ارزش‌گذاری اقتصادی کارکردهای غیر مصرفی (ارزش حفاظتی، میراثی و وجودی) منابع زیست‌محیطی تالاب بین‌المللی خلیج گواتر و خور یاهو

علوم و تکنولوژی محیط زیست، دورهبیست و دوم، شماره سه، خرداد ماه 99

ارزش‌گذاری اقتصادی کارکردهای غیر مصرفی (ارزش حفاظتی، میراثی و وجودی) منابع زیست‌محیطی تالاب بین‌المللی خلیج گواتر و خور یاهو

محمود سینایی [1]^*

oceanography.sina@gmail.com

اشرفعلی حسینی [2]

سمانه دلیر بوستانسرایی [3]

چکیده

زمینه و هدف: تالاب بین‌المللی گواتر و خور یاهو به خاطر ویژگی‌های پوشش گیاهی نظیر وجود جنگل‌های مانگرو و وضعیت آن جزو مهم‌ترین تالاب‌ها برای تعداد زیادی از پرندگان مهاجر، عبوری و تولیدمثل کننده و آبزیان است. مطالعه حاضر با هدف ارزش‌گذاری اقتصادی ارزش‌های غیر مصرفی منابع زیست‌محیطی تالاب بین‌المللی خلیج گواتر و خور یاهو و حساس سازی منطقه‌ای و ملی نسبت به خدمات مناطق موردمطالعه به‌عنوان دارایی زیست‌محیطی و ارتقای جایگاه آن در سیاست‌گذاری توسعه‌ای انجام یافته است.

روش بررسی:  در این مطالعه ارزش‌های غیر استفاده‌ای (ارزش حفاظتی، میراثی و وجودی) تالاب و عوامل مؤثر بر میزان تمایل به پرداخت افراد جامعه برای حفاظت از آن با استفاده از روش ارزش‌گذاری مشروط و پرسشنامه انتخاب دوگانه در سال 1395 موردبررسی قرار گرفت. ارزش زیستی، ارزش فرهنگی، ارزش میزان علاقه‌مندی به شکار، ارزش کل منطقه ازنظر سه کارکرد حیات‌وحش تفرج و گردشگری و بهبود شرایط آب و هوایی، کل تمایل به پرداخت برای زیستگاه حیات‌وحش، کل تمایل به پرداخت برای بازدید چشم‌اندازها، ارزش وجودی، ارزش حفاظتی توسط دولت، ارزش ذاتی، ارزش اثرات مثبت تالاب بر کشاورزی منطقه و تمایل به پرداخت جهت کنترل آلودگی هوا  از اجزا ارزش‌های غیر مصرفی هستند که در این تحقیق موردبررسی قرارگرفته است. به روش نمونه‌گیری تصادفی، تعداد 315 پرسشنامه از ساکنان منطقه  جمع‌آوری شد.

یافته ها:میانگین تمایل به پرداخت برای حفاظت از تالاب بین‌المللی گواتر و خور یاهو  48965ریال برآورد شده است. نتایج این بررسی نشان می‌دهد که مجموع ارزش اقتصادی کارکردهای غیر مصرفی تالاب بین‌المللی خلیج گواتر و خورباهو معادل 5/78285220701 ریال هست.

نتیجه گیری: نتایج نشان می‌دهد که تالاب بین‌المللی گواتر و خور یاهو ارزش حفاظتی قابل‌توجهی دارد که این ارزش برای سیاست‌گذاران و تصمیم‌گیرندگان، توجیهی را فراهم می‌کند تا از کیفیت تالاب حمایت نمایند و از کم جلوه دادن منابع تالاب جلوگیری کنند.

واژه‌های کلیدی : ارزش‌گذاری اقتصادی زیست‌محیطی، تالاب ، گواتر و خور یاهو ، هزینه.

Economic Valuation of non-use Functions (preservation value, heritage and existence)of Environmental Resource International Govater Bay and Hur-e-Bahu Wetland

Mahmood Sinaei[4]^*

oceanography.sina@gmail.com

Ashrafali Hosseini [5]

Samaneh dalir boostansaraei [6]

Abstract

Background and Objective: International Govater Bay and Hur-e-Bahu Wetland is located in the South East of Iran. This wetland is important for vegetation characteristics such as mangrove forests and due to the overall status is the most important wetland for many migratory birds and marine organisms like fish and sea turtles. The aim of this study was to economically evaluate the non-consumption values of environmental resources of International Govater Bay and Hur-e-Bahu Wetland and to sensitize regional and national services to the study areas as environmental assets and to promote its position in development policy.

Method:This research were carrying out to determine non-consumptive values (the value of conservation, heritage and existence) of International Govater Bay and Hur-e-Bahu Wetland and measure individual’s willingness to pay (WTP) for preservation and recreational benefits based on contingent valuation (CV) and dichotomous choice (DC) in 2015. In this regards, the value of biological, cultural, natural and existential interest in hunting, willingness to pay for wildlife habitat, air pollution control, vision and values protected by the state visit, the positive effects on agricultural wetlands and wildlife value of the area in terms of  three functions , recreation and tourism and improve the climate of the region is estimated. Random sampling, 315 questionnaires were collected from residents.

Findings: The mean of willingness to pay for preservation value of this wetland is 48965 RLs. The results show that the total economic value of non-use functions of International Govater Bay and Hur-e-Bahu Wetland is about 78.285.220.701 rials.

Discussion and Conclusion: Results revealed that International Govater Bay and Hur-e-Bahu Wetland had considerable preservation and recreational values. Thus, these values provide enough justification for policy makers to maintain the quality of International Govater Bay and Hur-e-Bahu Wetland, and avoid degrading wetland resources.

Keywords: Economic Evaluation of Environmental, Wetlands, Guater and Bahu, Cost.

مقدمه

تالاب‌ها مهم‌ترین بانک ژن گیاهی و جانوری کره زمین بعد از جنگل‌های بارانی به شمار می‌آیند. ازجمله کارکردها و عملکردهای تالاب می‌توان به: ارزش‌های پشتیبان حیات (ارزش‌های هیدرولوژیک، ارزش‌های بیوژئوشیمیایی، ارزش‌های زیستگاهی، ارزش‌های اکولوژیک و ...)؛ ارزش‌های اجتماعی و فرهنگی ( ارزش‌های زیبایی‌شناختی و نقش تالاب در کیفیت چشم‌انداز، ارزش‌های آموزشی و آگاه‌سازی عمومی، ارزش‌های تفریحی و تفرجی،  ارزش‌های وضعیت عمومی شامل نقش تالاب در ایجاد حس مالکیت عمومی، ارزش‌های فرهنگی خاص نظیر نقش تالاب در هویت مردم منطقه، ارزش‌های درمانی); ارزش‌های تولیدی ( ارزش‌های کشاورزی و نقش و سهم تالاب در تولیدات کشاورزی، ارزش‌های منابع تجدید پذیر، ارزش‌های گردشگری و منافع اقتصادی آن، ارزش‌های شهری و نقش و سهم تالاب در ارزش‌های اقتصاد شهری و غیره)  اشاره کرد (1). در ایران تعداد 24 تالاب در فهرست بین‌المللی ثبت شده است که مساحت حدود 1486438 هکتار را شامل می‌شود (2).  که کمتر از یک درصد خاک کشور را تشکیل می‌دهند.

تالاب بین‌المللی خلیج گواتر و خور یاهو مجموعه‌ای از منظومه‌های آب شامل رودخانه، خور و خلیج است که با مساحتی معادل 75 هزار هکتار در سال 1378 در فهرست تالاب‌های بین‌المللی رامسر قرار گرفت (3). این تالاب در 85 کیلومتری چابهار و در نزدیکی مرز ایران و پاکستان قرار دارد و در شمار تالاب‌های دریایی – ساحلی طبقه‌بندی‌شده است و دربرگیرنده 60 کیلومتر طول رودخانه باهوکلات، خور و خلیج گواتر است. مجموعاً تعداد پنج خور و رودخانه با خلیج مزبور در ارتباط می‌باشند ازجمله دو خور باهور و گواتر و رودخانه باهوکلات در محدوده مرز بین‌المللی ایران به خلیج راه می‌یابند(4). یکی از شاخص‌های زیستی این تالاب، وجود غربی‌ترین نقطه زیست تمساح پوزه‌کوتاه در آسیا هست.

با توجه به اهمیت این تالاب، لزوم اجرای طرح‌هایی درزمینه ارزش‌گذاری اقتصادی و تعیین سود اقتصادی خالص ناشی از کاربری‌های گوناگون تالاب دارای اهمیت و ضرورت بسیار زیادی است (6). در حال حاضر هیچ‌گونه مقدار و مقیاسی جهت شناسایی ارزش‌های غیر مصرفی منابع زیست‌محیطی تالاب بین‌المللی خلیج گواتر و خور یاهو در دسترس نیست. در این راستا این تحقیق با اهداف: ارزش‌گذاری اقتصادی ارزش‌های غیر مصرفی منابع زیست‌محیطی تالاب بین‌المللی خلیج گواتر و خور یاهو، حساس سازی منطقه‌ای و ملی نسبت به خدمات مناطق موردمطالعه به‌عنوان دارایی زیست‌محیطی و ارتقای جایگاه آن در سیاست‌گذاری توسعه‌ای، آماده‌سازی نتایج جهت استفاده در برآورد ارزش کل منطقه موردمطالعه صورت پذیرفت.

 مبانی نظری:

ارزش‌گذاری اقتصادی با ارائه الگویی جهت اندازه‌گیری و مقایسه منافع متنوع تالاب‌ها، می‌تواند ابزار مفیدی به‌منظور حرکت به‌سوی استفاده معقول و مدیریت منابع تالابی جهانی و ارتقای این استفاده و مدیریت از این منابع باشد. اغلب تصمیمات توسعه‌ای به‌سوی کاربری‌هایی از منابع  زیست‌محیطی گرایش دارد که محصولات قابل فروش داشته‌اند. ازاین‌رو، عامل اصلی در پشت سیاست‌گذاری‌های توسعه‌ای ناکارآمد عدم موفقیت در توضیح و توجیه کامل هزینه‌های اقتصادی تبدیل یا نقصان منابع زیست‌محیطی است. ازآنجاکه این عدم موفقیت در تصمیم‌گیری مربوط به کاربری منابع زیست‌محیطی، به‌ویژه منابع تالابی، در بخش خصوصی و عمومی همه‌گیر است، لازم است سود اقتصادی خالص ناشی از کاربری‌های گوناگون تالاب‌ها به‌طور کامل‌تر و صحیح‌تر ارزشیابی گردد(6،7،8). ارزش کل اقتصادی منابع طبیعی به ارزش‌های مصرفی[7] و غیر مصرفی[8] تقسیم‌بندی می‌شود. ارزش‌های مصرفی از مصرف و  بهره‌برداری واقعی از منابع زیست‌محیطی نظیر تالاب‌ها مشتق می شوند که شامل ارزش استفاده‌ای مستقیم[9] ( نظیر درآمدهای ناشی از چوب و الوار)، غیرمستقیم[10] (نظیر فعالیت‌های تفریحی، خدمات زیست‌محیطی و اکولوژیک) می‌باشند. ارزش‌های غیر مصرفی دربرگیرنده ارزش وجودی[11]، میراثی[12] و انتخابی[13] است. ارزش وجودی ارزش واقعی یک منبع زیست‌محیطی یا ارزشی که فقط مردم برای شناخت موجودیت منبع زیست‌محیطی قائلند حتی اگر هرگز آن را نبینند یا استفاده نکنند است. ارزش میراثی یا ارزش نسل‌های آینده، مطلوبیت ناشی از آگاهی افراد در          نگه داری دارایی منبع طبیعی برای نسل‌های آینده است و ارزش انتخاب شاخصی از درجه ترجیح افراد برای حفظ منبع طبیعی در برابر استفاده احتمالی افراد در آینده هست. به‌عبارت‌دیگر ارزش وجودی به‌عنوان تمایل به پرداخت افراد جامعه[14] WTP)) برای حفاظت از منبع طبیعی، ارزش میراثی به‌عنوان WTP برای حفاظت منبع طبیعی برای منفعت نسل‌های آینده و ارزش انتخاب به‌عنوان WTP جهت حفاظت منبع طبیعی برای فرصت‌ها و فعالیت‌های مصرفی احتمالی در آینده تعریف می‌شود. چهار رویکرد برای ارزش‌گذاری کارکردها، کالاها و خدمات زیست‌محیطی وجود دارد که شامل؛ قیمت‌های بازار و یا تمایل به  پرداخت آشکار شده (شامل روش هزینه سفر[15])، شواهد و مدارک ضمنی یا تمایل به پرداخت نسبت داده‌شده [16]، تمایل به پرداخت بیان‌شده[17] و روش انتقال منافع[18] هست. ازآن جایی که برای بیشتر منافع به‌دست‌آمده از منابع طبیعی، بازاری وجود ندارد سعی می‌شود این‌گونه منافع در غیاب بازار با بازارهای مصنوعی ارزش‌گذاری شوند. این روش به‌طور مستقیم بر موضوع تمایل به پرداخت مصرف‌کنندگان متکی است. رایج‌ترین روش از این نوع، مدل ارزش‌گذاری مشروط ^[19]هست. این روش به‌طور متداول برای دو ارزش مهم واصلی یعنی ارزش وجودی و ارزش انتخاب، مفید و قابل‌استفاده هست. این روش که بر اساس رویکرد بررسی و برآورد و یا تمایل به پرداخت بیان‌شده هست، یک روش ارزش‌گذاری غیر بازاری و انعطاف‌پذیر است که به‌طور گسترده در تجزیه‌وتحلیل هزینه منفعت و ارزیابی تأثیرات زیست‌محیطی استفاده می‌شود. این روش به‌طور متداول برای دو ارزش مهم و اصلی یعنی ارزش وجودی و ارزش انتخاب مفید، قابل‌استفاده هست. روش CV تلاش می‌کند تا تمایل به پرداخت افراد را تحت سناریوهای بازار فرضی معین، تعیین نماید. به‌عبارت‌دیگر این روش سعی می‌نماید تا روشن سازد که چگونه پاسخگویان تحت سناریوهای بازار فرضی مطمئن، راضی به پرداخت هستند. همچنین در این روش، جهت تعیین ارزش اقتصادی کالاها و خدمات زیست‌محیطی مراجعه به افراد موردنیاز است و به همین دلیل غالباً روش ترجیح، نامیده می‌شود ( 9،10).

پیشینهتحقیق

مطالعات زیادی درزمینه ی ارزش حفاظتی زیست‌بوم‌های طبیعی و به‌ویژه تالاب‌ها صورت گرفته که از روش ارزش‌گذاری مشروط استفاده‌شده است. بیرول و همکاران در سال 2006 فن ارزش‌گذاری اقتصادی تالاب را به‌عنوان یک ابزار جهت مدیریت منابع آبی معرفی و استفاده نمودند(11). گورلوک در سال 2006 با استفاده از روش ارزش‌گذاری مشروط، ارزش خدمات اکوسیستم در ایالت بارسای ترکیه را 44/67 دلار در سال برای هر خانواده برآورد کرد(12). کولشرشتا در سال1994 در گزارش پژوهشی محیط‌زیست کانادا در حوزه آبخیز اسیمبیون مانیتوبا ارزش حفاظتی آب‌های زیرزمینی در کل حوزه را 26161 دلار برآورد نموده است(13) . لیون  هوپ و مک میلان در سال 2006  با استفاده از روش ارزش‌گذاری مشروط،ارزش نواحی بیابانی در ایسلند را 16/243 یورو در سال به دست آوردند(14). رینیسد وتیر و همکاران در سال 2008 تمایل به پرداخت افراد به‌عنوان ورودیِ را با روش ارزش‌گذاری مشروط برای پارک ملی اسکافتافل و آبشار گولفوس ایرلند به ترتیب 508 و 133 میلیون کرون برآورد کردند(15).

در ایران، منتظر حجت و همکاران در سال 2015 ارزش‌های غیر استفاده‌ای تالاب شادگان را بررسی نمودند که در این مطالعه ارزش غیر استفاده‌ای تالاب شادگان معادل 378974436448 دلار برآورد گردید(16). جعفری نژاد و همکاران در سال 1391 مواهب زیست‌محیطی تالاب بین‌المللی گمیشان به روش مشروط(CVM)  برای تعیین کاربردهای حفاظتی بررسی نمودند. این مطالعه با استفاده از روش پرسشنامه‌ای و از افراد بومی و غیربومی صورت پذیرفت.در این مطالعه ارزش اقتصادی تالاب گمیشان در هکتار برای عملکردهای مختلف (کنترل سیلاب، تأمین آب، زیستگاه گونه‌های بومی و مهاجر، تأمین مواد خام اولیه، تفرج و گردشگری و ارزش فرهنگی) 201960002 دلار تعیین گردید(17). رفیعی و سلامی به اثرگذاری تمایلات اخلاق گرایانه افراد در ارزش گذاری محیط‌زیست در تالاب بین‌المللی میانکاله پرداختند. مطابق نتایج این مطالعه، تمایل پرداخت ماهانه برای حفاظت این تالاب در خانوارهای دارای تمایلات وظیفه گرایانه و پیامدگرایانه به ترتیب 18617 و 12327 ریال برآورد شده است(18). طباطبایی در سال 1380 با روش ارزش گذاری مشروط جهت محاسبه ارزش حفاظتی زیستگاه پرندگان میانکاله، میانگین حداکثر تمایل به پرداخت برای خانواده های غیر بومی و بومی را به ترتیب 24752 و 73440 ریال برآورد نموده است(19). پژویان و فلیحی در سال ۱۳۸۴ خدمات تفریحی تالاب انزلی را ارزش‌گذاری اقتصادی خدمات تفریحی نمودند. در این بررسی هزینه نهایی تفریح، با فرض وجود شرایط رقابتی معادل 1100000ریال در روز محاسبه گردید که قیمت سایه‌ای تفریح هست(20). فتاحی و فتح زاده در سال 1390 ارزش حفاظتی تالاب گمیشان در استان گلستان با استفاده از روش ارزش گذاری مشروط و پرسشنامه گزینش دوگانه دوبعدی بررسی نمودند. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که متوسط تمایل به پرداخت افراد برای حفاظت از تالاب 72850 ریال و ارزش حفاظتی برای هر خانوار  ( 4/5 نفری) 393390 ریال در هرسال هست. همچنین ارزش حفاظتی این تالاب در استان گلستان حدود 28 میلیارد ریال برآورد گردید(10). عباس پور و همکاران در سال 1392 در مطالعه‌ای به ارزش‌گذاری اقتصادی کارکردهای بازاری منابع زیست‌محیطی دریاچه ارژن -پریشان با تأکید بر گونه‌های آبزی در سال 1387 پرداختند. بر اساس نتایج این مطالعه، ارزش فعالیت ماهی گیری در منطقه، 1597 میلیارد ریال، گیاهان دارویی در حدود 48 میلیارد ریال، میوه‌های طبیعی 36 میلیارد ریال، علوفه 6957 میلیارد ریال و آب5694 میلیارد ریال برای دوره زمانی یک سال به دست آمد. ارزش کل کارکردها و خدمات محاسبه‌شده منطقه موردمطالعه 24457 میلیارد ریال تخمین زده شد(21).

مواد و روش‌ها:

تعریفوتعیینحوزهتالاببین‌المللی گواتر و خور باهو

حوزه تالاب بین‌المللی گواتر و خور یاهو با استفاده از نقشه‌های توپوگرافی و تصاویر ماهواره‌ای و پیمایش زمینی موردبررسی و ارزیابی قرار گرفت. همچنین در این مرحله  اطلاعات و مدارک موجود و موردنیاز شامل تجزیه‌وتحلیل آن‌ها و شناخت نقاط قوت و ضعف گزارش‌ها بررسی شد. نقاط ضعف و قوت و کاربرد اطلاعات بررسی‌شده و این که آیا این اطلاعات اهداف ما را پوشش می‌دهد یا نه ارزیابی شد. (شکل 1).

شکل 1- موقعیت تالاب

Figure 1. Wetland position

 روش انجام تحقیق:

طبق بررسی‌های صورت پذیرفته در تالاب بین الملی خلیج گواتر و خور یاهو و مطالعه تجربیات پیشین و مروری بر متون ارزش‌گذاری اقتصادی منابع زیست‌محیطی، در این تحقیق ارزش‌گذاری اقتصادی کارکردهای غیر مصرفی (غیر مصرفی) شامل ارزش زیستی،ارزش فرهنگی، ارزش میزان علاقه‌مندی به شکار،ارزش کل منطقه ازنظر سه کارکرد حیات‌وحش تفرج و توریسم و بهبود شرایط آب و هوایی، کل تمایل به پرداخت برای زیستگاه حیات‌وحش، کل تمایل به پرداخت برای بازدید چشم‌اندازها، ارزش وجودی، ارزش حفاظتی توسط دولت، ارزش ذاتی، ارزش اثرات مثبت تالاب بر کشاورزی منطقه و تمایل به پرداخت جهت کنترل آلودگی هوا منابع زیست‌محیطی تالاب بین‌المللی خلیج گواتر و خور یاهو  بررسی شد. در این راستا،  ابتدا بررسی‌های میدانی در منطقه صورت گرفته و اطلاعات اولیه جمع‌آوری شد. سپس پرسشنامه‌های تهیه‌شده به‌صورت تصادفی در اختیار افراد منطقه موردمطالعه و اطراف آن قرار گرفت که در این پرسشنامه‌ها از آن‌ها خواسته شد تا نظر خود را نسبت به استفاده از خدمات موجود در منطقه موردمطالعه ابراز کرده و در صورت نبود این خدمات، مبالغی را که باید برای تهیه آن‌ها در بازار بپردازند، بیان کنند. ویژگی‌های اقتصادی و اجتماعی محدوده و اقتضائات این طرح در جمع‌آوری اطلاعات‌پایه مربوط به برآوردهای اقتصادی که با محدودیت‌های زیادی از جهات مختلف مواجه هست در نظر گرفته شد که منجر به تولید اطلاعاتی شد که کاملاً مبتنی برداده های میدانی هست. در این پژوهش برای برآورد ارزش حفاظتی از روش ارزش‌گذاری مشروط و تکمیل پرسشنامه انتخاب دوگانه دوبعدی استفاده شد (22). مدل‌هایی که برای چنین اهدافی استفاده می‌شوند مدل‌های با متغیرهای وابسته کیفی نامیده می‌شوند. ساده‌ترین این مدل‌ها، مدل‌هایی هستند که در آن‌ها متغیر وابسته دوتایی هستند. یعنی برای متغیر وابسته فقط دو مقدار صفر و یک وجود دارد. برای نمونه شخص می‌تواند تمایلی برای پرداخت برای حفاظت از تالاب‌ها داشته و یا نداشته باشد. در این زمینه، دو الگوی کیفی لوجیت و پروبیت اختلاف چندانی نداشته و این انتخاب به دلیل سادگی و دقت محاسبه متوسط تمایل به پرداخت افراد برای حفاظت تالاب بین‌المللی گواتر و خور یاهو نسبت به سایر الگوهای کیفی نظیر پروبیت بوده است . در این روش فرض می‌شود که متوسط رضایتمندی به‌دست‌آمده از انتخاب به صفات آن انتخاب که برای افراد مختلف متفاوت است، بستگی دارد. همچنین مبالغ پیشنهادی به‌عنوان پرداخت ماهیانه برای حفاظت از تالاب به افراد یادآور می‌شود و از آنجاکه افراد رضایتمندی خود را بیشینه می‌کنند، الگوی لوجیت از تابع توزیع تجمعی لجستیک تبعیت می‌کند.پس از برآورد مدل لوجیت، مقدار انتظاری تمایل پرداخت با انتگرال‌گیری عددی در محدوده صفرتا بالاترین پیشنهاد محاسبه گردید. تعداد 315 نفر به‌طور تصادفی با استفاده از داده های کوکران به‌عنوان نمونه انتخاب شدند.  به‌منظور بررسی ترجیحات عمومی و تمایل به پرداخت به‌منظور حفاظت از تالاب بین‌المللی گواتر و خور یاهو ، تعداد 315 پرسشنامه به روش نمونه‌گیری تصادفی مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت. برای محاسبه WTP افراد به‌منظور برآورد ارزش تالاب ، مبالغ پیشنهادی از 20000 تا 150000 ریال در نظر گرفته شد. نتایج حاصل از این پژوهش با استفاده از نرم‌افزارهای SPSS (برای بررسی ویژگی‌های اجتماعی و اقتصادی)، Shazam (برآورد تابع لوجیت) و Maple (برای برآورد انتگرال عددی ) استخراج شد. در این پژوهش روایی پرسشنامه از طریق بررسی گروهی از اساتید و متخصصان محیط‌زیست تایید شد. در این تحقیق پایایی با توجه به ضریب آلفای کرونباخ78% محاسبه و تاییدگردید.

نتایج:

اطلاعات و مدارک موجود و موردنیاز شامل تجزیه‌وتحلیل آن‌ها و شناخت نقاط قوت و ضعف گزارش‌ها بررسی شد. از نظر اهداف تصمیم گرفته شد مصاحبه با افرادی که دارای درآمد مستقل می‌باشند، صورت پذیرد. نتایج حاصل از ارزش‌گذاری کارکردهای های غیر مصرفی (ارزش حفاظتی، میراثی و وجودی) تالاب بین‌المللی خلیج گواتر و خور یاهو در جدول 1 نشان داده‌شده است.

برای به دست آوردن ارزش زیستی می‌بایست ابتدا میانگین ارزش رتبه‌ای تنوع زیستی محاسبه شود. نتایج  بررسی ارزش‌های رتبه‌ای تالاب بین المللی خلیج گواتر و خور یاهو معادل۹/12­ است. میزان  WTPارائه‌ شده توسط مصاحبه‌شوندگان موردبررسی قرار گرفت. در جدول تمایل به پرداخت برای ارزش حفاظتی مبالغی از قبل تعیین شد و از مصاحبه‌شوندگان خواسته شد آن‌ها را انتخاب یا مبلغی را که خود تمایل دارند، ارائه دهند.. سپس فراوانی هر مبلغ در آن مبلغ ضرب شده (مبلغ˟ (Xnو از مجموع این مبالغ ضرب شده در فراوانی مربوط ارزش تمایل به پرداخت کل حاصل شد. این ارزش کل برای تبدیل‌شدن به ارزش تمایل به پرداخت میانگین باید تقسیم‌بر فراوانی تعداد پاسخگویان شود که نتایج نشان می‌دهد که این میانگین معادل 48965ریال است. برای به دست آوردن ارزش زیستی، دو میانگین حاصل یعنی ارزش رتبه‌ای و میانگین تمایل به پرداخت)  (WTPدر هم ضرب گردید. نتایج این محاسبات نشان می‌دهد که ارزش زیستی برای تالاب بین الملی خلیج گواتر و خور یاهو معادل 5/631648ریال هست.

جدول 1 - ارزش کارکردهای غیر مصرفی تالاب بین‌المللی خلیج گواتر و خور یاهو

Table 1. The value of the non-consuming functions of International guater and Bahu wetlands

ارزش کل فرهنگی تالاب از حاصل‌ضرب میانگین تمایل به پرداخت‌ها در میانگین رتبه کل به دست آمد  که بر این اساس ارزش کل فرهنگی 89357 ریال محاسبه گردید. ارزش کل منطقه برای سه کارکرد حیات‌وحش . تفرج و گردشگری و بهبود شرایط آب‌وهوایی معادل 8780000 ریال محاسبه گردید که 4450000 ریال آن ارزش کل زیستگاه حیات‌وحش ، 2330000 ریال آن به ارزش کل چشم‌اندازها و 2000000 ریال آن مربوط به ارزش بهبود شرایط آب‌وهوایی هست.

بررسی نتایج محاسبه ارزش وجودی نشان می‌دهد که میانگین تمایل به پرداخت جهت ارزش وجودی 724000ریال هست. بررسی نتایج نشان می‌دهد که ارزش وجودی تالاب بین‌المللی خلیج گواتر و خور یاهو معادل 43× ۱۰^۹ریال است. نتایج این بررسی نشان می‌دهد که  ارزش حفاظتی تالاب برحسب تمایل به پرداخت دولت بابیان مردم معادل 2/13× ۱۰^۹ریال هست که نمایانگر میانگین ارزش‌های بیان‌شده توسط مردم در این خصوص است.

با توجه به نقش تالاب و آب آن در درآمد افراد، مردم منطقه ارزش ذاتی بالایی برای آن قائل می‌باشند که  این ارزش تابعی از میزان درآمد مردم از آب تالاب (به‌واسطه مشاغلی چون ماهیگیری) است. ازاین‌رو با توجه به میانگین تمایل به پرداخت مردم برای حفظ و پایداری منابع آب تالاب و به‌تبع آن حفظ و پایداری شغل آن‌ها و تعداد خانوارهای ساکن در محدوده تالاب ، ً22×  ۱۰^۹ ریال  به‌عنوان ارزش ذاتی آب موجود در تالاب به دست آمد. با تحلیل داده های موجود در پرسشنامه‌ها، میانگین ارزش رتبه‌ای آب تالاب بین الملی خلیج گواتر و خور یاهو برای کشاورزی 1 هست. همچنین میانگین تمایل به پرداخت مردم جهت تأمین منابع آب تالاب با توجه به اثرات مثبت آن در حوزه کشاورزی مبلغ ۲4۰۰۰۰ریال محاسبه گردیده که با ضرب این دو مقدار در یکدیگر، ارزش منافع ناشی از اثرات مثبت آب تالاب معادل 24۰۰۰۰ریال برای هر نفر به دست آمد. نتایج حاصل از بررسی اثرات مثبت آب تالاب بر حوزه کشاورزی نسبت به جمعیت روستایی ساکن در محدوده تالاب که تعداد آن‌ها طبق سرشماری نفوس و مسکن سال 1390، 55000 نفرمی باشند محاسبه گردید، که نتایج این بررسی مبلغ 514872000 ریال را به‌عنوان ارزش اثرات مثبت تالاب بر حوزه کشاورزی ازنظر مردم نشان می‌دهد.

پیامدهای منفی ناشی از آلودگی هوا شـامل مشـکلات تنفسـی، سوزش چشم، کاهش طول عمر، مرگ‌ومیر ناشی از آلودگی    هست. اثرات بیرونـی آلـودگی هـوا بـر ارزش دارائی‌های انسان تأثیر منفی دارد. به دلیل پائین بودن سطح زندگی و رفاه در حاشیه تالاب بین الملی خلیج گواتر و خور یاهو ، تعداد پاسخ‌دهندگان به گزینـة کاهش ارزش دارائی از قبیل خانه یا ملک صفر بوده، زیرا رفاه، بااهمیت دادن به کیفیت محیط‌زیست نسبت مستقیم دارد. 4۹% از پاسخ‌دهندگان، مشـکلات تنفسـی و سـوزش چشـم را ناشـی از اثـرات آلودگی هوا می‌دانستند و 38% از افراد، کاهش طول عمر را تشخیص داده‌اند و نهایتاً 13% از افراد، مرگ‌ومیر را ناشی از آلودگی هوا ذکر نموده‌اند. جهت تکمیل مباحث فوق انواع امراض و درصد احتمال ابتلا بـه آن‌ها در اثر آلودگی در محل اقامت مشخص گردید. در ایـن حالت، سهم امراض تنفسی36%،­ سهم بیماری‌های قلبی عروقی30%و سـهم امـراض مربوط به کلیه 18% بوده که 15% باقیمانده به هیچ‌کدام مربوط نمی‌شود. نتایج بررسی محاسبه هزینه سلامتی، میانگین وزنی افراد مبتلابه امـراض به دست آمد که معادل مبلغ زیر است:

۱۹ × 2/0 +5× 4/0 +۳ × 4/0 +4 × 8/0 +3 × 8/0 =62/۶

نتایج بررسی نشان می‌دهد که میانگین هزینه ماهیانه خانوار معادل ۲.0۵۰.۰۰۰ریال هست که جهت محاسبه‌ی هزینـه اجتمـاعی مربـوط به‌سلامتی و تندرسـتی افـراد جامعـه در منطقـه، این مقدار در میزان هزینه سلامتی ضرب گردید که بر این اساس مبلغ  13.589.696 ریال محاسبه گردید.

 بحث و نتیجه‌گیری

تعیین ارزش منابع و عناصر زیست‌محیطی به‌عنوان ابزار کلیدی، این امکان را در اختیار برنامه ریزان کشور قرارمی دهد تا نسبت به سیاست‌گذاری‌های منطقی استقرار کاربری‌های مختلف در مناطق اقدام نموده و کاربری‌ها را با توجه به درجه اهمیت منابع انتخاب نمایند. علاوه بر این امر باید توجه داشت که پایه و اساس حسابداری زیست‌محیطی مبتنی برداشتن ارزش‌های عناصر زیست‌محیطی و اکولوژیکی است (7).  این مطالعه به تعیین ارزش‌گذاری اقتصادی کارکردهای غیر مصرفی (ارزش حفاظتی، میراثی و وجودی) تالاب بین‌المللی خلیج گواتر و خور یاهو پرداخته شد. بنابراین یک بازار فرضی جهت بررسی ارزش‌های غیر مصرفی، ارزش زیستی، ارزش فرهنگی، ارزش میزان علاقه‌مندی به شکار، ارزش کل منطقه ازنظر سه کارکرد حیات‌وحش تفرج و گردشگری و بهبود شرایط آب و هوایی، کل تمایل به پرداخت برای زیستگاه حیات‌وحش، کل تمایل به پرداخت برای بازدید چشم‌اندازها، ارزش وجودی، ارزش حفاظتی توسط دولت، ارزش ذاتی، ارزش اثرات مثبت تالاب بر کشاورزی منطقه و تمایل به پرداخت جهت کنترل آلودگی هوای ایجادشده و با استفاده از روش CV بر مبنای رجحان عمومی و تمایل به پرداخت افراد محاسبات در نظر گرفته‌شده است. تصور اساسی این است که مردم قادرند بخش وسیعی از معیارهای محیطی را به معیار پولی انتقال دهند که نشان‌دهنده ارزشی برای آن‌ها در منابع به خصوصی هست. 

بااین که ایران کشوری درحال‌توسعه و با سطح درآمد پایین تا متوسط است و این میزان درآمد در جوامع ساکن در حوزه تالاب بین‌المللی خلیج گواتر و خور یاهو  به‌مراتب پایین‌تر نیز است، بااین‌حال نتایج نشان می‌دهد که مردم راضی به پرداخت مبلغی جهت استفاده از تالاب و منافع آن و حفاظت از مطبوعیت زیست‌محیطی هستند. در این مطالعه متوسط WTP سالیانه برای حفاظت از تالاب مبلغ  48965ریال برای هر خانوار محاسبه‌شده است. این میزان از مبلغ محاسبه‌شده توسط فتاحی و فتح زاده (10) برای تالاب گمیشانو مبالغ محاسبه‌شده توسط رفیعی و سلامی (18) برای تالاب بین‌المللی میانکاله پایین‌تر است. به عبارتی حفاظت از تالاب در مقایسه با سایر تالاب‌های موردمطالعه از اهمیت پایین‌تری برخوردار بوده است.

در این تحقیق، طبق بررسی‌های صورت پذیرفته در تالاب بین­المللی خلیج گواتر و خور یاهو و مطالعه تجربیات پیشین و مروری بر متون ارزش‌گذاری اقتصادی منابع زیست‌محیطی، منطقه فوق ازلحاظ ارزش‌های فرهنگی و میراثی موردبررسی قرار گرفت. این ارزش‌ها شامل: ارزش فرهنگی کل هر منطقه، ارزش کل منطقه ازنظر سه کارکرد حیات‌وحش، چشم‌انداز و شرایط آب و هوایی، ارزش کل حیات‌وحش، ارزش کل چشم‌اندازها، ارزش کل بهبود شرایط آب و هوایی می‌باشند.نتایج این بررسی نشان می‌دهد که حفاظت از ارزش‌های فرهنگی و میراثی تالاب بین الملی خلیج گواتر و خور یاهو از اهمیت بالاتری برخوردار است. نتایج این بررسی همچنین نشان می‌دهد که ازنظر افراد منطقه، وظیفه دولت برای حفظ منابع آب تالاب و پایداری آن، از اهمیت بالایی برخوردار است. بدین معنی که دولت مبالغی را که می‌بایست جهت حفظ تالاب و منابع آب آن هزینه نماید، برای مردم مهم است درصورتی‌که ممکن است عملاً دولت هیچ مبلغی را برای حفاظت تالاب، حفاظت از ارزش‌های ذاتی وجودی آن هزینه نکند، حال‌آن که به خاطر درک اهمیت تالاب، مردم انتظار دارند دولت مبلغی را برای حفظ ارزش‌های تالاب و تأمین و پایداری منابع آب تالاب پرداخت نماید.

این مطالعه به نتایج امیدوارکننده‌ای از لحاظ مدیریتی دست‌یافته است، به‌طوری‌که نتایج نشان می دهد که مردم منطقه علیرغم محدودیت‌های مختلف ازلحاظ مالی و معیشتی آگاه به تالاب و اهمیت آن می‌باشند. بررسی تمایلات افراد جهت حفظ این تالاب، با توجه به نقش حیاتی آن در حفظ زیست‌بوم طبیعی کشور چشم‌انداز مناسبی را جهت سیاست گذاری های آتی به دست می‌دهد.  با توجه به نتایج پژوهش و ارزش قابل‌توجه حفاظتی این تالاب پیشنهاد می‌شود تصمیم گیران با تدوین بودجه لازم به افزایش کیفی قابلیت‌های این زیست‌بوم کمک نمایند. در همین راستا پیشنهاد‌های زیر عنوان می‌گردد:

• تقویت و حمایت درآمدی، به‌ویژه در میان اقشار کم‌درآمد می‌تواند افزایش تمایل به پرداخت جهت حفاظت از تالاب را فراهم آورد.
• سطح آگاهی مردم منطقه از ارزش‌های تالاب یکی از مشکلات و دلایل تخریب تالاب است که این مشکل را می‌توان با برگزاری دوره‌های آموزش با استفاده از مدل آموزشی بومی‌سازی شده در بین مردم برطرف نمود.
• سازمان‌ها و مدیریت‌های مسئول با انجام برنامه‌ریزی اصولی و تخصیص بودجه لازم، زمینه را برای بررسی سایر جنبه‌های ارزش اقتصادی - زیست‌محیطی تالاب با استفاده از شیوه‌های نوین و فناوری‌های جدید فراهم آورند.

تشکر و قدردانی

این مقاله حاصل بخشی از پروژه" ارزش‌گذاری اقتصادی تالاب بین‌المللی گواتر و خور یاهو" است که تحت حمایت مادی و معنوی به‌عنوان طرح درون دانشگاهی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد چابهار  صورت گرفته است.

Reference

1. Danehkar, Afshin, 2006. Identification and zoning of coastal sensitive areas of Sistan and Baluchestan province. Natural Resources Office of Sistan and Baluchestan Province.258 pages. (In Persian)
2. The List of Wetlands of International Importance Published., 2017. www.ramsar.org/pdf/lib/hbk4-17.pdf
3. Ramsar Convention Bureau., 1971.Appendix 7, Ramsar Wetland Definition, Classification and Criteria for Internationally Important Wetlands. Ramsar, Iran.
4. Erfani, M. 2009, Investigation of vegetative parameters of Mangrove forests of Gwatt Bay in southeastern Iran. Taxonomy and Biosystematic Journal, First Year, First Issue, Winter. (In persian)
5. Mobaraki, A., 2015. Sustainable Management and conservation of the Mugger Crocodile (Crocodylus palustris) in Iran. MSc thesis. International University of Andalusia, Baeza, Spain
6. Newell Laurie, W and Swallow, S.K., 2013.Real-payment choice experiments: Valuing forested wetlands and spatial attributes within a landscape context. Ecological Economics. 92: 37-47.
7. Karimzadegan, H. 2003, the Basics of Environmental Economics, Commercial Publishing. (In persian)
8. Barbier, E.B., Acreman, M and Knowler, D., 2000. Economic Valuation of Wetlands, A Guide for Policy Makers and Planners. Ramsar Convention Bureau, Gland, Switzerland.
9. Amir Nezhad, H. Mojidian, S.M.J. 1394, Estimation of the Environmental Value of Environmental in Safeh Esfahan Mountainous Park (Estimated Approach for Individual Travel). Journal of Agricultural Economics and Development, Vol. 29, No. 1, p. 30. (In persian)
10. Fattahi, A. Fathzadeh, A. 2011, Protective valuation of watersheds using conditional valuation method (case study: Gomishan wetland). Journal of Watershed Management Sciences and Engineering, Year 5, No. 17. (In persian)
11. Birol, E., Karousakis,  K  and Koundouri,  P., 2006.  Using economic valuation techniques to inform water resources management: A survey and critical appraisal of available techniques and an application. Science of the Total Environment. 365: 105–122.
12. Gurluk, S., 2006. The estimation of ecosystem services value in the region of misirural development project: Result from a contingent valuation survey. Journal of Forest Policy and Economics. 9(3):209-218.
13. Kulshreshtha, S.N., 1994. Economic value of groundwater in the Assiniboine Delta Aquifer in Manitoba, Environment Canada, 70 pp.
14. Leinhoop, N and Millan, D.M., 2007. Valuing wilderness in Iceland: Estimation of WTA and WTP using the market stall approach to contingent valuation. Land use Policy. 24(1): 289-295.
15. Reynisdottir, M., Song, H., Agrusa, J., 2008.  Willingness to pay entrance fees to natural attractions: An Icelandic case study. Tourism Management. 29(6):1076-1083.
16. Montazer-Hojat, A.H., Mansouri, B., Ghorbannezhad, M., 2015. Economic Valuation of Shadegan Wetland. Quarterly Journal of Quantitative Economics. 12(1): 55-77
17. Jafarinejad, M. 2012, Economic valuation of environmental benefits of the International Wetlands in a conditional manner for defining conservation applications. Journal of Conservation and Exploitation of Natural Resources. First volume, first issue. (In Persian)
18. Rafiei, S. 2009, Ethical tendencies of individuals in environmental valuation in Miankaleh wetland, Agricultural Economics Conference, Mashhad. (In Persian)
19. Tabatabaei, 2001, Determination of the Protective Value of Miankaleh Wetland Birds by CVM Method, Master's Thesis, Tarbiat Modarres University .154 p. (In Persian)
20. Pajoujan, J. Falihi N. 2005, Economic valuation of recreational services of environmental resources: Anzali lagoon, Economic research. (In Persian)
21. Abbaspour, M. 2009, Economic valuation of market functions of environmental resources of Lake Erjan-Perishan with emphasis on aquatic species. Environmental Science and Technology, Volume 15, Number 1.(In Persian)
22. Venkatachalam, L., 2003. The contingent valuation method: a review, Environmental Impact Assessment Review. 24: 89-124.