آمار
| تعداد نشریات | 50 |
| تعداد شماره‌ها | 2,079 |
| تعداد مقالات | 19,525 |
| تعداد مشاهده مقاله | 22,889,350 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 21,125,252 |
تأملی درباره اعلام خطبه ای از نهج البلاغه: علاء بن زیاد و عاصم بن زیاد | ||
| تاریخ و تمدن اسلامی | ||
| مقاله 1، دوره 18، شماره 2 - شماره پیاپی 39، شهریور 1401، صفحه 3-25 اصل مقاله (927.64 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jhcin.2022.20554 | ||
| نویسنده | ||
سید حسن مهدیخانی سروجهانی 
| ||
| استادیار گروه معارف اسلامی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران | ||
| چکیده | ||
| شریف رضی (د 406ﻫ) در یکی از خطبه های نهج البلاغه از دو نفر به نام های علاء بن زیاد حارثی در جایگاه شخصی متمول و عاصم بن زیاد حارثی به عنوان فردی زاهدپیشه نام برده‌است که توسط امام علی(ع) موعظه شده اند. در این مقاله براساس اخبار و گزارش های منابع تاریخی، رجالی، حدیثی و ادبی، محتوای خطبه و اشخاص نامبرده در آن بررسی شده است. عاصم بن زیاد حارثی و علاء بن زیاد حارثی متمول، هر دو در تاریخ مجهول اند. شریف رضی، و متقدمین و متأخرین او علاء بن زیاد عدوی زاهد (د 94ﻫ) را با عاصم بن زیاد اشتباه گرفته اند؛ همچنین شریف رضی و برخی به اشتباه به جای ربیع بن زیاد از علاء بن زیاد حارثی به عنوان فرد متمول نام برده اند. افزون بر این به نظر میرسد اصل خبر مربوط به حسن بصری باشد، اما در نهج البلاغه و سایر منابع به امام علی(ع) نسبت داده شده‌است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| امام علی(ع)؛ نهج البلاغه؛ شریف رضی؛ عاصم بن زیاد؛ علاء بن زیاد؛ ربیع بن زیاد؛ حسن بصری | ||
| مراجع | ||
|
ابنابی‌الحدید، عبدالحمید بن هبةالله، شرح نهج‌البلاغه، بهکوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، قم، انتشارات آیة الله مرعشی نجفی، ۱۴۰۴ق.
ابن‌اثیر جزری، علی بن محمد، اسد الغابة فی معرفة الصحابه، تهران، انتشارات اسماعیلیان، بیتا.
همو، الکامل فی التاریخ، بیروت، دارصادر - داربیروت، 1385ق.
ابنجوزی، ابوالفرج جمال الدین عبدالرحمن بن علی بن محمد، آداب‌الحسن‌البصری و زهده و مواعظه، بهکوشش سلیمان الحرش، بیروت، دارالنوادر، 1429ق/2008م؛
همو، تلبیس ابلیس، بیروت، دارالفکر للطباعة والنشر، 1421ق/2001م.
ابنحبان، محمد بن حبان بن احمد، الثقات، حیدر آباد، دائرة المعارف العثمانیة، 1393ق.
همو، مشاهیر علماء الامصار واعلام فقهاء الاقطار، به کوشش مرزوق على ابراهیم، المنصوره، دارالوفاء للطباعة و النشر والتوزیع، 1411ق/1991م.
ابنحجر عسقلانی، ابوالفضل احمد بن علی، تهذیب التهذیب، حیدرآباد، دایرةالمعارف العثمانیه، ۱۳۲۵-۱۳۲۷ق.
همو، لسانالمیزان، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، 1390ق/ 1971م.
ابنخلکان، أبوالعباس شمسالدین احمد بن محمد، وفیات الاعیان و انباء ابناء الزمان، به کوشش إحسان عباس، بیروت، دارصادر، 1968م.
ابنسعد، محمد بن سعد، الطبقاتالکبرى، بهکوشش محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1410ق.
ابنعبدربه، ابوعمر شهاب الدین احمد بن محمد، العقد الفرید، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1404ق.
ابن غضائرى، احمد بن حسین، الرجال، به کوشش محمدرضا حسینى جلالى، قم، موسسه علمى فرهنگى دارالحدیث، 1422ق.
ابنقتیبه، أبومحمد عبدالله بن مسلم بن قتیبة دینوری، المعارف، بهکوشش ثروت عکاشة، قاهرة، الهیئة المصریة العامة للکتاب، 1992م.
ابنکثیر، ابوالفداء اسماعیل بن عمر بن کثیر الدمشقى، البدایة و النهایة، بیروت، دارالفکر، 1407ق.
ابنندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ترجمه و بهکوشش محمدرضا تجدّد، تهران، امیرکبیر، 1366ش.
ابوحیان توحیدی، علی بن محمد بن العباس، البصائر و الذخائر، بهکوشش وداد القاضی، بیروت، دارصادر، 1408ق.
إسکافی، ابوجعفر، المعیار و الموازنة فی فضائل علی بن ابی طالب(ع)، بهکوشش محمدباقر محمودی، 1402ق.
امین، سید محسن، اعیان الشیعه، بهکوشش حسن امین، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.
امینی، محمدهادى، اصحاب الامام امیرالمؤمنین و الرواة عنه، بیروت، دارالغدیر/ دارالکتاب الاسلامى، 1412ق.
بابایی آملی، ابراهیم، فرهنگ اعلام نهج البلاغه، قم، آیین دانش، بیتا.
بخاری، محمد بن اسماعیل بن ابراهیم، التاریخ الکبیر، حیدرآباد – دکن، دائرةالمعارف العثمانیة، بیتا.
بلاذری، أحمد بن یحیى، انساب الاشراف، بهکوشش محمدباقر محمودی، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، 1394ق.
همو، فتوح البلدان، به کوشش صلاحالدین المنجد، القاهره، مکتبة النهضة المصریة، 1957م.
بیات، علی، «احنف بن قیس»، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، جلد۷، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، 1375ش.
تستری (شوشتری)، محمدتقی، بهج الصباغة فی شرح نهج البلاغة، بهکوشش احمد پاکتچی، تهران، بنیاد نهج البلاغه، ۱۳۶۸ش.
همو، قاموس الرجال، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1412ق.
ثبوت، اکبر، «حسن بصری»، دانشنامه جهان اسلام، جلد 13، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، تهران، بنیاد دایرة المعارف اسلامی، 1388ش.
ثعالبی، ابومنصور عبدالملک بن محمد بن اسماعیل، یتیمة الدهر فی محاسن اهل العصر، به کوشش مفید محمد قمحیه، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1403ق/ 1983م.
ثقفى، ابراهیم بن محمد بن سعید بن هلال، الغارات، بهکوشش جلال الدین محدث، تهران، انجمن آثار ملى، 1395ق.
جعفری، سید محمدمهدی، سیدرضی، تهران، طرح نو، ۱۳۷۵ش.
حاج منوچهری، فرامرز و محمدجواد شمس، «حسن بصری»، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، جلد20، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، 1392ش.
حرانی، ابن شعبه، تحف العقول عن آل الرسول، تحقیق علی‌اکبر غفاری، قم، انتشارات اسلامی، ۱۴۰۴ق.
خلیفة بن خیاط، ابوعمرو، تاریخ خلیفة بن خیاط، بهکوشش مصطفی نجیب فواز و حکمت کشلی فواز، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1415ق.
خوئی، سیدابوالقاسم، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، قم، دفتر آیه الله العظمی خوئی، ۱۴۰۹ق.
دینوری، ابوحنیفه احمد بن داود بن ونند، اخبارالطوال، بهکوشش عبدالمنعم عامر مراجعه جمالالدین شیال، قم، منشورات الرضى، 1368ش.
ذهبی، شمس الدین، تاریخ الإسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، المکتبة التوفیقیة، بیتا.
همو، سیر اعلام النبلاء، قاهره، دارالحدیث، 1427ق/ 2006م.
همو، میزان الاعتدال فی نقدالرجال، به کوشش علی محمد البجاوی، بیروت، دارالمعرفة للطباعة و النشر، 1382ق.
راوندی، قطبالدین سعید بن هبةالله، منهاج البراعة فى شرح نهج البلاغة، قم، مکتبة آیةالله المرعشی النجفی العامه، ۱۴۰۶ق.
زمخشری، محمود بن عمر، ربیع الابرار و نصوص الاخبار، به کوشش عبدالامیر مهنا، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، 1412ق/ 1992م.
سبط بن جوزی، یوسف بن قزاوغلی، تذکرة الخواص من الامّة فی ذکر خصائص الائمة، تحقیق حسین تقی زاده، قم، مرکز الطباعة و النشر، 1426ق.
سرخسی نیشابوری، علی بن ناصر، اعلام نهج البلاغه، به کوشش عزیزالله عطاردی قوچانی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی- سازمان چاپ و انتشارات، ۱۴۱۵ق.
سید رضی، نهج البلاغة، بهکوشش عطاردی قوچانی، تهران، بنیاد نهج‌البلاغه، ۱۴۱۳ق.
شهرستانی، سید هبة الدین و دیگران، مقالاتی پیرامون نهج‌البلاغه، تهران، بنیاد نهج البلاغه، ۱۳۸۷ش.
صالح، صبحی، نهجالبلاغة، قم، مرکز البحوث الاسلامیه، 1374ش.
طبرسی، تفسیر مجمعالبیان، تحقیق و تعلیق: لجنة من العلماء و المحققین الأخصائیین، بیروت، مؤسسة العلمی للمطبوعات، 1415ق/ 1995م.
طبری، محمد بن جریر، تاریخ الرسل و الملوک، به کوشش محمد ابولفضل ابراهیم، بیروت، 1408ق.
طوسی، محمد بن حسن، رجال، بهکوشش جواد قیومی اصفهانی، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۳۷۳ش.
همو، اختیار معرفة الرجال، تصحیح و تعلیق: میرداماد الاسترآبادی، بهکوشش سید مهدی رجایی، قم، مؤسسة آلالبیت(ع)، ۱۴۰۴ق.
عبده، محمد، شرح نهج البلاغة، تحقیق محمد محییالدین، مصر، مطبعة الاستقامة، بیتا.
العیینی، بدرالدین، مغانی الاخیار فی شرح اسامی رجال معانی الاثار، بهکوشش محمد حسن محمد حسن إسماعیل، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1427ق/ 2006 م.
فاضلى، محمد، «ابنخشاب، ابومحمد»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، جلد 3، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، 1383ش.
فیض‌الاسلام اصفهانی، علی‌نقی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، تهران، سازمان چاپ و انتشارات فقیه، ۱۳۶۸ش.
کشى، محمد بن عمر، رجال الکشی- إختیار معرفة الرجال، بهکوشش محمد بن حسن طوسى و حسن مصطفوى، مشهد، مؤسسه نشر دانشگاه مشهد، 1409ق.
کلاباذی، أحمد بن محمد بن الحسین بن الحسن، الهدایة و الإرشاد فی معرفة أهل الثقة و السداد، بهکوشش عبدالله اللیثی، بیروت، دارالمعرفة، 1407ق.
کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، بهکوشش علىاکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دارالکتب الإسلامیه، 1407ق.
کیدری بیهقی، قطب الدین، حدائق الحقائق فی شرح نهج البلاغة، بهکوشش عزیزالله العطاردی، تهران، موسسه نهج البلاغه، ۱۳۷۵ش.
مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال فی علم الرجال، بهکوشش محمدرضا مامقانی و محیالدین مامقانی، قم، موسسه آلالبیت لاحیاء التراث، ۱۴۲۳ق.
مجلسی، محمّدباقر بن محمّدتقی، بحار الانوار، مؤسسة الوفاء، ١٤٠٣ق.
مدرس، میرزا محمد علی، ریحانة الادب، انتشارات خیام، ۱۳۶۹ش.
مزی، جمال الدین یوسف بن عبد الرحمن بن یوسف، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، به کوشش بشار عواد معروف، بیروت، مؤسسة الرسالة، 1400ق- 1980م.
مسعودی، علی‌بن حسین، مروج‌الذهب، بهکوشش محمد محیی الدین عبدالحمید، مصر، مطبعة السعادة، بیتا.
معارف، مجید و محمدعلی حیدری مزرعه آخوند، «کاوشی در پدیدآورنده کتاب الاختصاص»، حدیث پژوهی، شماره 20، پاییز و زمستان 1397ش.
مفید، محمد بن محمد، الإختصاص، بهکوشش على اکبر غفارى و محمود محرمى زرندى، قم، المؤتمر العالمى لألفیة الشیخ المفید، 1413ق.
همو، الجمل أو النصرة فی حرب البصرة، نجف، المطبعة الحیدریه، 1403ق.
مکی، ابوطالب محمد بن علی، قوت القلوب، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1417ق.
مهدوی دامغانی، محمود، جلوه تاریخ در شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، نشر نی، 1375ش.
ناظمزاده قمی، سیداصغر، اصحاب امام علی(ع): شرح زندگی 1110 صحابی امیرالمومنین (ع)، قم، بوستان کتاب، 1386ش.
نجاشی، أبیالعبّاس احمد بن علی، رجال النجاشی، بهکوشش سید موسى شبیری زنجانی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، ۱۴۰۷ق.
یعقوبی، احمدبن ابی یعقوب بن واضح، مشاکلة الناس لزمانهم، بهکوشش ولیم ملورد، بیروت، دارالکتاب الجدید، بیتا. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 126 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 90 |
||
