آمار
| تعداد نشریات | 50 |
| تعداد شماره‌ها | 2,105 |
| تعداد مقالات | 19,492 |
| تعداد مشاهده مقاله | 23,062,059 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 21,338,638 |
معماری به‌مثابه بیانی سیاسی: تأثیر زمینه‌ها و اهداف سیاسی بر معماری مصر دوره ممالیک بحری (648-784ﻫ) | ||
| تاریخ و تمدن اسلامی | ||
| مقاله 1، دوره 18، شماره 1 - شماره پیاپی 38، خرداد 1401، صفحه 3-48 اصل مقاله (2.07 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jhcin.2022.20097 | ||
| نویسندگان | ||
زهرا حبیبی  1؛ فریبا پات2؛ نگار ذیلابی3
| ||
| 1کارشناسی ارشد تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، دانشگاه الزهراء، تهران، ایران | ||
| 2استادیار گروه تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، دانشگاه الزهراء، تهران، ایران | ||
| 3استادیار گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| معماری مصر در دوره ممالیک بحری شاهد برپایی شماری از سازه ها متأثر از زمینه‌ها و اهداف سیاسی بود. این زمینه‌ها، عناصر و اسلوب‌هایی را به معماری افزودند و عرصه را برای افزایش شمار بناهایی با چنان مشخصه‌ها فراهم کردند. این مقاله این پرسش را پاسخ می دهد که عوامل سیاسی چگونه بر معماری ممالیک بحری در مصر اثر گذاشتند؛ چه بناهایی تحت‌تأثیر این عوامل پدید آمدند و مشخصات متناظر با امر سیاسی در این بناها چه بود؟ یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که عوامل و اهدافی نظیر مشروعیت سیاسی، تسلط بر جامعه، حفظ حکومت و ثروت، تبدیل مصر به مرکز خلافت و نیز مسئله هویت، ممالیک را به سوی افزایش فعالیت‌های معماری سوق داد. همچنین بناهایی چون طباق، مسجد جامع، مدرسه، خانقاه، زاویه، حمام، رباط، سبیل‌کُتاب و مقبره و سازه‌هایی نظیر میدان‌ها و پل‌ها از جمله بناهایی هستند که تحت‌تأثیر زمینه‌های سیاسی در مصر پدید آمدند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| ممالیک بحری؛ معماری مصر اسلامی؛ معماری و سیاست | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم.
ابن ایاس، محمد بن احمد، بدایع الزهور فی وقایع الدهور، بهکوشش محمد مصطفی، بیروت، مکتبة دارالباز، بی‌تا.
ابن بطوطه، محمد بن عبد الله، رحلة ابن بطوطه: تحفة النظار فی غرائب الأمصار و عجائب الأسفار، به کوشش عبدالهادی تازی، بی‌جا، مطبوعات أکادیمیة المملکة المغربیة، ۱۹۹۷م.
ابن دقماق، ابراهیم بن محمد بن ایدمیر علائی، انتصار لواسطة عقدالامصار، بیروت، مطبعه الامیریه الکبری، بی‌تا.
ابن شداد، عزالدین بن محمد بن علی بن ابراهیم، تاریخ الملک الظاهر، بهکوشش احمد حطیط، بیروت، مؤسسه الریان، 1430ق.
ابن مماتی، اسعد بن مهذب، کتاب قوانین الدواوین، به کوشش عطیه عزیز سوریال، قاهره، مکتبة مدبولی، ۱۴۱۱ق.
ابن‌تغری بردی، جمال‌الدین ابوالمحاسن، المنهل الصافی و المستوفی بعد الوافی، به کوشش محمد محمد امین، الهیئة المصریة العامة للکتاب، 1984م.
همو، النجوم الزاهره فی ملوک مصر و القاهره، قاهره، وزارة الثقافة و الإرشاد القومی، المؤسسة المصریة العامة، بی‌تا.
ابن‌حبیب، حسن بن عمر بن حسن، تذکرة النبیه فی أیام المنصور و بنیه، به کوشش محمد محمد امین و سعید عبدالفتاح عاشور، مطبعة دارالکتب، 1976م.
ابن‌شاهین ظاهری، غرس‌الدین خلیل، زبدةالکشف الممالک و بیان الطرق المسالک، پاریس، مطبعة الجمهوریة، 1894م.
ابن‌فرات، ناصرالدین محمد بن عبدالرحیم، تاریخ ابن الفرات، به کوشش قسطین زریق و نجلا عزالدین، بیروت، المطبعة الامیر کانیه، 1938م.
ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، بیروت، دارالفکر، بی‌تا.
ابویوسف، دوریس برن، معماری اسلامی در قاهره، ترجمه اردشیر اشراقی، تهران، مؤسسۀ تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری «متن»، 1391ش.
اسلامی، غلامرضا، حامد کامل‌نیا، معماری جمعی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1393ش.
بادکوبه هزاوه، احمد، «جامع، مسجد»، دانشنامه جهان اسلام، ج 9، زیرنظر غلامعلی حدادعادل، تهران، بنیاد دائرةالمعارف اسلامی، 1393ش.
بلر، شیلا، جاناتان بلوم، هنر و معماری اسلامی (2)، ترجمه یعقوب آژند، تهران، فرهنگستان هنر، 1397ش.
بیبرس منصوری، التحفة الملوکیة فی الدولة الترکیة؛ تاریخ دولة الممالیک البحریة فی الفترة من ۶۴۸-۷۱۱ هجریه، بهکوشش عبدالحمید صالح حمدان، ج 1، قاهره، الدار المصریة اللبنانیة، ۱۴۰۷ق.
همو، زبدة‌الفکر فی تاریخ الهجرة، بهکوشش دونالد سیدنی ریچاردز، بیروت، المؤسسة الألمانیة للبحث العلمی، 1419ق.
جبرتی، عبدالرحمن، عجائب الآثار فی تراجم‌الاخبار، قاهره، مطبعة دارالکتاب المصریة، 1997م.
حسن‌زاده کلشانی، جعفر، و مهدی جلیلی، «طباق» آموزشکده‌های نظامی دولت ممالیک»، تاریخ و تمدن اسلامی، ش21، بهار و تابستان 1394.
دهمان، محمد احمد، معجم الالفاظ التاریخیة فی العصر المملوکی، دمشق، دارالفکر، بیروت، دارالفکر المعاصر، 1410ق.
دواداری، ابوبکر بن عبدالله بن آیبک، کنزالدرر و جامع‌الغرر، بهکوشش سعید عبدالفتاح عاشور، قاهره، 1391ق.
رامین، علی، مبانی جامعه‌شناسی هنر، تهران، نشر نی، 1392ش.
رزق، عاصم محمد، خانقاوات الصوفیه فی مصر فی العصر الایوبی و المملوکی، قاهره، مکتبة مدبولی، 1417ق.
رفاعی، انور، تشکیلات اسلامی، ترجمه جمال موسوی، مشهد، به‌نشر، 1393ش.
رهبری، نسرین، «بررسی تعاملات ممالیک با مذاهب اربعه»، فرهنگ پژوهش، ش 25، 1395ش.
زیدی، مفید، عصر المملوکی، عَمان، دار أسامة للنشر و التوزیع، 2009م.
سامح، کمال‌الدین، العمارة الاسلامیة فی مصر، مصر، مکتبة النهضة المصریة، بی‌تا.
سخاوی، ابوالحسن نورالدین علی بن خلف، تحفة‌الاحباب و بغیة‌الطلاب فی الخطط و المزارات و تراجم و البقاع المبارکات، بهکوشش محمود ربیع و حسن قاسم، قاهره، مطبعة العلوم و الآداب، 1356ق.
سیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمن، تاریخ خلفاء، بیروت، دار ابن حزم، 1424ق.
همو، حسن المحاضرة فی تاریخ مصر و قاهره ، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، دار الاحیاء الکتب العربیة، 1967م.
ششتاوی، محمد، میادین قاهرة فی‌العصر مملوکی، قاهره، دارالافاق العربیة، 1419ق.
صفدی، صلاح‌الدین خلیل بن آیبک صفدی، الوافی بالوفیات، بهکوشش احمد ارناووط و تزکی مصطفی، بیروت، دار الاحیاءالتراث العربی،1420ق.
عبدالجبار، عفاف، «المراة واسهاماتها العمرانیة فی دولة الممالیک البحریة (648 -784ﻫ /1250-1383م)»، دراسات فی آثار الوطن العربی، جامعة الفیوم، 2017م.
عرینی، سید باز، ممالیک، بیروت، دارالنهضة العربیة، بی‌تا.
عسقلانی، حافظ بن حجر، إنباءالغمر بأنباءالعمر، به کوشش حسن حبشی، قاهره ، لجنة احیاء التراث الاسلامی، 1389م.
قاسم، عبده قاسم، تاریخ سیاسی و اجتماعی دورۀ پادشاهان مملوکی، ترجمه بهزاد مفاخری، تهران، سروش، 1396ش.
همو، النیل و المجتمع المصری فی عصر سلاطین الممالیک، قاهره، دارالمعارف، 1978ق.
قلقشندی، ابوالعباس احمد، صبح‌الأعشی فی صناعه الإنشاء، قاهره، مطبعه الامیریه، 1915ق.
کریمیان سردشتی، نادر، عبدالکریم عطارزاده، «رباط»، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، دانشنامه جهان اسلام، ج 19، تهران، بنیاد دایره المعارف اسلامی، 1393ش.
گرابار، اولگ، شکل‌گیری هنر اسلامی، ترجمه مهرداد وحدتی دانشمند، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1379ش.
گلیجانی مقدم، نسرین، تاریخ‌شناسی معماری ایران، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1386ش.
لاپیدوس، ایرا، مدن اسلامی فی عهد الممالیک، بیروت، الأهلیه للنشر و التوزیع. ، 1987م.
محمد امین، محمد، «وقف در عصر ممالیک مصر»، ترجمه فرزاد کیانی، میراث جاودان، س 6، ش 2، 1377ش.
همو، اوقاف و الحیاة‌الاجتماعیة فی‌المصر 648-923ﻫ /1250-1517م، قاهره، دارالکتب الوثائق القومیه، 1435ق.
محمد نوار، سامی، منشآت‌المائیة بمصر و حتی نهایة العصر المملوکی، دارالوفاء لدنیا و النشر، بی‌تا.
مقریزی، تقی‌الدین احمد بن علی، السلوک لمعرفة دول الملوک، به کوشش محمد عبدالقادر عطا، بیروت ، دارالکتب العلمیة، 1418ق.
همو، المواعظ و الاعتبار بذکر الخطط و الآثار، مصر، مطبعة‌النیل، 1323-1326ق.
منفرد، افسانه، «حمام»، دانشنامۀ جهان اسلام، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، ج 14، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، 1389ش.
نویری، شهاب‌الدین احمد بن عبدالوهاب، نهایة الارب فی فنون‌الادب، به کوشش نجیب مصطفی فواز و حکمت کشلی فواز، بیروت، دارالکتب العلمیة، 2004م.
یاقوت حموی، شهاب‌الدین ابو عبدالله، معجم‌البلدان، بیروت ، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
Al-harithy, Howayda, “The Concept of Space in Mamluk Architecture”, Muqarnas, Vol. 18, 2001.
Ali Ibrahim, Laila, “Residential Architecture in Mamluk Cairo”, Muqarnas, Vol. 2, The Art of the Mamluks, 1984.
Berkey, Jonathan P., “Popular Culture under the Mamluks: A Historiographical Survey”, Mamlūk Studies Review, Vol. 9, 2005.
Fernands, L., “Mamluk Architecture and the Question of Patronage”, Mamluk Studies Review, Vol. 1, 1997.
Idem, The Evolution of a Sufi Institution in Mamluk Egypt: the Khanqah, Berlin: Klaus Schwarz Verlag, 1988.
Homerin, Th. Emil, “Saving Muslim Souls: The Khanqah and the Sufi Duty in Mamluk Lands”, Mamluk Studies Review, Vol. 3, 1999.
Humphreys, R. Stephen, “The Expressive Intent of the Mamluk Architecture of Cairo: A Preliminary Essay”, Studia Islamica, No. 35, 1972.
Lapidus, Ira M., “Mamluk Patronage and the Arts in Egypt: Concluding Remarks”, Muqarnas, Vol. 2, The Art of the Mamluks, Published by: Brill, 1984.
Levy, Yaacov, “Symbiotic Relations: Ulama and the Mamluk Sultans”, Mamlūk Studies Review, Vol. 13, 2009.
Rabbat, Nasser, “Perception of Architecture in Mamluk Sources”, Mamluk Studies Review, Vol. 6, 2002. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 217 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 147 |
||
