بررسی عوامل موثربر تحقق پذیری کاربری فضای سبز با رویکرد راهبرد توسعه شهری درکلانشهر شیراز (مطالعه موردی شهرداری منطقه یک)

فصلنامه انسان و محیط زیست، شماره 52، بهار 99

بررسی عوامل موثربر تحقق پذیری کاربری فضای سبز با رویکرد

 راهبرد توسعه شهری درکلانشهر شیراز

 (مطالعه موردی شهرداری منطقه یک)

سلیمان محمدی دوست[1].

محمد علی خانی زاده[2]*

ma1985kha@gmail.com

ملیحه کشاورز[3]

تاریخ دریافت: 20/03/95                                                                                                               تاریخ پذیرش: 28/06/95

چکیده

شاید بتوان به جرات گفت مهم ترین مساله در طرح های توسعه ی شهری و به ویژه در زمینه ی اجرا موضوع تحقق پذیری در راستای تحقق منافع همگانی وتمامی ذی نفعان در حیطه ی برنامه ریزی شهری است. بنابراین باید فرایند تهیه، تصویب واجرای این طرح ها به شکلی باشد که ضمن استفاده و بهره گیری از تمامی پتانسل ها، ظرفیت های ساکنین شهر درفرآیند تهیه و تصویب، در اجرا نیز مطابق با خواسته ها و نیازهای شهروندان بارعایت اصول و قوانین مصوب شهرسازی و معماری باشد تا در عمل بیشترین قابلیت و امکان را برای اجرا و تحقق داشته باشد. یکی از مهم ترین کاربری ها و نیازهای شهروندان فضاهای سبز شهری است که متاسفانه به دلیل نگاه اقتصاد محور وسود گرایانه در نزد مردم و مسئولین کمترین میزان تحقق پذیری را دارد.

تحقیق سعی دارد تا پس از بررسی ادبیات موضوع و بیان اهمیت و جایگاه فضای سبز در زندگی شهروندان و مفاهیم راهبرد توسعه شهری به عنوان یکی از جدیدترین رویکردها در زمینه ی تحقق پذیری بیشتر طرح ها و برنامه های توسعه ی شهری، به بررسی مهم ترین دلایل عدم تحقق پذیری کاربری فضای سبز در شهرداری منطقه یک شهرداری شیراز بپردازد.

روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و از نوع کاربردی می باشد و سعی دارد، پس از انجام مطالعات در زمینه ی سرانه ها و سطوح موجود فضای سبز، تغییر کاربری فضای سبز به دیگر کاربری های سود محور، بررسی پرونده های کمیسیون ماده پنج، اخذ نظرات مسئولین و نخبگان شهری را در پی داشته باشد. بررسی ها حاکی از آن است که متاسفانه به  دلیل عدم شناخت و رعایت جایگاه  فضاهای سبز و عمومی در مرحله ی تهیه و تصویب طرح ها، به ویژه در زمینه ی امکان تملک آنها، نداشتن معارض اجتماعی، عدم توجه به کاربری های پیرامونی و....، نامشخص بودن جایگاه  و ضرورت این کاربری نزد شهروندان و مهم تر از همه نداشتن منابع مالی کافی و پایدار شهرداری ها در حفظ این کاربری ها منجر به تغییر کاربری این فضاها و عدم تحقق پذیری آنها و نهایتا کم و کمتر شدن سرانه ی آنها نسبت به شهروندان درگذر زمان شود. مهم ترین پیشنهاد در زمینه کاهش و حل این مشکل می تواند رفتن به سمت آگاهی بخشی عمومی در بین تمامی مولفه های  تاثیر گذار و مقتدرسازی حکومت محلی به ویژه در زمینه ی تامین منابع مالی پایدار باشد.

کلید واژگان: تحقق پذیری، راهبرد توسعه شهری، فضای  سبزعمومی، شهرداری منطقه یک شیراز.

Human and Environment, No. 52, Spring 2020

Survey of Influential Factors Implementations Green Space and Strategic Approach to Urban development in the city of Shiraz

 (Case Study District Municipality)

Soleiman Mohamadidoost[4]*

Mohammad Ali Khanizadeh[5]

ma1985kha@gmail.com

Maliheh Keshavarz[6]

Abstract

It may be arguably the most important issue in urban development plans, and especially in the realization of the issue of realization for the benefit of the public and all stakeholders in the field of urban planning. Therefore, the process of preparation, approval and implementation of these plans must be such that while utilizing and utilizing all the potentials, capacities of the city's residents in the process of preparation and approval, they are also implemented in accordance with the wishes and needs of citizens in accordance with the principles and laws of urban planning and It should be an architecture that in practice has the most potential for implementation and realization. One of the most important uses and needs of citizens is urban green spaces, which unfortunately have the least feasibility due to the economist-oriented view of

This research tries to examine the most important after reviewing the literature of the issue and expressing the importance and position of green space in the life of citizens and the concepts of urban development strategy as one of the newest approaches to the more realization of urban development plans and programs in district one of Shiraz city.

The research method is descriptive-analytical and it is applied and after trying to study the per capita and existing levels of green space, changing the use of green space to other profit-oriented applications, reviewing Article 5 Commission files, obtaining opinions, it has to do with the authorities and the urban elite.

Surveys show that unfortunately, due to lack of recognition and respect for the public and green spaces at the stage of preparation and approval of plans, especially regarding their potential ownership, lack of social conflicts, lack of attention to peripheral uses, etc. .., the uncertainty of the location and necessity of this landfill for the citizens and most importantly the lack of sufficient and sustainable municipal financial resources to maintain the landfill will lead to a change in the use of these spaces and their non-realization and ultimately their per capita decline. To citizens over time, the most important suggestion for reducing and resolving this problem can be to move towards public awareness among all the influential and empowering components of local government, especially in the field of sustainable financing.

Keywords: implementation strategy of urban development, public green space, the municipal district of Shiraz.

مقدمه

ساماندهی و خلق فضای مناسب باعملکرد های مختلف جهت دسترسی بهینه ی شهروندان که به خوبی مورد استفاده قرارگیرند هدف مشترک اغلب طرح های توسعه و عمران شهری است. برمبنای این هدف طرح تفصیلی شهری به منظور تنظیم برنامه های مفصل و اقدامات جزء به جزء در مناطق و محلات شهری و طراحی آن ها می باشد و متعاقب طرح جامع و به منظور انجام برنامه های اجرایی تصویب شده این طرح صورت می پذیرد (1). در ایران نیز که بیش از چند دهه از تجربیات طرح های شهری می گذرد، باید دانست میزان موفقیت این طرح ها تاچه میزان بوده و تاچه حد توانسته از مشکلات شهرها بکاهد و فضای شهرها را سر و سامان ببخشد. زیرا ارزیابی میزان تحقق پذیری کاربری های تفصیلی کمک مناسبی به دستگاه های سیاست گذار در زمینه ی شیوه طرح های شهری از نوع سنتی به مدرن قابل انعطاف همگام با تغییرات سریع است و زمینه لازم را برای مدیریت شهری برای اصلاح، ادامه و توقف برنامه فراهم می کند (2). علی رغم اینکه بیش از چهاردهه از تجربه تهیه ی طرح های توسعه و عمران شهری در ایران می گذرد این طرح ها در رسیدن به اهداف خود موفق نبوده اند. زیرا هیچ یک مولود دانش فنی و تجربه عملی جامعه حرفه ای و شهرسازی و برنامه ریزی شهری ایران نبوده اند. به طوری که الگوی اولیه تمامی این طرح ها برداشتی از الگوها و تجربیات کشورهای دیگر است (3).

در واقع پس از گذشت چندین نسل از تهیۀ طرحهای توسعۀ شهری و آشکار شدن مشکلات اجرا یی آنها ، موضوع تحقق پذیری طرحها ی فوق، بعنوان یکی از مباحث مهم در چگونگی حل مسائل شهری و تهیۀ طرحهای شهری کارآمد در میان صاحب نظران، استادان، مجریان و مدیران شهرسازی کشور مورد توجه قرار گرفت که این مهم در سالهای اخیر و پس از تهیۀ طرحهای تفصیلی و طرح های موضوعی و موضعی نمایان تر گردید. در حال حاضر توجه به لزوم تغییر نگرش و تحول
رویکرد در تهیۀ طرح تفصیلی با لحاظ کلیۀ عوامل موثر در عرصه بافت و چگونگی تعامل با آنها به منظور امکان اجرایی شدن و افزایش میزان تحقق پذیری طرحهای فوق ضرورتی انکار ناپذیر می نماید. امروزه کتب، مقالات، نظریات و سمینارهای متعددی علل و ریشه های اصلی و تاثیرگذار در عدم تحقق اهداف طرحهای تفصیلی را بررسی و تحلیل نموده اند که از عمدۀ این عوامل می توان به عوامل مدیریتی، شیوۀ تهیه طرحها و عوامل برنامه ریزی، کاستی ها و نادرستی های قوانین و مقررات، منابع اقتصادی و تامین مالی اجرای طرحها و عدم مشارکت واقعی ساکنین در فرایند تهیه، تصویب و اجرای طرحها را نام برد از طرفی کلان شهر های کشور ما نیز به تبعیت از پیامد های ورود مدرنیسم و همچنین مصوبات مربوط به سال 62 که در پی آن بخش مهمی از کمک های مالی دولت به شهرداری قطع شد بدون جایگزین و در نهایت نتوانست درآمد پایداری را برای شهرداری ها تدارک ببیند در نهایت بعد از بروز مشکلات و تقاضای روزافزون برای خدمات شهری، شهرداری ها چون فاقد منابع مالی بودند و می بایست نسبت به تامین درآمد اقدام نمایند، باعث گردید تمامی شهرها رو به منابع درآمدی ناپایدار از جمله فروش تراکم و تغییر کاربری روی آوردند که ما حاصل آن منتج به عدم تحقق پذیری کاربری ها و طرحهای توسعه شهری، ازدحام ترافیک، آلودگی، عدم توجه به فضاهای عمومی، ترافیک شدید و...گردید. در این بین شهر شیراز نیز از این امر مستثنی نبوده و این تبعات را تجربه نموده است.

این پژوهش ضمن ارزیابی عدم تحقق پذیری طرح تفصیلی شهر شیراز با تاکید بر کاربری فضای سبز (نمونه موردی منطقه 1) در یک نگاه کلی به بررسی فرآیند و عوامل موثر بر این موضوع می پردازد و پس از تحلیل نتایج به دست آمده به ارائه مناسب ترین راهکار در جهت کاهش معضلات شهری اقدام می نماید.

فرضیه تحقیق

 - چنین به نظر می رسد عدم وجود منابع درآمدی پایدار شهری باعث عدم تحقق پذیری پیشنهادات طرحهای جامع و تفصیلی" با تاکیدبرکاربری فضای سبز " گردیده است.

مبانی نظری

اهمیت فضای سبز شهری

اثرات اکولوژیکی فضای سبز ناشی از فعالیت داخلی اکوسیستم می باشد و نتیجه آن بهبود شرایط اکولوژیک در شهر است و در واقع آنچه که انسان شهرنشین از آن بهره مند می شود، نتیجه و اثرات فرآیندهای درونی و طبیعی فضای سبز می باشد. از سوی دیگر فضاهای سبز دارای اثرات اجتماعی و روانی با بوجود آوردن اکوسیستم های شبه طبیعی در داخل شهر برای انسان می باشد (4). فضاهای سبز خیابانی بخشی از شبکه دسترسی با عملکرد اکولوژیک، اجتماعی، ایمن سازی، ترافیک و زیباسازی فضاهای شهری و تنوع بخشیدن به ساخت کالبدی شبکه های دسترسی شهری می باشد (5).

افزون بر این، نقش تفرجی و ایجاد محیط های مطبوع، نقش در ساختار بصری و شهری جهت ایجاد یک تصویر ذهنی و ادراک محیط شهری و نقش اکولوژیک و اهمیت فضاهای سبز در شهر را نباید از نظر دور داشت (6). فضاهای سبز دارای کارکردهای روان شناختی و اجتماعی، فرهنگی از طریق ایجاد ارتباط متقابل و پیوند اجتماعی و فراهم نمودن تسهیلات و امکانات گردشگری می باشد. کارکرد دیگر این قسم فضاها، جنبه اقتصادی آنها در جذب گردشگران و رونق تجارت، افزایش قیمت زمین و املاک و مستغلات و در نتیجه افزایش میزان مالیات دریافتی توسط شهرداری ها می باشد (7). همچنین تفکیک مناطق شهری، تفکیک کاربری های شهری، به خصوص اگر در تعارض باشند، جلوگیری از تراکم ساختمانی، برجسته سازی خطوط اصلی شهر و تنوع در خطوط خشک معماری از سایر عملکردهای فضاهای سبز شهری به شمار می روند (8). شهرها به عنوان کانون های تمرکز، فعالیت و زندگی انسان ها برای اینکه بتوانند پایداری خود را تضمین کنند، چاره ای جز

پذیرش ساختار و کارکردهای متأثر از سیستم های طبیعی ندارند، فضای سبز به عنوان جزء ضروری پیکره شهر نقش مهمی در متابولیسم آن ایفا می کند (9).

فضاهایسبزبهعنوانریههایتنفسیشهر محسوبمیشوند.مهمترینراهبرایتعدیلاثرات مخربزیستمحیطی،توسعهفضایسبزاست. فضایسبزبهدلیلداشتنعملکردهایمختلفنقش موثریدرمنظروزیباییشهر،پاکیزگیوتلطیفهوا، تخفیفاثراتآلودگیها،جلوگیریدرتوسعهبی رویهساخت وسازهاوتفرجواستراحتایفامی کند (10).

مهمترین مرحله در برنامه ریزی و طراحی فضاهای سبز تعیین الگو و میزان مناسب برای فضای سبز یک شهر است که براساس نگرشی صحیح و نیازهای محیط زیستی و اجتماعی شهر و نیز امکانات و قابلیت های محیطی صورت می پذیرد. درباره دو مقوله توسعه پایدار و ارتقاء بهره وری منابع باید سرلوحه سیاست گذاری های توسعه فضای سبز قرارگیرد. نکته مهم دیگر شناخت ساختار اکولوژیک و وضعیت کیفی محیط است (11).

در چند دهه اخیر کاربری فضای سبز شهری همچون سایر کاربریها در اهرمهای اجرایی برنامه‌ریزی شهری یعنی طرح جامع و طرح تفصیل مورد توجه بوده و در این طرحها پس از یکسری مطالعات اولیه در مورد وضعیت گذشته و موجود کاربری فضای سبز در زمینه حفظ و نگهداری فضاهای سبز فعلی و گسترش و مکانیابی آن برای آینده، سیاستهایی اتخاذ می‌گردیده است ولی به علت بروز یکسری مسایل همچون: افزایش شدید جمعیت شهری، گسترش بی‌رویه شهرها، افزایش قیمت زمینهای شهری و...که قبلاً هم به آنها پرداخته شده، می‌توان شاهد از بین رفتن فضاهای سبز داخل و حومه شهرها باشیم و از آنجایی که فضاهای سبز، ریه‌های تنفسی شهرها به شمار می‌آیند، لزوم تجدید نظر در مورد سیاستهای حفظ و نگهداری و ایجاد فضای سبز در طراحهای شهرسازی لازم به

نظر می‌رسید (12). به همین جهت و در پی عدم موفقیت‌ طرحهای جامع و تفصیلی در حفظ و نگهداری فضاهای سبز شهری و کاهش سهم این نوع کاربری نسبت به کاربریهای دیگر، باید به فکر تدوین طرح راهبردی – جامع – فضای سبز شهری بود تا از این طریق بتوان زیرساخت های ایجاد، گسترش، توزیع عادلانه، وحدت، انسجام، حفظ و نگهداری فضای سبز شهری در محدوده قانونی و حریم شهر یا حتی شهرستان را برعهده گرفت.

برنامه ریزی راهبردی توسعه شهری

فلسفه تهیه طرح های راهبرد توسعه شهری را می توان از میان برداشتن بحرانها، چالشها ومسائل شهری کشورهای در حال توسعه دانست. رویکردهای نوینی که ازسوی نهادهای عمده و تاثیرگذار در مسائل شهری مورد توجه قرار گرفته است عبارتند از:

1-   اقشار فقیر شهری می توانند به شکل فزآینده ای به عنوان شرکای فعال در جهت توسعه اجتماعی خویش به مشارکت با شهرداریها بپردازند.

2-   شهرداریها در مقیاس محلی به شکل فزآینده ای در مقابل شهروندان پاسخگوتر شده اند.

3-   دولتها در مقیاس ملی به سیاستهای تمرکززدایی و مردم سالارانه روی آورده اند.

4-   موسسات بین المللی توسعه در سطح جهانی در تدوین راهبردهای شهری خود صراحتاً به نقش کیفیت مدیریت شهری برکاهش فقر توجه نموده اند (13).

از طرف دیگر می توان اینگونه بیان کرد که جمعیت جهان دارای حرکات و تغییرات متناوبی است که همواره به نفع جمعیتهای شهر نشین عمل می کند. بسیاری از شهرها دارای رشد بیش از اندازه بوده و در کشور های در حال توسعه آسیایی و آفریقایی در آینده نزدیک بسیاری از شهرها به دو برابر میزان فعلی خود خواهند رسید این امر چالشهای بزرگی را مطرح می سازد.

 برای رویارویی با این چالش ها نوین چاره ای نیست مگرآنکه با راهبردهای متناسب به اتخاذ برنامه ریزی برای آینده و به صورت آگاهانه دست بزنیم. راهبرد توسعه شهری برنامه ای است که می تواند در این فرآیند حساس در انجام تصمیم گیری واجرای آن ما را یاری نماید (14).

راهبرد توسعه شهری بر اساس اصول چهارگانه زیر که نشانگر پایداری شهرها هستند، بنیان نهاده شده است:

- قابلیت زندگی[7]

- رقابت پذیری[8]

- بانک پذیری[9]

- مدیریت و حاکمیت خوب شهری[10] (15).

جدول1- مقایسه قابلیت های برنامه ریزی راهبردی در برابر برنامه ریزی جامع در زمینه اهداف و فرایند برنامه ریزی

مآخذ: (16).

جدول 2:- مقایسه قابلیت های برنامه ریزی راهبردی در برابر برنامه ریزی جامع در زمینه مشارکت

گروه های ذینفع در برنامه ریزی.

مآخذ: (16).

جدول 3- مقایسه قابلیت های برنامه ریزی راهبردی در برابر برنامه ریزی جامع در زمینه امکانات اجرایی و تحقق پذیری.

مآخذ: (16).

شناخت محدوده مورد مطالعه

موقعیت منطقه

منطقه یک شهرداری به عنوان یکی از بزرگترین مناطق شهرداری، بخش عمدهای از شمال، مرکز و شمال غرب شیراز را در بر میگیرد. این منطقه با مساحت 4070 هکتار از شمال به محدوده خدماتی طرح تفصیلی، از شرق به خیابان حر، خیابان سعدی و قسمتی از خیابان زند و مشیر فاطمی تا باسکول نادر، از جنوب به خیابان آهنگ و بولوار پاسداران، چهار راه گاز (فلکه معلم) و همت جنوبی تا تقاطع کمربندی و از غرب به مرز باغهای جبل دراک تا فلکه احسان و محور شمس معالیآباد منتهی میگردد (17).

شکل 1- موقعیت منطقه 1شهرداری در کشور، استان، شهرستان و شهر شیراز

وضعیت کاربری زمین در شهرداری منطقه یک

به طور کلی بررسی ها نشان می دهد که :

1. اختلاط میان کاربری مسکونی با باغات داخل بافت نوع خاصی از سکونت تحت عنوان باغ مسکونی را به وجود آورده است که به طور کلی الگوی استقرار آن دارای تمرکز ویژه در اطراف باغات قصردشت است.
2. گرایش به سکونت در سال های گذشته بیشتر شامل بخش غربی و توسعه جدید بوده ولی در چند ساله اخیر تقاضاهای افزایش تراکم در محدوده شرقی منطقه (اطراف ستارخان و قدوسی) نمود بیشتری داشته است.
3. باغات و فضای سبزخصوصی دارای توزیع فضایی ویژه ای درمیان بافت های مسکونی و نیز جداره محورهای منطقه است که به همراه باغات قصردشت نقش عمده ای در تلطیف هوا دارند.
4. ارتفاعات داخل محدوده قانونی شهر علاوه بر اینکه تأثیر ویژه ای در سیما و منظر منطقه ایجاد نموده و امکان مناسبی برای طراحی محدوده های گردشگری ایجاد نموده است.
5. سطح کل رودخانه، ارتفاعات و باغات قصردشت در منطقه یک به ترتیب معادل 15، 391 و 1027 هکتار است. بنابراین سطح کل منطقه یک 4631 هکتار می باشد (18).

جدول 4- نحوه استفاده از زمین در شهرداری منطقه یک

مآخذ: (18).

بحث و یافته ها

بررسی سرانه‌ی انواع کاربری های فصاهای سبز در وضع موجود درکلانشهر شیراز

1- سرانه‌ی فضاهای سبز خصوصی و نیمه خصوصی
در جدول زیر وسعت و سرانه‌ی انواع کاربری های فضاهای سبز شهر شیراز با توجه به جمعیت سال 1390 و افق طرح(1400) نشان داده شده است.

جدول 5- وسعت و سرانه‌ی انواع کاربری های فضاهای سبز شهر شیراز

               مآخذ: پیمایش میدانی و (17).

چنانچه ملاحظه می‌شود سرانه‌ی فضاهای سبز خصوصی و نیمه خصوصی با توجه به جمعیت سال 1390، در حدود 8/12 مترمربع و با احتساب جمعیت در سال 1400 در حدود 4/8 متر مربع محاسبه شده است. لذا با توجه به اهمیت این نوع کاربری ها در برقراری موازنه اکولوژیکی شهر و بالابردن سرانه‌ی فضای سبز شهر، بایستی راهکارهای مناسبی در نظر گرفته شود تا ضمن حفظ این سرانه، فضاهای جدید ایجاد وتوسعه یابند.

2- سرانه‌ی فصاهای سبز عمومی

در جدول زیر وضعیت موجود سرانه‌ی فضاهای سبز عمومی شهر شیراز با احتساب جمعیت در سال 1390 نشان داده شده است.

جدول 6- وضعیت موجود سرانه‌ی فضاهای سبز عمومی شهر شیراز(متر مربع)

مآخذ: پیمایش میدانی و (17).

همان طور که در جدول می بینید میانگین سرانه‌ی فضاهای سبز عمومی شهر شیراز تا سال 1381 و با احتساب جمعیت شهر تا سال 1390 در حدود 33/8 مترمربع بدست آمده که در حدود 66/1 متر مربع آن مربوط به پارک ها و 67/6 متر مربع آن مربوط به فضای سبز معابر، رفیوژها و وجنگل کاری ها بوده است.

بر همین اساس دامنه‌ی تغییرات سرانه‌ی فضای سبز بین حداقل 53/1 متر مربع در منطقه‌ی یک طرح تفصیلی تا حداکثر 3/37 متر مربع در منطقه‌ی 6 طرح تفصیلی بوده است.

ارزیابی وضعیت موجود فضاهای سبز عمومی

علی رغم آنکه سهم عمده‌ای از فضاهای سبز شهر شیراز به باغات اختصاص دارد، اما فضاهای سبز عمومی شامل فضای سبز پارک ها، معابر، رفیوژها و جنگل کاری های شهری با توجه به نوع کارکردشان از اهمیت ویژه‌ای در بین فضاهای سبز شهری برخوردار می‌باشند، لذا در این قسمت با توجه به اطلاعات و آمار موجود به بررسی و ارزیابی فضاهای سبز عمومی و نحوه‌ی توزیع و پراکنش آنها در مناطق مختلف شهرداری پرداخته که نتایج آن در جداول شماره‌ی 7 نشان داده شده است.

جدول 7-وسعت انواع کاربری های فضاهای سبز عمومی به تفکیک مناطق

مآخذ: پیمایش میدانی و (17).

چنانچه ملاحظه می‌شود مجموع مساحت فضاهای سبز عمومی شهر شامل پارک های شهری، معابر، رفیوژها و جنگل کاری ها در حدود 968 هکتار می‌باشد که از این میزان در حدود 7/237 هکتار، معادل 6/24 درصد به فضاهای سبز معابر و رفیوژها، 532 هکتار، معادل 55 درصد به جنگل کاری ها و 9/197 هکتار، معادل 4/20 درصد به فضای سبز پارک های شهری اختصاص دارد که بیانگر سهم قابل توجه جنگل کاری ها در فضای سبز عمومی شهر شیراز می‌باشد.

به استناد آمار موجود ، از بین مناطق مختلف شهرداری، مناطق 3، 4 و 1 به ترتیب با 2/41، 5/24 و 1/15 درصد، بیشترین
سهم از کل مساحت فضاهای سبز عمومی شهر را به خود اختصاص داده و منطقه‌ی بافت قدیم و منطقه‌ی 7 نیز به ترتیب با 3/0 و 8/1 درصد دارای کمترین سهم از کل مساحت فضاهای سبز عمومی بوده و مناطق 2، 6 و 5 نیز بترتیب با 7/9 ، 6/3 و 9/3 درصد از کل مساحت فضاهای سبز عمومی، در حد واسط این دو گروه قرار دارند.

همچنین سهم قابل توجه مناطق 3 و 4 از کل فضای سبز عمومی بدلیل توسعه‌ی مناسب جنگل کاری ها و پارک ها در این دو منطقه می‌باشد. براساس آمار موجود در حدود 95 درصد از کل عرصه‌های جنگل‌کاری شده‌ی شهری در این دو
منطقه قرار دارد.

بالا بودن سهم مناطق یک و دو از کل فضای سبز شهر نیز بدلیل گستردگی سطوح فضای سبز معابر، رفیوژها و پارک های شهری می‌باشد.

جانمایی فضاهای سبز در طرح تفصیلی

طرح تفصیلی بدنبال تأمین سطوح پیش بینی شده جهت توسعه‌ی فضاهای سبز شهری (1163 هکتار)، بدون توجه به جمعیت مناطق و شعاع دسترسی انواع پارک های محله‌ای، ناحیه‌ای و منطقه‌ای، تقریباً بر روی اغلب اراضی که دارای کاربری زراعی و باغات، اراضی بایر و تأسیسات شهری، بافت ها فرسوده و پادگان های نظامی بوده است، کاربری فضای سبز جانمایی نموده که براین اساس در حدود 1173 هکتار انواع کاربری های فضای سبز بر روی نقشه طرح تفصیلی جانمایی شده که از این میزان در حدود 990 هکتار معادل 4/84 درصد مربوط به کاربری پارک و فضای سبز و باغ و فضای سبز، و 183 هکتار معادل 6/15 درصد نیز مربوط به کاربری جنگل و حریم سبز می‌باشد. در جدول زیر وضعیت توزیع آنها در مناطق طرح تفصیلی نشان داده شده است.

جدول 8-وسعت فضاهای سبز پیشنهادی برحسب نوع کاربری و به تفکیک مناطق

مآخذ: (19).

بنابراین طرح تفصیلی بدون توجه به موقعیت و پراکنش مناسب فضاهای سبز، تنها با در نظر گرفتن معیار نوع کاربری اراضی اقدام به تعیین جانمایی فضاهای سبز مورد نیاز کرده، بطوری
که بیشترین سطوح کاربری فضای سبز را در مناطق بخش نیمه‌ی شرقی شهر یعنی مناطق 1 تا 5 که دارای اراضی بایر یا زراعی زیادی بوده جانمایی کرده است.

بررسی وضعیت تحقق پذیری کاربری های فضای سبز در

منطقه یک شهرداری

با توجه به کلیه‌ی اشکالاتی که طرح تفصیلی در برآورد و جانمایی فضاهای سبز داشته، در طول سالیانی که از تصویب طرح تفصیلی می‌گذرد، بخشی از فضاهای پیشنهاد شده جهت کاربری های فضای سبز محقق و قسمتی نیز تغییر کاربری یافته و بخش دیگری نیز کماکان بصورت پتانسیل های بالقوه جهت تبدیل به فضای سبز باقی مانده که وضعیت آنها به تفکیک مناطق در جدول زیر ارائه شده است.

جدول 9- وضعیت فضاهای سبز پیشنهادی تغییر کاربری داده شده به تفکیک مناطق

مآخذ: پیمایش میدانی و (17).