بررسی و تحلیل مؤلفه های تاثیرگذار بر بهبود کیفیت فضایی پردیس های سینمایی به منظور افزایش پویایی فضایی

 

 

مستخرج از پایان نامه

 

 

علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره بیست و چهارم، شماره دو، اردیبهشت ماه 1401(209-220)

                                                                

 

بررسی و تحلیل مؤلفه های تاثیرگذار بر بهبود کیفیت فضایی پردیس های سینمایی به منظور افزایش پویایی فضایی

نرگس غضنفری [1]

سعید عظمتی [2]  ^*

Saeed.azemati@iau.ac.ir

تاریخ دریافت: 20/2/99

تاریخ پذیرش: 28/4/1400

 

چکیده

زمینه و هدف: امروزه تبیین معیارهای پویایی فضاهای زیستی از مهمترین موضوعات در حوزه برنامه ریزی معماری و شهر است که باید در فرآیند طراحی معماری، مورد نظر قرار گیرد. هدف اصلی این پژوهش بررسی مولفه های تاثیرگذار بر بهبود کیفیت فضایی پردیس های سینمایی به منظور ارتقا پویایی فضایی است.

روش بررسی: پژوهش حاضر در سال 1399 انجام شده است و با روش «توصیفی-تحلیلی» و ساخت ابزار پرسشنامه به شناخت عوامل موثر بر پویایی فضایی پرداخته است. آزمون روایی و پایایی پرسشنامه بین 20 نفر از کاربران فضاهای فرهنگی صورت گرفت. حجم نمونه با فرمول کوکران محاسبه و با 150 نفر متشکل از 72 خانم و 78 آقا صورت پذیرفت. با استفاده از نرم افزار spss و آزمون کلموگروف – اسمیرنف جهت بررسی نرمال بودن داده ها و ضریب همبستگی بررسی رابطه موجود بین متغیرها مشخص و با محاسبه امتیاز هریک، موثرترین مولفه ها تعیین گردید.

یافته ها: این تحقیق نشان می دهد بین پویایی فضایی و معیارهای عملکردی, فرمی، معنایی، زیست محیطی ، اجتماعی رابطه وجود دارد و در طراحی فضاهای فرهنگی کیفیت فضا برای شهروندان را به طور مطلوب ارتقاء می دهد.

بحث و نتیجه گیری: معیارهای عملکردی،زیست محیطی و اجتماعی دارای بیشترین کمیت عددی بوده و در نتیجه از تاثیر حداکثری جهت پویایی فضایی برخوردار است. همچنین معیارهای فرمی و معنایی نیز عوامل مهم دیگری هستند که در مرحله بعد روی پویایی فضایی تاثیرگذار می باشند.

 

واژه های کلیدی: پردیس تئاتر وسینما، پویایی فضایی، انعطاف پذیری، معیار و مولفه های طراحی.

 

 

J. Env. Sci. Tech., Vol 24, No. 2, May, 2022

 

 

 

 

 

An analysis of elements effective on the spatial quality of cinema complexes, with the aim of improving spatial dynamics

 

Narges Ghazanfari ^[3]

Saeed Azemati ^{[4] *}

Saeed.azemati@iau.ac.ir

 

Admission Date:July 19, 2021

Date Received: May 9, 2020

 

Abstract

Background and Objective: In today’s world, describing the standards of environment dynamics is one of the most important subjects in the field of architectural and urban planning, which should be considered in the architectural design process. The main purpose of this study is to investigate the effective components on improving the spatial quality of cinema campuses in order to promote spatial dynamics.

Material and Methodology: The current research was carried out in 2019 and uses the "descriptive-analytical" method and the construction of a questionnaire to identify factors affecting spatial dynamics. The validity and reliability of the questionnaire was tested among 20 users of cultural spaces. The sample size was calculated using Cochran's formula and was performed by 150 people consisting of 72 women and 78 men. Using SPSS software and the Kolmogorov Smirnov test to evaluate the normality of the data and the correlation coefficient, the relationship between the variables was determined, and by calculating the score of each, the most effective components were determined.

Findings: This research shows that there is a relationship between spatial dynamics and functional, formal, semantic, environmental and social criteria and in designing cultural spaces, they improve the quality of space for citizens in a desirable way.

Discussion and Conclusion: Functional, environmental and social criteria have the highest numerical quantity and as a result have the maximum impact on spatial dynamics. Also, formal and semantic criteria are other important factors that affect spatial dynamics in the next stage.

 

 

 

Keywords: Theater and cinema complexes, spatial dynamics, flexibility, factors and standards of design.

 

مقدمه

 

در دهه های اخیر طرز زندگی و نوع تفریحات و نیاز های اجتماعی مردم تغییر فراوان کرده و توسعه سریع شهرها و کلان شهرها و غیره دگرگونی هایی را در محیط زیست به وجود آورده است که به نوبه خود باعث تغییر شکل یافتن نوع تفریحات مردم شده است، احتیاجات اجتماعی نیز تحت تاثیر سیستم اقتصادی و صنعتی قرار گرفته و فرم تازه ای به خود گرفته است. طراحان نیازهای روحی و جسمی و اجتماعی سنین مختلف مردم هر منطقه را در نظر گرفته و مطابق این احتیاجات طراحی می کنند. نیازهای روانی افراد از محیط زیست به متغیرهای گوناگونی از قبیل سن، طبقه اجتماعی، فرهنگ، تجربیات گذشته، هدف ها و روش زندگی روزانه مردم بستگی دارد. نیازهای زیست محیطی بشر گاهی جسمی و گاهی روحی است، ولی تمام این نیازها در یک زمان و به طور مداوم بروز نمی نماید. طراحان برای رفع این نیازها چهار هدف کلی را دنبال می کنند. این چهار هدف عبارتند از: ایجاد فضایی به منظور بهسازی محیط زیست، احداث فضایی برای بازی کودکان، مکانی برای آموختن،  گرد هم آوردن افراد جامعه (1).  سرزندگی در حوزه معماری و شهری، کیفیتی مهم است چرا که میزان جرم و جنایت را کاهش می دهد، امنیت ایجاد کرده و سبب می شود تا مردم به خود این اجازه را بدهند تا مدت زمان بیشتری بیرون از منزل بمانند، با دیگران وارد گفتگو شوند و از تماشای مردم لذت ببرند، در نتیجه سرزندگی در فضاهای شهری به عنوان یکی از معیارهای مهم سلامت در نظر گرفته شده است (2).

سوال اصلی این پژوهش که مبنای روش تحقیق قرار گرفت عبارت است از: مولفه های تاثیر گذار طراحی، در پویایی فضاهای فرهنگی کدامند؟ بر همین اساس فرضیه اصلی طراحی فضای فرهنگی و هنری با رویکرد پویایی فضایی است که در آن با استفاده از مشارکت و تعلق به کمک مولفه های طراحی چون انعطاف پذیری فضا، ریتم در فضا، اختلاف ارتفاع در سطوح و سلسله مراتب ایجاد می شود. ﻃﺒﻖ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺳﺮزﻧﺪﮔﻰ از درﻳﭽﻪ ﻫﺎى ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻰ دﻳﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﻟﻴﻨﭻ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ادراک ﺑﺼﺮى ﻣﺤﻴﻂ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺮدم ﭘﺮداﺧﺘﻪ، ﺟﻴﻜﻮﺑﺰ از دﻳﺪﮔﺎه ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻰ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺷﻬﺮى ﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻪ، ﻛﺮﻳﺮ ﺑﻴﺸﺘﺮ از دﻳﺪ ﻛﺎﻟﺒﺪى و ﮔﻮﻧﻪ ﺷﻨﺎﺳﻰ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻓﻀﺎﻫﺎى ﺷﻬﺮى ﭘﺮداﺧﺘﻪ و ﻳﺎنگل ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺮ وﺟﻪ اﻧﺴﺎﻧﻰ ﻣﻌﻤﺎرى و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﻌﺎﻣﻞ ﻣﻴﺎن ﻣﻌﻤﺎرى ﺑﺎ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻰ و رواﻧﺸﻨﺎﺳﻰ ﺗﺎﻛﻴﺪ دارد. ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻰ ﻣﻰ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ سرزندگی اﻣﺮوزه ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ واژه ﭘﺎﻳﻪ، اﺳﺎﺳﺎ ﻣﻮﻳﺪ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ، ﻳﻚ ﻣﻜﺎن ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ زﻧﺪﮔﻰ ﻛﺮدن را دارد ﻳﺎ ﺧﻴﺮ و آﻳﺎ از ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻫﺎى ﺣﻴﺎت ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻰ ﻣﻰ ﻛﻨﺪ ﻳﺎ ﺧﻴﺮ. اﻳﻦ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﺗﻠﻮﻳﺤﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻬﻢ اﺷﺎره دارد ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﻔﻬﻮم ﺗﺎ ﭼﻪ ﺣﺪ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺪ ﻧﺴﺒﻰ ﺑﺎﺷﺪ. ﺳﺮﻛﺎر داﺷﺘﻦ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎى ذﻫﻨﻰ ﻫﻤﻮاره ﻳﻜﻰ از ﭼﺎﻟﺶ ﻫﺎى ﻧﻈﺮى ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان اﺳﺖ، آﻧﻬﺎ در ﺑﺴﻴﺎرى از ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺑﺮاى اﺟﺘﻨﺎب از اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل اراﺋﻪ تعاریفی عینی و کار با شاخص های کمی برای بررسی سرزندگی مکان ها هستند.

• ادبیات موضوع
• سینما و معماری

ﺻﺎﺣﺐ ﻧﻈﺮان ﺳﻴﻨﻤﺎ را ﻫﻨﺮى ﻣﻰداﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﻢ در زﻣﺎن و ﻫﻢ در ﻣﻜﺎن ﻛﺎر ﻣﻰﻛﻨﺪ. ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻛﻮﺗﺎهﺗﺮ ﺳـﻴﻨﻤﺎ ﻫﻨـﺮى اﺳـﺖ زﻣﺎﻧﻰ- ﻣﻜﺎﻧﻰ و از اﻳﻦ رو ﻻﺟﺮم ﺑﻪ اﻣﺮ آﻓﺮﻳﻨﺶ و ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻓﻀﺎ درﮔﻴﺮ، از ﺳﻮى دﻳﮕﺮ « ﻣﻌﻤﺎرى را ﺟﺰ ﻫﻨﺮ ﺳﺎﻣﺎندﻫـﻰ ﻓﻀـﺎ ﻧﻤﻰﺗﻮان داﻧﺴﺖ ﻳﺎ ﺑﻪ ﺳﺨﻨﻰ دﻳﮕﺮ ﻣﻌﻤﺎرى ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻰ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎى ﺧﻠﻖ ﻣﻜﺎنﻫﺎى ﺑﺎ ﻣﻌﻨﺎ در ﻣﻔﻬﻮم ﭘﺪﻳﺪار ﺷﻨﺎﺧﺘﻰ واﻗﻌﻰ اﻳﻦ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ » (3) . ﻳﺎ آن ﭼﻨﺎن ﻛﻪ ﺗﺎداﺋﻮ آﻧﺪو ﺑﺎور ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻴﺎن ﻣﻰدارد:«ﻣﻌﻤﺎرى ﻧﺎﮔﺰﻳﺮ اﺳﺖ ﺗﺎ ﻓﻀـﺎﻫﺎى زﻧـﺪﮔﻰ را ﻛـﻪ ﻣﻮﺟﺐ رﺷﺪ ﻓﻴﺰﻳﻜﻰ و رواﻧﻰ ﻓﺮد اﻧﺴﺎﻧﻰ ﻣﻰﺷﻮد در ﺑﺮﮔﻴﺮد.» (تادائو آندو) ﭘﺲ ﻣﻌﻤﺎرى و ﺳﻴﻨﻤﺎ ﻫﺮ دو ﺑﻪ ﺧﻠﻖ ﻓﻀﺎ و روح زﻧﺪﮔﻰ ﻣﻰﭘﺮدازﻧﺪ«ﻣﻜﺎن ﺟﺎرى در زﻣﺎن» (فرانسوا پنز و مورین تامس) اﻣﺎ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﻣﻌﻤـﺎرى از ﺗﻮاﻟﻰ ﻣﻨﺎﻇﺮ و ﺣﻮادث ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﻰﺷﻮد. ﺗﻔﺎوت ﺳﻴﻨﻤﺎ و ﻣﻌﻤﺎرى در اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ در اوﻟﻰ اﻣﻜﺎن اﻧﺘﺨﺎب زاوﻳﻪ دﻳﺪ، ﺳـﺮﻋﺖ ﺣﺮﻛﺖ و ﮔﺎه ﺗﻮاﻟﻰ ﺻﺤﻨﻪﻫﺎ ﺑﺮاى ﺑﻴﻨﻨﺪه وﺟﻮد دارد ﻟﻴﻜﻦ در دوﻣﻰ اﻳﻦ اﻧﺘﺨﺎب ﺗﻮﺳﻂ ﻓﻴﻠﻢﺳﺎز ﻗﺒﻼً اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳـﺖ. ﺑـﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ درک ﻣﻌﻤﺎرى ﻓﺎﻗﺪ آﻏﺎز و اﻧﺠﺎم اﺳﺖ و ﻓﻴﻠﻢ ﺷﺮوع و ﭘﺎﻳﺎن دارد.

از ﻧﮕﺎﻫﻰ دﻳﮕﺮ ﻣﻰﺗﻮان ﻧﺰدﻳﻜﻰ اﻳﻦ دو ﻫﻨﺮ را ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻛﺮد ﻛﻪ از ﻳﻚ ﺳﻴﻨﻤﺎ در ﭘﻰ ﺑﻪ ﺗﺼـﻮﻳﺮ ﻛﺸـﻴﺪن زﻧـﺪﮔﻰ اﻧﺴﺎﻧﻰ و اﻏﻠﺐ ﭼﻬﺮه اى آرﻣﺎﻧﻰ آﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻖ اﻳﺠﺎﺑﻰ و ﭼﻪ ﺑﻪ روش ﺳﻠﺒﻰ اﺳﺖ ﻳﻌﻨﻰ ﻛﻪ ﻳﺎ زﻧﺪﮔﻰ اﻳـﺪه آل را ﺑـﺮ ﭘـﺮده ﺑـﻪ ﺗﻤﺎﺷﺎﮔﺮان ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻰدﻫﺪ ﻳﺎ ﺑﺎ ﺗﺼﻮﻳﺮﻛﺮدن ﻛﺎﺳﺘﻰﻫﺎ و ﻧﺎراﺳﺘﻰﻫﺎى زﻧﺪﮔﻰ واﻗﻌﻰ، ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻳﺴﺘﻦ آرﻣﺎﻧﻰ در ذﻫﻦ اﻳﺸﺎن اﺳﺖ و از ﺳﻮﻳﻰ دﻳﮕﺮ ﻣﻌﻤﺎر ﺑﺎ ﺗﺠﺴﻢ زﻧﺪﮔﻰ اﻳﺪه آل در ﺗﻼش ﺑﺮاى ﻃﺮاﺣﻰ زﻳﺴﺘﮕﺎﻫﻰ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﻨـﺎن زﻳﺴـﺘﻰ ﻧـﻪ ﺗﻨﻬﺎ درآن ﻣﺴﻴﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﻓﻀﺎ و ﺣﺎل و ﻫﻮاى آن زﻳﺴﺘﮕﺎه زﻧﺪﮔﻰ آرﻣﺎﻧﻰ را ﺗﺴﻬﻴﻞ و ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﺗﻌﺮﻳـﻒ ﻧﻤﺎﻳـﺪ.(4) در واﻗﻊ ﻓﻴﻠﻢﺳﺎزان، ﺻﺤﻨﻪﻫﺎى ﻣﻮرد ﻧﻈﺮﺷﺎن را در ﺟﺎﻳﻰ ﻣﻰﻳﺎﺑﻨﺪ ﻳﺎ ﻣﻰﺳـﺎزﻧﺪ و در ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﻣﻌﻤـﺎران ﺗﺼﻮﻳﺮﻫﺎﻳﺸـﺎن را ﺑـﺎ روشﻫﺎﻳﻰ ﭼﻮن ﻧﻘﺸﻪ، ﻣﺎﻛﺖ و ﻣﺪلﻫﺎى راﻳﺎﻧﻪاى اﻣﺮوزى ﻋﻴﻨﻴﺖ ﻣﻰﺑﺨﺸﻨﺪ. ﺑﻪ رﻏﻢ آﻧﭽﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ و ﺑﺎ وﺟﻮد وﺟﻮه اﺷﺘﺮاﻛﺎت ﻓﺮاوان و ﺑﻨﻴﺎدﻳﻦ ﻣﻴﺎن ﺳﻴﻨﻤﺎ و ﻣﻌﻤﺎرى ﻛﻪ از آن ﺟﻤﻠﻪ آﻓﺮﻳﻨﺶ و ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻓﻀﺎ ﻫﻢ ﭼﻮن اﺳﺎﺳﻰﺗﺮﻳﻦ ﺷﺎن ذﻛﺮ ﺷﺪ و زادهى ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژى ﺑﻮدن را ﻧﻴﺰ ﻣﻰﺗﻮان ﺑﺮ آن اﻓﺰود، وﺟﻪ ﺗﻤﺎﻳﺰ ﺑﻨﻴﺎدﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﻣﻴﺎن آن دو وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﺑﻪ درک ﻧﻬﺎﻳﻰ از ﻗﻀﺎ و ﻣﻔﻬﻮم آن ﻣﻰرﺳﺪ، درحالی که ﻧﻈﺎرهﮔﺮ ﻣﻌﻤﺎرى ﻣﺴﺎﻓﺮ ﻋﻴﻨﻰ اﺳﺖ و از ﻃﺮﻳﻖ ﺣﺮﻛﺖ در درون ﻣﻌﻤﺎرى و اﺣﺴﺎس رﻳﺘﻢ و ﺗﺪاوم و ﭘﻴﻮﺳﺘﮕﻰ ﻓﻀﺎﻫﺎى آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺎﻫﻴﺖ و واﻗﻌﻴﺖ آن ﻣﻰرﺳﺪ (5) .

• ارتباط متقابل معماری و سینما

همان طور که اشاره گردید ارتباط بین سینما و معماری از دیدگاهای متنوعی می تواند مورد مطالعه قرار گیرد. یکی از مباحث مورد بررسی در روابط بین این هنر تاثیر یکی از این دو در ارتقا و پیشرفت حوزه دیگر است. تاثیر پذیری معماران از سینما و به کار گیری آن در ایده پردازی هایشان از جمله مواردی است که در بررسی رابطه بین سینما و معماری می توان به آن اشاره نمود. همچنین دانش و آگاهی در زمینه معماری می تواند سینماگر را در ساخت اثری بهتر یاری رساند (6). سینما و معماری نه تنها از نظر ماهیت حرکت بلکه از خیال زمان، فضا، ریتم، رنگ و نور، بافت، حرکت و تداوم به یکدیگر نزدیکند. سینما با ترکیب عناصری چون رنگ، نور، زاویه دید و صحنه، تدوین و صدا در جهت ایجاد رابطه ای مستحکم با بیننده خود و تسهیل سفر ذهنی او به درون فیلم دست به فضاسازی می زند در حالی که جوهر معماری فضاست. در سینما فیلمساز به طور ذهنی فضا سازی می کند و در معماری، معمار به فضا عینیت می بخشد. سینماگر برای تجلی معانی مورد نظر خود بی نیاز از فضای معماری نیست و معماری برای گسترش و تبلیغ واقعیت های مجازی و تجسم فضایی بسیار نیازمند سینماست (7). در پایان اگر جای مقایسه باشد، می توان گفت: ساختار روایی در سینما همان فلسفه طراحی در معماری است و نقش مایه های معماری همان تابلوهای مصور کردن صحنه هاست که برخی فیلم سازان به کار می برند. به این ترتیب حرکت درون تصاویر ذهنی آینده برای معماران بسیار آسان تر از فیلم سازان است زیرا ابزار عینی بیشتری در اختیار دارند. فیلم های سینمایی و ویدئویی درباره معماری تا امروز معمولا به صورت آثاری مستند جلب نظر کرده اند. اخیرا با استفاده از فناوری دیجیتالی این امکان فراهم شده که به نحوی بسیار متحرک تر و فعالانه تر بتوان هر فضای معماری را تجزیه و تحلیل کرد و یک فضای معماری با صحنه برداری فیلم را سریع و ارزان شکل داد. بنابراین معماری و سینما می توانند در بسیاری از شیوه های بیانی از یکدیگر بهره گیرند و از این راه، تاثیر خلاقانه تری بر مخاطبان خود بگذارند (8).

 با توجه به مولفه های به دست آمده از مفاهیم مشترک در زمینه معماری و پردیس سینمایی توجه به دو جنبه حائز اهیمت است. بخش اول توجه به فضاسازی و تاثیر محیط در سکانس های مختلف فیلم ها است و جنبه دوم تاثیر فضاهایی که برای نمایش از آنها به پردیس های سینمایی یاد می کنیم. این مولفه ها همچون معیارهای عملکردی در استفاده از صحنه های مختلف و ایجاد تنوع در زاویه های دید مخاطب نسبت به یک فضا، واکنش نهفته در معیارهای معنایی که می توان با استفاده از طراحی صحنه و عوامل مختلفی همچون مبلمان نور، رنگ در فضا ایجاد کرد، معیارهای زیست محیطی و معیارهای اجتماعی که قابلیت اصلی فضاسازی درونی فیلم ها می باشد، به نظر می رسد می توان در طراحی پردیس های سینمایی از آنها بهره گرفت. همچنین تنوع رنگ، بازی نور، ایجاد ریتم های متنوع در سکانس های مختلف، استفاده از زاویه های دید به فضاها و ایجاد کریدورهای بصری که از عناصر ایجاد پویایی و سرزندگی فضایی است بهره مند شد (9).

• نظریات محققان درباره سرزندگی و پویایی فضایی

با توجه به تعاریف موجود از سرزندگی می توان تعریف عام سرزندگی را، قابلیت مکان برای تأمین تنوعی از فعالیت ها و استفاده کنندگان (با پیش زمینه های مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی) با هدف تنوع تجربیات و تعاملات اجتماعی به گونه ای که  امنیت، برابری و راحتی را برای همه استفاده کنندگان فراهم آورد، در نظر گرفت(10). شرط اساسی برای خلق یک محیط سرزنده وجود مردم و حضور فعال و پرشور و نشاط آنها در فضاست (11). فضای شهری سرزنده عبارت است از یک فضای شهری که در آن حضور تعداد قابل توجهی از افراد و تنوع آن ها (به لحاظ سن و جنس) در گستره زمانی وسیعی از روز که فعالیت هایشان عمدتاً به شکل انتخابی یا اجتماعی بروز می یابد به چشم میخورد (12). اصولا سرزندگی مشتمل بر کلیدواژگان و اصطلاحات مرتبط طرح می شود : در دسترس بودن، عدالت و مشارکت، آسایش و آرامش، تعاملات اجتماعی، حضور پذیری، امنیت و پاسخگویی از جمله عواملی هستند که مفهوم سرزندگی را تعریف و به آن عینیت می بخشد.  سرزندگی به فضا و فعالیت شهری نسبت داده می شود که به سلامت جسمی، روانی، اجتماعی و پیشرفت شخصی شهروندان  کمک می کند و فضای شهری مطلوب را تصویر می کند که غنای روحانی و فرهنگی را ایجاد کرده و بازتاب می آفریند (10). همچنین می توان گفت فضای شهری سرزنده جایی است که زیبایی را به شهروندان و مراجعان خود بشناساند و این بدان معناست که فضای شهری سرزنده، جذاب، کارآمد و امن برای کودکان، زنان و کهنسالان باشد.

 

 

 

جدول 1- دسته بندی نظریات محققان درباره سرزندگی و پویایی فضایی، نگارندگان

Table 1. Classification of researchers' theories about vitality and spatial dynamics, authors

محقق	سرزندگی	محقق	سرزندگی
کوین لینچ 1381 (19)	محیطی که برآورده کننده : عملکردهای حیاتی نیازهای بیولوژیکی بقاء همه موجودات باشد.	راب کریر 1384 (12)	ورودی های ساختمان ها عملکرد شبانه روزی توجه به حرکت پیاده سلسله مراتب توزیع کاربری ها
جین جیکوبز 1386 (19)	ارگانیک و خودجوش بودن تنوع اقتصادی و انسانی، معماری جمعیت های متراکم،  اختلاط کاربری ها مراکز شهری پیچیده، متراکم	کوروش گلکار 1386 (14)	معیارهای کالبدی شهر :هندسه و کالبد مناسب و ... معیارهای شناختی : وضعیت اقتصادی و اجتماعی افراد، تجارب فردی، تنوع فرهنگی
چارلز لاندری 2000 (13)	تراکم مفید افراد، تنوع دسترسی، ایمنی و امنیت، هویت و تمایز، خلاقیت، ارتباط و تشریک مساعی، ظرفیت سازمانی رقابت	سرزندگی اقتصادی، سرزندگی اجتماعی: فعالیت ها و تعامالت اجتماعی ،پیوستگی اجتماعی قوی ،روحیه جمعی سرزندگی و زیست پذیری محیطی: پایداری اکولوژیکی، طراحی: متغیرهایی مانند خوانایی، حس مکان، تمایز معمارانه، اتصال و ارتباط بخشهای مختلف شهر، کیفیت روشنایی،امنیت سرزندگی و زیست پذیری فرهنگی بقا، احترام و تجلیل از شهر و مردمانش، هویت، خاطرات، سنت، جشن های اجتماعی، تولید، توزیع و مصرف محصولات دستی

 

ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺆﻟﻔﻪ ﻫﺎى ﻣﻄﺮح ﺷﺪه از ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻧﻈﺮﻳﻪ ﭘﺮدازان، ٩ آﻳﺘﻢ ﭘﺮﺗﻜﺮار در نمودار 2 استخراج شده است، که این آیتم ها اساس پرسشنامه برای مراحل بعدی تحقیق را به وجود می­آورد: (منبع: نگارنده)

 

نمودار 1- مولفه های پرتکرار در تعاریف نظریه پردازان، نگارندگان

Diagram 1. Frequent components in the definitions of theorists, authors

 

• معیارهای سرزندگی و انعطاف پذیری

 

ارایه تعریف جامع از سرزندگی، مستلزم در نظر گرفتن روابط این کیفیت و دیگر کیفیت های محیط است. در سطح کلان میتوان سرزندگی را مشخصۀ محیطی که با مجموعه ای از کیفیت های کالبدی، غیرکالبدی و سیستم های سازمانی امکان زندگی سعادتمندانۀ شهروندان را فراهم می آورد، تعریف کرد. به بیان دیگر تعریف جامع «سرزندگی» را می توان معادل تعریف کلیت «کیفیت طراحی محیطی» دانست. چرا که محیط نمی تواند سرزنده باشد، هنگامی که از ضعف ایمنی و امنیت رنج میبرد، یا هنگامی که خوانا نیست، هنگامی که در فرد تجارب حسی غنی ایجاد نمی کند، هنگامی که همه شمول نبوده و پذیرای همۀ گروه های جمعیتی از پیر و جوان و زن و مرد و سالم و معلول نیست، هنگامی که آسایش اقلیمی در فضاهای عمومی تأمین نگردیده، هنگامی که ترکیب کاربری ها و فعالیت ها مانع از شکل گیری تحرک و جنب و جوش می شود، و... از این رو می توان گفت سرزندگی فضا توأماً علت و معلول دیگر کیفیت های طراحی محیطی می باشد. (نمودار 2)

 

نمودار 2- عوامل موثر بر پویایی فضایی،نگارندگان

Figure 2. Factors affecting spatial dynamics, authors

 

جدول 2- تعاریف محققان از انعطاف پذیری، نگارندگان

Table 2. Researchers' definitions of flexibility, authors

تعاریف محققین از انعطاف پذیری	اشتراکات تعاریف
فضاهای با قابلیت پذیرش عملکردهای گوناگون (ساختمان وفق پذیر با عملکرد)	فضایی که قابلیت پذیرش عملکردهای  وناگون در آن واحد را دارد.
تغییر بافت فیزیکی ساختمان و طراحی فضاهای چند منظوره
طراحی فضا با قابلیت تطبیقپذیری برای عملکردهای گوناگون(تکنیک های متفاوت مبله کردن )	فضایی که قابلیت پذیرش عملکردهای مختلف را  در زمانهای گوناگون با تغییر در کالبد فضای داخلی و کالبد متحرک دارد.(دیوارهای متحرک و پارتیشن بندی) فضایی که قابلیت پذیرش عملکردهای مختلف را درزمان های گوناگون با استفاده ازتکنیک های متفاوت مبله کردن دارد.
فضایی است که در آن اثاث میتواند جابجا شود
فضاهای چند عملکردی(تلفیق کارکردها در دریک فضا بدون نیاز به ساماندهی مجدد)
فضاهایی دارد که بدون تغییر و سازماندهی مجدد قادر به پاسخگویی بسیاری از فعالیت ها میباشند.
تغییر دادن شکل، حجم، فرم و نمای ساختمان	فضایی که قابلیت تغییر دارد:  در فرم و حجم، شکل، سازه، نما، پلان و دسترسی با تاسیسات ساختمانی (روشهای خودکار یا هوشمند) را دارد. فضایی که قابلیت تغییر در کاربرد اصلی ساختمان و برنامه ریزی های جدید را دارد.
امکان تغییریا جابجایی در طرح فضا و کارآمدتر کردن فضا
امکان جابجایی های کم در طرح فضا
تغییردرظاهر،محیط یا عملکرد بنا با روشهای خودکار یا هوشمند
امکان تغییرات در عملکرد
تخریب موضعی یا کلی و مونتاژ کردن دوباره	بنایی که امکان تخریب و استفاده مجدد از اجزای آن وجود دارد
استفاده مجدد از مصالح در ساختمان های تخریب شده
جابجا کردن بنا از جایی به جای دیگر	قابلیت جابجایی

 

 

 

 

روش تحقیق

 

با توجه به موضوع مورد مطالعه که هدف شناسایی مولفه های موثر بر پویایی و سرزندگی فضاهای معماری و میزان تاثیرگذاری آنها در پردیس های تئاتر و سینما می باشد، در مرحله اول با رویکردی "تحلیلی-توصیفی" به بررسی و ارزیابی شاخص ها پرداخته شده است. برای ارزیابی شاخص های پویایی فضایی و به جهت تکمیل اطلاعات به دست آمده از پیشینه موضوع و نظریات دانشمندان، در ادامه از روش تحقیق میدانی با تکنیک مصاحبه بازپاسخ استفاده شد، به طوری که با 20 نفر از متخصصان معماری مصاحبه صورت پذیرفت تا جنبه های تکمیلی اطلاعات به دست آید. در مرحله دوم از روش نظریه زمینه ای با تکنیک کدگذاری باز به تحلیل مصاحبه ها پرداخته شد تا تمامی جوانب موضوع بررسی و مولفه های تاثیرگذار در تحقیق به دست آمد سپس ابزار پژوهش ساخته شد که شامل جدول هدف محتوا و پرسشنامه می باشد. در این مرحله متخصصان پیوستارها را کنترل کرده و پس از تایید به ایجاد پرسش نامه محقق ساخته به جهت بررسی مولفه ها و تحلیل نتایج پرسشنامه منجر شد. هدف از تدوین این پرسشنامه بررسی مفاهیم و مولفه های تاثیرگذار بر پویایی فضایی بود به طوری که  سنجه های ارزیابی به صورت کمی تعیین شده و در ماتریس مربوطه جمع آوری شوند. در پژوهش حاضر جامعه آماری متشکل از 150 نفر از کاربران فضاهای تئاتر و سینمایی و متفاوت از حیث سن ، جنس ،میزان تحصیلات می باشد که پرسشنامه ها به صورت حضوری و الکترونیکی بین آنها پخش شده و در نهایت پاسخ ها جمع آوری گردید. با استفاده از داده های پرسشنامه و نرم افزار spss و بهره گرفتن از آزمون کلموگروف – اسمیرنف جهت بررسی نرمال بودن داده ها و ضریب همبستگی جهت بررسی رابطه موجود بین متغیرها اقدام به تحلیل آماری نمودیم. و با محاسبه امتیاز هریک از شاخصه­ها به تحلیل و ارزیابی نتایج به دست آمده از پرسشنامه ها پرداخته شده است.

 

• روایی و پایایی پرسشنامه

جهت سنجش روایی پرسشنامه طراحی شده از اعتبار محتوایی و نظر استاد راهنما استفاده شده و مورد تأیید قرار گرفت. منظور از پایایی پرسشنامه، خطای اندازه گیری در نمونه های حاصل شده از پرسشنامه است. در پژوهش حاضر جهت سنجش پایایی پرسشنامه از آلفای کرونباخ استفاده شده است.

 

 

جدول 3- بررسی روایی و پایایی پرسشنامه، نگارندگان

Table 3. Checking the validity and reliability of the questionnaire, authors

Reliability Statistics
Cronbach's Alpha	N of Items
793/0	51

 

Case Processing Summary
%	N
100	150	Valid	Cases
0	0	Excludeda
100	150	Total

 

 

 

 

 

 

 

 

• تست نرمال بودن داده ها

 

از آزمون معروف کلموگروف – اسمیرنف جهت آزمون نرمال بودن داده ها استفاده می کنیم. به دلیل تعداد داده های ما بیشتر از 50 عدد می باشد، این تست قابل انجام خواهد بود.

 

 

جدول 4- نتایج آزمون کلموگروف – اسمیرنف در خصوص مولفه های طراحی پردیس سینمایی، نگارندگان

Table 4. Results of Kolmogorov-Smirnov test regarding the components of cinema campus design, authors

Kolmogorov-Smirnova Statistic df Sig. معیارهای عملکردی 156. 149 000. معیارهای فرمی 112. 149 000. معیارهای معنایی 177. 149 000. معیارهای زیست محیطی 165. 149 000. معیارهای اجتماعی 197. 149 000.

 

در جدول 4 با توجه به عدد p-val  که همگی صفر می باشند، این داده ها از پراکنش نرمال برخوردار نبوده و می بایست برای آزمون های آماری از انواع ناپارامتریک استفاده کنیم.

• محاسبه جدول آزمون فرضیات

ضریب همسبتگی همیشه عددی بین ۱ تا ۱- است. ضریب همبستگی بین ۰ تا ۱ به معنی داشتن همبستگی مثبت است و هرچه این ضریب به ۱ نزدیک‌تر باشد همبستگی قوی‌تر است.

ضریب بین ۰ تا 29/0 نشان دهنده همبستگی ضعیف،   ضریب بین 30/0 تا 69/0نشان دهنده همبستگی متوسط،  ضریب بین 70/0 تا ۱ نشان دهنده همبستگی قوی

با استفاده از آزمون ضریب همبستگی اسپیرمن (Spearman's rho)، نتایج نهایی رابطه بین پویایی فضایی و 5 معیار اصلی آن و میزان تاثیر و اهمیت هرمعیار به صورت زیر مشخص گردید. در جداول 5 تا 7 نتایج آنالیز آورده شده است.

• معیارهای عملکردی

 

 

جدول 5- نتایج آزمون ضریب همبستگی معیارهای عملکردی و پویایی فضایی، نگارندگان

Table 5. Results of correlation coefficient test of performance criteria and spatial dynamics, authors

		پویایی فضایی
معیارهای عملکردی	Correlation Coefficient	**762.
	Sig. (2-tailed)	000.
	N	150

 

با توجه به جدول 5  مشاهده می شود بین پویایی فضایی و معیارهای عملکردی رابطه وجود دارد. از p-val به دست آمده که (000/0) است و عدد ضریب همبستگی (^**762). این طور نتیجه می گیریم که بین پویایی فضایی و معیارهای عملکردی پردیس های سینمایی رابطه مثبت و قوی و معنی داری وجود دارد.

 

 

• معیارهای فرمی

 

 

 

 

جدول 6- نتایج آزمون ضریب همبستگی معیارهای فرمی و پویایی فضایی

Table 6. Results of the correlation coefficient of Fermi criteria and spatial dynamics

		پویایی فضایی
معیارهای فرمی	Correlation Coefficient	**541.
	Sig. (2-tailed)	000.
	N	150

 

با توجه به جدول 6  مشاهده می شود که بین پویایی فضایی و معیارهای فرمی رابطه وجود دارد. از p-val به دست آمده که (000/0) است و عدد ضریب همبستگی (^**541).  این طور نتیجه می گیریم که بین پویایی فضایی و معیارهای فرمی رابطه مثبت و متوسط و معنی داری وجود دارد.

 

• معیارهای معنایی

جدول 7- نتایج آزمون ضریب همبستگی معیارهای معنایی و پویایی فضایی

Table 7. Results of correlation coefficient test of semantic criteria and spatial dynamics

		پویایی­فضایی
معیارهای معنایی	Correlation Coefficient	**578.
	Sig. (2-tailed)	000.
	N	150

 

با توجه به جدول 7 مشاهده می شود که بین پویایی فضایی و معیارهای معنایی رابطه وجود دارد. از p-val به دست آمده که (000/0) است و عدد ضریب همبستگی(^**578). این طور نتیجه می گیریم که بین پویایی فضایی و معیارهای معنایی رابطه مثبت و متوسط و معنی داری وجود دارد.

 

 

 

 

 

• معیارهای زیست محیطی پردیس سینمایی

جدول 8- نتایج آزمون ضریب همبستگی معیارهای زیست محیطی و پویایی فضایی

Table 8. Test results of correlation coefficient of environmental criteria and spatial dynamics

پویایی­فضایی
**653.	Correlation Coefficient	معیارهای زیست محیطی
000.	Sig. (2-tailed)
150	N

 

 

 

با توجه به جدول 8 مشاهده می شود که بین پویایی فضایی و معیارهای زیست محیطی رابطه وجود دارد. از p-val به دست آمده که (000/0) است، و عدد ضریب همبستگی (^**653) این طور نتیجه می گیریم که بین پویایی فضایی و معیارهای زیست محیطی رابطه مثبت و قوی و معنی داری وجود دارد.

 

 

• معیارهای اجتماعی در خصوص فضاهای باز و بسته در پردیس سینمایی

جدول 9- نتایج آزمون ضریب همبستگی معیارهای اجتماعی و پویایی فضایی

Table 9. Correlation coefficient test results of social criteria and spatial dynamics

		پویایی فضایی
معیارهای اجتماعی	Correlation Coefficient	**674.
	Sig. (2-tailed)	000.
	N	150

 

با توجه به جدول 11 مشاهده می شود که بین پویایی فضایی و معیارهای اجتماعی رابطه وجود دارد. از p-val  به دست آمده که(000/0) است و عدد ضریب همبستگی (^**674). اینطور نتیجه می گیریم که بین پویایی فضایی و معیارهای اجتماعی رابطه مثبت و قوی و معنی داری وجود دارد.

 

نتیجه گیری

سرزندگی و پویایی فضایی امروزه به عنوان یک واژه پایه اساسا موید این نکته است که، یک مکان قابلیت زندگی کردن را دارد یا خیر و آیا از فرآیندهای حیات پشتیبانی می کند یا خیر. این مساله تلویحاً به این مهم اشاره دارد که این مفهوم تا چه حد می تواند نسبی باشد. ﻓﻀﺎﻳﻲ ﺳﺮزﻧﺪه و پویاﺳﺖ ﻛﻪ در داﻣﻨﻪ وﺳﻴﻌﻲ از روز ، اﻧﻮاع اﻓﺮاد ﺑﻪ اﺧﺘﻴﺎر ﺧﻮد و ﻧﻪ از روی اﺟﺒﺎر ﺑﻪ آﻧﺠـﺎ آﻣـﺪه و ﻟﺤﻈـﺎﺗﻲ را در ﻓـﻀﺎ ﺳﭙﺮی ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ؛ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﻳﻌﻨﻲ ﻓﻀﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ای ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﺮدم ﺑﻴﺎﻳﻨﺪ و ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ. همچنین به دلیل کم توجهی در ایجاد تعامل و مشارکت در فضا، میزان پایداری اجتماعی تاحد زیادی در مجموعه ها ازبین رفته است و ما باید به دنبال راهکارهایی برای ایجاد مشارکت و پیوستگی و ایجاد حس تعلق و برای افزایش پایداری اجتماعی باشیم. از بررسی نمودار 3  که نتایج تحقیق در آنها منعکس شده است به طورکلی مشاهده می شود « معیارهای عملکردی» دارای بیشترین کمیت عددی بوده و در نتیجه از تاثیر حداکثری بر پویایی فضایی برخوردار است. عامل مهم دیگر «معیارهای اجتماعی» می باشد، که در جایگاه خود بسیار مورد توجه کاربران بوده است. از سوی دیگر « معیارهای فرمی » دارای کمترین کمیت عددی و در نتیجه تاثیر حداقلی دارد. سایر عوامل مابین عوامل حداکثری و حداقلی متناسب با کمیت عددی حاصل در جدول دارای تاثیر مثبت می باشند.

 

نمودار 3 - نتایج تحقیق (منبع نگارندگان)

Figure 3. Research Results (Authors)

 

در جدول 10 عناصر مورد توجه کاربران بر حسب حداکثر وزن کسب شده در تحلیل های آماری بر اساس معیارهای مورد نظر دسته بندی شده است.

 

 

جدول 10- عناصر معماری تاثیر گذار بر پویایی فضایی پردیس های سینمایی از نظر کاربران فضا (منبع نگارندگان)

Table 10.  Architectural elements affecting the spatial dynamics of cinema campuses from the point of view of space users, author

معیارهای پویایی فضا	عناصر تشکیل دهنده
عملکردی	تنوع فضایی، نظام حرکتی و سلسله مراتب، دسترسی پذیری، امکانات تفریحی فضاهای فرهنگی
فرمی	تعادل و توازن درفرم، نما و مصالح نما، وجود سردر ورودی، وجود اختلاف سطح در سایت
معنایی	خوانایی محیط، هویت و حس تعلق، آرامش و نشاط
زیست محیطی	جداره های سبز و بام سبز، وجود بالکن که دارای دید و منظر مناسب، حوض و آب نما
اجتماعی	فضاهای نشست جمعی و آلاچیق ها و کاربری های خدماتی، همبستگی اجتماعی

 

 

 

References

1. Rahimian, Mehdi, Cinema, (1389) Architecture on the Move, Tehran, Soroush Publications. (In Persian)
2. Jalaladdini, S. Oktay, D (2012). Urban Public Spaces and Vitality: A Socio-Spatial Analysis in the Streets of Cypriot Towns, Procedia - Social and Behavioral Sciences 35, 664-674.
3. Pasandideh, Abbas,(1389), Satisfaction with Life, Qom: Dar al-Hadith Publications. (In Persian)
4. Madanipour, Ali, Urban Space Design: (1384) An Attitude Toward a Social-Spatial Process, translated by Farhad Mortezaei. Tehran: Urban Planning and Processing Company. (In Persian)
5. Nurberg Schultz, Christine, The Spirit of Place Towards Architectural Phenomenology, translated by Mohammad Reza Shirazi, Tehran: Dadrooh Publication, (In Persian)
6. Aesthetics in Architecture, J Kurt Groter. (1393) Translated by Dr. Jahanshah Pakzad - Engineer Abdolreza Homayoun. (In Persian)
7. Zoe, Bruno, (1997) How to Look at Architecture. Translated by Farideh Garman. Tehran: Book Today. (In Persian)
8. Mohammad Hejazi, Mehrdad.(1380) Symbolism in mosque architecture. Mosque architecture - the future horizon. Art university. (In Persian)
9. Nurberg Schultz, Christian, (1383) A Choice of Architecture, Meaning and Place, Nowruz Borazjani, Vida, Tehran, Jan Jahan Publications. (In Persian)
10. Nasrin, Mohammad Reza, "Indirect Education Article - Architecture and Cinema", Journal of Architecture and Urban Planning, Volume 6, Nos. 39 and 38, Winter 1996-Spring 1997. (In Persian)
11. Seyed Baqer Hosseini, Elnaz Abizadeh, Vahideh Bagheri, Architecture and Cinema Complementary Elements and Identity of Space and Place, Armanshahr Magazine, 2009: 113-120.( In Persian)
12. Cowan, Robert, Culture of Urbanism, Azarakhsh Publications, (2008). second edition
13. Landry, Charles, (2000). Urban Vitality, A New Source of Urban Competitiveness. Prince ClausFund Journal, ARCHIS issue 'Urban Vitality / Urban Heroes'.
14. Golkar, Kourosh, "The concept of quality of life in urban design", Sofeh Magazine, (2007). Issue 44. (In Persian)
15. Pakzad, Jahanshah, "Theoretical foundations and urban design process", Shahidi Publications, Tehran, second edition. (1385). (In Persian)
16. Lennard, Croherence, Susan and Henry,. "Urban space design and social life", translated by Rasoul Mojtaba Pour, Journal of Architecture and Urban Planning, (1998), seventh volume, No. 44 and 45. (In Persian)
17. Cullen, Selection of Urban Landscape, Translated by Tabibian, Tehran, Tehran Publishing (1999). (In Persian)
18. My Left, David, The Creation of Neighborhoods and Places in Man-Made Environment, Shahrzad Faryadi and Manouchehr Tabibian, Tehran; University of Tehran Press (2007). (In Persian)
19. Azemati, Saeed, Saleh Sedghpour, Bhram, Feasibility of improving the vitality level in university open space from the point of view of space users using structural equation modeling method (1400).

 

 

 

 

1- دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شرق، تهران، ایران.

2- استادیارگروه معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شرق، تهران، ایران. ^*(مسوول مکاتبات)

1- Master student of architecture, Islamic Azad University, East Tehran Branch, Tehran, Iran.

2- Assistant Professor, Department of Architecture, Faculty of Art and Architecture, Islamic Azad University, East Tehran Branch, Tehran, Iran. *(Corresponding author)

تعداد مشاهده مقاله: 176

تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 34