تعداد نشریات | 50 |
تعداد شمارهها | 2,232 |
تعداد مقالات | 20,475 |
تعداد مشاهده مقاله | 25,233,771 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 22,867,657 |
بهلول حاکم ری در دوره هارون الرشید:پژوهشی برپایه سکه ضربِ شده در محمدیه (173ﻫ) | ||
تاریخ و تمدن اسلامی | ||
مقاله 1، دوره 17، شماره 2 - شماره پیاپی 35، شهریور 1400، صفحه 3-28 اصل مقاله (696.81 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jhcin.2021.18214 | ||
نویسندگان | ||
محمد جعفر اشکواری 1؛ سید علی علوی نیا ابرقویی2 | ||
1استادیار گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران | ||
2پژوهشگر تاریخ و سکه، تهران، ایران | ||
چکیده | ||
این مقاله این پرسش را پی گرفته که مراد از بهلولِ منقوش بر سکه ضربِ محمدیه (ری) در سال 173ﻫ کیست/ چیست؟ نام یا لقب فردی مشخص است یا عبارتی در تائید عیار و کیفیت سکه؟ برای دستیابی به پاسخ سکههای ضرب محمدیه در سالهای 170 تا 173ﻫ با دادههای منابع مکتوب مقایسه و بررسی گردید. بنابر یافتههای این پژوهش، بهلولِ منقوش بر سکه محمدیه ضرب 173ﻫ همان بهلول مشهور روزگار عباسیان یعنی ابووُهیب بن عمرو بن مغیره است. بهلول همزمان با سلطه برمکیان بر دستگاه خلافت عباسی در دوره هارون، مدتی از سوی یحیی برمکی اداره محمدیه (ری) را در اختیار داشت. گرایش به تشیع و احتمالا نگرانیهای خلیفه سبب شد تا بهلول مدت زیادی در منصب اداری نباشد و در ادامه برای در امان ماندن از گزندهای احتمالیِ خلیفه، خود را به جنون زد و سالهای پایانی عمر خود را در کوفه سپری کرد. | ||
کلیدواژهها | ||
بهلول؛ سکه بهلول؛ محمدیه/ ری؛ هارونالرشید؛ یحیی بن خالد برمکی | ||
مراجع | ||
ابن اثیر، عزالدین ابوالحسن، الکامل فی التاریخ، بیروت، دارصادر-داربیروت، 1385ﻫ/ 1965م. ابن جوزی، ابوالفرج عبدالرحمن بن علی بن محمد، المنتظم فی التاریخ الامم و الملوک، بهکوشش محمدعبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1412ﻫ/1992م. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی بن محمد، تعجیل المنفعه بزوائد رجال الائمه الاربعه، بهکوشش الدکتور اکرام الله امداد الحق، بیروت، دارالبشائر الاسلامیه، 1416ﻫ/1996م. ابن خلدون، عبدالرحمان، مقدمه،بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۱ﻫ/ ۱۹۸۱م. ابن خلکان، شمس الدین احمد بن محمد، وفیات الاعیان و انباء ابناء الزمان، بهکوشش احسان عباس، بیروت، لبنان، دارالثقافه، 1970م. ابن طباطبا، محمد بن علی بن طباطبا، الفخری فی آداب السلطانیه، بهکوشش عبدالقادر محمد مایو، بیروت، دارالقلم العربی، 1418ﻫ/1997م. ابن عبدربه، العقد الفرید، بهکوشش عبدالحمید ترحینی، بیروت، لبنان، دارالکتب العلمیه، 1407ﻫ/1987م. ابن قتیبه دینوری، ابومحمد عبدالله بن مسلم، عیون الاخبار، بیروت، بی تا. ابن منظور، لسان العرب، چاپ علی شیری، بیروت، لبنان، داراحیاء التراث العربی، 1412ﻫ/1992م. اکبری، امیر، «برامکه و عوامل نزاع دیوانسالاران ایرانی و عرب در عهد هارون عباسی»، پژوهشنامه تاریخ، شماره 7، تابستان 1386ش. امین، محسن، اعیان الشیعة، چاپ حسن امین، بیروت، دارالتعارف، 1403ﻫ/1983م. آذرنوش، آذرتاش، «بهلول»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، 1383ش. بامطرف، محمد عبدالقادر، کتاب الجامع، بغداد، دارالرشید للنشر، 1400ﻫ. بستانی، فؤاد افرام، فرهنگ ابجدی عربی- فارسی: ترجمه المنجد الابجدی، ترجمه رضا مهیار، تهران، اسلامی، 1370ش. بلاذری، احمد بن یحیی، فتوح البلدان، بیروت، دار و مکتبه الهلال، 1988م. بیهقی، ابوالفضل، تاریخ بیهقی، بهکوشش خلیل خطیب رهبر، تهران، مهتاب، 1374ش. تاریخ سیستان، محقق ملک الشعراء بهار، تهران، پدیده خاور، 1366ش. ترابی طباطبایی، سید جمال و منصوره وثیق، سکههای اسلامی از آغاز تا حمله مغول، تهران، انتشارات مهد آزاد، 1373ش. جاحظ، عمرو بن بحر، البیانوالتبیین، بهکوشش عبدالسلام محمد هارون، قاهره، مکتبه الخانجی، 1418ﻫ. جر، خلیل، فرهنگ عربی به فارسی، ترجمه حمید طبیبیان، تهران، امیرکبیر، 1363ش. جعفریان، رسول، تاریخ گسترش تشیع در ری، ری، آستان مقدس حضرت عبدالعظیم، 1371ش. جهشیاری، ابوعبدالله محمد بن عبدوس، الوزراء و الکتاب، بیروت، دارالفکرالحدیث، 1408ﻫ/1998م. حلی، احمد بن فهل، عدهالداعیو نجاح الساعی، بهکوشش احمد موحدی قمی، بیروت، دارالکتاب الاسلامی، ط الاولی، 1407ﻫ/1987م. خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، بیروت-لبنان، درالکتب العلمیه، 1417ﻫ/1997م. خلیفة بن خیاط، أبوعمرو خلیفةبن خیاط الشیبانی العصفری، تاریخ خلیفه، بهکوشش فواز، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1415ﻫ/1995م. دهخدا، علی اکبر، لغت نامه، تهران، موسسه لغت نامه دهخدا، 1377ش. دیلمی، حسن بن محمد، علام الدین فی صفات المومنین، بیروت، موسسه آلالبیت لاحیاء التراث، 1409ﻫ . رامپوری، غیاث الدین محمد بن جلال، غیاث اللغات، بهکوشش محمد دبیرسیاقی، تهران، کانون معرفت، بی تا. رباح، اسحاق محمد، تطور النقود الاسلامیه حتی نهایه عهد الخلافه العباسیه، عمان، دارکنوز المعرفه، 2008م. رضائی باغ بیدی، حسن، سکههای ایران در دوره اسلامی از آغاز تا برآمدن سلجوقیان، تهران، سمت، 1393ش. زامباور، ادوارد فون، معجم الانساب و الاسرات الحاکمه فی التاریخ الاسلامی، اخرجه زکی محمدحسن بک و حسن احمد محمود، بیروت-لبنان، دارالرائد العربی، 1400ﻫ/1980م. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، بیروت، دارالعلم الملایین، ط الثامنه، 1989م. سجادی، صادق، «برمکیان»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دایرةالمعارف اسلامی، 1386ش. سرافراز، علی اکبر و فریدون آورزمانی، سکههای ایران از آغاز تا دوران زندیه، تهران، سمت، 1391ش. شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیه و الشوارد، قم، مکتبه آیه الله العظمی المرعشی (ره)، 1403ﻫ . شمس اشراق، عبدالرزاق، سکههای نقرهای خلافت اسلامی، اصفهان، انتشارات استاک، 1389ش. شوشتری، نورالله، مجالس المؤمنین، تهران، کتابفروشی اسلامیه، 1377ش. صفدی، خلیلبن ایبک، الوافی بالوفیات، بهکوشش ژاکلین سوبله و علی عمارة، ویسبادن 1402ﻫ/1982م. صوری، سدیدالدین علی ابن طاهر، قضاءحقوقالمومنین، بهکوشش حامدالخفاف، بیروت، موسسه آلالبیت لاحیا التراث، ط الثانی، 1410ﻫ/1990م. طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، بهکوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، 1387ﻫ/1967م. طوسی، محمد بن حسن، رجال، قم، جامعه مدرسین، 1415ﻫ . عقیلی، عبدالله، دارالضربهای ایران در دورهٔ اسلامی، تهران، بنیاد موقوفات محمود افشار یزدی، 1377ش. فراهیدی ازدی، خلیل بن احمد، کتاب العین مرتباً علی حروف المعجم، بهکوشش عبدالحمید هنداوی، بیروت، لبنان، دارالکتب العلمیه، 1424ﻫ/2003م. فهمی محمد، عبدالرحمن، النقود العربیه ماضیها و حاضرها، قاهره، المکتبه الثقافه، 1964م. قدامه بن جعفر (کاتب بغدادی)، ابی الفرج، الخراج و صناعه الکتابه، محقق محمدحسین زبیدی، بغداد، دارالرشید، 1981م. القزاز، السیده وداد، «الدرهم العباسی فی زمن الخلیفتین المهدی و الهادی»، سومر، الجزء 1 و 2، المجلد العشرون، 1964م. همو، «الدرهم العباسی فی زمن الخلیفه هرون الرشید»، سومر، الجزء 1 و 2، المجلد الحادی و العشرون، 1965م. قزوینی، زکریا بن محمد، آثار البلاد و اخبار البلاد، ترجمه میرزا جهانگیر قاجار، تهران، امیرکبیر، 1373ش. قلقشندی، احمد، صبح الأعشی فی صناعة الإنشاء، قاهره، وزاره الثقافه و الارشادالقومی، ۱۳۸۳ﻫ . گردیزی، عبدالحی، زین الاخبار، به کوشش عبدالحی حبیبی، تهران، دنیای کتاب، چ اول، 1363ش. لسترنج، گای، جغرافیای تاریخی سرزمینهای خلافت شرقی، ترجمه محمود عرفان، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1337ش. مالکی، عبدالله بن محمد، ریاض النفوس فی طبقات علماء القیروان و أفریقیة و زهادهم و نساکهم و سیر من أخبارهم و فضائلهم و أوصافهم، بیروت، دارالغرب اسلامی، 1414ﻫ . مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، جزء 11، قم، احیاء الکتب الاسلامیه، 1430ﻫ . مجمل التواریخ و القصص، بهکوشش ملک الشعراء بهار، تهران، کلاله خاور، بی تا. مدرس تبریزی، محمدعلی، رَیحانَةُ الاَدَب فی تَراجِمِ المَعروفینَ بالکُنیةِ اَوِ اللّقَب یا کنی و القاب، تهران، انتشارات خیام، 1369ش. مستوفی، حمداللهبن ابیبکر، تاریخ گزیده، چاپ عبدالحسین نوائی، تهران، امیرکبیر، 1362ش. مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، بهکوشش اسعد داغر، قم، دار الهجر، 1409ﻫ . مقریزی، تقی الدین احمد بن علی، شذورالعقود فی ذکر المنقود، بخط یوسف الملاح سبط الحنفی، مکتبة جامعة الریاض، الرقم 4 ر 332. منجم، اسحاق بن حسین، اکام المرجان، محقق فهمی سعد، بیروت، عالم الکتب، 1408ﻫ . منفرد، افسانه «بهلول»، دانشنامه جهان اسلام، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، تهران، بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، 1386ش. همو، «برمکیان»، دانشنامه جهان اسلام، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، تهران، بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، 1386ش. نقشبندی، ناصر، الدینار الاسلامی فی المتحف العراقی، بغداد، دارالوثاق، 1372ﻫ/1953م. نیبور، کارستن، رحلة الی شبه جزیرة العربیة و الی بلاد أخری مجاوره لها، ترجمه عبیر المنذر، بیروت، انتشارات العربی، 2007م. نیشابوری، ابوالقاسم حسن بن محمد، عقلاء المجانین، بهکوشش عمر الاسعد، بیروت، دارالنفائس، 1407ﻫ/ 1987م. الوشاء، ابوطیب محمد بن احمد بن اسحاق، کتاب الفاضل فی صفه الادب الکامل، بهکوشش یحیی وهب الجبوری، بیروت-لبنان، دارالغرب الاسلامی، 1411ﻫ/ 1991م. یاقوت حموی، معجم البلدان، بیروت، دارصادر، 1995م. همو، المشترک وضعا و المفترق صقعا، بیروت، عالم الکتب، 1406ﻫ/ 1986م. هوف، دیتریش، «نظری اجمالی به پایتختهای ایران از آغاز تا ظهور اسلام»، در پایتختهای ایران، به کوشش محمدیوسف کیانی، تهران، سازمان میراث فرهنگی کشور، 1374ش. یعقوبی، احمد بن اسحاق، البلدان، بهکوشش محمدامین ضناوی، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1422ﻫ. Albume, Stephen, checklist of Islamic coins, third edition, Stephen album rare coins, November 2011. Bonner, Michael, “the mint of HĀRŪNĀBĀD and AL-HĀRŪNIYYA”, American Journal of Numismatics, Vol. 1 (1989), pp. 171-193. Meier, Ernst, “Die Werthbezeichnungen auf muhammedanischen Münzen”, ZDMG, Vol. 18, No. 4, 1864. Marzolph, Ulrich, “BOHLŪL, ABŪ WOHAYB,” Encyclopaedia Iranica, IV/3, pp. 319-320, https://iranicaonline.org/articles/bohlul-abu-wohayb-b. Miles, George, the numismatic history of Rayy, New York, the American numismatic society, 1938. Nikitin, Basil, “Bahlul”, EI2, Leiden, E. J. Brill, 1986. Nutzel, Heinrich, Katalog der orientalischen Münzen, Berlin, W. Spemann, 1902. Sourdel, Dominique, “Al-Baramika”, EI2, Leiden, E. J. Brill, 1986. http://db.stevealbum.com/php/lot_auc.php?sale=35&lot=926
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 488 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 327 |