تعداد نشریات | 50 |
تعداد شمارهها | 2,232 |
تعداد مقالات | 20,476 |
تعداد مشاهده مقاله | 25,294,656 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 22,946,679 |
فرایند معناپردازی در مجموعه ارک علیشاه تبریز با تحلیلی بر دادههای تاریخی | ||
تاریخ و تمدن اسلامی | ||
دوره 16، شماره 3 - شماره پیاپی 33، اسفند 1399، صفحه 93-127 اصل مقاله (1.07 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jhcin.2021.17223 | ||
نویسندگان | ||
فرزاد فیضی 1؛ حبیب شهبازی شیران2؛ کریم حاجی زاده3 | ||
1دانشجوی دکتری باستانشناسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران | ||
2استادیار گروه آموزشی باستانشناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران | ||
3دانشیار گروه آموزشی باستانشناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران | ||
چکیده | ||
بسیاری از مفاهیم و معناهای فرهنگی ـ اجتماعی و گاه سیاسیِ موجود در بناهای تاریخی پس از آفرینش آثار و در فرایند ارتباط مخاطبان با آن آثار شکلگرفته، تأثیر خود را نهاده و در بیشتر موارد پنهان ماندهاست. این مقاله به روش تحلیل گفتمانی، فرایند معناپردازی در ارک/ارگ علیشاه تبریز را در دوره های گوناگون کاویده و به این پرسش پرداخته که چگونه با تغییر در بافت پیرامونی و عناصر مجموعه، معناهای ارک دچار تغییر شدهاست. مجموعه علیشاه در زمان ایلخانی بازنمودی از ارکان اصلی حکومت شامل قدرت سیاسی (کاخها)، قدرت مذهبی (مسجد جامع بزرگ و خانقاه)، قدرت اقتصادی (راسته اصلی بازار) بوده و در دوره تیموری میزان نشانگی آن با سایر آثار معماری (مجموعه مظفریه و مجموعه صاحب آباد) تعدیل و تقسیم شدهاست. در دوره صفوی ارک با دگرگونی در بافت اولیه و عناصر معماری، بازنمودی مجازی از قدرت نظامی، در دوره قاجار و همزمان با افزایش حس مکان نمادی از مجاهدتهای ملی و در دوره پهلوی مظهری از ترکیب سنت و مدرنیته بودهاست. ارک در دوران پس از انقلاب اسلامی علاوه بر بازبافتگردانی (ساخت مصلی بزرگ به جای مسجد نخستین ایلخانی در محوطه شمالی ارک) کارکرد موزهای و گردشگری پیدا کردهاست. | ||
کلیدواژهها | ||
ارک/ ارگ علیشاه؛ معناپردازی؛ نشانهشناسی؛ متن؛ بافت؛ بازنمود | ||
مراجع | ||
آجرلو، بهرام، «معماری ایلخانی آذربایجان: پژوهشی در ارک تبریز»، پایاننامه کارشناسی ارشد باستانشناسی، دانشگاه تهران، 1380ش. آجرلو، بهرام، و علی نعمتی بابایلو، «حذف هویت قاجاری ارک علیشاه تبریز با مرمت به شیوه پاکسازی سبکی»، باغ نظر، سال 10، شماره 27، دی 1392. آرترنبول، استیون، مغولها، ترجمه محمد آقاجری، تهران، انتشارات سبزان، 1396ش. ابنبطوطه، سفرنامه بطوطه، ترجمه محمدعلی موحد، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1359ش. احمدی، بابک، ساختار و تأویل متن، تهران، نشر مرکز، 1381ش. اعتمادالسلطنه، محمدحسن خان، مراه البلدان، به کوشش عبدالحسین نوایی و میرهاشم محدث، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1367ش. اوژن فلاندن، سفرنامه اوژن فلاندن، ترجمه حسین نورصادقی، چاپ سوم، تهران، انتشارات اشراقی، 1356ش. اولیا چلبی، سیاحت نامه، ترجمه و تلخیص حاج حسین نخجوانی، تبریز، نشر شفق، 1338ش. ایروین، روبرت، هنر اسلامی، ترجمه رویا آزادفر، تهران، سوره مهر، 1389ش. بانی مسعود، امیر، «باغ صاحب آباد تبریز»، باغ نظر، سال دوم، شماره 4، اسفند 1384. بریون، مارسل، منم تیمور جهانگشا، ترجمه ذبیحالله منصوری، تهران، کتابخانه مستوفی، 1374ش. بلالیاسکویی، آزیتا و دیگران، «طرح فرضی ربع و شهرستان رشیدی»، صفه، دوره 20، شماره 50، بهار و تابستان 1389. پورحسین خونیق، ابراهیم، تبریز به روایت تصویر، تبریز، نشر اختر، 1384ش. تاورنیه، ژان باتیست، سفرنامه تاورنیه، ترجمه حمید ارباب شیرانی، تهران، نشر نیلوفر، 1389ش. ترکمان فراهی، اسکندر بیگ منشی، تاریخ عالم آرای عباسی، چاپ 2، تهران، نشر طلوع، 1364ش. جکسن، ویلیامز، سفرنامه جکسن، ترجمه منوچهر امیری و فریدون بدره ای، ، تهران، نشر خوارزمی، 1369ش. جنابدی، میرزابیگ بن حسن، روضه الصفویه، بهکوشش غلامرضا طباطبایی مجد، تهران، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، 1378ش. جی دوری، کارل، هنر اسلامی، ترجمه رضا بصیری، تهران، نشر فرهنگسرا، 1363ش. چندلر، دانیل، مبانی نشانهشناسی، ترجمه مهدی پارسا، تهران، سوره مهر، 1397ش. خلیلی، نسیم، مغولان روایتی دیگر، تهران، نشر نقد افکار، 1396ش. خواندمیر، حبیب السیر فی تاریخ افراد البشر، بهکوشش سید محمد دبیر سیاقی و جلالالدین همایی، تهران، نشر خیام، 1380ش. دیباج، اسماعیل، راهنمای آثار تاریخی آذربایجان، تبریز، نشر شفق، 1343ش. دیولافوا، مادام، سفرنامه دیولافوا، ترجمه همایون فرهوشی، تهران، خیام، 1361ش. ذکاء، یحیی، زمینلرزههای تبریز، تهران، نشر کاویان، 1359ش. همو، «تبریز»، در شهرهای ایران، ج 3، بهکوشش محمد یوسف کیانی، تهران، انتشارات جهاد دانشگاهی، 1368ش. ساسانی، فرهاد، معناکاوی: به سوی نشانهشناسی اجتماعی، تهران، نشر علم، 1389ش. همو، «معناشناسی گفتمانی»، مجموعه مقالات اولین هماندیشی نشانهشناسی هنر، به کوشش سجودی، فرزان، تهران، فرهنگستان هنر، 1397ش. سجودی، فرزان، نشانهشناسی کاربردی، چاپ ششم، تهران، نشر علم، 1398ش. سلمانی، علی، و حمیدرضا چتر بحر، «روششناسی تطبیقی مطالعه هنر اسلامی (با تأکید بر نمونه محراب)»، پژوهشهای باستانشناسی، دوره 6، شماره 11، پاییز 1395. شاردن، ژان، سفرنامه ژان شاردن، ترجمه محمود عباسی، تهران، امیرکبیر، 1335ش. شکارینیری، جواد، «یافتههایی از طرح شنب غازان، پدیده شهری عصر ایلخانی به نام ابواب البر»، نشریه هنرهای زیبا، شماره 24، زمستان 1384. شولتز، کریستیان نوربری، معنا در معماری غرب، ترجمه مهرداد قیومی بیدهنی، تهران، انتشارات فرهنگستان هنر، 1387ش. شیرازی، علی اصغر، یونسی مبلاد، «تأثیر ملیگرایی بر معماری بناهای حکومتی دوره پهلوی اول»، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، دوره اول، شماره چهارم، تابستان 1390. ضمیران، محمد، درآمدی بر نشانهشناسی هنر، تهران، نشر قصه، 1382ش. عمرانی، بهروز، و محمد امینیان، «گمانهزنی در میدان صاحبآباد و مجموعه حسن پادشاه»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، دوره دوم، شماره 50، پاییز 1386. فصیح خوافی، مجمل فصیحی، ترجمه و تصحیح سید محسن ناجی نصرآبادی، تهران، اساطیر، 1386ش. فضلالله همدانی، خواجه رشیدالدین، وقف نامه ربع رشیدی، به کوشش ایرج افشار و مجتبی مینوی، تهران، انتشارات آثار ملی، 1356ش. همو، جامع التواریخ، به کوشش بهمن کریمی، تهران، اقبال، 1362ش. کارری، جملی، سفرنامه کارری، ترجمه عباس نخجوانی و عبدالعلی کارنگ، تبریز، اداره کل فرهنگ و هنر آذربایجان شرقی، 1348ش. کربلاییتبریزی، حافظحسین، روضاتالجنان و جناتالجنان، تبریز، ستوده، 1383ش. کسروی، احمد، تاریخ مشروطه، تهران، نگاه، 1398ش. همو، تاریخ هجدهساله آذربایجان، تهران، امیرکبیر، 1384ش. کلاویخو، سفرنامه کلاویخو، ترجمه مسعود رجب نیا، چاپ سوم، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، 1374ش. کنتارینی، باربارو؛ زنو و دالساندری، آنجوللو، سفرنامه ونیزیان در ایران، ترجمه منوچهر امیری، تهران، خوارزمی، 1381ش. گلمبک، لیزا، و دونالد ویلبر، معماری تیموری در ایران و توران، ترجمه کرامت الله افسر و محمد یوسف کیانی، تهران، سازمان میراث فرهنگی، 1374ش. گودرزی، حسین، «کارکرد هویت بخش مذهب شیعه در دوره صفویه»، فصلنامه مطالعات ملی، سال نهم، شماره چهارم، زمستان 1387. متولی حقیقی، یوسف، «شنب غازان راهگشای ایجاد ربع رشیدی»، پژوهشنامه تاریخ، شماره 3، تابستان 1385. محمدی، عرفان، ریاحی، پیام، نشانهشناسی در معماری، چاپ اول، تهران، جهاد دانشگاهی، 1397ش. مرادی، امین، موسوی حاجی، رسول، عمرانی، بهروز، «بازشناسی فرم معماری آرامگاه غازان در مجموعه ابواب البری غازانیه و نقش آن در روند تحولات شهرسازی ایرانی»، باغ نظر، 13 (42)، 1395ش. مستوفی، حمدالله، نزهه القلوب، به کوشش محمد دبیر سیاقی، چاپ اول، تهران، طهوی، 1336ش. مشکور، محمدجواد، تاریخ تبریز تا پایان قرن نهم هجری، تهران، سلسله انتشارات انجمن آثار ملی، 1352ش. مطراقچی، نصوح، بیان منازل، ترجمه و تعلیق رحیم رئیسنیا، چاپ اول، تهران، سازمان میراث فرهنگی کشور، 1379ش. ملکوتی، مسلم، مسجد مسجد شد، قم، کتابخانه دانشگاه قرآن و حدیث، 1364ش. منصوری، سیدامیر، و بهرام آجرلو، «بازشناسی ارک علیشاه تبریز و کاربرد اصلی آن»، هنرهای زیبا، سال 16، شماره 16، زمستان 1382. موسوی، سیدرضی، درآمدی بر روششناسی هنر اسلامی، قم، مدرسه اسلامی هنر، 1396ش. میرزا محمدتقی لسان الملک سپهر، ناسخ التواریخ: تاریخ قاجاریه، تهران، امیرکبیر، 1337ش. میرجعفری، حسین، تاریخ تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایران در دوره تیموریان و ترکمنان، اصفهان، دانشگاه اصفهان، 1395ش. ویلبر، دونالد، معماری اسلامی ایران در دوره ایلخانان، ترجمه عبدالله فریار، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1365ش. هیلنبراند، روبرت، معماری اسلامی، ترجمۀ باقر آیتاللهزاده شیرازی، تهران، انتشارات روزنه، 1391ش. Eco, Umberto, A Theory of Semiotics. Bloomington, London: Macmillan, 1979.
Fisher, Philip, Making and Effacing Art: Modern American Art in a Culture of Museums, Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 1991.
Johansen J. Dines & Larsen S. Eric, Signs in Use. An introduction to semiotics, trans by D.L. Gorlee & G. Irons, London, Routledge, 2002.
Pope, A.U. Persian Architecture, Shiraz, Pahlavi University Press, 1969.
Qiyasi, C. Memar Xaca Alishah Tabrizi: Dovru & Yaradiciligi, Baku, 1997.
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 660 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 354 |