تعداد نشریات | 50 |
تعداد شمارهها | 2,232 |
تعداد مقالات | 20,475 |
تعداد مشاهده مقاله | 25,223,665 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 22,853,428 |
داستان بهمثابه متنی انتقادی در عهد ناصری مطالعه موردی: داستان «یوسف شاه یا ستارگان فریبخورده» اثر آخوندزاده | ||
تاریخ و تمدن اسلامی | ||
مقاله 5، دوره 17، شماره 2 - شماره پیاپی 35، شهریور 1400، صفحه 109-139 اصل مقاله (468.81 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jhcin.2021.18218 | ||
نویسنده | ||
حسین بیاتلو | ||
استادیار گروه تاریخ اجتماعی، بنیاد دایرة المعارف اسلامی، تهران، ایران | ||
چکیده | ||
یکی از وجوه بارز دوره قاجاریه (1193 – 1344ﻫ) شکل گیری متونی است که از آنها با عنوان متون انتقادی یاد میشود. انواع متنوع اینگونه از آثار که تحت تأثیرتحولات سیاسی و اجتماعی این دوره شکل گرفت و بالید، حاوی دیدگاه های اصلاح گران های اند که مؤلفانشان برای بهبود اوضاع سیاسی و اجتماعی ارائه کردهاند. این گونه از آثار در قالب هایی مانند سیاست نامه ها، رسائل مشروطه، آثار روشنفکران و علما، مکتوبات خیالی و نمایشنامه ها قابل تفکیک و دسته بندی است. دسته اخیر یعنی نمایشنامهها بهعنوان ژانری نوین که در آنها در قالبی نمایشی به انتقادات بعضا تندی از اوضاع نابسامان دوره ناصری و قاجاریه میشد، شایسته بررسی و پژوهش است. از جمله کسانی که بهعنوان پیشگام در نگارش چنین آثاری شناخته میشوند، میرزا فتحعلی آخوندزاده است که در تمثیلات انتقادات متنوعی را بر دوره ناصری وارد ساخته است. داستان یوسف شاه یا ستارگان فریب خورده یکی از داستانهای مهم آخوندزاده است که جنبه انتقادی فراوانی دارد و میتوان از خلال آن جنبه های اصلاحگرایانه اندیشه او را دریافت. در نوشتار حاضر، نگارنده سعی دارد تا این داستان را به مثابه متنی انتقادی بررسی کند. یافته های تحقیق حاکی از آن است که این داستان را میتوان به نوعی عصاره نقد و انتقاد سیاسی و اجتماعی آخوندزاده از اوضاع نابسامان عصر ناصری قلمداد کرد که در دیگر آثار او نیز قابل مشاهده است. | ||
کلیدواژهها | ||
آخوندزاده؛ ستارگان فریبخورده؛ عهد ناصری؛ قاجاریه؛ متون انتقادی؛ نقد/کریتیکا | ||
مراجع | ||
آجدانی، لطفالله، اندیشههای سیاسی در عصر مشروطیت ایران، تهران، نشر علم، 1391ش. همو، روشنفکران ایران در عصر مشروطیت، تهران، اختران، 1385ش. آخوندزاده، میرزا فتحعلی، الفبای جدید و مکتوبات، بهکوشش حمید محمدزاده، تبریز، احیاء، 1357ش. همو، تمثیلات، ترجمه محمد جعفر قراجه داغی، تهران، خوارزمی، 1356ش. همو، مقالات، بهکوشش م. ب. مومنی، تهران، آوا، 1351ش. همو، مکتوبات سیاسی و ملحقات آن (آثار سیاسی و اجتماعی و فلسفی)، بهکوشش حمید محمدزاده و حمید آراسلی، بادکوبه، فرهنگستان علوم آذربایجان، 1961م. آدمیت، فریدون، امیرکبیر و ایران، تهران، خوارزمی، 1362ش. همو، اندیشههای میرزا فتحعلی آخوندزاده، تهران، خوارزمی، 1349ش. همو، اندیشه ترقی و حکومت قانون عصر سپهسالار، تهران، شرکت سهامی انتشارات خوارزمی، 1356ش. آرینپور، یحیی، از صبا تا نیما، تهران، شرکت سهامی کتابهای جیبی، 1350ش. آژند، یعقوب، نمایشنامهنویسی در ایران، تهران، نشر نی، 1373ش. آشفته، رضا، سرگذشت نمایش در ایران، تهران، افق، 1391ش. آقاحسینی، علیرضا، «چالش و پاسخ در دوره قاجاریه: اعزام دانشجو به خارج با تکیه بر مورد فرانسه»، تاریخ روابط خارجی، شماره 32، 1386. آقانجفی قوچانی، سیاحت شرق، یا زندگینامه آقانجفی قوچانی، تصحیح ر. ع. شاکری، تهران، امیرکبیر، 1362ش. احمدزاده، محمد، «بسترهای تحدید و توسعه امنیت اجتماعی در ایران عصر قاجاریه (با تأکید بر آسیبشناسی نهادهای امنیتساز)»، فصلنامه مطالعات تاریخ انتظامی، سال اول، شماره اول، تابستان 1393. اسکندربیک ترکمان، تاریخ عالم آرای عباسی، چاپ ایرج افشار، تهران، امیرکبیر، 1350ش. اسکویی، مصطفی، سیری در تاریخ تئاتر ایران، تهران، آناهیتا، 1378ش. اصیل، حجتالله، زندگی و اندیشههای میرزا ملکمخان، تهران، نی، 1376ش. اعتضادالسلطنه، علیقلی میرزا، اکسیرالتواریخ: تاریخ قاجاریه از آغاز تا 1295ق، به اهتمام جمشید کیانفر، تهران، ویسمن، 1370ش. اعتمادالسلطنه، محمد حسنخان، روزنامه خاطرات، چاپ ایرج افشار، تهران، امیرکبیر، 1379ش. اورسل، ارنست، سفرنامه قفقاز و ایران، ترجمه علی اصغر سعیدی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1382ش. باغدار دلگشا، علی و ناظمیانفرد، علی، «بررسی جامعهشناختی گفتگوهای خیالی در مطبوعات عصر قاجار»، پژوهشهای تاریخی معاونت پژوهش و فناوری دانشگاه اصفهان، سال پنجاهوسوم، دوره جدید، سال نهم، شماره سوم (پیاپی35)، پاییز 1396. باغدار دلگشا، علی، مکتوبات خیالی اسنادی از گفتمان سیاسی عصر مشروطه، تهران، روشنگران و مطالعات زنان، 1396. بروگش، هینریش، سفرنامه ایلچی پروس (آلمان) در ایران، سفری به دربار سلطان صاحبقران، ترجمه مهندس کردبچه، تهران، اطلاعات، 1367ش. بزرگمهر، شیرین،تأثیرترجمه متون نمایشی بر تئاتر ایران، تهران، تبیان، 1379ش. بکتاش، مایل، «تاریخ نمایش در ایران»، سینما تئاتر، شماره 9، 1374. پارسینژاد، ایرج، روشنگران ایرانی و نقد ادبی، تهران، نشر سخن، 1380ش. پولاک، یاکوب ادوارد، سفرنامه پولاک «ایران و ایرانیان»، ترجمه کیکاووس جهانداری، تهران، شرکت سهامی انتشارات خوارزمی، 1361ش. تلگرفات عصر سپهسالار (خط تبریز 1295-96)، چاپ محمود طاهر احمدی، تهران، سازمان اسناد ملی ایران، 1370ش. جنتی عطایی، ابوالقاسم، بنیاد نمایش در ایران، تهران، ابنسینا، 1333ش. حائری، عبدالهادی، تششیع و مشروطیت در ایران و نقش ایرانیان مقیم عراق، تهران، امیرکبیر، 1360ش. حسینی، مهدی، «بنیانهای مدرنیسم در ایران»، کتاب ماه هنر، شماره 90 و 89، 1384. دالمانی، هانری رنه، از خراسان تا بختیاری، ترجمه غلامرضا سمیعی، تهران، نشر طاوس، 1378ش. دروویل، گاسپار، سفر در ایران، ترجمه منوچهر اعتمادفر، تهران، شباویز، 1379ش. دنبلی، عبدالرزاق، ماثر سلطانیه، بهکوشش غلامحسین صدری افشار، تهران، ابنسینا، 1351ش. دهباشی، علی، یاد سید محمدعلی جمالزاده، تهران، ثالث، 1377ش. دیانی، احسان، نادری، بهناز و آقازاده مسرور، سیاوش، «پژوهشی در باب ریشههای واقعگرایی سده نوزدهم روسیه در نمایشنامههای میرزا فتحعلی آخوندزاده»، فصلنامه تخصصی تئاتر، شماره 58، بهار 1394. ذیلابی، نگار، «رعیت»، در دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرهالمعارف اسلامی، 1394ش. رادی، اکبر، «سایهروشن یک چهره»، مس، مجموعه مقالات در ادبیات و هنر، بهکوشش محمد محمدعلی، تهران، باستان، 1366ش. رازی، فریده، نقالی و روحوضی، تهران، مرکز، 1390ش. راسخ، محمد و بخشیزاده، فاطمه، «پیشزمینه مفهوم قانون در عصر مشروطه: از مالکالرقابی تا تنظیمات»، مجله حقوقی دادگستری، شماره 83، پاییز 1392. رجبلو، علی، دولت مطلقه نوگرا در ایران، تهران، پژوهشکده تاریخ اسلام، 1396ش. رحمانیان، داریوش و حاتمی، زهرا، «سحر و جادو، طلسم و تعویذ و دنیای زنان در عصر قاجار»، جستارهای تاریخی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال سوم، شماره دوم، پاییز و زمستان 1391. رسایل مشروطیت (18رساله و لایحه درباره مشروطیت)، بهکوشش غلامحسین زرگرینژاد، تهران، کویر، 1374ش. زرگرینژاد، غلامحسین، سیاستنامههای قاجاری، تهران، موسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی، 1380ش. ژوبر، پیرآمده، مسافرت به ارمنستان و ایران، ترجمه محمود مصاحب، تبریز، چهر، 1347ش. ژوکوف، ی.م، دانشنامه نقد ادبی، مسکو، ساوتسکایا انتسیکلوپدیا، 1978م. سحابی، عزتالله، مقدمهای بر تاریخ جنبش ملی ایران، تهران، شرکت سهامی انتشار، 1364ش. شهرامنیا، امیر مسعود، پارلمانتاریسم در ایران: بنیادهای فکری و زمینههای تاریخی در عصر مشروطیت، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1379ش. صفینیا، رضا، «میرزا فتحعلی آخوندزاده»، نشریه پیام نو، سال اول، شماره 5. فتوحی، محمود، «شکلگیری رئالیسم ایرانی»، کنفرانس بینالمللی جایگاه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه داکار بنگلادش، 1385ش. کاتوزیان، محمدعلی همایون، تضاد دولت و ملت در ایران، ترجمه علیرضا طیب، تهران، نشر نی، 1387ش. کاساکوفسکی، خاطرات کلنل کاساکوفسکی، ترجمه عباسقلی جلی، تهران، چاپخانه کاویان، 1344ش. کرزن، جورج ناتانیل، ایران و قضیه ایران، ترجمه غلامعلی وحید مازندرانی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1380ش. گوران، هیوا، کوششهای نافرجام (سیری در صد سال تئاتر ایران)، تهران، انتشارات آگاه، 1365ش. لایارد، سر اوستن هنری، سفرنامه لایارد یا ماجراهای اولیه در ایران، ترجمه مهراب امیری، تهران، انتشارات وحید، 1367ش. لطفی، نقی و باغدار دلگشا، علی، «مکالمات خیالی: وجه انتقادی نو در گفتمان مطبوعاتی دوره مشروطه»، پژوهشهای علوم تاریخی، دوره 7، شماره 2، پاییز و زمستان 1394. لعل شاطری، مصطفی، «تأثیر روابط خارجی در عصر ناصری بر هنر نمایش در ایران»، فصلنامه تاریخ روابط خارجی، سال شانزدهم، شماره62، بهار 1394. لوکاچ، گیورگ، پژوهشی در رئالیسم اروپایی، ترجمه اکبر افسری، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، 1373ش. ماساهارو، یوشیدا، سفرنامه یوشیدا ماساهارو نخستین فرستاده ژاپن به ایران در دوره قاجار 1297-98 ه.ق، ترجمه هاشم رجبزاده، با همکاری ی. نیئییا، مشهد، موسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی، 1273ش. محمدزاده، حمید، میرزافتحعلی آخوندزاده، الفبای جدید و مکتوبات، باکو، بینا، 1963م. ملکپور، جمشید، ادبیات نمایشی در ایران، تهران، توس، 1385ش. موسیپور بشلی، ابراهیم، دین زیسته و زندگی روزانه پژوهشی در فرهنگ دینی مردم عادی ایران از آغاز عصر صفوی تا پایان دوره قاجاری، تهران، پژوهشکده تاریخ اسلام، 1395ش. مؤمنی، باقر، ایران در آستانه انقلاب مشروطیت و ادبیات مشروطه، تهران، انتشارات شباهنگ، 1357ش. میرزا آقا تبریزی، چهار تیاتر و رساله اخلاقیه، بهکوشش حسین محمدزاده صدیق، تهران، نمایش، 1382ش. میرسکی، د.س، تاریخ ادبیات روسیه، ترجمه ابراهیم یونسی، تهران، امیرکبیر، 1354ش. هادی، جمشید، «آشنایی با میرزا فتحعلی آخوندزاده»، نشریه توسعه، دوازدهم تیرماه 1380. هارلند، ریچارد، درآمدی تاریخی بر نظریه ادبی از افلاتون تا بارت، ترجمه گروه ترجمه شیراز، تهران، نشر چشمه، 1385ش. Fattal, Diana, Russian Radical Criticism: The Socio-Political Significance of Belinsky, Chernishevsky and Dabrolyubov, MA. Thesis, McGill university, 1972. Fellows, Otis, "Moliere during the Aftermath of Enlightenment", Kentucky Romance Quarterly, vol14, 1967. Kia, Mehrdad, "Persian nationalism and the campaign for language purification", Middle Estern Studies, vol 34, 1998. Potter, Edithe, "Molieres Comic Artistry in L'etourdi", Kentucky Romance Quarterly, vol 20, 1973. Semple, Hilary, "Moliere and Restoration comedy", English studies in Africa, vol 18, 1975. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 635 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 330 |