تعداد نشریات | 50 |
تعداد شمارهها | 2,232 |
تعداد مقالات | 20,475 |
تعداد مشاهده مقاله | 25,230,200 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 22,862,579 |
سنجش از دور راهکاری نوین در تهیه نقشه های کاداستر محیط زیست کشور | |||||||||||||||||||||||
پایداری، توسعه و محیط زیست | |||||||||||||||||||||||
دوره 2، شماره 4 - شماره پیاپی 8، دی 1400، صفحه 1-18 اصل مقاله (883.35 K) | |||||||||||||||||||||||
نوع مقاله: مقاله مروری | |||||||||||||||||||||||
نویسندگان | |||||||||||||||||||||||
فهیمه زائری 1؛ سعید صادقیان2 | |||||||||||||||||||||||
1دانشجوی کارشناسی ارشد نقشه برداری گرایش سنجش از دور | |||||||||||||||||||||||
2دانشیار دانشکده مهندسی عمران، آب و محیط زیست دانشگاه شهید بهشتی | |||||||||||||||||||||||
چکیده | |||||||||||||||||||||||
زمینه و هدف: توسعه هدفمند و سازگار با محیط زیست زمینه ساز عمران و آبادانی جامعه با استفاده مناسب از ذخایر و منابع طبیعی مثل معادن، جنگل ها و دریاها را فراهم می کند و در حفظ و حراست از محیط زیست نیز کارا می باشد.امروزه مدیریت زمین با ثبت و نگهداری اطلاعات آن در سیستم کاداستر امکانپذیر است.کاداسترتمامی اطلاعات در حوزه های مختلف آبی، زراعی، ملکی، سیاسی، جغرافیایی، معادن و منابع طبیعی را شامل می شود.تهیه کاداستر در بخش های مختلف و جامع علاوه بر عمران و آبادانی جامعه می تواند از حقوق فردی و اجتماعی افراد حمایت کند . روش بررسی: برای تهیه نقشه های کاداستری می توان از فناوری نوین سنجش از دور وسیستم های اطلاعات جغرافیایی استفاده کرد. استفاده از فناوری پهپاد و تصاویر ماهوره ای با قدرت تفکیک بالا بسیارکارگشامی باشند.در این مقاله با استفاده از تصاویر ماهواره مادیس به بررسی مساحت آبی تالاب شادگان در چند سال اخیر پرداخته شده است. یافته ها: در کشورهای مختلف مانند سوئیس، دانمارک و لهستان با ایجاد کاداستر های موضوعی و جامع در حوزه های کشاورزی و دامداری، اقتصاد و املاک به نتایج خوبی در توسعه اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی دست پیداکردند. نتایج: حفاظت از منابع طبیعی درکنار پیشرفت جامعه یک اصل مهم محسوب می شود . در ایران نیز می توان با ایجادکاداسترهای موضوعی بخصوص در بخش محیط زیست به اقتصاد، عمران و آبادانی کشور کمک نمود. | |||||||||||||||||||||||
کلیدواژهها | |||||||||||||||||||||||
کاداستر؛ محیط زیست؛ حفاظت و حراست محیط زیست؛ مدیریت زمین؛ توسعه پایدار | |||||||||||||||||||||||
اصل مقاله | |||||||||||||||||||||||
مقاله مروری
پایداری، توسعه و محیط زیست، دوره دوم، شماره4، زمستان 1400، صص 1-18 سنجش از دور راهکاری نوین در تهیه نقشه های کاداستر محیط زیست کشور
فهیمه زائری[1] سعید صادقیان*[2] Sa_sadeghian@sbu.ac.ir
چکیده : زمینه و هدف: توسعه هدفمند و سازگار با محیط زیست زمینه ساز عمران و آبادانی جامعه با استفاده مناسب از ذخایر و منابع طبیعی مثل معادن، جنگل ها و دریاها را فراهم می کند و در حفظ و حراست از محیط زیست نیز کارا می باشد.امروزه مدیریت زمین با ثبت و نگهداری اطلاعات آن در سیستم کاداستر امکانپذیر است.کاداسترتمامی اطلاعات در حوزه های مختلف آبی، زراعی، ملکی، سیاسی، جغرافیایی، معادن و منابع طبیعی را شامل می شود.تهیه کاداستر در بخش های مختلف و جامع علاوه بر عمران و آبادانی جامعه می تواند از حقوق فردی و اجتماعی افراد حمایت کند . روش بررسی: برای تهیه نقشه های کاداستری می توان از فناوری نوین سنجش از دور وسیستم های اطلاعات جغرافیایی استفاده کرد. استفاده از فناوری پهپاد و تصاویر ماهوره ای با قدرت تفکیک بالا بسیارکارگشامی باشند.در این مقاله با استفاده از تصاویر ماهواره مادیس به بررسی مساحت آبی تالاب شادگان در چند سال اخیر پرداخته شده است. یافته ها: در کشورهای مختلف مانند سوئیس، دانمارک و لهستان با ایجاد کاداستر های موضوعی و جامع در حوزه های کشاورزی و دامداری، اقتصاد و املاک به نتایج خوبی در توسعه اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی دست پیداکردند. نتایج: حفاظت از منابع طبیعی درکنار پیشرفت جامعه یک اصل مهم محسوب می شود . در ایران نیز می توان با ایجادکاداسترهای موضوعی بخصوص در بخش محیط زیست به اقتصاد، عمران و آبادانی کشور کمک نمود. کلمات کلیدی: کاداستر ، محیط زیست ، حفاظت و حراست محیط زیست ، مدیریت زمین ، توسعه پایدار
Remote Sensing is a New Solution in Preparing the Country's Environmental Cadastral Maps
Fahimeh Zaeri[3] Saeid Sadeghian[4]* Sa_sadeghian@sbu.ac.ir
Abstract Background and Amin: Purposeful and environmentally friendly development paves the way for the development of society by proper use of natural resources and resources such as mines, forests and seas and is also effective in preserving and protecting the environment. Today, land management by registration and maintenance Its information is possible in the cadastral system. The cadastre includes all information in various fields of water, agriculture, property, politics, geography, mines and natural resources. Preparation of cadastre in different and comprehensive sections, in addition to the development of society, can support the individual and social rights of individuals. Methods: New remote sensing technology and GIS can be used to prepare cadastral maps. The use of UAV technology and satellite images with high resolution is very effective. In this article, using the Modis satellite images, the water area of Shadegan wetland in the last few years has been studied Findings: In different countries such as Switzerland, Denmark and Poland, by creating thematic and comprehensive cadastres in the fields of agriculture and animal husbandry, the economy and real estate have achieved good results in economic, cultural and social development. Results: The protection of natural resources is an important principle along with the development of society. In Iran, too, the country's economy, development and prosperity can be helped by creating thematic cadastres, especially in the environmental sector. Keywords: Cadastre, environment, environmental protection, land management, sustainable development
زمینه وهدف : سنجش از دور روشی مناسب با ایجاد کاداسترهای منابع طبیعی برای حفاظت از محیط زیست می باشد. هوا، خاک، آب،سرزمین، جنگل و دریا جزئی از زندگی بشر است.براساس تعریف دبیر کل یونسکو :"تعامل زندگی بشر و طبیعت و آنچه از روابط بین آنها ست اثراتی دو جانبه بر یکدیگر دارند".تغییرات در ساختار طبیعت می تواند شکوفائی و اثر بخشی آن را در بر داشته باشدو یا مخاطراتی از قبیل آلودگی های محیطی ، آبی ، خاکی را شامل شود. (۲۰) امروزه با استفاده نادرست از منابع طبیعی و زیر زمینی جهان درگیر آلودگی های زیستی ، افزایش گاز های گلخانه ای ، گرمایش زمین و ذوب یخ های قطبی شده است. این تغییرات بر روی کره زمین زندگی تمام جوامع بشری را در بر گرفته است. در سالیان گذشته با بررسی این عوامل و جلوگیری از تشدید مسائل با برگزاری جلسات و کنفرانس های مختلف سعی در تبیین قوانین و مقررات بین المللی برای حفاظت ازمحیط زیست شده است.در ۸ مارس ۱۹۶۸ اعلامیه مبارزه با آلودگی هوا تبیین و به دنبال آن در سال ۱۹۷۲ در کنفرانس استکلهم به حقوق میان بشر و محیط زیست پرداخته شد.حقوقی دوسویه برای حفاظت از محیط زیست و سلامت و ارتقای زندگی بشر که زمان کنونی و آینده را در برمیگیرد. با افزایش جمعیت در جوامع مختلف نیاز های آن از قبیل مسکن، خوراک و امکانات رفاهی نیز افزایش یافت و رابطی میان توسعه زندگی بشر واستفاده از محیط زیست شد. برای این منظورتعریف جدیدی بنام توسعه پایدار شکل گرفت که درسال ۱۹۸۷ کمیسیون سازمان ملل این رابطه بین توسعه و محیط زیست را اینگونه بیان نمود:" جوابگویی به نیاز های حال بشر و نسل آینده آن" و در ۱۵ سپتامبر۱۹۹۶ سندی بر مبنای حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی تنظیم گردید(۱۳)باتوجه به رشد جمعیت نیاز های رفاهی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی نیز افزایش می یابد ،که برای رفع آن نیاز بیش از پیش به زمین ،منابع طبیعی و زیر ساخت های رفاهی و اجتماعی به وجود می آید.توسعه پایدار ساختاری است که علاوه بر تامین نیاز های انسان از اراضی ومنابع آبی از حیات و زیست گیاهی و جانوری نیزحمایت می کند.(۲۰)مدیریت زمین شامل ایجاد مسکن ، زیرساخت های رفاهی، فرهنگی، اجتماعی، راهی و شهری است. حال آنکه این زمین می تواند بایر، کشاورزی و زمینهای اطراف و داخل شهر ها و مناطق مختلف باشد که برای توسعه و ساختار شهری و رفاهی و رفع نیاز ساکنین مناطق مورد استفاده قرار میگیرد. مدیریت زمین و توسعه پایدار در تعامل و مکمل یکدیگرند. زمین را می توان کالائی قلمداد کرد که با ایجاد کاروتولیدات جزئی از ملی و فردی تعریف می شود پس مدیریت مناسب و صحیح آن می تواند منجر به شکوفائی رفاهی ، اقتصادی ، فرهنگی و اجتماعی شود .مدیریت زمین رابطور کلی می توان اینگونه بیان کرد:
سیستم مدیریت زمین علاو ه بر تعریف و تضمین مالکیت و امنیت زمین از مالیات بر آن و منابع طبیعی نیز حمایت و حفاظت می کند.(۱۸) بدین ترتیب از زمین های زراعی و منابع طبیعی با یکپارچه سازی و اقتصادی کردن تولیدات و تعریف درست مدیریت و برنامه ریزی کلان می توان به بهره وری مناسب رسید.(۸) روش های بررسی: کاداستر: کاداستر سیستمی در برگیرنده تمام اطلاعات متعلق به زمین است این اطلاعات شامل مشخصات هندسی، ساختاری، کاربری، فنی و حقوقی است.قوانین ساختاری ایجادکننده کاداستر دارای لایه های مختلف اطلاعاتی مربوط به زمین، حقوق و وظایف صاحبان آن و جامعه می باشد قوانینی که وظایف و محدودیت های مختلف افراد جامعه نسبت بهم و نسبت به جامعه را شامل میشود.
سیستمی که وضعیت مالکیت و منطقه را از نظر اندازه، شکل، مساحت، محدوده و موقعیت آن را در نقشه ای با ثبت اطلاعات آن بیان می کند.
روابط بین زمین و مالکین بصورت ثبت اطلاعات حقیقی و حقوقی بر روی نقشه بصورت دقیق است.کاداستر را ترکیبی از اطلاعات مکانی و توصیفی بصورت نقشه های بزرگ مقیاس است که شامل اطلاعات شهری، زراعی، حقوقی، آبی، مالی، سیاسی، جغرافیایی و منابع طبیعی می باشد(۱۶). کارکردهای مختلف کاداستر : ۱-خدمات رسانی و مدیریت شهری: با توجه به گسترش شهرنشینی زیر ساخت های شهری، امکانات رفاهی و اجتماعی آن نیز افزایش می یابد.ایجاد مسیر های درون شهری، بالاگذر و زیرگذر های آن همچنین خدمات شهری مثل آب و فاضلاب، تاسیسات برق و گاز و دیگر بستر های خدمات شهری فراهم می گردد.مکان یابی درست برای ایجاد این زیرساخت ها و تامین زمین های مورد نیاز برای ایجاد مسکن و ساخت و سازهای مریوط به آن نیاز مند ساحتاری یکپارچه با اطلاعات صحیح و نقشه های مناسب است.کاداستر های شهری و کاداستر های مربوط به حوزه خدمات مختلف شهری راهگشای مناسبی برای مدیریت خدمات می باشند. با توجه به اهمیت کاداستر در مناطق شهری ایناللو و همکاران در سال ۹۴ به ضرورت ایجاد کاداسترسه بعدی در مناطق شهری و بیان معضلات ساخت و ساز های نادرست با در نظر نگرفتن صحیح مالکیت ۲-کارکرد قضائی و اقتصادی : یکی از مهم ترین مسائل جامعه پدیده زمین خواری، جعل اسناد و مدارک مربوط به زمین است بخشی از پرونده های موجود در دادگاه ها مربوط به زمین می باشد . همچنین توجه به بحث اقتصادی زمین و املاک در ایجاد بستر مناسب کسب وکار و اهمیت آن در افزایش دارائی فردی و اجتماعی جامعه با برقراری مالیات و عدالت اجتماعی کاملا مشخص می باشد.حقوق فردی و اجتماعی هر فرد دربرقراری عدالت اجتماعی در جامعه از ملزومات هر جامعه ای است. متاسفانه با فرار های مالیاتی، قطبی شدن شهرها و مناطق مختلف درون شهری نابرابری های فرهنگی، رفاهی و امکاناتی مشهود است. مناطقی که بسرعت با افزایش مراکز رفاهی، خدماتی و فرهنگی روبروهستند درحالیکه منطقه ای دیگری از شهر حداقل امکانات را نیز دارا نمی باشد . دستاورد این تقسیم بندی درون شهری، سطوح مختلف طبقاتی و فرهنگی است که این اختلافات اجتماعی اثر گذاری محسوسی در جرم خیزی و طغیانگری در جامعه است. یکی از کارکردهای کاداستر ایجاد عدالت اجتماعی است. جلالی و همکاران در سال۹۶ به بیان تاثیر کاداستر در کاهش دعاوی در دادگاه ها پرداخته اند باتوجه به اینکه اکثر مراجعات و معضلات مربوط به زمین در زمینه ثبت یا تعیین حدود و مرزبندی ان می باشد. با ایجادکاداستر می توان از معضل زمین خواری ، تجزیه و ازبین رفتن باغات جلوگیری کرد(۸)
۳-کارکرد منابع طبیعی و محیط زیست:
با توجه به رشد جمعیت بهره برداری از منابع طبیعی افزایش می یابد و خسارت و آلودگی در محیط زیست نیز چند برابر می شود.از طرفی زمین سرمایه محدودی است پس مدیریت اراضی اهمیت پیدا می کند همچنین کاداستر ابزاری مفید برای تخصیص وظایف دولتی در حوزه محیط زیست است. استفاده از کاداستر در اداره محیط زیست توسط دولت ها در جهان از دهه ۱۹۹۰ آغاز شد در گزارش توسعه ۱۹۹۲ که با عنوان محیط زیست و توسعه به بیان اهمیت مدیریت و توسعه پرداخته شد به بررسی آسیب به محیط زیست با توسعه ای لجام گسیخته و ضررهای جبران ناپذیری آن به آینده زمین بحث گردید.با توجه اینکه بخش وسیعی از اراضی در کشورهای در حال توسعه از جمله ایران ثبت نگردیده است این موضوع باعث سوء استفاده ازمنابع طبیعی و ملی و استفاده نادرست از این اراضی و باغات خواهد شد.توسعه و عمران شهری و اهمیت اراضی کشاورزی و باغات و محصولات استراژیک آ نها در کنار اثر مستقیم بر روی آب و هوا و سلامت انسان قابل چشم پوشی نمی باشد . کاداستری که دربرگیرنده تمام مسائل مربوطه باشد علاوه برجلوگیری از تغییرات کاربری نادرست و تخریب محیط زیست باعث توسعه و آبادانی در جامعه می باشد.در مقاله ای حسنی و همکاران در سال ۲۰۱۷ مسائل و معضلات این حوزه از نظر اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی در ایران را بررسی نمودند. موانع ایجاد کاداسترزراعی، طبیعی وکاداستری همه جانبه را بررسی نمودند وبه اهمیت آن در رفع پدیده زمین خواری و ایجاد بسترهای مناسب رفاهی و اجتماعی اشاره کردند( ۲۸) کاداستر در برگیرنده قوانین عمومی و خصوصی متفاوتی است این قوانین برای اولین بار بوسیله قانون اساسی و مراجع ذیصلاح در کشور سوئیس با نام PLR-Cadaster معرفی شد(۲۴)قوانین محیط زیستی، مدیریت زباله ها ، پسماند های شهری، آلودگی های هوا، خاک، صوت و آب را در برمی گیرد.برای این منظور اتحادیه اروپا نیز قوانین مشخصی را وضع نموده است .PLR های مربوط به مدیریت و اصلاح خاک ها و آبهای آلوده برای حمایت از آبهای زیر زمینی و خاکها وضع شده است. با مشخص نمودن تهدیدهای زیستی در مناطق شهری و روستائی درباره خاک و آب و تمام ساختار های منطقه ای از نظر زمین شناسی، هیدرولوژیکی، کاربری اراضی و دیگر ویژگی های منطقه ای به تهیه کاداستر منابع طبیعی پرداخت و از مناطق مختلف با شرایط و موقعیت های مختلف حمایت و حراست کرد در کشور دانمارک آژانس حفاظت از محیط زیست با در نظر گرفتن مسائل زیست محیطی و سیستم کاداستر و پیوست آن به سیستم های اطلاعات جغرافیایی GIS به دنبال ایجاد بستری کامل برای حفاظت از طبیعت و حقوق مردم در کنار یکدیگر بوده و شامل مخاطرات زیست محیطی مثل زباله ها، آلودگی های آب و خاک و هوا با در نظر گرفتن مشاغل و امکانات مردم است(۲۷).در این باره Kitsakis به بررسی حفاظت ازمحیط پیرامون با مشخص نمودن قوانین و شرایط ایجاد مکان دپو زباله ها و شیرابه آنها و بررسی اثرات آن بر روی خاک با اندازه گیری غلظت ماده خاک و زیر ساخت های آب و فاضلاب پرداخته شده است همچنین به تاثیری که ساخت و ساز ها و نما های شهری در مناطق باستانی و حفاظت شده دارند را مورد ارزیابی قرار داده است. دراین مقاله هدف چگونگی ایجاد کاداستر جامع و سه بعدی در کنار توسعه و حفاظت زندگی شهری و منابع طبیعی بوده است(۲۴). در کشور هایی مانند شیلی، کانادا، پرو و آفریقای جنوبی برای حفظ طبیعت و بهره وری بهتر از معادن و سرمایه های ملی طرح کاداستر معدن اجرا شده است.در طرح کاداسترمعادن علاوه بر ثبت موقعیت، مشخصات، مالکیت و نوع بهره بردای آن حقوق منابع طبیعی در اطراف آنها نیز در برگرفته می شود.در ایران طرح کاداستر معدن از سال ۹۴ با هدف بهره برداری و صدور پروانه و اطلاعات ومشخصات آن راه اندازی شده است اما کارآمدی و همه جانبه بودن طرح کاداستر بخصوص در زیستگاه پیرامون معادن را بطور جامع شامل نمی شود زیرا بسیاری از مسائل جانبی آنها گویای این واقعیت است. در مقاله ای Hernandez در سال ۲۰۰۳ به بررسی کاداستر معدن در تانزانیا و مسائل و معضلات آن پرداخته است . در این مقاله معدن و اثرات آن در طبیعت و حقوقی که مالکان نسبت به منابع طبیعی و ملی دارند بحث شده است. با توجه اینکه از الزامات ایجاد معدن و استخراج منابع آن دخل و تصرف و دستکاری درمحیط زیست است ولی حقوق طبیعت در کنار آن نیز درنظر گرفته شده است تا کمترین صدمه و مخاطره طبیعی را به دنبال داشته باشد.برای این منظور دستورالعمل ها و قوانین برای معدنکاران و صاحبان معدن وجود داردکه باید هرگونه خسارت وارد شده خارج از چوب را به طبیعت برگردانند و درجبران و ایجاد پوشش گیاهی تخریب شده مسئول و باید آن را احیا نمایند. (۲۳) گولر در سال ۲۰۱۲ توسعه پایدار در جنگل و با ایجاد کاداستر در ترکیه بررسی نمود و به نقش موثر کاداستر در بهره وری مناسب از جنگل و توسعه ساختار و استفاده بهینه از آن اشاره می کند. (۲۵)در تحقیقی مریم بیرانوند و همکاران در سال ۹۲ به بررسی اهمیت کاداستر در جنگل های زاگرس و مشکلات این جنگل ها پرداخته است(۴). تیپور و همکارانش در سال ۲۰۰۸در کرواسی به بررسی چگونگی احداث راه ها، راه های فرعی در جنگل ها و اهمیت آنها و نقش کاداستر پرداخته شده است)۳۰) در مدیریت زمین نیاز به اطلاعات و داده هایی است که می توان از طریق کاداستر آن را تامین کرد. کارکرد کاداستر در راستای مدیریت زمین و مدیریت مکانی آن است و با استفاده از سیستم اطلاعات زمینی (LIS) که راهکاری برای برنامه ریزی توسعه و کنترل منابع زمینی است به شکل بهینه از زمین و منابع طبیعی بهره گرفت(۷)سیستم اطلاعات زمینی به تعریف فدراسیون جهانی نقشه برداری: " سیستم اطلاعات زمین ابزاری برای تصمیم گیری های قانونی، مدیریتی و اقتصادی است که با پایگاه داده غنی و روشهای جمع آوری اطلاعات، پردازش، روزآمد سازی و توزیع داده ها می تواند کمک شایانی به برنامه ریزی و توسعه بکند"(۷) مومن و همکاران در سال ۱۴۰۰ علاوه بر بررسی نقش نقشه برداری و تهیه کاداستر و اهمیت و کارکرد آن در حوزه حقوقی به طرح جامعیت بخشی کاداستر در ایران می پردازند. یکی از حقوق های مهم اجتماعی و انسانی بحث حراست از محیط زیست و منابع طبیعی می باشد که می توان آن را در کاداستر جامع برای دفاع از حقوق فردی و اجتماعی بیان نمود و نبود کاداستری درحوزه منابع طبیعی یک مسئله مهم در ایران میباشد(۲۲)باتوجه به نکات بررسی شده کاداستر در حفظ و حراست ثروت های ملی و محیط زیست و افزایش سطح کیفی و رفاهی و زندگی و توسعه و عمران جامعه بسیار مهم وضروری است. برای ایجاد کاداستر با توجه به انواع مختلف آن از جمله کاداسترهای آبی، زراعی، شهری، سیاسی، جنگل، معدن و مرزی نیاز به دستیابی به اطلاعات در همه بخش های مختلف و تهیه نقشه های کاداستری در حوزه های مختلف است که اولین قدم ومهم ترین آن است.تهیه نقشه های مختلف برای حفاظت و تامین نیاز ها و توسعه اراضی و کاربری آن مفید می باشد.این نوع نقشه ها علاوه بر مشخصات و حدود و مالکیت زمین، ارزش، کاربری و هویت مالی و ساختاری آن مثل زمین شناختی، خاک و پوشش گیاهی آن نیز در بر می گیردبطور کلی می توان ساختار نقشه های کاداستری برای کاربرد های زیر تعریف نمود:
بیان دقیق مشخصات و جزئیات درنقشه های کاداستری هم برای ارتقای کیفیت و مسائل حقوقی و حفاظت از منابع طبیعی کارا می باشد(۱۴) با بهره گیری از سیستم کاداستر از جمله تهیه نقشه های کاداستری در حوزه منابع طبیعی و توسعه پایدار در حوزه شهری و استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی و پایگاه داده های مطمئن در این حوزه ها می توان برنامه ریزی مناسب مدیریت دقیق دست پیدا کرد(۸) سنجش از دور و کاداستر برای دریافت داده ها و ایجاد نقشه های کاداستر می توان ازروش های مختلفی استفاده کرد.امروزه با توجه به پیشرفت صنعت و تکنولوژی می توان از فناوری سنجش از دور درکنار نقشه برداری زمینی، نقشه های توپوگرافی و عکس های هوائی استفاده نمود. سنجش از دور با دریافت امواج نوری و راداری حاصل ازبرخورد با اجسام و تشکیل تصویر براحتی می تواند در هر نقطه و شرایطی مورد استفاده قراربگیرد.برای استفاده از این فناوری می توان از روش های زیر استفاده نمود:
استفاده از تصاویر ماهواره ای با قدرت تفکیک بالا با توجه به دوره ای بودن و وسعت منطقه ای که در برمیگیرد از لحاظ زمان و هزینه بصرفه می باشد. با توجه به اینکه نقشه های کاداستربزرگ مقیاس هستند از تصاویر ماهوار ای با قدرت تفکیک بالا و در حوزه منابع طبیعی و زراعی می توان بهره برد از جمله ماهواره هایی که می توان ازآنها درتهیه کاداستر زراعی و منابع طبیعی استفاده کرد می توان به WorldView-2 و Ikonos-2 اشاره کرد. البته روش های نقشه برداری و تهیه کاداستر در حوزه سنجش فقط محدود به تصاویر ماهواره ای نیست و همانگونه که اشاره شد می توان از فناوری های لیدار ، پهپاد ودیگر روش های موجود بهره برد.همچنین با استفاده از الگوریتم ها و روش های مختلف مثل شبکه های عصبی و آنالیزشی گرا و کار بر روی تصاویر به کاداستر سه بعدی دست پیدا کرد خوش برش ماسوله و صادقیان در سال ۹۷ با استفاده از روش جذر کمترین مربعات و ضریب همبستگی بر روی تصاویر هوایی موفق به پیاده سازی کاداستر سه بعدی از شهر تهران شدند(۶) همچنین Massona و همکاران در سال ۲۰۲۰ به اهمیت اطلاعات و حمایت از طبیعت و انسان ها با استفاده از ارائه خدمات آب و هوایی بابررسی موقعیت و امکانات و خطرات در این حوزه پرداختند. در این مطالعه به بررسی گرمایش زمین، میزان پوشش گیاهی، نوع ساختمانها از نظر مساحت و ارتفاع آن ها و تاثیرات آن ها درکنار هم بر اقتصاد و شرایط اجتماعی بررسی شده است که سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی در کنار یکدیگر به مطالعات و توسعه شهری کمک می کند (۳۳) در تحقیقی zyska و همکاران در سال ۲۰۱۹ به اهمیت زمین های کشاورزی و کاهش آنها بخاطر رشد جمعیت و شرایط توسعه ای جهان با مدیریت سبز و استفاده از پایگاه داده ای موثر در مدیریت و بهره وری مناسب پرداخته اند .با مشخص نمودن اطلاعات و عملکرد های کلیدی و مفاهیم اساسی در حوزه مرزبندی سبز برای پایداری، رشد و یکپارچه سازی استاندارد های مختلف بین المللی و ملی در لهستان به ضرورت ایجاد سیستم جامعی در لهستان پرداختند.(۳۱)همچنین حمیدی بهشتی و صادقیان در سال به بررسی ایجاد کاداستر شهری و زراعی با تصاویر ماهواره ای با توان تفکیک بالا WorldView-2 پرداختند آنها با انجام پردازشهای اولیه بر روی تصویر به تولید نقشه های بزرگ مقیاس برای کاداسترشهری و زراعی پرداختند . نتایج بدست آمده از موفقیت تولید نقشه های مناسب کاداستری زراعی بود و ناتوانی ایجاد نقشه های کاداستر شهری مناسب از تصاویر ماهواره ای مورد مطالعه بوده است نقشه های کاداستری زراعی بزرگ مقیاس 1:2000 با قابلیت تشخیص و رویت مناسب نیاز های اطلاعاتی را پاسخگو می باشد(۱۰) در تحقیق دیگر متکان و همکاران در سال ۹۵با استفاده از تصاویرماهواره ای QuickBird-2 و طبقه بندی شی گرا برای استخراج لایه های اطلاعاتی با مقیاس های 1:5000 و 1:2000 دست پیدا کردند. این تحقیق درمنطقه سولقان تهران به منظور ارائه نظریات و اطلاعات برای کارشناسان در خصوص حل اختلافات ملکی انجام شد که با توجه به نتایج بدست آمده قابلیت ایجاد کاداستر منابع طبیعی و پاسخگویی به نیاز های مورد نظر را دارا بوده است (۱۹) در مقاله ای دیگر رجبی و همکاران با استفاده از تصاویر ماهواره ای Ikonos توانستند مرزبندی ها، شناسائی بصری با طبقه بندی تصاویر برسند و نتایج دلخواه در حوزه کاداستر زراعی را بدست آورند.آنها در این تحقیق با ادغام تصویر پانکروماتیک و چند طیفی Ikonos برای رسیدن به دقت مطلوب تر و برای استخراج عارضه های مدنظر از طبقه بندی براساس پیکسل مبنا و شی مبنا استفاده نمودندبا توجه به وسعت کار انجام شده و استفاده از تصاویر ماهواره ای برای بروزرسانی نقشه های توپوگرافی و عکس های هوائی توانستند به نقشه هایی با لایه های مختلف و مقیاس های متفاوت 1:500 تا 1:10000 دست پیدا کنند(۱۲) در مقاله ای احمدی و صادقیان در سال۹۴ با استفاده از فناوری پهپاد به تهیه کاداستر سه بعدی پرداخت در این تحقیق با ایجاد نقشه های بزرگ مقیاس از داده های حاصل از پهپادبه نتایج مطلوبی در حوزه کاداستر سه بعدی دست پیدا کرد (۱)همچنین شکر ی و همکاران در سال ۱۴۰۰ با استفاده از فناوری پهپاد به ایجاد کاداستر سه بعدی برای بهبود مدیریت اراضی و املاک در روستای طالقان البرز استفاده نمودند (۲۱)در تحقیقی دیگر خوش برش ماسوله و همکاران در سال ۹۵به ارزیابی داده های لیدار در تهیه کاداستر سه بعدی برای مدیریت شهری پرداختند (۵)همچنین در سال ۹۷با استفاده از تصاویر هوایی و استفاده از الگوریتم های یادگیری عمیق به مدل سازی ساختمان های سه بعدی شهری دست یافتند (۲۶)فرزانه در سال ۸۴ با استفاده از تصاویر لندست ۸ و IRS-1C/D و تلفیق آنها با الگوریتم HIS توانست نقشه های مرتبط به منابع طبیعی و جنگلداری بزرگ مقیاس را تهیه کند.(۱۷)باتوجه به مقالات بررسی شده در بالا به راحتی مشخص است که برای حفظ و حراست از منابع طبیعی و محیط زیست می توان از تصاویر ماهواره ای با قدرت تفکیک بالا استفاده نمود. البته می توان این تصاویر را برای مکملی از لایه های اطلاعات درکنار دیگر روش های مرسوم تهیه نقشه های کاداستری استفاده نمود مسئله مهم ایجاد و تولید نقشه های کاداستری بخصوص در حوزه منابع طبیعی و زراعی میباشد که هم به توسعه جامعه وهم حفظ ثروت ها و منابع طبیعی و ملی کمک شایانی می نماید. یافته ها : در ایران نیز با توجه به نکات بیان شده در حوزه حفظ و حراست منابع طبیعی و محیط زیست و توسعه شهرنشینی مسائل و مخاطرات زیادی وجو دارد که با استفاده از تصاویر ماهواره ای به نمونه های آن در سال ۹۹ اشاره می شود . در این مقاله از تصاویر مختلف ماهواره ای استخراج شده از سازمان فضایی کشور و تصاویر گوگل ارث استفاده شده است. دپو و دفن پسماند ها: منطقه حیات وحش لوندویل آستارا در غرب دریای مازندران قرار دارد این منطقه یک منطقه حفاظت شده با ۲۶ گونه گیاهی و ۲۲۴ گونه جانوری است که دارای جنگل های جلگه ای هیرگانی است و در مسیر مهاجرت پرندگان قرار دارد .حال این منطقه محل دفن پسماند محله داداش آباد شده است براساس پایش ماهواره ای منطقه ای به وسعت ۱۶ هکتار را اشغال کرده است نتیجه این اتفاق واردشدن شیرابه زباله ها در آبهای سطحی و زیر زمینی است که اثر مستقیم در اکوسیستم منطقه دارد و سلامت انسان و جانوران راتهدید می کند. در تصویر ۱ منطقه حفاظت شده و محل دفن پسماندها و خطرات زیستی آن نمایش داده شده است.
جنگل های ارسباران و معدن مس سونگون: جنگل های ارسباران در شمالی ترین نطقه استان های آذربایجان شرقی و اردبیل در محدوده شهرستان های ورزقان، گلیبر، خداآفرین و جلفا میباشد.این منطقه بخاطر زیستگاه خاص خود از طرف یونسکو به عنوان منطقه حفاظتی و ذخیره گاه زیست کره ثبت شده است.در این منطقه بخشی از کوهستان های قفقاز و رودخانه ارس در شمال ، ایلگه چای در غرب و گلیبر چای در شرق قرار دارد تنوع مختلف گونه های گیاهی و جانوری در این منطقه آن را به حیات وحشی بی نظیر تبدیل کرده است. معدن مس سونگون در ۳۰ کیلومتری شمال شهر ورزقان و نزدیک به منطقه حفاظت شده ارسباران قرادارد . این معدن در یک منطقه کوهستانی بر روی کمربند مس جهانی قرار دارد ازطرفی به رشته کوه های ارسباران که با ۸۰ کیلومتر عرض بخشی از کمربند آندرنیتی آلپ هیمالیا است و از طرفی به کوههای تالش و رشته کوههای قفقاز در جمهوری آذربایجان و ارمنستان و نیزآناتولی ترکیه می پیوندد . اختلاف ارتفاع در محدوده حدود ۷۵۰متر می باشد این معدن علاوه بر فلز مس، مولیبدن، طلا و نقره و دیگر عناصر با اهمیت وجود دارد.حال هم وجود این معدن یک ثروت ملی محسوب میشود بر روی زیست بوم منطقه حفاظت شده ارسباران اثراتی دارد و هم تخریب و آتش سوزی های فصلی باعث ایجاد لطمه هایی به این منطقه شده است. می دانیم وجود چنین معدنی یک سرمایه است ولی بخاطر توسعه و بهره برداری از آن و قرار گرفتن در موقعیت خاص این معدن برای گسترش و استخراج آن تخریب محیطی را در پی دارد که هم بر روی پوشش گیاهی و جنگلی و هم آبهای رودخانه ها و آبهای زیر زمینی اثرات مخرب داشته است.در تصویر ۲ محدوده اثرات و تخریب هایی که در اثر معدن مس سونگون و مخاطرات زیست محیطی اتفاق افتاده است مشخص شده است.
تغییرات کاربری در محدوده شهر لولان: روستای لولان یا لالان از روستاهای کوهستانی ، دهستان رودبار قصران شهرستان شمیران تهران است که به علت وجود گلهای متنوع لاله به این اسم نامیده می شودکه این بخش نیز به ویلا ها و ساخت و ساز های غیرمجاز تبدیل شده است.این تغییرات و تخریب ها در تصاویر زیر بطور کامل مشخص است.
تغییرات سطح آبی در تالاب شادگان این تالاب دراستان خوزستان واقع است و جز تالاب های بین المللی ایران که در سازمان بین المللی یونسکو ثبت جهانی شده است و از سرمایه های ملی ایران محسوب میشود .این تالاب مقصد بسیاری از پرندگان مهاجر می باشد که دارای تنوع زیست محیطی و زیبایی مخصوص در منطقه شده است ولی اثرات زیست محیطی و خشکسالی از خطراتی است که این تالاب را در بر گرفته است.
در این مقاله میزان مساحت آبی این تالاب در سال های اخیر
نمودار۱-مساحت سطح آبی در تالاب شادگان۲۰۱۶-۲۰۱۷
نمودار۲-مساحت سطح آبی در تالاب شادگان۲۰۱۷-۲۰۱۸
نمودار۳-مساحت سطح آبی در تالاب شادگان۲۰۱۸-۲۰۱۹ نمودار۴-مساحت سطح آبی در تالاب شادگان۲۰۱۹-۲۰۲۰
نمودار۵ -مساحت سطح آبی در تالاب شادگان۲۰۲۰-۲۰۲۱
این نمودار با محاسبه شاخص NDWI و استفاده از تصاویر ماهواره مادیس بررسی و محاسبه گردیده است و همانگونه که درنمودار ها نمایان است میزان بارش های سالانه و فصول پربارش
نتایج و پیشنهادات:
تهیه و ایجاد کاداستر در حوزه های مختلف از چالش فرهنگی ، اجتماعی ، مالیاتی و محیط زیست می کاهد و برای توسعه و مدیریت و توانمندی جامعه و حقوق فردی کارا می باشد. آبادانی و عمران و عدالت های اجتماعی و اقتصادی با ایجاد محیط های رفاهی برای نسل امروز و آتی بشر ضروری است توسعه پایدار با حفظ و صیانت از محیط زیست و زیستگاه های طبیعی و ملی برای کره زمین بسیاربااهمیت است . کاهش آلودگی های محیطی و زیستی در کنار ارتقا زندگی بشر نیاز به برنامه مدیریت پویا و هدفمند و آگاه دارد که این موضوع با ایجاد کاداستر های ملکی، زراعی ، منابع طبیعی و ... میسر و به سامان خواهد شد. در ایران استفاده از سیستم کاداستر از سال های ۱۹۷۲ با تهیه نقشه های کاداستری در مقیاس های ۵۰۰/۱و ۱۰۰۰/۱ آغاز شد.(۲۶)
در این راستا کشور دانمارک با ایجاد کاداستری هدفمند و مدیریت صحیح در حوزه کشاورزی به قطب های تولید و صادرات دامی و کشاورزی در جهان تبدیل شده است که اهمیت کاداستر زراعی و منابع طبیعی در اقتصاد و اشتغال در کشور را بیان می کند(۲)البته PLR ها و کاداستر های در برگیرنده آنها نتوانسته اند بطور کامل تمام مقررات زیست محیطی را در تمامی بخش های مورد نظر را جوابگو باشند و نیاز به بررسی و رفع موانع آن می باشد مثلا در کشور سوئیس برای حفاظت آبهای زیر زمینی از PLRکاداستر استفاده شده است ولی همچنان این PLR ها دارای محدودیت هایی است که نمی تواند همه مسائل را بر گیرد و هنوز مورد اصلاح و بررسی است. در کشورهایی مثل اسلووانی هم به ایجاد قوانینی در حوزه محیط زیست و کاداستر های مربوط به آن در بخش دریایی، آثار باستانی و جنگل ها پرداخته شده است اما در این کشور هم هنوز به نتایج کامل و دقیقی دست پیدا نکرده اند و با چالش هایی روبرو هستند. اما چه کشور سوئیس که پیشتاز در امر کاداستر است چه کشورهای دیگر اروپایی از جمله آلمان، لهستان، دانمارک، یونان و همه با توجه به فعالیت های خوبی که در حوزه کاداستر داشته اند همچنان در حال ارتقا و رفع موانع و معضلات این ساختار هستند چه با ایجاد کاداستر های ۳ بعدی و ادغام با قوانین مختلف چه فقط ارتقا قوانین در این حوزه و چه ساختار های چند بعدی آن به دنبال بسط و گسترش و کارایی بیشتر این سیستم جامع می باشند. (۲۴)استفاده از سیستم های مختلف برای بررسی قوانین مختلف برای حراست از محیط زیست بخصوص در روستا ها و مناطق کشاورزی در کنار رشد و توسعه صحیح مکان ها و موقعیت های مختلف می باشد، Katarzyna و همکاران به برسی سیستم های LPIS و LBC بر روی سه روستای مختلف لهستان برای حفاظت و توسعه محیط زیست و کشاورزی توامان پرداختند که در نتیجه به استفاده ازدو
سیستم برای پایش اطلاعاتی بهتر و کاراتر و استفاده از روش های نوین تهیه نقشه های کاداستر بهره بردند (۳۲)ایجاد کاداستر با روش های مختلف و تکنولوژی سنجش از دور می تواند در شاخه ها ی مختلف ازجمله حقوق، املاک و مدیریت آن ها، مالیات، اقتصاد، شهر ها و شهرنشینی، کشاورزی و زراعت و محیط زیست و تمام منابع زیرمینی و دریایی را شامل شود جامعیت بخشی به کاداستر یک امرمهم برای توسعه پایدار و رفع نیازها در کنار حراست ازارزش های زیستی و محیطی است . استفاده و بهر ه گیری از تجربیات کشور های دیگر در حوزه کاداستر از جمله دید کلی در حوزه محیط زیست و منابع ملی و طبیعی می تواند در ایران مورد استفاده و توجه قرار بگیرد و بسیاری ازمعضلات جامعه امروزی و آینده آن را کاهش دهد . تشکر و قدردانی: از سازمان فضایی کشور با توجه به در اختیار گذاشتن اطلاعات کامل و بررسی مسائل مختلف زیست محیطی که از چند نمونه در این مقاله استفاده شده است کمال تشکر را داریم.
منابع:
[1]- دانشجوی کارشناسی ارشد نقشه برداری گرایش سنجش از دور - [2]دانشیار دانشکده مهندسی عمران، آب و محیط زیست دانشگاه شهید بهشتی (مسئول مکاتبات) [3]- Graduate student of remote sensing [4]- Associate Professor, Faculty of Water and Environmental Engineering, Shahid Beheshti University | |||||||||||||||||||||||
مراجع | |||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,621 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 590 |