آن، دومین عامل تعیین کننده تاثیر تحلیل حقوقی فراوان راجع به این که چرا کشورها بدون قابلیت اجرایی مجازات های شدید و نبود ضمانت اجراهای موثر از مقررات بین المللی پیروی می کنند و عنصر سوم این که معاهدات امروزی نظام های درون کاری گوناگونی دارند که به طرفین معاهده اجازه می دهند جایگاه معاهده را از طریق سازکارهای علمی تحت بررسی قرار دهند. تاثیر حقوق بین الملل محیط زیست در واکنش به چالش های محیط زیستی جدید و نوظهور بعضا وابسته به ماست که از تاثیرگذاری یا نفوذ زیان بار مفهوم گسترده حق حاکمیت در حقوق بین الملل بگریزیم. واضح است که اگر چنین تصور کنیم که روابط بین المللی، سیاست بین المللی و حقوق بین الملل فقط توسط کشورهای یک ملیتی شکل می گیرند. اما این یک ملیت نیست که بتواند مشکلات محیط زیستی پیرامون را حل و فصل نماید بلکه لازمه فایق آمدن به این مشکلات و معضلات تعاملات سازنده بین المللی در قالب روابط مشخص بین المللی است که ما می توانیم از آن به دیپلماسی محیط زیست یاد کنیم. این پیشرفت ها چالش هایی را برای نظام حقوق بین الملل و در عین حال فرصت هایی را برای تقویت و گسترش مبانی حقوق بین الملل ایجاد می کنند. حقوق بین الملل باید در نظامی چند لایه و جدید متشکل از کشورها، نهادهای بین المللی، شبکه های سازمانی غیر دولتی و بخش خصوصی، جمع گسترده ای از سازمان های بین المللی رسمی و الگوی پرطمطراق جدید ائتلاف های غیر رسمی و ابتکارات فردی عمل کند . کشورهای در حال توسعه و بالاخص کشورهای جزیره ای کوچک در حال توسعه هم اکنون با چالش های بزرگی در مقابله با آلودگی مواجه هستند. اما واکنش به چالش های محیط زیستی موجود نظیر آلودگی به واسطه چالش های جدید و نوظهور ناشی از تغییر اقلیم پیچیده می شوند(22). بررسی چالش های حقوقی کحیط زیستی که بواسطه تغییر اقلیم تحمیل شده، با تمرکز ویژه بر ضروریات سازش پذیری کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه نیز از جمله مسایل امروزی است که راهبردی موثرتر از تعاملات بین المللی به همراه الزامات بین المللی ندارد . آثار زیان بار تغییر اقلیم خطر به زیرآب رفتن بسیاری از سرزمین ها را در پی دارد که از آن به عنوان "پدیده دولت های در حال غرق" یاد می شود. در این راستا دامنه تلاش های بین المللی بایستی گسترده تر شود و مجامع بین المللی محیط زیستی تصمیمات موثرتری در این خصوص بگیرند و رایزنی های مفید تری مابین اعضای دول از طریق دیپلماسی محیط زیست صورت پذیرد(23). فراتر از بحث تغییر اقلیم، بررسی چالش های کلیدی از جمله حفظ تنوع زیستی است. تحلیلی که از این چالش پر اهمیت بحرانی ارایه می گردد از بین رفتن تنوع زیستی از طریق معیارهای اقتصادی و اصلاحات نهادینه است که این نیز از جمله مشکلات محیط زیستی است که بازهم دیپلماسی محیط زیست راه گشای حل این مساله می تواند باشد. بررسی دقیق نقش مشارکت مردمی و دسترسی به اطلاعات در نیل به توسعه پایدار و اداره خوب محیط زیست نیز از جمله مسایل امروز محیط زیست است. ارتباط نزدیک بین توسعه پایدار و شفافیت و دسترسی به اطلاعات در پرورش پیامد های محیط زیستی نقش موثری دارد. در این راستا ارتباط بین حقوق بشر و حفظ محیط زیست، با تمرکز ویژه بر روی حق و حقوق ملل نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. چنان که کلیت حق بر محیط زیست از جمله مهم ترین پایه های حقوق بین الملل محیط زیست و مبانی ساختاری گفتمان محیط زیستی و حقوق بشری است. اینجاست که روابط بین الملل به کار می آید و همکاری های منطقه ای، بین المللی و جهانی موثر تلقی می گردد و رخ می نمایاند. حال این که این روند ممکن است در مسیر حرکت خود شکلی رسمی داشته باشد یا شکل عمومی به خود بگیرد که این سیر تحول و تطور همانا نگاه ویژه به تعاملات بین المللی محیط زیستی است که از طریق دیپلماسی محیط زیست صورت می پذیرد (24). پ: دیپلماسی محیط زیست و توسعه پایدار در فرآیند بحران های ملی، منطقه ای و بین المللی تحرکات جنگ جویانه و حرکات رعب آور نتایج وخامت باری را بوجود آورده است. این اقدامات یقینا سلامت بهداشت، سلامت روان، سلامت محیط زیست و سلامت جامعه بشری را تهدید اساسی می کند. در این راستا تعاملات بین المللی و اقدامات همه جانبه بر علیه پدیده شوم خشونت به خصوص خشونت سبز و افراطی گری راهبرد اساسی برای مقابله است. برآیند این حرکت تداوم همکاری های بین المللی، ثبات امنیت با امعان نظر به تعهدات مشترک بین المللی و حفاظت از محیط زیست و حق بشر بر محیط زیست سالم می باشد. پایداری توسعه و توسعه پایدار در مسیر توسعه و حفاظت بی چون و چرای محیط زیست و منابع طبیعی در جهت حفظ میراث مشترک بشری است. در راستای درون سازی یا جهانی شدن توسعه، جایگاه ویژه ای داشته و این ویژگی از آن جایی پراهمیت جلوه می کند که گزینه پایداری را با خود به همراه داشته باشد. اشاره به این نکته ضروری می نماید که توسعه بدون پایداری فرآیند جهانی شدن را دچار خلل ساخته و جهان را به ورطه بحران می کشاند. به زبان ساده تر می گوییم اگر صرف توسعه باشد و پایداری وجود نداشته باشد، زیست بوم و زیست کره نابود می گردد. این یک پیام تبلیغاتی نیست و در حال حاضر نیز جهان با وضعیت خوبی به لحاظ زیست محیطی روبرو نبوده و بحران ها و مخاطرات زیست محیطی از جمله تغییرات آب و هوایی گریبان گیر جهان امروز است. بنابراین محیط زیست پایدار و جهانی شدن در راستای هم هستند و شایسته تر آن است که در راه جهان اندیشی، زیست اندیش باشیم (25).
7-آینده حقوق بین الملل محیط زیست آینده حقوق بین الملل محیط زیست پیوند زیادی با آینده حکومت جهانی محیط زیست دارد. تأکید بر حاکمیت محیط زیستی باید بر روی چگونگی بهبود بخشیدن به این حاکمیت با پیشرفت ما به سوی دست یابی به حاکمیت مطلوب محیط زیستی متمرکز گردد، ولو اینکه ما آن را مورد سنجش قرار دهیم. این که ما چطور می توانیم حاکمیت محیط زیستی جهانی را بهبود ببخشیم جنبه های متعددی دارد. یک جنبه آن "تعدد معاهدات" است. گفتیم که دغدغه های بسیار واقعی در مورد تاثیرگذاری انبوه معاهدات بر توانایی کشورها در واکنش دادن به شمار روزافزون چالش های محیط زیستی وجود دارند که در مورد کشورهای رو به توسعه و بالاخص کشورهای جزیرهای کوچک از همه مشهودتر است. این نشان می دهد که در آینده به جای اینکه قوانین جدید حاصل از دیپلماسی محیط زیست به اجرا درآمده توسط کشورهای یک ملیتی را به عنوان بازی آخر تلقی کنیم، باید برروی بررسی چیزی متمرکز شویم که موثرترین راه برطرف سازی چالش های محیط زیستی موجود، جدید و نوظهور به ارمغان خواهد آورد که پیامد آن الزاما نگریستن به فراسوی حقوق به عنوان راه حلی برای مسایل محیط زیستی بین المللی است.
واکنش آینده حقوق بین الملل محیط زیست (و به طور گسترده تر حکومت محیط زیستی جهانی) به چالش های محیط زیستی موجود و جدید ضرورتی ست که یک فرایند تکاملی چندوجهی و چند بعدی خواهد بود که در بسیاری از موارد از ساز کارهای موجود کمک می گیرد و آنها را ارتقاء می دهد و یا روش های کاملاً نوینی را برای واکنش دهی توسط عاملان جدید و ابزارهای جدید در موارد دیگر ابداع می کند. آینده حقوق بین الملل محیط زیست (به عنوان بخشی از حکومت محیط زیستی جهانی) مانند محیط زیست جهانی که درصدد حفاظت از آن برای نسل های آینده است، یک پدیده پویا و همیشه متغیر خواهد بود (26).
بحث و نتیجهگیری بحث مساله حفاظت از محیط زیست در قرن اخیر و منابعی که باید برای نسلهای آینده باقی بماند باعث شده است که این موضوع از اهمیت و جایگاه ویژهای برخوردار باشد. هم گرایی بینالمللی در زمینه حفاظت از محیط زیست با تأکید بر مسایل موجود (حقوقی- سیاسی- اقتصادی- اجتماعی) متغیرها و عباراتی دیگر با در نظر گرفتن عوامل موجود از قبیل سیاست کشورها و ... مورد بررسی قرار گرفت. مساله حفاظت در محیط زیست موجب تفکر بیشتر در زمینه بهرهوری از منابع میباشد که در جوامع باید بیشتر این مسایل مورد توجه قرار گیرد و البته برای ایجاد هم گرایی بینالمللی در جوامع باید کشورها قوانینی را در نظر بگیرند که این قوانین در جهان برای تمامی جوامع غربی – شرقی قابلیت اجرا داشته باشد و کشورها باید در زمینه حفاظت از محیط زیست وحدت و یکپارچگی، تمرکز و تخصص خود را در اختیار تمامی جوامع بشری قرار دهند که این مسایل میتواند به بهرهوری از محیط زیست و کاهش آسیب و زوال محیط زیست را در برداشته باشد.
نتیجه گیری نگاه جدی و پر رنگ به حفاظت از محیط زیست میتواند این فرصت را برای جوامع بینالمللی فراهم آورد تا قادر باشند یک تعادلی در روابط خارجی خود در بستر دیپلماسی فراهم آورند و قدرت مانور کشورها را در برخورد با پدیدههای محیط زیستی برای هم افزایش دهند. در واقع باید یادآور شد یکی از اهداف مهم، ایجاد نوعی تعادل در روابط بینالمللی و متنوع سازی و استفاده صحیح از محیط زیست است و واضح است که نگاه به مساله حفاظت و هم گرایی بینالمللی در عین اهمیت به آن، به معنی بیتوجهی به بقیه کشورهای ناتوان نیست چرا که به طور قطع، ایجاد روابط بین کشورها باعث به وجود آمدن فنآوری های مدرن و پاک در تمامی جوامع است و این هم گرایی باید به گونهای باشد که تمامی جهان بتوانند در این مورد به صورت واحد و یکپارچه عمل کرده و از فنآوری های موجود بهره ببرند. در این راستا نمی توان از نقش دیپلماسی محیط زیست به راحتی گذشت و تا به کنون توسعه حقوق بین الملل محیط زیست مدیون روند هم گرایی مثبت و پایا و دیپلماسی بین المللی محیط زیست بوده است. بنابراین به نظر می رسد که تنها مسیر فایق آمدن بر مخاطرات محیط زیستی، هم گرایی و همکاری های مستمر بین المللی باشد. در این راستا دیپلماسی محیط زیست یکی از موضوعات اصلی و کارآمد برای تعامل کشورها و نهایتا تعامل شهروندان و عمیق تر شدن صلح و دوستی است. دیپلماسی محیط زیست چارچوبی معتنابه در جهت تحقق حفاظت از محیط زیست جهانی و توسعه پایدار است. این فرآیند تقویت کننده زمینه حیات بشر در زیست کره است. در این راستا همکاری های بین المللی بایستی در مسیر توسعه قرار گیرد و بر حفاظت از منابع و میراث مشترک بشری تاکید گردد. با این حال پایبندی به معاهدات بین المللی و عمل به آن از سوی هریک از دولت ها مورد انتظار است و اگر به غیر از این باشد جهان به روند ناامید کننده خود کماکان ادامه خواهد داد. بنابراین به نظر می رسد دیپلماسی محیط زیست یک از موثرترین راهبردهای حفاظت و توسعه پایدار در زیست کره محسوب می گردد.
Reference
[1]- استادیارگروه حقوق خصوصی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم وتحقیقات، تهران، ایران. 2- پژوهشگر حقوق بین الملل، دکتری حقوق محیط زیست دانشگاه علوم و تحقیقات، تهران، ایران و مدرس دانشگاه *(مسوول مکاتبات). 3- دانشجوی دکتری گروه حقوق محیط زیست، دانشکده محیط زیست و انرژی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم وتحقیقات، تهران، ایران. [4]- Assistant Professor,Department of Private Law, Faculty of Law and Political Science, Science and Research Branch, Islamic Azad University. 2- International Law Researcher, PhD Environmental Law, Science and Research Branch, Islamic Azad University and Lecturer.*(Corresponding Author) [6] PhD Student, Department of Environmental Law, Faculty of Environment and Energy, Science and Research Branch, Islamic Azad University. | |||||||||||
مراجع | |||||||||||
| |||||||||||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 2,647 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 543 |