تعداد نشریات | 50 |
تعداد شمارهها | 2,232 |
تعداد مقالات | 20,476 |
تعداد مشاهده مقاله | 25,357,380 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 23,009,616 |
ارزیابی تامین مسؤولیت اجتماعی زیستمحیطی بانکمحور در راستای کاهش انتشار آلاینده در دو سطح تولیدات صنعتی و اقتصاد کلان در ایران: کاربرد تجزیه بلانچارد-کوآ (BQ) و انحراف استاندارد بوتاسترپ (BSE) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
علوم و تکنولوژی محیط زیست | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
مقاله 12، دوره 21، شماره 11 - شماره پیاپی 90، بهمن 1398، صفحه 145-157 اصل مقاله (556.73 K) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/jest.2020.23338.3246 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
نویسندگان | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
مهدی قائمی اصل 1؛ محمد نصر اصفهانی2؛ سیروس چرخ3 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1استادیار گروه اقتصاد و بانکداری اسلامی، دانشکده اقتصاد، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران (نویسنده مسئول) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2مربی گروه اقتصاد و بانکداری اسلامی، دانشکده اقتصاد، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
3کارشناسی ارشد بانکداری اسلامی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
چکیده | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
زمینه و هدف: مسؤولیتپذیری زیستمحیطی به عنوان یک جنبه مهم از مسؤولیت اجتماعی، شرط لازم برای بقا و موفقیت بانک است و بانکها تلاش میکنند در فعالیتهای سرمایهگذاری نمایند که موجب بهبود شرایط کل جامعه و حفظ محیطزیست گردد. بر این اساس هدف از این پژوهش، ارزیابی تامین مسؤولیت اجتماعی زیستمحیطی بانکمحور در راستای کاهش انتشار آلاینده در دو سطح تولیدات صنعتی و اقتصاد کلان است. روش بررسی: در این پژوهش به منظور بررسی تاثیر همزمان، بلندمدت و پویای تسهیلات اعطایی سیستم بانکی به بخش غیردولتی بر میزان انتشار آلایندههای زیستمحیطی در دو سطح تولیدات صنعتی (بخش صنعت) و مجموع فعالیتهای اقتصادی (اقتصاد کلان)، از روش خودرگرسیون برداری ساختاری (SVAR)، انحراف استاندارد بوتاسترپ (BSE) و تجزیه بلانچارد-کوآ (BQ) استفاده شده است. یافتهها: نتایج برآورد ماتریس اثرات همزمان و بلندمدت در الگوی SVAR مربوط به اقتصاد کلان نشان میدهد که یک تکانه مالی (به اندازه یک انحراف معیار) ناشی از ارابه تسهیلات حمایتی بانکی به مجموعه تولیدات اقتصادی و از ناحیه جزء اخلال DLTLOA، در دوره اول منجر به افزایش 0387/0 درصدی در سطح انتشار آلاینده زیستمحیطی میشود ولی در بلندمدت تاثیر معنیداری بر سطح انتشار آلاینده ندارد. همچنین نتایج مربوط به بخش صنعت نشان میدهد که یک تکانه مالی، در دوره اول منجر به افزایش 0397 /0 درصدی در سطح انتشار آلاینده زیستمحیطی میشود و در بلندمدت تاثیر افزایشی 0695/0 درصدی بر سطح انتشار آلاینده زیستمحیطی دارد. برآورد اثرات پویای تکانهها نیز نشان میدهد که در دو سطح بخش صنعت و اقتصاد کلان، تمام تکانهها منجر به افزایش سطح آلاینده زیستمحیطی میشوند. بحث و نتیجهگیری: بخش بانکی با تسهیلات حمایتی از بخشهای اقتصادی به ویژه بخش صنعت، نتوانسته است در خصوص مسؤولیت اجتماعی خطیر خود در حیطه جهتدهی تولیدات به سمت تکنولوژی و روشهای تولید پاک، به درستی نقش ایفا کند در عمل حامی مالی تولیدات و صنایع آلاینده فاقد صلاحیت زیستمحیطی شده است. به نظر میرسد همان گونه که ساختار حمایتی ناصحیح سیستم بانکی از صنایع و تولیدات آلاینده، افزایش انتشار آلاینده زیستمحیطی را به دنبال داشته باشد، اصلاح این ساختار حمایتی و تسهیلاتی بانکی، میتواند به بهبود زیستمحیطی منجر شود. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
کلیدواژهها | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
مسؤولیت اجتماعی زیستمحیطی؛ نظام بانکداری بدون ربا؛ تجزیه بلانچارد-کوآ (BQ) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
اصل مقاله | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
علوم و تکنولوژی محیط زیست، دورهبیست و دوم، شماره یازده، بهمن ماه 98
ارزیابی تامین مسؤولیت اجتماعی زیستمحیطی بانکمحور در راستای کاهش انتشار آلاینده در دو سطح تولیدات صنعتی و اقتصاد کلان در ایران: کاربرد تجزیه بلانچارد-کوآ (BQ) و انحراف استاندارد بوتاسترپ (BSE)
مهدی قائمیاصل[1]* محمد نصر اصفهانی[2] سیروس چرخ[3]
چکیده زمینه و هدف: مسؤولیتپذیری زیستمحیطی به عنوان یک جنبه مهم از مسؤولیت اجتماعی، شرط لازم برای بقا و موفقیت بانک است و بانکها تلاش میکنند در فعالیتهای سرمایهگذاری نمایند که موجب بهبود شرایط کل جامعه و حفظ محیطزیست گردد. بر این اساس هدف از این پژوهش، ارزیابی تامین مسؤولیت اجتماعی زیستمحیطی بانکمحور در راستای کاهش انتشار آلاینده در دو سطح تولیدات صنعتی و اقتصاد کلان است. روش بررسی: در این پژوهش به منظور بررسی تاثیر همزمان، بلندمدت و پویای تسهیلات اعطایی سیستم بانکی به بخش غیردولتی بر میزان انتشار آلایندههای زیستمحیطی در دو سطح تولیدات صنعتی (بخش صنعت) و مجموع فعالیتهای اقتصادی (اقتصاد کلان)، از روش خودرگرسیون برداری ساختاری (SVAR)، انحراف استاندارد بوتاسترپ (BSE) و تجزیه بلانچارد-کوآ (BQ) استفاده شده است. یافتهها: نتایج برآورد ماتریس اثرات همزمان و بلندمدت در الگوی SVAR مربوط به اقتصاد کلان نشان میدهد که یک تکانه مالی (به اندازه یک انحراف معیار) ناشی از ارابه تسهیلات حمایتی بانکی به مجموعه تولیدات اقتصادی و از ناحیه جزء اخلال DLTLOA، در دوره اول منجر به افزایش 0387/0 درصدی در سطح انتشار آلاینده زیستمحیطی میشود ولی در بلندمدت تاثیر معنیداری بر سطح انتشار آلاینده ندارد. همچنین نتایج مربوط به بخش صنعت نشان میدهد که یک تکانه مالی، در دوره اول منجر به افزایش 0397 /0 درصدی در سطح انتشار آلاینده زیستمحیطی میشود و در بلندمدت تاثیر افزایشی 0695/0 درصدی بر سطح انتشار آلاینده زیستمحیطی دارد. برآورد اثرات پویای تکانهها نیز نشان میدهد که در دو سطح بخش صنعت و اقتصاد کلان، تمام تکانهها منجر به افزایش سطح آلاینده زیستمحیطی میشوند. بحث و نتیجهگیری: بخش بانکی با تسهیلات حمایتی از بخشهای اقتصادی به ویژه بخش صنعت، نتوانسته است در خصوص مسؤولیت اجتماعی خطیر خود در حیطه جهتدهی تولیدات به سمت تکنولوژی و روشهای تولید پاک، به درستی نقش ایفا کند در عمل حامی مالی تولیدات و صنایع آلاینده فاقد صلاحیت زیستمحیطی شده است. به نظر میرسد همان گونه که ساختار حمایتی ناصحیح سیستم بانکی از صنایع و تولیدات آلاینده، افزایش انتشار آلاینده زیستمحیطی را به دنبال داشته باشد، اصلاح این ساختار حمایتی و تسهیلاتی بانکی، میتواند به بهبود زیستمحیطی منجر شود.
واژه های کلیدی: مسؤولیت اجتماعی زیستمحیطی، نظام بانکداری بدون ربا، تجزیه بلانچارد-کوآ (BQ).
Evaluation of Bank OrientedEnvironmental Social Responsibility in Order To Reduce Emissions in Industrial Production and Macroeconomic Levels in Iran: Application of Blanchard-Quah Decomposition (BQ) and Bootstrap Standard Error (BSE)
Mahdi Ghaemi Asl [4]* Mohammad Nasr Isfahani [5] Sirus Charkh [6]
Abstract Background and Objective: Environmental responsibility as an important aspect of social responsibility is a necessary condition for survival and success ban and banks are trying to invest in activities that can improve the conditions of society and protecting the environment. The aim of this study was to evaluate suppliers based bank's environmental social responsibility to reduce emissions in both industrial and macroeconomic production levels. Method: In this study to investigate the contemporaneous, long-run and dynamic effects of facilities granted by the banking system to the private sector on the emission of environmental pollutants at two levels of industrial production (industry sector) and aggregated economic activities (macroeconomic), the structural VAR method (SVAR), Bootstrap Standard Error (BSE) and Blanchard-Quah Decomposition (BQ) is used. Findings: The results of contemporaneous and long-term effect matrixes in macroeconomic SVAR model shows that, A financial shock (with the size of a standard deviation) due to Bank support facilities to aggregated economic activities and from disturbance term of DLTLOA, led to a 0.0387 percent increase in the level of environmental emissions in the first period, but in the long run has no significant effect on the level of emissions. In addition, the result of industrial sector shows that a financial shock, led to a 0.0397 percent increase in the level of environmental emissions in the first period and its long-term impact on the level of environmental emissions is 0.0695 percent incensement. Estimation of dynamic effects also shows that in both industrial sector and the macroeconomic level, all shocks led to emissions incensement. Discussion and Conclusion: The banking sector with the support of sectors of the economy, especially the industrial sector, has failed to play proper role in its serious social responsibility in the area of production with clean technology and methods and in practice, has become financial supporter of unqualified pollutant industries and productions. It seems as improper support structure of the banking system from industries and pollutant producers, to be followed by increasing in environmental emissions, the reform of the banking support structure and facilities, can lead to environmental improvements.
Keywords: Environmental social responsibility, non-usury banking system, Blanchard-Quah Decomposition.
مقدمه
در دو دهه اخیر، گزارشگری با رویکرد اجتماعی و زیست محیطی برای فعالیتهای تجاری و عمومی مورد تأکید بیشتری قرار گرفته است. همچنین این انتقاد بر گزارشگری مالی وارد است که نمیتواند اطلاعات کافی برای این رویکرد فراهم کند و نیاز گستردهتری به گزارشگری با رویکرد اجتماعی در شرکتها و سازمانها احساس میشود.در سالهای اخیر، توجه نهادهای دانشگاهی و حرفهای به گزارشگری دراین حوزه بهطور روز افزون افزایش یافته است. از این رو، جهان تجارت و شرکتها در حال مواجهه با مقوله مسؤولیت اجتماعی شرکتها هستند و دامنه وسیعی از شرکتها به مسؤولیت پذیری از بعد اجتماعی ترغیب و تشویق می شوند. نگرشها و نظریات مربوط به مسؤولیت اجتماعی سازمانها سابقه چندانی ندارد. قبل از سالهای 1800 هنجارها و نگرشهای اجتماعی اثر بسیار کمی بر فعالیتهای مدیران داشته است. شروع مقوله مسؤولیت اجتماعی به صورت آکادمیک به سالهای 1953 برمیگردد. بنیانگذار این بحث هاوارد بون[7] با انتشار کتاب مسؤولیت اجتماعی بازرگانان میباشد. این موضوع آنقدر از اهمیت برخوردار است که سازمانهای بین المللی مانند سازمان ملل و اتحادیه اروپا، استانداردهایی را در این زمینه ارایه دادهاند. بنیاد مدیریت کیفیت اروپا [8]در مدل الگوی تعالی خود برای سازمانها، مسؤولیت اجتماعی شرکتها را به عنوان یکی از ارزشهای هشتگانه خود معرفی کرده است (1). یک رویکرد جدید در کسب وکار، در حال شکل گیری است و آن کسب و کار پاسخگو و مسؤولیتدار میباشد. خاستگاه تغییر مفاهیم اخلاقی و محیطی مصرف کنندگان، به وسیله عواملی همچون پوشش رسانهای گسترده، قوانین سختگیرانه و گروههای فشار محیطی همچون، انجمنهای غیردولتی حفاظت از محیطزیست و مصرفکننده صورت میگیرد (2)؛ بنابراین، آگاهی و درک عمیق از ویژگیها و نگرش مصرفکنندگان نسبت به مسایل محیطی و اخلاقی، با توجه به اهمیت شدیدی که در نزد آنان پیدا کردهاند، به کسب وکارها برای طراحی یک برنامه بازاریابی اثربخش و کارا کمک میکند (3). بایستی اذعان نمود، امروزه شرکتها به این نیاز و مسؤولیت پی بردهاند که دیگر نمیتوانند از طریق سرمایهگذاریهای کوتاهمدت و همچنین، بدون توجه به ارزشهای اخلاقی ذینفعان، به موفقیت بادوام و پایدار در کسب وکارهای خود دست یابند، بلکه بایستی برای دستیابی به اهداف بلندمدت و پایدار خود از طریق بهکارگیری رفتار مسؤولانه بر مبنای بازار و البته، حداکثر نمودن منافع و ارزشهای تمام ذینفعان اقدام نمایند؛ بنابراین، مسؤولیت اجتماعی شرکت مسلماً میتواند به ارزش بازار آنها، از طریق رضایت مشتری کمک کند (4). مبانی نظری مسؤولیت اجتماعی مجموعهای از فعالیتهای مربوط به اندازهگیـری و پـردازش عملکرد سازمانهای تجاری و نقش آنها در نگهـداری و محافظـت از محـیطزیسـت و ارایه خدمات متفاوت به جوامع محلی خود بهصورت مستقیم و غیرمستقیم و گزارش ایـن نتـایج بـه جامعه است؛ بهگونهای که جامعه قادر به ارزیابی عملکرد اجتماعی آن سازمان باشـد (5). بانـکهـا و ارایهدهندههای خدمات مالی عمومی حساسترین سازمانهـا درخصـوص مسـؤولیت اجتمـاعی هستند؛ زیرا ویژگی برجسته صنعت بانکداری، مشروط بودن این صنعت به بخشهای پیچیدهتر و متمایز دولتی و عمومی در مقایسه با سایر صنایع و بخشهای اقتصـادی اسـت. یـک بانـک دارای الزام اجتماعی و حقوقی است تا بتواند پاسخگوی سایر بخشهای اقتصاد و اجتماع باشد؛ همچنین صنعت بانکداری نقطه اتکای توسعه اجتمـاعی و اقتصـادی هـر جامعـهای محسـو ب میشود (6). مسؤولیتپذیری زیستمحیطی به عنوان یک جنبه مهم از مسؤولیت اجتماعی، شرط لازم برای بقا و موفقیت بانک است. در اسلام از آسیب رساندن به فرد، جامعه یا محیط زیست، نهی شده است. بنابراین از بانکهای اسلامی انتظار نمیرود تا به تأمین مالی فعالیتهایی بپردازند که موجب تخریب محیطزیست میگردد. به علاوه، بانکهای اسلامی باید بودجهای را در جهت حفظ محیطزیست اختصاص دهند . اگرچه آسیب رساندن فعالیت بانکهای اسلامی به محیط زیست، آن هم به طور مستقیم بعید به نظر می رسد مشتریان این بانکها نیاز دارند تا اطمینان یابند که فعالیت بانکها به رفاه جامعه آسیب وارد نمیکند (7). توجه به مسایل اجتماعی در نظام بانکداری باعث پدیدآمدن پدیدهای بهنام «بانکداری اجتماعی» شده است. برای بانکداری اجتماعی تعریف واحدی ارایه نشده است، اما بر اساس تعاریف موجود، بانکداری اجتماعی نوعی از بانکداری است که هدف آن تهیه خدمات مالی و بانکی با استفاده از سهمی مثبت از پتانسیل تمام انسانها جهت توسعه زمان حال و آینده است. در این نوع بانکداری، تمرکز بر رضایتمندی جهت تامین نیازهای اقتصادی و اجتماعی موجود است، در حالیکه به طور همزمان به پایداری اجتماعی، فرهنگی، زیستمحیطی و اقتصادی توجه نمایند. همچنین وبر و رمر[9] (2011) معتقدند، بانکهای اجتماعی بر مبنای ارزشهایی که از خدمات مالی جهت ایجاد انرژی مثبت بر جامعه و محیطزیست استفاده میکنند، پایهگذاری شدهاند. از سوی دیگر باید توجه داشت که بانکداری اجتماعی یک حالت یا گونه پایدار نیست بلکه یک فرآیند است. بانکداری اجتماعی، شناسایی راههای بهتر برای رسیدن به اهداف پیش گفته است. فعالیت این بانکها مسؤولیتهای اجتماعی، فراهم کردن فرصت برای محرومان، حمایتهای اجتماعی، حفظ محیطزیست و رعایت اصول اخلاقی را در بر میگیرد. این نوع بانکها تلاش میکنند در فعالیتهای سرمایهگذاری نمایند که موجب بهبود شرایط کل جامعه گردد. سرمایهگذاریهای با ثبات و روش اعطای وام از جمله مواردی هستند که این نوع بانکها بهکار میگیرند و بهویسله آن موجب ایجاد کیفیت بهتری از زندگی برای بیشترین افراد جامعه میشوند (8). ادبیات پژوهش عباس زاده و عظیمی(1393) در مقالهای با عنوان تعیین عوامل مؤثر بر افشای مسؤولیت اجتماعی: بانکهای جمهوری اسلامی ایران، بیان دارند از آنجا که در ایران هیچ قانون، استاندارد یا آیین نامه ای بانکها را ملزم به افشای اطلاعات اجتماعی نکرده است، هرگونه افشا در این حوزه به صورت داوطلبانه و غیر شفاف است و نهادهای مسؤول باید برای الزام بانکها به ارایه گزارشهای اجتماعی تحرک جدی در پیش گیرند و ضمن ایجاد کمیته گزارشگری اجتماعی، چارچوب نظری کلی جهت گزارشگری اجتماعی بانکی در کشور تدوین، تا اهداف بانکداری اجتماعی تحقق یابد. همچنین بیان میدارد بانکها بایستی برنامه روشنی درخصوص ایفای مسؤولیتهای اجتماعی خود در زمینه اخلاق حرفهای، کاهش فقر و بیکاری، عدالت اعتباری، محیط زیست و آموزش نسل آینده داشته باشند (9) کرمی، قیومی و کردلر (1393) در مقالهای با عنوان ارزیابی شاخص افشای مسؤولیتپذیری اجتماعی و بررسی ارتباط این شاخص با عملکرد مالی بانکها در ایران (تحت رویکرد اسلامی) ابتدا سطح ایفای مسؤولیت پذیری اجتماعی-اسلامی بانکها در ایران نسبت به آنچه در سطح بین الملل مورد انتظار است، بررسی میشود و سپس با استفاده از شیوه تحلیل واریانس، رابطه بین سطح افشای مسؤولیت پذیری اجتماعی - اسلامی و عملکرد مالی بانک ها مورد مطالعه قرار میگیرد. نتایج نشان داد که بانکها در ایران به طور مناسبی به ایفای مسؤولیتهای اجتماعی-اسلامی نمیپردازند و نیز ایفای این مسؤولیتها بر عملکرد مالی آنها تأثیری ندارد (10). مطالعه گراسمن و کروگر[10] (1991) در خصوص رابطه میان رشد اقتصادی و کیفیت زیستمحیطی، از مطالعه مشهور کوزنتس[11] (1955) اقتباس شده و پیشبینی میکند که در مراحل اولیه رشد اقتصادی، رشد بالاتر با افزایش آلودگی همراه است، اما بعد از مدتی بهعلت استفاده از تکنولوژیهای دوستدار محیط زیست، با افزایش رشد، آلودگی کاهش مییابد. این امر منجر بهوجود یک رابطه به شکل U معکوس بین رشد اقتصادی و آلودگی میشود. این فرضیه از نظریه توزیع درآمد کوزنتس (1955) که در آن رابطه درامد سرانه و توزیع درآمد مورد اشاره قرار گرفته است، اخذ شده است (11، 12 و 13). مالی، کاسیون، ناپیر[12] (2006) در پژوهشی با عنوان گزارشگری اجتماعی بانکهای اسلامی تلاش مهمی برای ماهیت بخشیدن به افشای رویه های مورد استفاده در بانکهای اسلامی کرده اند. این محققان اقدام به توسعه یک معیار واقع بینانه برای افشای اجتماعی اطلاعات کرده اند که انتظار می رود بانکهای اسلامی نیز از همین معیار برای فعالیت خود استفاده کنند. این محققان به این نتیجه رسیده اند که انحراف زیادی در گزارشگری اجتماعی داوطلبانه در بین بانکهای اسلامی وجود دارد (14). ماک و چنگ[13] (2010)، در پژوهشی با عنوان ارتباط بین افشای مسؤولیت اجتماعی شرکتی و عملکرد مالی به کنکاش در صنعت بانکداری اجتماعی پرداختند. براساس نتایج این پژوهش افزایش سطح مسؤولیت اجتماعی میتواند اعتبار شرکت را افزایش دهد ولی هزینه های اضافی را به شرکت تحمیل میکند و باعث کاهش سود در شرکت در کوتاه مدت شود، اما هیچگونه ارتباط مثبت با منفی بین سطح افشای مسؤولیت اجتماعی و عملکرد مالی در بانکهای تجاری وجود ندارد (15). حنیفا و حدیب[14] (2007) به بررسی هویت اخلاقیِ بانکهای اسلامی در کشورهای حوزه خلیج فارس پرداختند. آنها با طراحی «چک لیست هویت اخلاقی حاوی هشت بعد، نشان دادند که بین سطح واقعی افشای مسؤولیت پذیری اجتماعی و سطح، مطلوب آن در بانکهای اسلامی فاصله زیادی هست (16). حسن [15](2010) با مطالعه گزارشگری مسؤولیت پذیری اجتماعی در بانکهای اسلامی به این نتیجه رسید که مسؤولیتپذیری اجتماعی برای بانکهای اسلامی اهمیت چندانی ندارد (17). زیبر و همکاران[16] (2012) با تحقیق در مورد روشهای گزارشگری اجتماعی بانکهای اسلامی در عربستان دریافتند که تفاوت معنی داری بین سطح افشای مسؤولیت پذیری اجتماعی در بانکهای اسلامی و متعارف وجود ندارد (18). میتچنر و ویلاک[17](2013) با بررسی تاثیر ارایه تسهیلات بانکی بر ارزش افزوده بخش صنعت در ایالات متحده آمریکا، در دوره 1899-1929، به این نتیجه دست یافتند که اراِیه تسهیلات بانکی و نیز دسترسی به شعب بانکهای مختلف میتواند به افزایش سریع ارزش افزوده بخش صنعت منجر شود (19). شهید و همکاران[18](2015) نیز در پژوهشی مشابه با میتچنر و ویلاک (2013) تاثیر تسهیلات بانکی در چارچوب توسعه مالی را بر ارزش افزوده کل در اقتصاد پاکستان در دوره 1980-2012 مورد بررسی قرار دادهاند و نتیجه گرفتهاند دسترسی به تسهیلات بانکی برای ایجاد رشد اقتصادی بلندمدت و پایدار، بسیار حایز اهمیت است (20). وجه تمایز مطالعه حاضر با آنچه در پیشینه پژوهش مورد بررسی قرار گرفت در استفاده از یک الگوی ساختاری و تفکیک اثرات همزمان، بلندمدت و پویا در بررسی رابطه میان تسهیلات بانکی و متغیر انتشار آلاینده زیستمحیطی است.
مواد و روشها در این پژوهش به منظور بررسی تاثیر همزمان، بلندمدت و پویای تسهیلات اعطایی سیستم بانکی به بخش غیردولتی بر میزان انتشار آلایندههای زیستمحیطی در دو سطح تولیدات صنعتی (بخش صنعت) و مجموع فعالیتهای اقتصادی (اقتصاد کلان)، از روش خودرگرسیون برداری ساختاری[19] (SVAR) و تجزیه بلانچارد-کوآ[20] (BQ) استفاده شده است. متغیرهای مورد استفاده در مدل مسؤولیت اجتماعی زیست محیطی بانکمحور، با محوریت الگوهای متعدد ارایه شده در خصوص بانکداری سبز[21] و مبتنی بر مطالعه میتچنر و ویلاک (2013) و شهید و همکاران (2015)، انتخاب شدهاند که در دو مدل بخش صنعت و کلان مورد بررسی قرار میگیرند (19 و 20). مدل بخش صنعت، علاوه بر تسهیلات اعطایی سیستم بانکی به بخش غیردولتی در فعالیتهای صنعتی (LILOA) و میزان انتشار کربندیاکسید در بخش صنعت (LIGRE)، موجودی سرمایه بخش صنعت (LICAP) و حجم تولیدات صنعتی (LIND) را نیز شامل میشوند. در مدل کلان نیز تسهیلات اعطایی سیستم بانکی به بخش غیردولتی در مجموع فعالیتهای اقتصادی (LTLOA)، میزان انتشار آلایندههای زیستمحیطی در مجموع فعالیتهای اقتصادی (LTGRE)، موجودی سرمایه کل در مجموع فعالیتهای اقتصادی (LTCAP) و تولید ناخالص داخلی (LGDP) مورد استفاده قرار میگیرند. موجودی سرمایه (در هر دو مدل بخش صنعت و کلان) با استفاده از شاخص موجودی سرمایه به قیمت های ثابت سال 1383 در الگوی SVAR وارد میشود و شامل آن بخش از موجودی ساختمان و تاسیسات و ماشینآلات و تجهیزات می شود که در فرایند تولید قابل استفاده بوده و بر حسب قیمت های ثابت سال 1383 تقویم می شوند[22]. حجم تولیدات صنعتی نیز از طریق ارزش افزوده بخش صنعت به قیمتهای ثابت سال 1383 اندازهگیری میشود که بر اساس آن فعالیتهای صنعتی به کلیه فعالیتهایی اطلاق می شود که باعث تغییر فیزیکی یا شیمیایی مواد و اجسام مختلف گردیده و نهایتاً منجر به تولید محصولات جدید می شوند. روش یا تکنولوژی مورد استفاده در ایجاد تغییرات در مواد و تولید محصولات جدید اعم است از دستی و ماشینی، کارخانهای یا در منزل یا در هر محل دیگر به منظور فروش و یا جهت مصارف شخصی. میزان انتشار آلایندههای زیستمحیطی در سطح کلان و بخش صنعت بر اساس شاخص انتشار کل گازهای آلاینده گلخانهای (معادلسازیشده با میزان انتشار گاز کربندیاکسید با واحد kt) محاسبه شده است. داده های مربوط به انتشار آلاینده از سایت بانک جهانی و سایر دادهها از پایگاه دادههای سریزمانی بانک مرکزی اخذ شده است. دوره مطالعه طی سالهای 1346-1394، فراوانی دادهها سالیانه و ورود دادههای به مدل به صورت لگاریتمی است. یافتهها نتایج آزمون ریشه واحد نتایج آزمون ریشه واحد متغیرها در مدل بخش صنعت و مدل سطح کلان بر اساس الگوی کیاتوسکی، فیلیپس، اشمیت و شین[23] (1992)، نشان میدهد که تمامی متغیرهای پژوهش تمامی نامانا هستند ولی با یک بار تفاضلگیری مانا خواهند شد. بنابراین متغیرهای پژوهش در هر دو الگوی بخش صنعت و کلان، دارای جزء دایمی بوده و میتوانند برای اعمال قید بلندمدت در الگوی ساختاری مورد استفاده قرار گیرند (38). با توجه به نتایج آزمون ریشه واحد و بر اساس قواعد الگوی بلانچار-کوآ که در بخش روش پژوهش بدان اشاره شد، متغیرهای پژوهش در هر دو مدل بخش صنعت و کلان حائز شرایط لازم هستند و به صورت تفاضل مرتبه اول وارد الگوی SVAR میشوند:
در رابطه (Error! No text of specified style in document.1)، ، نماینده یک تکانه مالی از ناحیه تسهیلات حمایتی سیستم بانکی به بخش صنعت؛ ، نماینده یک تکانه سرمایهای از ناحیه موجودی سرمایه بخش صنعت؛ ، نماینده یک تکانه تولیدی از ناحیه تولیدات صنعتی و ، نماینده یک تکانه زیستمحیطی از سوی انتشار آلاینده زیستمحیطی در بخش صنعت هستند. به همین ترتیب در رابطه (2)، ، ، و نیز نمایندگان تکانههای مشابهای در مدل کلان هستند. برآورد اثرات همزمان و اثرات بلندمدت در الگوی خودرگرسیون برداری ساختاری (SVAR) نتایج برآورد اثرات همزمان و اثرات بلندمدت در الگوی خودرگرسیون برداری ساختاری (SVAR) در دو سطح کلان و بخش صنعت در ادامه ارائه شده است.
جدول 1- نتایج برآورد ماتریس اثرات همزمان در الگوی SVAR مربوط به سطح کلان Table 1. the results of estimating thecontemporaneous effects matrix in the SVAR model of the macroeconomic level
نکته: ارقام داخل پرانتز، انحراف استاندارد هر یک از ضرایب برآورد شده هستند که به روش بوتاسترپ[24] محاسبه شدهاند. منبع: محاسبات پژوهش.
نتایج برآورد ماتریس اثرات همزمان در الگوی SVAR مربوط به سطح کلان نشان میدهد که یک تکانه مالی (به اندازه یک انحراف معیار) ناشی از ارایه تسهیلات حمایتی بانکی به تولیدات اقتصادی و از ناحیه جزء اخلال DLTLOA، در دوره اول منجر به افزایش 0387/0 درصدی در سطح انتشار آلاینده زیستمحیطی میشود. ولی بر اساس نتایج برآورد ماتریس اثرات بلندمدت در جدول ، این تکانه مالی در بلندمدت تاثیری بر سطح انتشار آلاینده زیستمحیطی ندارد و در حقیقت نمیتواند تاثیر معنیداری بر سطح انتشار آلاینده داشته باشد.
جدول 2- نتایج برآورد ماتریس اثرات بلندمدت در الگوی SVAR مربوط به سطح کلان Table 2. the results of estimating thelong-run effects matrix in the SVAR model of the macroeconomic level
نکته: ارقام داخل پرانتز، انحراف استاندارد هر یک از ضرایب برآورد شده هستند که به روش بوتاسترپ محاسبه شدهاند. منبع: محاسبات پژوهش.
نتایج برآورد ماتریس اثرات همزمان در الگوی SVAR مربوط به بخش صنعت نشان میدهد که یک تکانه مالی (به اندازه یک انحراف معیار) ناشی از ارایه تسهیلات حمایتی بانکی به بخش صنعت و از ناحیه جزء اخلال DLILOA، در دوره اول منجر به افزایش 0397 /0 درصدی در سطح انتشار آلاینده زیستمحیطی میشود. همچنین بر اساس نتایج برآورد ماتریس اثرات بلندمدت در جدول ، این تکانه مالی در بلندمدت تاثیر افزایشی 0695/0 درصدی بر سطح انتشار آلاینده زیستمحیطی دارد.
جدول3- نتایج برآورد ماتریس اثرات همزمان در الگوی SVAR مربوط به بخش صنعت Table 3. the results of estimating thecontemporaneous effects matrix in the SVAR model of the industy level
نکته: ارقام داخل پرانتز، انحراف استاندارد هر یک از ضرایب برآورد شده هستند که به روش بوتاسترپ محاسبه شدهاند. منبع: محاسبات پژوهش. جدول 4- نتایج برآورد ماتریس اثرات بلندمدت در الگوی SVAR مربوط به بخش صنعت Table 4. the results of estimating thelong-run effects matrix in the SVAR model of the industry level
نکته: ارقام داخل پرانتز، انحراف استاندارد هر یک از ضرایب برآورد شده هستند که به روش بوتاسترپ محاسبه شدهاند. منبع: محاسبات پژوهش.
برآورد اثرات پویای[25] تکانههای مالی، سرمایهای و تولیدی[26] به منظور برآورد اثرات پویای تکانههای مالی، سرمایهای و تولیدی باید از تابع انباشته واکنش آلاینده زیستمحیطی به تکانههای تولیدی، سرمایهای و مالی در الگوی SVAR مربوط به بخش صنعت و سطح کلان استفاده نمود. برآورد اثرات پویای تکانهها نشان میدهد که در سطح کلان، تمام تکانهها منجر به افزایش سطح تولید آلاینده زیستمحیطی میشوند که این افزایش در مورد تکانههای تولیدی و سرمایهای تا دوره دهم و برای تکانه مالی تا دوره هفتم به طول خواهد انجامید ولی پس از آن تابع واکنش بر روی ارقام ثابتی متوقف خواهد شد. همچنین برآورد اثرات پویای تکانهها نشان میدهد که در بخش صنعت نیز تمام تکانهها منجر به افزایش سطح تولید آلاینده زیستمحیطی میشوند که این افزایش در مورد تکانه تولیدی تا دوره ششم ادامه خواهد داشت و پس از آن تا دوره یازدهم با روندی کاهشی به رقم 0077/0 خواهد رسید و در نهایت تا دوره بیستم بر روی همین رقم متوقف خواهد شد. تکانه سرمایهای تا دوره پنجم، منجر به افزایش سطح تولید آلاینده زیستمحیطی خواهد شد و پس از آن با طی یک روند کاهشی، در دوره دهم به رقم 0339/0 خواهد رسید که تا دوره بیستم نیز این رقم ثابت خواهد ماند و دچار نوسان نخواهد شد. تکانه مالی نیز سطح تولید آلاینده زیستمحیطی را تا دوره سوم افزایش میدهد و پس از آن روند کاهشی تاثیر تکانه بر تولید آلاینده تا دوره دهم و رقم 0696/0 شاهد خواهیم بود که در نهایت تا دوره بیستم همین رقم به قوت خود باقی خواهد ماند.
نمودار 1- توابع انباشته واکنش انتشار آلاینده زیستمحیطی به تکانههای تولیدی، سرمایهای و مالی در الگوی SVAR مربوط به سطح کلان Figure 1. The accumulated responses of environmental pollutant emissions to production, capital and financial shocks in the macroeconomic level of SVAR model
نمودار 2- توابع انباشته واکنش انتشار آلاینده زیستمحیطی به تکانههای تولیدی، سرمایهای و مالی در الگوی SVAR مربوط به بخش صنعت Figure 2. The accumulated responses of environmental pollutant emissions to production, capital and financial shocks in the industy level of SVAR model بحث و نتیجهگیری
نتایج برآورد اثرات همزمان، بلندمدت و پویا نشان میدهد که تسهیلات اعطایی سیستم بانکی به بخش صنعت، نه تنها در جهت بانکداری سبز نبوده و به انباشت سرمایه مبتنی بر تولیدات پاک منجر نشده است، بلکه تاثیری منفی بلندمدت و پایدار بر شرایط زیستمحیطی داشته است و افزایش سطح انتشار آلاینده زیستمحیطی را به دنبال شده است. همچنین تسهیلات اعطایی سیستم بانکی به مجموع فعالیتهای اقتصادی نیز وضعیت مشابهی داشته و تاثیر همزمان و پویای معنیدار و مثبتی برای سطح انتشار آلاینده زیستمحیطی داشته است و تنها از تاثیر بلندمدت معنیدار برخوردار نبوده است. بنابراین شاکله کلی مجموع تولیدات اقتصادی نیز در راستای بهبود کیفیت زیستمحیطی نبوده است. به علاوه تمامی تکانههای مالی، سرمایهای و تولیدی نیز منجر به افزایش سطح آلاینده زیستمحیطی میشوند و از این رو میتوان ساختار تولید در ایران به ویژه در بخش صنعت را آلاینده و مخرب محیطزیست توصیف نمود. بخش بانکی با تسهیلات حمایتی از بخشهای اقتصادی به ویژه بخش صنعت، نتوانسته است در خصوص مسؤولیت اجتماعی خطیر خود در حیطه جهتدهی تولیدات به سمت تکنولوژی و روشهای تولید پاک، به درستی نقش ایفا کند. در حقیقت سیستم بانکی به جای نقش راهبری و استراتژیک برای اصلاح ساختار تولید آلاینده صنایع و سایر تولیدات، به نحوی رفتار کرده است که حامی مالی تولیدات اقتصادی و صنایع آلاینده فاقد شده است. به نظر میرسد همان گونه که ساختار حمایتی ناصحیح سیستم بانکی از صنایع و تولیدات آلاینده، افزایش انتشار آلاینده زیستمحیطی را به دنبال داشته باشد، اصلاح این ساختار حمایتی و تسهیلاتی بانکی، میتواند به بهبود زیستمحیطی منجر شود. در همین راستا پرداختن به رسالت مسؤولیتهای اجتماعی، یکی از مهمترین موضوعاتی که سازمانها در فلسفه وجودی و ماموریتهای خود به آن میپردازند و بانکداری سبز، یکی از مصادیق اصلی در انجام وظایف مربوط به رسالت اجتماعی است. یک سیستم بانکداری سبز اهداف، سیاستها و خط مشیها، ارزشها، کارکنان، محیط کار، محصولات و خدمات، فعالیتهای پیشبردی، روابط، تکنولوژی، فرهنگ سازمانی، شاخصهای ارزیابی، پشتیبانی و الگوهای قیمت گذاری سبز دارد. اگر بانکها برای تعیین صلاحیت صنایع و کسب و کارهای متقاضی حمایت مالی، توجه به محیطزیست را به عنوان یک عامل مهم و تاثیرگذار در نظر بگیرند و در شرایط مساوی، تسهیلات را به فعالیتی تعلق یابد که به حفظ محیطزیست منجر خواهد شد، بانک توانسته بدون کاهش سود خود برای حفظ محیطزیست گام بردارد. همچنین پرداخت تسهیلات ویژه به کارآفرینان سبز و شرکتهای تازه تاسیسی که قصد دارند به فعالیتهای زیست محیطی بپردازند، در کنار تأمین مالی سرمایهگذاری حفاظت از محیط زیست، میتواند راهکارهای مناسبی برای نقشآفرینی مسؤولانه بانک در زمینههای اجتماعی باشد. Reference
1- استادیار گروه اقتصاد و بانکداری اسلامی، دانشکده اقتصاد، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران. *(مسوول مکاتبات) [4]- Assistant Professor, Economics and Islamic Banking Department, Economics Faculty, Kharazmi University, Tehran, Iran. *(Corresponding author) 2- Tutor, Economics and Islamic Banking Department, Economics Faculty, Kharazmi University, Tehran, Iran. 3- M.A, Islamic Banking, Economics and Islamic Banking Department, Economics Faculty, Kharazmi University, Tehran, Iran. 4- در مجموعه حسابهای ملی ایران، بخش صنعت بر حسب طبقه بندی های ISIC,2 و ISIC,3 به ترتیب شامل 8 و 20 فعالیت میشود. [24]- Bootstrap | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
مراجع | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 508 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 224 |