تعداد نشریات | 50 |
تعداد شمارهها | 2,232 |
تعداد مقالات | 20,476 |
تعداد مشاهده مقاله | 25,357,681 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 23,009,887 |
واکنش ایرانیان به ورود و رواج «عینک»: مطالعهای برپایه نامههای دوستانه دوره صفویه | ||
تاریخ و تمدن اسلامی | ||
مقاله 5، دوره 18، شماره 3 - شماره پیاپی 40، آذر 1401، صفحه 115-139 اصل مقاله (722.36 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jhcin.2022.21025 | ||
نویسندگان | ||
سارا زبان فهم نصیری 1؛ حسن الهیاری 2 | ||
1دانشآموخته دکتری تاریخ ایران، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران | ||
2استادیار گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خلیج فارس، بوشهر، ایران | ||
چکیده | ||
یکی از مهمترین اختراعات اروپاییان که در دوره صفویه با اقبال فراوان روبهرو شد عینک بود. ورود و رواج استفاده از عینک واکنشهای بسیاری را از سوی مردم به همراه داشت. بهرغم سکوت منابع رسمی، میتوان این واکنشها را در منابع غیررسمی ازجمله دیوانهای شعر، شهرآشوبها و بهویژه نامههای دوستانه (اخوانیات) مشاهده و پیجویی کرد. این پژوهش می کوشد با بهرهگیری از نامههای اخوانی عصر صفوی واکنش ایرانیان به پدیده عینک در این دوره و علل این واکنشها را بررسی نماید. واکنشها به پدیده عینک در این دوره نخست کنجکاوانه و سپس تمایل شدید به تملک آن و حتی چشموهمچشمی بوده و موضوع نیاز واقعی یا تجویز چشمپزشک چندان مطرح نبودهاست. اشتیاق جالبتوجه ایرانیان به استفاده از عینک نیز تحت تأثیر عادات و خلقوخو، ویژگیهای فرهنگی و اعتقادی، اشعار شاعران و تحولات و شرایط نوظهور جامعه آن روزگار بودهاست. حضور اروپاییان در بسیاری از شهرها و استفاده آنان از ابزار و اختراعات جدید و نقش سفرای سیاسی، تجار و روحانیون در ترویج عینک نیز انکارناپذیر است. | ||
کلیدواژهها | ||
تاریخ عینک در ایران؛ اختراعات اروپایی در ایران؛ نامههای دوستانه دوره صفویه | ||
مراجع | ||
اطهر رضوی، عباس، شیعه در هند، ج 1، ترجمه مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی، قم، مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی، 1376ش.
انصاری نکو، جعفر و هانیه ناجی اصفهانی، تاریخ عینک و عینکسازی در ایران و جهان، تهران، انتشارات کاوش قلم، 1386ش.
اهلی شیرازی، دیوان اهلی شیرازی، بهکوشش حامد ربانی، تهران، کتابفروشی سنایی، 1344ش.
بسطامی، علی، حدائق السلاطین فی کلام الخواقین، بهکوشش شریف النساء انصاری، حیدرآباد، بیتا.
تاورنیه، ژان باتیست، سفرنامه تاورنیه، ترجمه ابوتراب نوری، تهران، انتشارات سنایی، 1369ش.
جدید الاسلام، علیقلی، سیف المومنین فی قتال المسلمین، بهکوشش رسول جعفریان، قم، انصاریان، 1388ش.
حافظ، شمسالدین، دیوان حافظ، بهکوشش محمد قزوینی و قاسم غنی، تهران، انتشارات اسوه، 1395ش.
حزین لاهیجی، شیخ محمدعلی، دیوان حزین لاهیجی، بهکوشش ذبیحالله صاحبکار، تهران، انتشارات سایه، 1378ش.
حقیقی، فرزام، «تفننی در ادب فارسی، بازیابی عینک از متون سدههای نهم تا دوازدهم»، مجله شعر پژوهی، شماره اول، پیاپی 23، 1394ش.
دلاواله، پیترو، سیاحتنامه دلاواله، ترجمه شعاع الدین شفا، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1348ش.
رساله جامعة اللغة فی تکمیل الانسان، کتابخانه مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، شماره بازیابی 1844.
زبانفهم نصیری، سارا، نامههای دوستانه عصر صفوی، تهران، انتشارات سخنوران، 1399ش.
سیدای نسفی، کلیات آثار، بهکوشش جابلقاداد علیشایف، دوشنبه، آکادمی علوم تاجیکستان، 1990م.
شاردن، ژان، سیاحتنامه شاردن، ترجمه محمد عباسی، تهران، انتشارات امیرکبیر، 1338ش.
شفیعیون، سعید، «جریان شناسی نثر ادبی در دوره صفویه با تکیه بر آثار نصیرای همدانی»، جستارهای نوین ادبی، شماره 196، 1396ش.
شمیسا، سیروس، فرهنگ اشارات، تهران، انتشارات میترا، 1387ش.
صادقی، مقصود علی و یوسف رحیم لو، «رویکردهای ایرانیان عصر صفوی به اختراعات اروپایی»، مجله جغرافیا و برنامهریزی، شماره 12، 1382ش.
صادقی، مقصود علی، «فرنگ در آیینه ایرانیان عصر صفوی»، رساله دکتری رشته تاریخ، دانشگاه تبریز، 1380ش.
صفا، ذبیحالله، تاریخ ادبیات ایران، ج 1، ایران، تهران، انتشارات فردوس، 1388ش.
صنیعالدوله، میرزا حسن، روزنامه خاطرات اعتمادالسلطنه، تهران، انتشارات امیرکبیر، 1389ش.
عبدی بیگ شیرازی، زین العابدین علی، روضه الصفات، بهکوشش ابوالفضل هاشم اوغلی، تهران، انتشارات دانش، مسکو، 1974م.
علیخانی، علیاکبر و دیگران، هویت در ایران، تهران، انتشارات جهاد دانشگاهی پژوهشکده علوم انسانی، 1383ش.
فیض کاشانی، ملا محسن، کلیات اشعار مولانا فیض کاشانی، بهکوشش محمد پیمان، تهران، انتشارات سنایی، 1366ش.
فیگوئروا، دن گارسیادسیلوا، سیاحتنامه فیگوئروا، ترجمه غلامرضا سمیعی، تهران، انتشارات نشرنو، 1362ش.
قاسمی گنابادی، محمدقاسم، لیلی و مجنون، بهکوشش زهرا اختیاری، مشهد، انتشارات آهنگ قلم، 1393ش.
قدسی مشهدی، حاجی محمدجان، دیوان قدسی، بهکوشش محمد قهرمان، مشهد، انتشارات دانشگاه فردوسی، 1375ش.
کربن، هانری و دیگران، روح ایران، ترجمه محمود بهفروزی، تهران، انتشارات پندنامک، 1381ش.
الگود، سیریل، طب در دوره صفویه، ترجمه محسن جاودان، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1386ش.
لاله تیک چند، بهار، بهار عجم، بهکوشش کاظم دزفولیان، تهران، انتشارات طلایه،1380ش.
مصاحب، غلامحسین، دایرةالمعارف فارسی، تهران، انتشارات شرکت سهامی کتابهای جیبی، 1383ش.
معتمدی، اسفندیار، تاریخ علم در ایران، ج 1، تهران، انتشارات مهاجر، 1391ش.
میرفطروس، علی، تاریخ در ادبیات، چ 1، کانادا، نشر فرهنگ، 2006م.
هندوشاه استرآبادی، محمدقاسم، تاریخ فرشته، ج 1، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1387ش.
نسخه خطی کتابخانه و مرکز اسناد و نسخ خطی مجلس، شمارههای بازیابی 1398.
نسخه خطی کتابخانه و مرکز اسناد و نسخ خطی مجلس، شمارههای بازیابی 8852.
نسخه خطی کتابخانه و مرکز اسناد و نسخ خطی مجلس، شمارههای بازیابی 10180.
نسخه خطی کتابخانه و مرکز اسناد و نسخ خطی مجلس، شمارههای بازیابی 14215.
نسخه خطی کتابخانه و مرکز اسناد و نسخ خطی مجلس، شمارههای بازیابی 3455.
نسخه خطی کتابخانه و مرکز اسناد و نسخ خطی مجلس، شمارههای بازیابی 5996.
نسخه خطی کتابخانه و مرکز اسناد و نسخ خطی مجلس، شمارههای بازیابی 38/ 13934.
نسخه خطی کتابخانه و مرکز اسناد و نسخ خطی موزه ملک، شماره بازیابی 11/ 554.
نسخه خطی کتابخانه و مرکز اسناد و نسخ خطی موزه ملک، شماره بازیابی 2182.
نسخه خطی کتابخانه و مرکز اسناد و نسخ خطی موزه ملک، شماره بازیابی 86/6679.
نسخه خطی کتابخانه و مرکز اسناد و نسخ خطی دانشگاه تهران، شماره بازیابی 6710.
نسخه خطی کتابخانه و مرکز اسناد و نسخ خطی دانشگاه تهران، شماره بازیابی 1997.
نسخه خطی کتابخانه و مرکز اسناد و نسخ خطی دانشگاه تهران، شماره بازیابی 5357.
نسخه خطی کتابخانه و مرکز اسناد و نسخ خطی دانشگاه تهران، شماره بازیابی 5645.
نسخه خطی کتابخانه و مرکز اسناد و نسخ خطی دانشگاه تهران، شماره بازیابی 4758.
نسخه خطی کتابخانه و مرکز اسناد و نسخ خطی دانشگاه تهران، شماره بازیابی 3034.
Fryer, John, “A new account of East India and Persia in Eight Letters”, Vol.2, Published by Kraus Reprint, London, 1967. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 220 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 188 |