شناسایی و رتبه بندی عوامل اثرگذار بر توسعه پایدار فرهنگ محیط‌زیست در ورزش

مقاله پژوهشی

پایداری، توسعه و محیط زیست، دوره سوم، شماره 4، زمستان  1401(75-90)

شناسایی و رتبه بندی عوامل اثرگذار بر توسعه پایدار فرهنگ محیط‌زیست در ورزش

الهام کاویانی[1] ^*

eli.kaveani@gmail.com

نسرین چوبکار[2]

ولی ناصری پلنگرد[3]

چکیده

زمینه و هدف: از نقش بسیار مهم ورزش و نمادهای آن می‌توان برای ارتقا آگاهی‌های زیست‌محیطی، بهبود عملکردها و فعالیت‌های روزانه میلیون‌ها نفر از مردم بهره جست. ورزش و محیط‌زیست با یکدیگر در ارتباط تنگاتنگی هستند و از ورزش به‌عنوان ابزاری در جهت دستیابی به اصول توسعه پایدار نام‌برده می‌شود. هدف پژوهش حاضر شناسایی و رتبه‌بندی عوامل اثرگذار بر توسعه پایدار فرهنگ محیط‌زیست در ورزش استان کرمانشاه بود.

روش بررسی: جامعه آماری، در بخش کیفی 10 نفر از اساتید مدیریت ورزشی و خبرگان آشنا به موضوع و در بخش کمی کلیه ورزشکاران استان کرمانشاه بودند. در بخش کیفی از روش نمونه‌گیری هدفمند استفاده شد و نمونه بخش کمی با استفاده از جدول مورگان 384 نفر انتخاب گردید. از پرسشنامه محقق ساخته بامطالعۀ مبانی نظری، مصاحبه نیمه هدایت‌شده با اساتید مدیریت ورزشی و خبرگان در یک فرایند اکتشافی تنظیم و با استفاده از روش تحلیل عاملی اکتشافی، 28 گویه در قالب شش عامل آموزشی، پژوهشی، ساختاری، مدیریتی، فرهنگی و پژوهشی طبقه‌بندی شدند.

یافته‌ها: نتایج پژوهش نشان داد که پرسشنامه حاضر ابزار مناسبی برای سنجش توسعه پایدار فرهنگ محیط‌زیست در ورزش استان کرمانشاه می‌باشد. همچنین، اولویت بندی عوامل پژوهش نشان داد که عوامل ساختاری دارای اولویت اول و عوامل پژوهشی دارای اولویت آخر بود.

 بحث و نتیجه‌گیری: نتیجه‌گیری می‌شود که مدل پژوهش و اولویت عوامل آن جهت سیاست‌گذاری در حوزه توسعه فرهنگ محیط‌زیست در ورزش باید مورد توجه بیشتر قرار گیرد. نکته قابل‌توجه این است که برای اینکه یک آموزه به‌صورت فرهنگی درآید، باید در یک فرآیند مستمر و پایدار نهادینه شود .

واژه‌های کلیدی: فرهنگ، محیط‌زیست، ورزش، کرمانشاه.

Identifying and ranking factors influencing the sustainable development of environmental culture in sports

Elham Kaviani [4] ^*

eli.kaveani@gmail.com

 Nasrin Choobkar [5]

 Vali Naseri Planengard[6]

Abstract

Background & Objective: The very important role of sports and its symbols can be used to promote environmental awareness, improve daily functions and activities of millions of people. Sports and the environment are closely related to each other and sports are mentioned as a tool to achieve the principles of sustainable development. The aim of the research was to provide a model of factors influencing the development of environmental culture in sports in Kermanshah province.

Material and Methodology: The statistical community included 10 sports management professors and experts familiar with the subject in the qualitative section and all the athletes of Kermanshah province in the quantitative section. In the qualitative part, the purposeful sampling method was used, and the sample of the quantitative part was selected using Morgan's table of 384 people. From the questionnaire created by the researcher by studying the theoretical foundations, semi-guided interviews with sports management professors and experts in an exploratory process and using the exploratory factor analysis method, 28 items in the form of six educational, research, structural, managerial, cultural, and research factors. And provincial solutions were classified.

Findings: The results of the research showed that the current questionnaire is a suitable tool for measuring the development of environmental culture in sports in Kermanshah province. Also, the final model of the research showed that the structural factors had the first priority from the respondents' point of view and the provincial solutions had the last priority.

Discussion and Conclusion: It is concluded that the research model and the priority of its factors for policy making in the field of environmental culture development in sports should be taken into consideration.

Keywords: culture, environment, sports, Kermanshah. 

مقدمه

انسان همواره به زیستگاهی نیاز دارد که در آن هوای تمیز، آب آشامیدنی، منابع غذایی و امکانات کافی برای زندگی ارزشمند وجود داشته باشد. توانمندی انسان در حفظ و صیانت فضای زندگی خود یا در ویرانگری چشم اندازهای آن بیانگر این واقعیت است که انسان عامل مهم ساخت ها، ویرانگری ها، ترکیب و اختلال در قلمروهای زیستی و بیوژئوگرافیک می باشد. از این رو، تغییرات تدریجی نسبت به رابطه انسان و محیط، زیربنای دیدگاه های فلسفی زیست محیطی جدیدی بوده و برای پشتیبانی از طرح های حفاظت از محیط زیست منبعی مستمر به حساب می آیند که به صورت ملی، منطقه ای و جهانی مطرح است (1). اما باید توجه داشت که  وضعیت محیط‌زیست، آب، انرژی و... به‌قدری پیچیده و مبهم است که همه فعالان محیط‌زیست را به تفکر واداشته است. به همین دلیل تلاش می‌شود در دنیای امروزی از هر ابزاری برای بهبود محیط‌زیست و جلوگیری از هدر رفتن آب، انرژی و... بهره گرفته شود. ورزش نیز به‌عنوان یک رکن در سبک زندگی، می‌تواند نقش مؤثری در بهبود محیط‌زیست ایفا کند. در حال حاضر، محیط‌زیست به‌عنوان سومین رکن المپیزم بعد از ورزش و فرهنگ مطرح است. همچنین مشخص‌شده است که رویدادها و تسهیلات ورزشی اثر قابل‌توجهی بر محیط‌زیست دارند. آلودگی آب‌وهوا، سروصدای زیاد، آلودگی نوری، ترافیک، استفاده از منابع طبیعی تجدید ناپذیر مانند آب، کاغذ و چوب، تولید گازهای گلخانه‌ای براثر استفاده از وسایل برقی، سوراخ شدن لایه اوزون در اثر به‌کارگیری تجهیزات سرمایشی، استفاده از مواد شیمیایی و آفت‌کش‌ها در زمینه‌ چمن، استفاده از مواد شیمیایی در استخرها و اماکن ورزشی، مصرف بیش‌ازحد آب، تخریب زمینها برای استفاده به‌عنوان استادیوم و ورزشگاه و...، از مهم‌ترین تغییراتی هستند که به دنبال ورزش و فعالیت بدنی ممکن است در محیط‌زیست ایجاد شوند. هرچه رویدادهای ورزشی بزرگ‌تر باشند، فشاری که به محیط‌زیست وارد می‌کنند نیز بیشتر است (2). رویدادهای بزرگ حتی باوجود اعمال روش‌های پیشگیرانه هم می‌توانند آسیب‌های جدی به محیط‌زیست و آب‌وهوا وارد سازند قهرمانان ورزشی همواره الگوهای رفتاری برای جوانان و نوجوانان هستند. مردم به ورزشکاران عشق می‌ورزند و آن‌ها را موجب افتخار و هویت و انسجام ملی عنوان می‌کنند. با توجه به چنین جایگاهی که ورزشکاران دارند، آن‌ها می‌توانند بدون تردید در عرصه‌های بین‌المللی به‌مراتب اثرگذار باشند (3). هدف نهایی از حفاظت محیط‌زیست، دستیابی به توسعه پایدار در قالب برنامه‌های اقتصادی هماهنگ با اصول حفاظت از محیط‌زیست و ممانعت از تخریب و تهی سازی منابع تجدیدشونده و غیرقابل‌تجدید می‌باشد. ازاین‌رو، برای حل بنیادی مشکلات بحرانی محیط‌زیست می‌باید دیدگاه‌های کلان و زیربنایی توسعه منطبق با قانونمندی‌های حفاظت محیط‌زیست طراحی شود و هرگونه سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی‌های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آینده کشور بر شالوده حفاظت محیط‌زیست، منابع طبیعی و بهره‌وری خردمندانه از این منابع با نگرش ایجاد تعادل و تناسب بین قانونمندی‌های محیط‌زیست و توسعه پایدار صورت گیرد (4). اهمیت مطالعه و ارائه الگویی منسجم و شناسایی موانع و راهکارهای توسعه مشارکت در مدیریت زیست‌محیطی و رفع آن‌ها در برنامه‌های آتی، ایجاد انگیزه در جامعه ورزش برای شرکت در فعالیت‌های مشارکتی زیست‌محیطی و افزایش آگاهی ورزشکاران و دست‌اندرکاران غیرقابل‌انکار است. پاسخ به این سؤال که چه راهکارهایی برای ایجاد گرایش ورزشکاران به مشارکت در مدیریت محیط‌زیست وجود دارد و اولویت آن‌ها چگونه است، به برنامه‌ریزان زیست‌محیطی و ورزشی کمک می‌کند تا در برنامه‌های خود بادید وسیع‌تری مسیر را برای رشد و توسعه مشارکت هموار نمایند. برای ارتقای مشارکت‌های زیست‌محیطی، پژوهش‌های بی‌شماری صورت گرفته است. ازنظر پارنل ومروپ (۲۰۰۵) (5) ماهیت مشارکت‌کنندگان بخش عمومی و گروه‌های اجتماعی نقش مهمی در تصمیم‌سازی‌های محیط‌زیست دارند. اندروسیویچ (۲۰۰۲) (6) سازمان‌های غیردولتی را از گروه‌های دست‌اندرکار مهم برای مشارکت در حفاظت از محیط‌زیست می‌داند. پیمبرت و همکاران (۱۹۹7) (7) و تیسن و همکاران (۲۰۰۰) (8) خبرنگاران، آگاهان، آموزگاران و ارزیابان را در زمره افرادی می‌دانند که می‌توانند در مدیریت مناطق حفاظت‌شده مشارکت کنند. دربازی‌های المپیک به‌عنوان بزرگ‌ترین رویداد بشری و ورزشی جهان نیز تأکید بسیاری بر حفاظت از محیط‌زیست و طراحی فضاهای سبز شده است؛ چنان‌که المپیک سیدنی در سال ۲۰۰۰ با رعایت این اصول به المپیک سبز شهرت یافت. همچنین، بامطالعه فعالیت‌هایی که دربازی‌های المپیک آتن جهت حفاظت از محیط‌زیست انجام شد، می‌توان پی به اهمیت موضوع برد (9). ورزش نیز مانند بسیاری فعالیت‌های دیگر ممکن است آثار مفید یا زیان‌بخشی برای محیط‌زیست داشته باشد. عملکرد مدیران ورزشی، تیم‌ها و سازندگان تجهیزات و وسایل ورزشی ممکن است پیامدهایی داشته باشد که تأثیر آن بر محیط‌زیست قابل‌بررسی است، اگرچه سازمان‌های ورزشی معمولاً به‌عنوان سازمان‌های آلوده‌کننده محیط‌زیست قلمداد نمی‌شوند. تصمیم به فعالیت ورزشی در وهله اول تأثیر چندانی بر محیط‌زیست ندارد، ولی هنگامی‌که تعداد انبوهی از ورزشکاران به تمرین، رقابت، سفر برای شرکت در مسابقات یا تأمین و خرید تجهیزات ورزشی می‌پردازند، تأثیر آن ملموس‌تر خواهد بود و ممکن است پیامدهای زیادی از قبیل تولید دی‌اکسید کربن، تولید زباله، آلودگی هوا و... را به دنبال داشته باشد (3). اگرچه صنعت ورزش توسط بخش بزرگی از جامعه استفاده‌شده است و به اشکال مختلف با محیط تعامل دارد درگذشته مسائل محیطی اغلب نادیده گرفته‌شده‌اند. در حال حاضر این امر در حال پذیرش است که رویدادها و تسهیلات ورزشی اثر قابل‌توجهی بر محیط‌زیست دارند (10). تعدادی از پژوهش‌های انجام‌گرفته مرتبط با موضوع محیط‌زیست و ورزش در داخل و خارج از کشور شامل موارد زیر می‌باشد: نظری و همکاران (1400)، به بررسی رفتارهای دوستدار محیط‌زیست شهری در فضاهای عمومی فرهنگی- ورزشی در استان‌های کشور پرداختند. بر اساس مدل پیشنهادی پژوهش، رفتارهای دوستدار محیط‌زیست برگزارکنندگان و مدیران رویدادهای ورزشی و قصد حمایت آنان از رویدادهای ورزشی سبز تا حد زیادی تحت تأثیر آگاهی و ادراک آن‌ها از مسائل زیست‌محیطی است. به نظر می‌رسد که درک عوامل اساسی اثرگذار بر رفتارهای واقعی و حمایت‌گرانه افراد از ورزش سبز برای ارتقای رفتار زیست‌محیطی ضروری است (11) و اختیاری و همکاران (1397)، به تبیین مدل عوامل اثرگذار بر توسعۀ فرهنگ محیط‌زیست در ورزش پرداختند. نتایج پژوهش، شش عامل اثرگذار یعنی عوامل آموزش، پژوهش، مدیریت، ساختار، فرهنگ‌سازی و راهکارهای ملی را به‌عنوان عوامل مؤثر بر توسعه فرهنگ محیط‌زیست در ورزش تأیید کرد. همچنین، تحلیل عاملی تأییدی برازش مناسب مدل را نشان داد (3).

بوژمهرانی و ‌ رضوی‌ (١٣٩٤)، تحقیقی‌ را باهدف بررسی‌ راهکارهای‌ مؤثر بر توسعه‌ فرهنگ‌ زیست‌محیطی‌ و افزایش‌ جلب‌ مشارکت‌ ورزشکاران در فعالیت‌‌های حفاظت‌ از محیط‌زیست‌ انجام دادند که‌ با توجه‌ به‌ یافته‌‌های تحقیق‌ می‌توان راهکارهای‌ ارتقای‌ فرهنگ‌ زیست‌محیطی‌ را در ٣ گروه راهکارهـای‌ آموزشی‌ و پژوهشی‌، راهکارهای‌ مدیریتی‌ و ساختاری‌ و راهکارهای‌ فرهنگی‌ و ملی‌ تقسیم‌‌بندی کرد. ازنظر ورزشکاران، حیطه‌ مدیریتی‌ و ساختاری‌ که‌ تمرکز بیشتری‌ بر فعالیت‌‌های زیرساختی‌ و پایه‌ دارد و بیشتر معطوف به‌ عملکرد مدیران و مسئولین‌ مـی‌باشـد، اهمیـت‌ بیشـتری‌ داشـته‌ و ده راهکـاری‌ کـه‌ بالاترین‌ اولویت‌‌ها را داشته‌اند (2). اُرر و اینو (٢٠١٩)، در تحقیقات خود بیان می‌کند که‌ تغییرات آب و هوایی‌ یک‌ چالش‌ مهم‌ و رو به‌ رشد برای‌ صنعت‌ ورزش محسوب می‌شود و در این‌ میان ورزش‌های روباز و زمسـتانی‌ را بیشتر مورد تأکید قرار می‌دهد. در این‌ تحقیق‌ با بررسی‌ ویژگی‌هـای‌ سـازمان‌های ورزشـی‌، بـه‌ ارائـه‌ چارچوبی‌ مفهومی‌ برای‌ این‌ سازمان‌ها جهت‌ مقابله‌ با آسیب‌پذیری‌ پرداخته‌شده و بـا تأکید بـر دو عامل‌ تأثیر بالقوه ویژگی‌‌های زیست‌محیطی‌ منطقه‌ و ظرفیـت‌ سـازمانی‌، استراتژی‌های مختلـف‌ پیشنهاد می‌گردد (12).

بالدوین و همکاران (2008) بـه‌ بررسـی‌ پایـداری‌ مبتنی‌ بر عدالت‌ و شیوه‌های مدیریت‌ زیست‌محیطی‌ در سازمان‌های ورزشی‌ پرداخته‌شده اسـت‌. در این‌ تحقیق‌ با تأکید بر ترسیم‌ اصول سیستم‌ پارادایم‌ تفکر و به‌ رسمیت‌ شناختن‌ روابط‌ همبستگی‌ بین‌ انسان و محیط‌زیست، به‌ نقش‌ سازمان‌های ورزشی‌، به‌عنوان الگوهایی‌ بـرای‌ سـازمان‌های صـنایع‌ دیگر تأکید شده است ‌(13).

ترندافیلوا و همکاران (٢٠١٤)، در تحقیق‌ خود به‌ بررسی‌ وضعیت‌ موجـود پایـداری‌ زیست‌محیطی‌ در ورزش و روندهای‌ آینده پرداخته‌اند و بیان می‌نمایند که‌ صـنعت‌ ورزش تـأثیر خـود را بـر محیط‌ طبیعی‌ شناسایی‌ نموده و در حال تدوین‌ راهکارهایی‌ را برای‌ رسیدگی‌ به‌ مسائل‌ مربوطه‌ مـی‌باشد. این‌ نگرانی‌ دو ابتکار محیط‌زیست‌ را برانگیخته‌ است‌: کاهش‌ اثرات زیست‌محیطی‌ و اسـتفاده از ورزش به‌عنوان ابزاری‌ برای‌ افزایش‌ آگاهی‌ از محیط‌زیست. نتایج‌ هم‌چنین‌ بیانگر چالش‌‌های مـرتبط‌ با اتخاذ موفقیت‌آمیز برنامه‌‌های زیست‌محیطی‌ ازجمله‌ موضوعات ارتباطی‌ و منابع‌ سازمانی‌ موجـود است‌. به‌ توصیه‌ی‌ محققان، سازمان‌های‌ ورزشی‌ بایستی‌ با گسـترش و پیاده‌سازی‌ ابتکارهـای‌ فعلـی‌ محیط‌ زیستی‌، استراتژی‌های‌ خود را برنامه‌ریزی‌ نموده و با توجه‌ به‌ ارزش‌های اجتمـاعی‌، انتظـارات ذینفعان، مداخله‌ دولت‌ و الزامات اجباری‌ برای‌ برخی‌ از گواهینامـه‌هـا، انتظـار می‌رود تمرکـز فعلـی‌ سازمان‌های‌ ورزشی‌ روی‌ محیط‌زیست‌ در ورزش ادامه‌ یافته‌ و از طریق‌ همکاری‌ با متخصصین‌ زیست‌محیطی‌ و ورزشی‌ و افزایش‌ آگاهی‌‌های زیست‌محیطی، بتوان در جهـت‌ بسترسـازی‌ ورزش پایـدار و آینده‌ای‌ پایدار گام نهاد (14).

روش‌های اصلی که ورزش بر محیط‌زیست تأثیر می‌گذارد عبارت‌اند از توسعه سرزمین‌های غیرحاصل‌خیز، آلودگی آب‌ها، آلودگی صوتی، آلودگی نوری، مصرف منابع تجدید پذیر، مصرف منابع طبیعی، تولید گازهای گلخانه‌های، تخلیه لایه ازون، آلودگی خاک، فرسایش خاک، ریختن زباله در محیط‌زیست، مصرف کاغذ و تولید زباله از خدمات تهیه غذا. در سال‌های اخیر، توجه عمومی به موضوع محیط‌زیست با افزایش قابل‌توجهی روبه‌رو بوده است و سازمان‌های ملی و بین‌المللی ورزشی و اجتماعی، تلاش‌های زیادی را برای حفاظت از محیط‌زیست انجام داده‌اند. در ایران نیز به‌صورت جسته‌وگریخته توسط وزارت ورزش و جوانان و یا فدراسیون‌های ورزشی، کارگاه‌هایی جهت آشنایی ورزشکاران با اصول حفاظت از محیط‌زیست برگزارشده است، ولی هیچ‌گونه نظام یا راهبرد جامعی برای جلب مشارکت ورزشکاران در توسعه فرهنگ محیط‌زیست که مبتنی بر یافته‌های پژوهشی باشد، وجود ندارد. لذا با توجه به اهمیت فراوان محیط‌زیست، هدف از این پژوهش تدوین مدل عوامل اثرگذار بر توسعه فرهنگ محیط‌زیست در ورزش استان کرمانشاه می‌باشد. پذیرش مسئولیت حفاظت از محیط‌زیست موضوعی است که اهمیت و ضرورت آن در جهان صنعتی امروزه بیشتر احساس می‌شود. فرهنگ به‌عنوان یک عامل مهم می‌تواند تأثیر چشمگیری بر محیط‌زیست داشته باشد، بنابراین باید از هر طریقی برای توسعه فرهنگ محیط‌زیست تلاش کرد. ورزش یکی از بهترین راه‌ها برای توسعه فرهنگ حفاظت از محیط‌زیست می‌باشد. امروزه اهمیت و جذابیت ورزش در ببین آحاد مردم جهان بسیار چشمگیر است، به‌طوری‌که اکثریت مردم جهان مدت‌زمانی از وقت خود را برای انجام یا تماشای برنامه‌های ورزشی صرف می‌کنند؛ بنابراین برنامه‌ها و فعالیت‌های ورزشی می‌توانند تأثیر زیادی بر افکار مردم برای توسعه فرهنگ حفاظت از محیط‌زیست را داشته باشد. اگرچه صنعت ورزش توسط بخش بزرگی از جامعه استفاده‌شده است و به اشکال مختلف با محیط تعامل دارد درگذشته مسائل محیطی اغلب نادیده گرفته‌شده‌اند. با توجه به تأثیرگذاری متقابل دو حیطه ورزش و محیط‌زیست بر یکدیگر، نیاز به آگاهی بیشتر در حیطه محیط‌زیست در جامعه ورزش به چشم می‌خورد که در این تحقیق سعی بر آن بوده راهکارهای ارائه‌شده بتواند مورداستفاده در کلیه سطوح ورزش استان کرمانشاه به‌عنوان بخشی از جامعه ایرانی، قرار گیرد. لذا با توجه به اهمیت فراوان محیط‌زیست و همچنین پایگاه اجتماعی قوی ورزشکاران در استان کرمانشاه، در این تحقیق، راهکارهایی را برای جلب مشارکت ورزشکاران در فعالیت‌های زیست‌محیطی و توسعه فرهنگ محیط‌زیست در ورزش استان کرمانشاه شناسایی و اولویت‌بندی می‌شود.

روش‌شناسی پژوهش

روش پژوهش توصیفی و از نوع مطالعات آمیخته (کیفی، کمی) بود. جامعه آماری این پژوهش در دو بخش کیفی و کمی انتخاب گردید. در بخش کیفی جامعه آماری شامل متخصصین مدیریت ورزشی و در بخش کمی شامل ورزشکاران استان کرمانشاه می‌باشد. نمونه‌ی آماری در این پژوهش در دو مرحله انتخاب شدند. در مرحله اول پژوهش از نوع نمونه‌گیری پژوهش‌های کیفی استفاده شد و با استفاده از روش‌های نمونه‌گیری هدفمند و گلوله برفی و شاخص اشباع نظری نسبت به نمونه‌گیری از جامعه پژوهش اقدام شد. در بخش کیفی تعداد 10 نفر مورد مصاحبه قرار گرفتند. در مرحله دوم بر مبنای پیشینه پژوهش و مصاحبه‌های نیمه هدایت‌شده با خبرگان فهرستی از مهم‌ترین متغیرهای مرتبط با توسعه پایدار فرهنگ محیط‌زیست در ورزش تهیه و پس از استخراج 28 گویه نهایی شد و ده نفر از متخصصین در مورد روایی صوری و محتوایی آن اظهارنظر کردند. پس از اصلاحات، پرسشنامه با مقیاس پنج ارزشی لیکرت (کاملاً مخالفم= 1؛ کاملاً موافقم = 5) از یک نمونه‌ی 30 نفری تکمیل و پس از تجزیه‌وتحلیل آن‌ها، پایایی پرسشنامه با استفاده از آلفای کرونباخ 79/0 برآورد شد و درنهایت پرسشنامه در دو بخش مشخصات فردی و بخش اصلی سؤالات پرسشنامه در بین 384 نفر از ورزشکاران توزیع گردید. در این پژوهش به‌منظور شناسایی عوامل اثرگذار بر توسعه پایدار فرهنگ محیط‌زیست در ورزش از روش تحلیل عاملی اکتشافی با چرخش متعامد استفاده شد که درنهایت با تعیین مبنای 4/0 برای سؤالات، 5 عامل شناسایی گردید. همچنین به‌منظور اولویت‌بندی هرکدام از عامل‌های شناسایی‌شده از آزمون فریدمن استفاده شد. از شاخص‌های آمار توصیفی مانند میانگین و انحراف معیار و روش آماری آلفای کرونباخ با استفاده از نرم‌افزار Spss24 بهره گرفته شد.

یافته‌های پژوهش

با توجه به یافته‌های توصیفی پژوهش از کل حجم نمونه 5/83 درصد را مردان و 5/16 درصد زنان را تشکیل داده‌اند. از نظر توزیع سنی، گروه سنی 9/18 درصد پاسخگویان بین 20-18 سال، 5/45 درصد بین 22-21 سال و 6/35 درصد بین 25-23 سال سن دارند. از نظر تحصیلات 7/5 درصد پاسخگویان دارای مدرک تحصیلی فوق دیپلم،6/57 درصد دارای مدرک تحصیلی لیسانس، 1/32 درصد دارای مدرک تحصیلی فوق لیسانس و 6/4 درصد دارای مدرک دکتری بوده‌اند. اطلاعات مربوط به میانگین و انحراف معیار نمره‌های هر یک از مولفه‌های عوامل توسعه فرهنگ محیط زیست در ورزشی استان کرمانشاه در جدول (1) نشان داده شده است. بر اساس این اطلاعات، بالاترین میانگین مربوط به عوامل ساختاری و کمترین میانگین مربوط به عوامل پژوهشی می‌باشد.

جدول 1- توصیف آماری میانگین، انحراف معیار مقادیر عوامل توسعه فرهنگ محیط زیست در ورزشی استان کرمانشاه

Table 1. Statistical description of the mean, standard deviation of the values of environmental culture development factors in sports in Kermanshah province

به منظور محاسبه ی پایایی (همسانی درونی سوالات) پرسشنامه ی توسعه فرهنگ محیط زیست در ورزشی استان کرمانشاه در بین پاسخگویان و مولفه‌های آن از ضریب آلفای کرونباخ استفاده گردید. نتایج حاصل در جدول (2) ارائه شده است.

جدول 2- ضریب آلفای کرونباخ پرسشنامه عوامل توسعه فرهنگ محیط زیست در ورزشی استان کرمانشاه

Table 2. Cronbach's alpha coefficient of the questionnaire of environmental culture development factors in sports in Kermanshah province

تحلیل عاملی اکتشافی پرسشنامه توسعه فرهنگ محیط زیست در ورزش

به منظور دسته‌بندی کردن گویه‌های مربوط به برآورد عوامل توسعه فرهنگ محیط زیست در ورزشی استان کرمانشاه و انجام تحلیل عاملی اکتشافی ابتدا باید آزمون KMO که بیانگر کفایت حجم نمونه برای اجرای تحلیل عاملی اکتشافی است، انجام گیرد. همچنین آزمون کرویت بارتلت برای بررسی توانایی عاملی بودن داده‌ها استفاده گردید.

جدول 3- نتایج آزمون KMO و آزمون بارتلت

Table 3. Results of KMO test and Bartlett test

 همانطور که نتایج جدول (3) نشان می‌دهد، مقدار معیار KMO برابر 84/0 است که این مقدار بیانگر کفایت حجم نمونه برای اجرای تحلیل عاملی اکتشافی می‌باشد (مقدار KMO، باید بیشتر از 7/0 باشد تا ما بتوانیم از تحلیل عاملی اکتشافی استفاده کنیم). به عبارتی دیگر بر اساس نتیجه ی KMO که مقدار آن برابر با 84/0 می‌باشد، داده‌های تحقیق قابل تقلیل به تعدادی عامل‌های زیربنایی و بنیادی می‌باشد. همچنین نتیجه ی آزمون بارتلت (368/19381) که در سطح 01/0 معنی دار است. نشان می‌دهد که از یک طرف بین گویه‌های داخل عامل همبستگی بالایی وجود دارد و از طرف دیگر بین گویه‌های یک عامل با گویه‌های عامل دیگر، هیچگونه همبستگی مشاهده نمی‌شود. به بیان دیگر مقدار آزمون بارتلت (368/19381) با سطح معنی داری 001/0 بیانگر تفکیک درست عامل‌ها بر اساس ضرایب بار عاملی است.

در ابتدا 28 سوال برای پرسشنامه توسعه فرهنگ محیط زیست در ورزش استان کرمانشاه بر اساس مصاحبه‌های عمقی با نظر متخصصین استخراج گردید؛ و به منظور طبقه‌بندی عوامل توسعه فرهنگ محیط زیست در ورزشی استان کرمانشاه از تحلیل عاملی اکتشافی با استفاده از نرم افزار SPSS استفاده شد. استفاده از تحلیل عاملی اکتشافی 28 سوال را در 5 عامل طبقه‌بندی کرد. سپس بر اساس ماهیت درون سوالات هر عامل نام گذاری شد.

جدول 4- تبیین واریانس نهایی (کل) پرسشنامه ی توسعه فرهنگ محیط زیست در ورزشی استان کرمانشاه

Table 4. Explanation of the final (total) variance of the environmental culture development questionnaire in sports in Kermanshah province

در جدول فوق مقدار کل به مقادیر ویژه اشاره دارد. همانطور که نتایج نشان می‌دهد عامل آموزشی مقدار ویژه (823/6) را دارد که بیشترین واریانس (494/19) متغیر‌ها را تبیین می‌کند؛ و عامل فرهنگی کمترین مقدار ویژه را دارد (018/3) که کمترین واریانس (623/8) متغیر‌ها را تبیین می‌کند. بر اساس ملاک کیزر، عامل‌هایی که مقدار ویژه آنها کمتر از عدد 1 است در انتخاب عامل‌ها به حساب نیامده اند.

نتایج جدول فوق همچنین نشان می‌دهد که با عامل‌بندی گویه‌ها تا حدود 62/69 درصد از واریانس کل توسعه پایدار فرهنگ محیط‌زیست در ورزش را می‌توانیم بر اساس 5 عامل متفاوتی که شناسایی شده، تبیین نمائیم.

جدول 5- اجرای تحلیل عوامل با استفاده از روش تحلیل مولفه های اصلی

Table 5. Implementation of factor analysis using principal component analysis method

بر اساس نتایج بدست آمده از اجرای تحلیل عوامل با استفاده از روش تحلیل مولفه‌های اصلی، 5 عامل با ارزش ویژه ی بزرگتر از یک استخراج شد که روی هم 90/74 درصد واریانس کل پرسشنامه ی توسعه فرهنگ محیط زیست در ورزش استان کرمانشاه را تعیین می‌کنند. بدین ترتیب با چرخش واریماکس، 5 عامل شناسایی و تایید شدند که به ترتیب درصد واریانس ارزش ویژه عبارتند از عوامل آموزشی، پژوهشی، مدیریتی، ساختاری و فرهنگی را به منزله ی ابزاری چند بعدی برای ارزیابی و اندازه‌گیری عوامل توسعه فرهنگ محیط زیست در ورزش استان کرمانشاه مورد تایید قرار داده اند. نتایج تحلیل عاملی اکتشافی، عوامل استخراج شده و شماره سوالات نشان دهنده هر عامل در جدول (5) نشان داده شده است. همان طور که مشاهده می‌شود این 5 عامل در مجموع 69 درصد واریانس عوامل توسعه فرهنگ محیط زیست در ورزش استان کرمانشاه را تبیین می‌کنند. به منظور اولویت‌بندی عوامل تاثیر گذار بر توسعه فرهنگ محیط زیست در ورزش در بین ورزشکاران استان از آزمون فریدمن استفاده گردید که نتایج آن در جداول (6) مشاهده می‌گردد.

جدول 6- نتایج آزمون فریدمن در خصوص اولویت‌بندی عوامل موثر بر توسعه فرهنگ محیط زیست در ورزشی

Table 6. The results of Friedman's test regarding the prioritization of factors affecting the development of environmental culture in sports

X2= 878/11                                 s=018/0

نتایج بدست آمده از تجزیه و تحلیل آماری داده‌ها با آزمون فریدمن نشان می‌دهند که عوامل تاثیر گذار بر توسعه فرهنگ محیط زیست در ورزش استان کرمانشاه در بین ورزشکاران، با سطح اطمینان 95/0 از تفاوت معنی داری برخوردار است. در ضمن می‌توان اظهار نمود که از نظر این ورزشکاران عوامل ساختاری از بالاترین اولویت برخوردار است و عامل پژوهشی در پایین ترین رتبه قرار دارد. همچنین مقدار آزمون خی دو برابر با 878/11 و سطح معناداری مطلوب برآورد شده است.(018/0=s). بدین معنی که بین عوامل اثر گذار بر توسعه فرهنگ محیط زیست از نظر ورزشکاران استان تفاوت معناداری وجود دارد.

بحث و نتیجه گیری

محیط زیست یا محیطی که در آن زندگی می‌کنیم در واقع تاثیرگذار بر همه تلاش‌ها و فعالیت‌های بدنی ماست بنابراین نمی‌توان اثرات محیط را بر چرخه­ زندگانی انسان‌ها نادیده گرفت؛ بنابراین باید این واقعیت را بپذیریم که محیط زیست در تمامی فعل و انفعالات عصر حاضر نقش بسزایی دارد. با توجه به گسترده جهانی و ملی به مسئله محیط‌زیست، لازمه ورزش سالم، محیط پاک و هوای تمیز است و در این راستا، نقش متولیان ورزش در توسعه آگاهی‌بخشی و اطلاع‌رسانی در ارتباط با برانگیختن مشارکت شهروندان به حفظ محیط‌زیست، نقش مهم و اساسی است. در این زمینه باید با فرهنگ سازی مناسب همه افراد را از لزوم اهمیت حفاظ محیط زیست آگاه کرد. برای توسعه فرهنگ حفاظت از محیط زیست باید از تمامی ابزارها اعم از رسانه، برگزاری همایش‌ها و برپایی نمایشگاه‌ها با عنوان حفاظت از محیط زیست و همچنین از طریق افراد مهم در یک جامعه مانند ورزشکاران، هنرمندان، پزشکان و... استفاده کرد. در بخش مصاحبه ها پس از مراحل مصاحبه ها و پیاده سازی آن ها در بخش تحلیل عاملی اکتشافی 5 عامل شناسایی و با استفاده از آزمون فریدمن این عوامل الویت بندی شدند که در ادامه به تبیین هر کدام از این عوامل به ترتیب اولویت پرداخته می شود.

عامل ساختاری: نتایج عامل اکتشافی نشان داد که عوامل ساختاری یکی از عوامل اثرگذار بر توسعه فرهنگ محیط‌زیست در ورزش استان کرمانشاه است، همچنین نتایج آزمون فریدمن نشان داد این عامل در اولویت اول ازنظر تأثیرگذاری قرار دارد. در این عامل با انجام کارهایی مانند استقرار فناوری‌های نوآورانه زیست‌محیطی و کمک به رشد هوشمند فضاهای ورزشی سازگاربامحیط‌زیست، حمایت از سرمایه‌گذاری‌های معین به‌منظور تقویت ساختارهای توسعه فرهنگ محیط‌زیست، تقویت زیرساخت‌های بنیان توسعه از طریق جذب منابع (اعم از مالیات‌های سبز، عوارض و...)، استقرار سیستم نوین دفع ایمن پسماندها و زباله‌ها به‌منظور حفظ شرایط زیست‌محیطی تأثیرگذار بر توسعه زیرساخت‌های ورزش، توسعه شبکه‌های اطلاعات و ارتباطات تأثیرگذار در توسعه ابعاد فرهنگی متقابل محیط‌زیست و ورزش و اجرای فناوری نوین برای تبدیل پسماند به انرژی می‌توانند به توسعه پایدار فرهنگ محیط‌زیست در ورزش استان کمک کنند. برای اولین بار پریوس (2013) به این پرسش پرداخت که مشارکت رویدادهای ورزشی در ایجاد یک میراث سبز تا به‌اندازه واقع‌بینانه است. او در ارزیابی خود اظهار داشت که محتوای برنامه‌های سبز و زیست‌محیطی دامنه وسیعی را شامل می‌شود که مواردی زیادی چون کاهش تولید کربن تا استفاده از انرژی خورشیدی برای حمل‌ونقل عمومی را در برمی‌گیرد. او پیشنهاد کرد که اولین گام برای برگزاری زیست‌محیطی رویدادهای ورزشی هنگامی برداشته می‌شود که مسئولان مدیریت و برگزاری رویدادهای بین‌المللی ورزشی، محیط‌زیست را به‌عنوان یک استراتژیک در برنامه‌های خود بگنجانند. در صورت الزامی شدن محیط‌زیست به‌عنوان یک پیش‌شرط نامزدهای میزبانی رویدادهای ورزشی ناگزیر می‌شوند برنامه‌های مناسب زیست‌محیطی را از همان آغاز پیشنهاد مدنظر قرار دهند (15). پریوس (2013) پیشنهاد کرد که گام دوم در ارتقا یک رویداد ورزشی سبز اطمینان از این است که قول‌ها و تعهدات نامزدها اجرا می‌شود؛ بنابراین تا زمانی که مسائل زیست‌محیطی توسط مسئولان به شکل الزام‌آور و قابل پایش در نظر گرفته نشود یا یک کمیته برای آن تشکیل نشود تغیری رخ نخواهد داد (15).

عامل مدیریتی: نتایج عامل اکتشافی نشان داد که عوامل مدیریتی یکی از عوامل اثر گذار بر توسعه فرهنگ محیط زیست در ورزش استان کرمانشاه است، همچنین نتایج آزمون فریدمن نشان داد این عامل در اولویت دوم از نظر تاثیر گذاری قرار دارد. در تبین این عامل می‌توان چنین عنوان نمود که: مسائل زیست‌محیطی در حال تبدل شدن به یک نگرانی عمومی در سرتاسر جهان هستند، به‌طوری‌که بر زندگی تک‌تک افراد بشر تأثیر می‌گذارند. در حال حاضر محیط‌زیست به‌عنوان سومین رکن المپیزم بعد از ورزش و فرهنگ مطرح هست. اماکن ورزشی به‌عنوان اساسی‌ترین بخش سخت‌افزاری در سازمان تربیت‌بدنی و ورزش هست که می‌تواند اثرات همه‌جانبه‌ای ازجمله زیست‌محیطی بر محیط اطراف خود داشته باشد؛ بنابراین مدیران ورزشی در راستای بهره‌وری مطلوب از اماکن ورزشی و ایجاد محیط‌زیست سالم‌تر با استفاده از منابع انسانی ماهر و امکانات و تجهیزات مناسب نقش مهمی ایفا می‌کنند (16). اماکن ورزشی به دلیل نقش قابل‌توجهی که در بالا بردن سلامت جسمی و روانی شهروندان دارند به‌عنوان یکی از مهم‌ترین کاربری‌ها در سطح شهر مطرح هستند. این اماکن به‌عنوان جزئی از چرخه محیط‌زیست می‌توانند تأثیرپذیر و تأثیرگذار بر مسائل زیست‌محیطی باشند. عدم توجه به مسائل زیست‌محیطی در فضاهای ورزشی باعث بروز مشکلات زیادی از قبیل؛ آلودگی‌های زیست‌محیطی، استفاده نادرست از منابع انرژی، افزایش هزینه‌ها و کاهش کارایی در اماکن ورزشی می‌شود؛ و تأثیر نامطلوبی بر پایداری شهر و ورزش دارد؛ که مسلماً جهت رفع این معضل باید در پی تدوین یک برنامه‌ریزی ویژه جهت مدیریت اماکن ورزشی باشیم (17)؛ بنابراین برای نهادینه کردن فرهنگ محیط‌زیست در ورزش باید به عوامل مدیریتی شناسایی‌شده و اتخاذ راهکارهای مدیریتی توجه ویژه داشت.

ازآنجایی‌که انسان همیشه با بحران‌های زیست‌محیطی مواجه می باشد، باید برای کنترل این بحران‌ها به دنبال ارائه راه‌حلی بود که آسیب‌هایی آن را کنترل نمود و یا به حداقل رساند. یکی از این راهکارهای شناسایی عوامل مدیریتی است. درواقع مدیریت مهم‌ترین عنصر در حیات، پایداری و نشاط یک جامعه به شمار می‌رود واصلی‌ترین عامل جهت حرکت از وضع موجود به یک وضعیت مساعد و مطلوب است. بر این اساس مدیران باید بر فعالیت‌هایی همچون مدیریت پسماندها، مدیریت مصرف انرژی، نظارت بر حسن اجرای نظام‌نامه و قوانین محیط زیستی، استفاده از شیوه‌های نوین مدیریت زیست‌محیطی، جذب و آموزش نیروی انسانی ماهر، حمایت از سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در خصوص فعالیت‌های زیست‌محیطی و استفاده از رسانه‌های جمعی در خصوص تبلیغات محیطی امکان ورزشی در راستای توسعه فرهنگ متعالی حفظ محیط‌زیست توجه نمایند.

عامل آموزشی: نتایج عامل اکتشافی نشان داد که عوامل آموزشی یکی از عوامل اثر گذار بر توسعه فرهنگ محیط زیست در ورزش استان کرمانشاه است، همچنین نتایج آزمون فریدمن نشان داد این عامل در اولویت سوم از نظر تاثیر گذاری قرار دارد. نتایج حاکی از آن است که عوامل آموزشی یکی از عوامل اثرگذار بر توسعه فرهنگ محیط‌زیست در ورزش استان کرمانشاه می‌باشد. در نبین این عامل می‌توان چنین عنوان نمود که: امروزه محیط‌زیست و حفظ آن‌یکی از مهم‌ترین چالش‌های جوامع بشری است. فاجعه زیست‌محیطی نه‌تنها آرامش و امنیت زندگی انسان را متأثر می‌سازد، بلکه سلامتی و هستی را در معرض تهدید جدی قرار می‌دهد. دراین‌بین آموزش را می‌توان به‌عنوان عاملی در نظر گرفت که به افراد برای ایجاد یک درک درست و حساسیت نسبت به محیط‌زیست و مسائل مرتبط با آن کمک می‌کند (18). عوامل آموزشی فرایند کسب دانش و درک می‌باشد و ابزاری برای تغییر در جامعه‌ای که درگیر مجموعه‌ای از کارهاست که در کوتاه‌مدت قابل انجام نیستند. آموزش شامل تغییری است که به افراد امکان می‌دهد، خلاق بوده و عامل تغییر باشند (19). درواقع آموزش مؤثرترین ابزار و شیوه رویارویی با چالش‌های آینده، به‌ویژه حفاظت از محیط‌زیست است. درواقع آموزش جهان فردا را شکل می‌دهد و آگاهی و درک عمومی، به حرکت دراورنده تغییرات پایدار بوده و ترویج روحیه مشارکت عمومی در محافظت از سلامت و یکپارچگی محیط‌زیست و بوم‌سازگان نقش اساسی ایفا می‌کند (20). آموزش به‌عنوان پایه مشارکت برای حفاظت از محیط‌زیست نه‌تنها به‌عنوان جزء تفکیک‌ناپذیر توسعه پایدار بلکه به‌عنوان ارزش بنیادین موردنیاز نسل امروز و نسل‌های آتی، موردپذیرش و تأکید قرارگرفته است درواقع مشارکت عامه در حفظ محیط‌زیست و جلوگیری از آلودگی آن به‌صورت های مختلف خود را نشان می‌دهد و جنبش‌های آموزشی در سطح بسیار وسیع خود را نمایان می‌کند و خود این امر افراد ناآگاه از مسائل زیست‌محیطی را مطلع می‌سازد (21)؛ بنابراین ارتقاء مؤلفه‌های آموزشی قابل‌توجهی بر تقویت فرهنگ زیست‌محیطی، کاهش آلودگی زیست‌محیطی و رسیدن به اهداف توسعه پایدار ایفا کند. به نظر هاسکین آموزش زیست‌محیطی روشی است که بر گسترش دانش علمی و راه‌حل‌های مدیریتی و فنی برای حل مشکلات زیست‌محیطی تأکید دارد (22). درواقع یکی از مسائلی که موجب بالا رفتن کیفیت محیط زیستی و کاهش آلودگی زیست‌محیطی در جامعه می‌گردد سطح تحصیلات و نرخ باسوادی افراد است (23).

با توجه به نتایج این تحقیق می‌توان چنین نتیجه گرفت که آموزش به‌عنوان یکی از ارکان اساسی در توسعه مستمر فرهنگ زیست‌محیطی است و با شناسایی عوامل آموزشی و از طریق برگزاری دوره‌های آموزشی مهارت‌های پایدار زیست‌محیطی، چاپ و توزیع جزوات و کتابچه‌های آموزشی در خصوص توسعه پایدار فرهنگ محیط‌زیست در ورزش، استقرار نظام مطالعات تطبیقی تأثیرات متقابل آموزش حفظ محیط‌زیست و توسعه ورزش، تعامل و هم‌اندیشی بین اداره کل ورزش و جوانان استان و سازمان‌های متولی حفظ محیط‌زیست در استان و آموزش مداوم و ضمن خدمت مدیران و مربیان ورزشی استان در خصوص توسعه پایدار فرهنگ محیط‌زیست در ورزش بر ارتقاء آگاهی زیست‌محیطی افراد جامعه و درنهایت تغییر رفتار فردی آن‌ها در حفظ محیط‌زیست کمک نمود.

عامل فرهنگی: از دیدگاه پاسخ‌دهندگان این عامل چهارمین اولویت را در توسعه پایدار محیط زیست در ورزش داشت.در تبیین این عامل می‌توان گفت که: حیات بشر وابسته به محیط‌زیست می‌باشد و انسان علاوه بر بهره‌مندی از محیط‌زیست وظیفه‌ی نگه‌داری و حفاظت از آن را به عهده دارد ولی باید توجه داشت محیط‌زیست تحت تأثیر فرهنگ بوده و از طریق آموزش سبب ارتقای فرهنگ زیست‌محیطی بشر می‌گردد. محیط‌زیست مجموعه‌ای بزرگ از اجزا و عوامل مختلف کنش و واکنش‌پذیر است که در طی میلیون‌ها سال تکوین و تکامل‌یافته و هرگونه تغییر و تخریبی در آن‌چنان‌که شاهد هستیم، نتایج زیان‌بار و جبران‌ناپذیری را به دنبال خواهد داشت. برای این امر وضع قوانین و آئین‌نامه‌های مناسب و اجرای صحیح و به‌موقع، ضروری است. ولی از آن واجب‌تر فرهنگ حفظ محیط‌زیست است که باید در روح تک‌تک افراد اعم از توده‌های عادی مردم و یا مسئولان رسوخ کرده باشد(24). یکی از مسائل روز جهان مسائله حفظ محیط‌زیست است. فاجعه زیست‌محیطی نه‌تنها آرامش و امنیت را از زندگی انسان سلب می‌کند بلکه سلامتی و هستی را تهدید می‌کند و کسانی که به آینده کره زمین و حفظ موجودیت آن علاقه‌مند هستند درصدد رفع ناپایداری و بهبود کیفیت محیط‌زیست برآمدند. در یک نتیجه کلی می‌توان گفت که فرهنگ عامل تعیین‌کننده رفتارهای افراد در یک جامعه است و رفتارهای زیست‌محیطی تک‌تک افراد نشات گرفته از این عامل مهم می‌باشد و رفتار صحیح زیست‌محیطی سبب می‌گردد افراد بیشتر به محیط‌زیست اهمیت بدهند (25). ازاین‌رو به‌منظور دست‌یابی به توسعه فرهنگ محیط‌زیست پایدار، تحول فرهنگی در جهان و به‌خصوص در کشورهای چهان سوم و درحال‌توسعه لازم می‌باشد، توسعه‌ای را می‌توان برای جامعه بشری مفید دانست که در سایه فرهنگ جامعه با همه جلوه‌های زندگی و ارزش‌های اجتماعی و انسانی پیوند داشته باشد (26) در این عامل با انجام کارهایی مانند ارتقای فرهنگ مشارکت عمومی حفاظت از محیط‌زیست، درج موضوعات محیط‌زیست و آموزش حفاظت از محیط‌زیست در کتاب‌های درسی، گسترش سطح آگاهی زیست‌محیطی و فرهنگ مشارکتی برای حفظ محیط‌زیست از طریق رسانه استانی، شناسایی و الگوسازی از تجربیات موفق سایر کلان‌شهرها و تبادل‌نظر در خصوص توسعه فرهنگ محیط‌زیست و توجه به محیط‌زیست و استفاده صحیح از ورزش در توسعه فرهنگ محیط‌زیست در ورزش‌های پایه می‌توان به توسعه پایدار محیط‌زیست در ورزش کمک کرد.

عامل پژوهشی: نتایج عامل اکتشافی نشان داد که عوامل پژوهشی یکی از عوامل اثر گذار بر توسعه فرهنگ محیط زیست در ورزش استان کرمانشاه است، همچنین نتایج آزمون فریدمن نشان داد این عامل در اولویت پنجم از نظر تاثیر گذاری قرار دارد. پرواضح است که یکی از نشانه‌های ارتقاء کشورها و به‌نوعی مهم‌ترین عوامل توسعه آن‌ها، آموزش همراه با پژوهش می‌باشد. چون موجب افزایش بهره‌وری در بخش‌های گوناگون ازجمله بخش اقتصادی آن کشور خواهد شد و شاهد یک جهش اقتصادی می‌شود. اگر پژوهش کم‌اهمیت فرض شود و برای آن هزینه نشود، در آینده باید هزینه‌ی گزاف‌تری را متحمل شوند (27). ازاین‌رو کشورهای پیشرفته جهان منابع انسانی و مالی فراوانی را به‌منظور انجام پژوهش‌های علمی در اختیار دانشگاه‌ها و مؤسسات تحقیقاتی قرار می‌دهند. پیشرفت‌های اقتصادی و فن‌آوری زاییده پژوهش‌های گسترده علمی هستند. به همین اعتبار کشورهای توسعه‌یافته مهم، عمده‌ی از تولید ناخالص ملی خود را به امور و فعالیت‌های پژوهشی اختصاص داده و برای عقب نماندن از چرخه رقابت پرشتاب علمی و فن‌آوری، پیوسته بر بودجه‌های پژوهشی و تحقیقی خود می‌افزایند (28)؛ اما باید توجه داشت که باوجود پیشرفت در مطالعات زیست‌محیطی ما هنوز دانش محدودی در خصوص به‌کارگیری برنامه‌های تحقیقی زیست‌محیطی در دانشگاه‌ها داریم. هنوز و باگذشت پنج سال از این اخطار، پیشرفت در زمینه این تحقیقات کند است و بسیاری از سؤالات بدون پاسخ مانده‌اند. آن‌ها یک ارزیابی نظام‌مند از میزان تحقیقات صورت گرفته در خصوص محیط‌زیست و ورزش در ژورنال‌های مرتبط با ورزش انجام دادند تا دریابند چه بخش‌هایی مورد تأکید قرارگرفته و چه پیشنهادهایی برای تحقیقات آینده ارائه‌شده است. آن‌ها نتیجه گرفتند که تعداد مقالات در ژورنال‌های ورزشی که بر محیط‌زیست تأکید داشته‌اند برای مقابله با چالش‌هایی که با آن مواجه هستیم بسیار کم هستند (3). بنابراین با توجه به اهمیت جایگاه پژوهش در این حوزه شناسایی عوامل پژوهشی در ارتقا توسعه پایدار فرهنگ محیط‌زیست در ورزش امری ضروری به نظر می‌رسد و مدیران و مسولان اداره کل ورزش باید به مطالعه شاخص‌های اقلیمی و زیست بومی، پژوهش در خصوص پیامدهای ناشی از عدم رفتار صحیح زیست‌محیطی بپردازند و به هم‌اندیشی برنامه ریزان و مدیران ورزشی با مراکز آموزش عالی در خصوص تدوین سرفصل‌های مشترک آموزشی تأثیرگذار بر ورزش اهتمام ورزند. بنابراین با توجه به نتایج این تحقیق می توان چنین عنوان کرد که عوامل فرهنگی، ساختاری، پژوهشی، آموزشی و مدیریتی بر توسعه پایدار فرهنگ محیط‌زیست در ورزش استان کرمانشاه تاثیر گذار هستند.

References

1. Zeinolabedin Amuoghin, Y., Ghorbaninejad, R. Geopolitical Explanation of Developments Regarding the Relationship between Human Being and the Environment (Perspective-Approach). Human & Environment, 2022; 20(3): 1-16. (In Persian)
2. Boozhmehrani, S., Razavi, S. Identify and Prioritize the Strategies of Developing Environmental Culture. Strategic Studies on Youth ans Sports, 2015; 14(29): 129-142. (In Persian)
3. Ekhtyari, N., eydi, H., shabanimoghadam, K. Determining the model of effective factors on the development of environment culture in sport. Applied Research in Sport Management, 2018; 7(2): 57-67. Doi: 10.30473/arsm.2018.5090. (In Persian)
4. , Padasha., Hoseini, Naderian, M, Environmental Effects of the Sport Places on Urban Environment, Environment and Development Journal, 2011; 2(3): 31. (In Persian)
5. Parnell M. Public Participation in Environmental Decision-Making, Barrister and Solicitor. Environmental Defenders Office (SA) Inc. 2005:1-5.
6. Andrusevych A. The Right to Public Participation in Environmental Decision-Making in Ukraine: Challenges of Compliance. Hum. Rts. & Int'l Legal Discourse. 2008; 2:211.
7. Pimbert MP, Pretty JN. Parks, people and professionals: putting ‘participation’into protected area management. Social change and conservation. 1997; 16:297-330.
8. Tisen OB, Meredith M. Participation of local communities in management of totally protected areas. 2000; Honbill.
9. Official Report of the XXVIII Olympiad. ORGANISING COMMITTEE FOR THE GAMES. 2004:pp290-300.
10. Babiak K, Trendafilova S. CSR and environmental responsibility: Motives and pressures to adopt green management practices. Corporate social responsibility and environmental management. 2011 Jan; 18(1):11-24. https://doi.org/10.1002/csr.229
11. Nazari, L., Kiani, M. S. Urban environment-friendly behaviors in public cultural-sports spaces in the provinces of Iran. Journal of Sustainable Urban & Regional Development Studies (JSURDS), 2022; 2(4): 119-137. (In Persian)
12. Orr M, Inoue Y. Sport versus climate: Introducing the climate vulnerability of sport organizations framework. Sport Management Review. 2019 Aug 1; 22(4):452-63. https://doi.org/10.1016/j.smr.2018.09.007.
13. Baldwin T, Bommer W, Rubin R. Developing management skills: What great managers know and do. McGraw-Hill/Irwin; 2008.
14. Trendafilova S, McCullough B, Pfahl M, Nguyen SN, Casper J, Picariello M. Environmental sustainability in sport: Current state and future trends. Global Journal on Advances Pure and Applied Sciences. 2014 Dec 9;3.
15. Preuss H. The contribution of the FIFA World Cup and the Olympic Games to green economy. Sustainability. 2013 Aug 20; 5(8): 3581-600. https://doi.org/10.3390/su5083581.
16. Sarani M. Qualitative investigation of sports managers' approach to environmental issues in sports venues. Master's thesis, Shahrood University of Technology. 2016. (In Persian)
17. Ghara Mohammad M, Ahmadi A.A. Investigating the environmental condition of sports facilities based on the instructions of the Environmental Protection Organization (case study: Panj District of Tehran Municipality). The second national conference on new achievements in physical education and sports, Chabahar International University.2016. (In Persian)
18. Paytakhti Eskoi S.A., Babazadeh M., Taghchi Akbari L. Investigating the effect of educational factors on environmental behaviors in Iran. Sociological studies. 2019; 12(42): 23-39. Doi: 30495/jss.2019.666662. (In Persian)
19. Moradi, Y. Globalization and education, the first virtual conference of educational leaders, 2012; 1-12. (In Persian)
20. Ghaemi P, Shobeiri SM, Larijani M, Rokrok B. Evaluation of environmental education methods based on AHP Model. Environmental Education and Sustainable Development. 2016 Jun 20;4(3):33-44. (In Persian)
21. Karimi D., and Liaqati, H., Environmental education and citizenship behavior. Tehran: Tehran Municipality. 2008. (In Persian)
22. Kopnina HN. Applying the new ecological paradigm scale in the case of environmental education: Qualitative analysis of the ecological world view of Dutch children. Journal of Peace Education and Social Justice. 2011; 5(3):374-88.
23. Shaygan A., Fazeli F. Investigating the impact of health and environment education on the acquisition of health and environmental attitudes of undergraduate students of Shahid Rajaee Tarbiat University, Education Technology. 2015. 3, pp. 228-215. (In Persian)
24. Tajbakhsh, H. Cultivating people for preventing environmental destruction. Journal of Veterinary Research, 2007; 62(3): 223-226. (In Persian)
25. Kamali Mohajer M., Farahani B. Environmental culture is a solution for sustainable tourism development. Iran's first national tourism and nature tourism conference. 2012. (In Persian)
26. Pirhayati M., Nasralhi A. Sustainable culture and development (Culture, a bridge to development), the first national conference on sustainable development in arid and semi-arid regions. 2012. (In Persian)
27. Saleh Ashigh Abad A. Research culture in the development of a country. Conference of scientific community of Iranians living in China, review of development processes and achievements in China. Second period. 2018. (In Persian)
28. Tabatabai F.S. Investigating the place of research and its impact on education. The second international conference on applied research in educational sciences and behavioral studies and social harms in Iran. 2016. (In Persian)

[1]-استادیار، گروه علوم تربیتی، واحدکرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران. ^*(مسوول مکاتبات)

[2]- دانشیار، گروه منابع طبیعی و محیط زیست، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران.

[3]- مربی، دکتری مدیریت ورزشی، دانشگاه فرهنگیان، ایلام، ایران.

[4]- Assistant Professor, Department of Educational Sciences, Kermanshah Branch, Islamic Azad University, Kermanshah, Iran. * (Corresponding Author)

[5]- Associate Professor, Department of Natural Resources and Environment, Kermanshah Branch, Islamic Azad University, Kermanshah, Iran.

3- Instructor, Sports Management, Farhangian University, Ilam, Iran.