بررسی اثر رویکردهای مدیریت توسعه بر کاهش تضاد مکانی بین کاربری کشاورزی و سکونت‏گاهی

مستخرج از پایان نامه

علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره بیست و چهارم، شماره پنج، مردادماه 1401 (111-123)

بررسی اثر رویکردهای مدیریت توسعه بر کاهش تضاد مکانی بین کاربری کشاورزی و سکونت‏گاهی

علی عسگریان[1]

علیرضا سفیانیان[2] ^*

Soffianian@iut.ac.ir

سعید پورمنافی[3]

محسن باقری بداغ‏آبادی[4]

چکیده

زمینه و هدف: گسترش حاشیه­ای سکونت‏گاه­های انسانی بر روی اراضی مطلوب کشاورزی یکی از چالش­های مدیریت اراضی در جهان است. این امر در ایران بواسطه کمبود منابع برای فعالیت­های کشاورزی و ناکارآمدی رویکردهای مدیریت توسعه به شدت نیازمند توجه است.

روش بررسی: در این پژوهش ابتدا توان اکولوژیک واحد هیدرولوژیک نجف­آباد برای کاربری کشاورزی ارزیابی شد. سپس دو رویکرد توسعه روند کنونی و توسعه محیط زیستی با استفاده از روش ترکیب خطی وزن‏دار به نقشه­های مطلوبیت تبدیل و به مدل CA-Markov وارد شد تا نحوه توسعه سکونت‏گاه در سال­های 1410، 1420 و 1430 شبیه­سازی گردد. در نهایت به بررسی میزان تضاد، در دو بخش وسعت و مقدار مطلوبیت اراضی کشاورزی از دست­رفته پرداخته شد.

یافته­ها: نتایج نشان داد که اتخاذ رویکرد محیط­زیستی بیش از توسعه روند کنونی منجر به حفاظت از اراضی مطلوب کشاورزی خواهد شد (نزدیک به هزار هکتار). همچنین رویکرد توسعه روند کنونی بیش‏تر در مناطقی گسترده خواهد شد که مقدار مطلوبیت اراضی کشاورزی به‏میزان قابل توجهی بالاتر از رویکرد محیط زیستی است. این میزان تفاوت برای آینده نزدیک (سال 1410) معنی­دار نبوده ولی با رسیدن به‏مقطع زمانی پایانی (سال 1430) به میزان چشم‏گیری معنی­دار خواهد شد.

بحث و نتیجه­گیری: اتخاذ رویکرد محیط­زیستی می­تواند به شیوه­ای موثر منجر به حفاظت از کمیت و کیفیت اراضی کشاورزی شود. با اجرایی شدن این رویکرد از هم­اکنون، حدود 35 سال طول خواهد کشید تا تضاد بین این دو کاربری به میزان معنی­داری کاهش پیدا کند، حال آن‏که که میزان عملی بودن آن در گرو توجه هم‏زمان به عامل‏های اقتصادی- اجتماعی است.

واژه‏های کلیدی: تضاد مکانی، کاربری کشاورزی، توسعه سکونت‏گاهی، واحد هیدرولوژیک نجف آباد.

Assessing the effect of development management scenarios in mitigating the residential and agricultural land use conflict

Ali Asgarian[5]

Alireza Soffianian[6] ^*

Soffianian@cc.iut.ac.ir

Saeid Pourmanafi[7]

Mohsen Bagheri Bodaghabadi[8]

Abstract

Background and Objective: Residential land encroachment on agricultural areas presents a global challenge regarding land use management. Such a challenge needs crucial attention in Iran where agricultural activities suffer from resource shortage and land use management practices are ineffectively planned and enforced.

Material and Methodology: An attempt was first made to delineate agricultural land use suitability. Two scenarios namely Current Development (CD) and Environmental Development (ED) were mapped and transplanted to CA-Markov model to simulate urban growth up to 2030, 2040 and 2050. Finally, severity of conflicts was analyzed based on loss of the extent and the corresponding suitability of agricultural lands.   

Findings: The results showed that ED scenario is more successful in protecting suitable agricultural lands than CD scenario (nearly one thousand ha). Moreover, CD scenario is projected to occur in areas with relatively higher agricultural suitability values. The difference between the scenarios is not significant for near future (2030), but significant for the ending simulation period (2050).

Discussion and Conclusion: ED scenario is more succeeded in protecting quantitative and qualitative agricultural lands. By implementing this scenario from now, it takes 35 years to significantly mitigate the conflict between the two land uses. However, the effectiveness of such scenarios requires simultaneous attention to socio-economic parameters.

Key words: Spatial conflict, Agricultural land use, Residential development, Najaf-Abad Hydrological Unit.

مقدمه

افزایش نرخ شهرنشینی یکی از مهم‏ترین چالش­های انسان در قرن حاضر است که اثرات منفی بسیاری بر ساختار و عملکرد زیست‏بوم­ها برجا گذاشته است (1، 2). یکی از مهم‏ترین اثرات شهرنشینی، گسترش حاشیه­ای شهرها بر روی اراضی مطلوب کشاورزی و از دست روی آن­ها است (3). در این بین، گسترش حاشیه­ا­ی شهر­ها در ایران را می­توان به عنوان یکی از نمونه­های بارز این نوع تخریب قلمداد کرد. ایران به عنوان کشوری خشک و نیمه خشک از کمبود شدید منابع آب و خاک برای تولید محصولات کشاورزی رنج می­برد (4، 5) حال آن‏که عموما هسته­ی اولیه شهرهای ایران روستاهایی هستند که در ابتدا در دل اراضی مطلوب کشاورزی قرار داشته­ و با توسعه خود موجب از دست رفتن بخش­های بزرگی از اراضی کشاورزی پیرامون آن­ها شده­ است.

نتایج حاصل از مطالعات صورت گرفته حاکی از وجود تضاد شدید بین دو کاربری کشاورزی و سکونت‏گاهی بر سر منابع و ناکارآمدی برنامه­های توسعه برای مدیریت و تخفیف اثرات آن است (6، 7). به طور کل، مطالعات صورت گرفته در این بخش را می­توان در دو گروه کلی دسته­بندی کرد (8، 9). دسته­ی اول این مطالعات به شناسایی علایق و پارامترهای اقتصادی- اجتماعی ایجاد کننده تضاد بین گروه­های مختلف ذی‏نفع و همچنین راه­های کاهش آن پرداخته­ شده است (10) حال آن‏که دسته­ی دوم مطالعات بیش‏تر بر جنبه­های تکنیکی (مانند تضاد بر سر استفاده از آب و خاک) تمرکز دارند (11). فرض مطالعات بخش دوم بر این اصل استوار است که فعل و انفعالات بین کاربری­ها در طول زمان و مکان یکی از راه­های اصلی برای تعیین احتمال وجود تضاد است که می­بایست با تخصیص بهینه منابع بین کاربری­ها از شدت آن کاست (12). به طور مثال، ساکیه و همکاران در مطالعات خود (13، 14) با استفاده از رویکرد مدل‏سازی توسعه شهر در شهرستان گرگان نشان دادند که استفاده از الگوهای پراکنده و چندمرکزی در گسترش شهرها منجر به کاهش تضاد و حفظ منابع طبیعی به‏خصوص اراضی کشاورزی است. عسگریان و همکاران (4) نیز در مطالعه­ی خود به این نتیجه رسیدند که دست­یابی به توسعه پایدار در گسترش شهر ساری نیازمند توجه به الگوی رشد درونی بجای الگوی رشد بیرونی است. اوبری و همکاران (6) و دارلی و همکاران (8) در مطالعات مشابه نشان دادند که اتخاذ رویکردهای همگام با محیط زیست در توسعه سکونت‏گاه نقش­ مهمی در حفظ منابع آب و خاک در داخل و حاشیه­ی شهرها و افزایش تولیدات کشاورزی دارد

استفاده از سامانه­های مکانی تخصیص چند هدفه­ی کاربری­ها (15) و رویکردهای مدل‏سازی مکانی (16) اساس روش­شناسی مطالعات بخش دوم را تشکیل می­دهد. این مطالعه نیز با مبنا قرار دادن مجموعه­ای از این روش­ها شامل روش­های ارزیابی چندمعیاره و مدل پیش­بینی تغییرات سلول­های خودکار-  زنجیره مارکوف به تعیین محورهای توسعه پایدار سکونت‏گاه در واحد هیدرولوژیک نجف­آباد در مرکز استان اصفهان و تبیین رویکردهای مدیریتی برای کاهش تضاد بین توسعه سکونت‏گاهی و حفاظت از اراضی کشاورزی پرداخته است.

مواد و روش­ها

منطقه مورد مطالعه

واحد هیدرولوژیک نجف آباد به عنوان منطقه مورد مطالعه در این تحقیق انتخاب شد. این واحد با وسعت تقریبی 1716 کیلومتر مربع به عنوان بخشی از حوضه آبخیز رودخانه زاینده رود در استان اصفهان بین طول جغرافیایی ′50 °32- ′18 °32 شمالی و جغرافیایی ′42 °51- ′52 °50 شرقی قرار دارد (شکل 1). از لحاظ تاریخی، فعالیت­های­ کشاورزی اصلی‏ترین نوع استفاده از سرزمین در این منطقه بوده است. در ابتدای قرن 17 هجری قمری و هم‏زمان با سلطنت صفویه در ایران، اولین سامانه مدیریت آب برای کشاورزی در این منطقه توسط شیخ بهایی طراحی و مورد استفاده قرار گرفت که تا زمان ساخت سد بر روی رودخانه زاینده رود در سال 1970 باقی ماند. در حال حاضر، کاهش شدید آب در مخزن سد زاینده­رود، تغییرات اقلیمی و خشک‏سالی­های متعدد موجب شده تا سهم آب بسیار اندکی به بخش کشاورزی اختصاص یابد. همچنین توسعه شدید نواحی سکونت‏گاهی به دلیل مجاورت این منطقه به شهر اصفهان و شهرک­های صنعتی متعدد موجب شده تا اراضی کنونی کشاورزی با تهدید جدی تغییر کاربری روبرو شوند (2).

شکل 1- منطقه مورد مطالعه: واحد هیدرولوژیک نجف آباد

Figure 1. The study area: The Najaf-Abad Hydrological Unit

روش کار

تعیین توان اکولوژیک زمین برای کاربری کشاورزی

در گام اول این تحقیق به ارزیابی توان اکولوژیک منطقه برای کاربری کشاورزی با استفاده از روش ترکیب خطی وزن‏دار (17) پرداخته شد. این روش با میانگین گیری از n معیار () وزن‏دار شده () و همچنین در نظر گرفتن مجموعه­ای از محدودیت­های مطلق () به تعیین شایستگی هر پارسل (سلول یا پلیگون) از زمین برای استفاده­ای خاص می­پردازد (رابطه 1) (18).

معیارهای مورد استفاده برای ارزیابی توان اکولوژیک کشاورزی بر اساس نظر کارشناسی در چهار بخش کلی پارامترهای خاک، آب، توپوگرافی و زیرساخت تقسیم­بندی شدند. زیرمعیارهای مربوط به هر معیار اصلی در جدول 1 توصیف شده­اند. لازم به ذکر است که برای اختصاص مقادیر پیوسته به هر فاکتور از استانداردسازی به کمک توابع عضویت فازی و برای ایجاد وزن­های مقایسه­ای در سطح معیار و زیر معیار از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی استفاده شد. این دو روش از معمول‏ترین روش­ها برای آماده­سازی داده­ها در روش ترکیب خطی وزن‏دار بشمار می­آیند که در مطالعات بسیاری برای ارزیابی توان اکولوژیک زمین هم برای کاربری کشاورزی (19) و هم برای کاربری سکونت‏گاهی (13) مورد استفاده قرار گرفته­ است.

شبیه­سازی محورهای توسعه سکونت‏گاه با استفاده از مدل سلول­های خودکار- زنجیره مارکوف (CA-Markov)

در این بخش از تحقیق به تعیین محور­های توسعه سکونت‏گاه در منطقه مورد مطالعه تحت دو رویکرد مدیریتی شامل توسعه روند کنونی و توسعه محیط زیستی با استفاده از مدل CA-Markov برای سال­های 1410، 1420 و 1430 پرداخته شد. مدل CA-Markov یکی از مدل­های پرکاربرد در شبیه­سازی تغییرات کاربری/ پوشش زمین به‏خصوص توسعه سکونت‏گاه است که در نسخه­های مختلف مجموعه نرم­افزارهای Idrisi تعبیه شده­اند. این مدل از دو بخش ساختاری تشکیل شده است. بخش اول این مدل، زنجیره­ی مارکوف است که آنالیز­های غیرمکانی مربوط به احتمال تغییر هر کاربری به کاربری دیگر برای یک سال هدف را بر عهده دارد. خروجی این آنالیز، دو ماتریس شامل وسعت و احتمال انتقال کاربری­ها است (20). بخش دوم این مدل شامل کاربرد سلول­های خودکار برای جانمایی تغییرات پیش­بینی شده توسط زنجیره ماکوف در مکان­هایی است که احتمال تغییر (شایستگی) بالاتری نسبت به سایر نواحی دارند.

جدول 1-توابع عضویت فازی و وزن معیارهای مورد استفاده برای ارزیابی توان اکولوژیک کشاورزی

Table 1. Fuzzy membership functions and criteria weights for agricultural land suitability analysis

برای انجام جانمایی­های مکانی صحیح از توسعه، مدل سلول­های خودکار به دو پارامتر مهم توجه دارد، ابتدا میزان شایستگی هر سلول برای تغییر و دوم میزان نزدیکی مکانی سلول­های شایسته به کلاس کاربری که قرار است به آن تبدیل شود (20). در حالت اول، مدل CA-Markov مجموعه­ای از نقشه­های شایستگی را به طور خودکار تولید و به مدل معرفی می­کند، حال آن‏که کاربر می­تواند با جایگزینی نقشه­های شایستگی جدید بجای نقشه­های پیش فرض به جهت­دهی و تغییر جانمایی کاربری­ها بپردازد (21). برای لحاظ کردن عامل دوم، مدل CA-Markov به طور پیش­فرض از یک فیلتر مکانی 5*5 استفاده می­کند تا اولویت بیش‏تری به تغییر پیکسل­های حاشیه جدید اختصاص دهد.

برای شبیه­سازی توسعه سکونت‏گاه بر پایه­ی دو رویکرد توسعه روند کنونی و توسعه محیط زیستی، نقشه­های شایستگی جدیدی برای هر رویکرد توسعه با استفاده از روش ترکیب خطی اشاره شده در بالا تولید و به مدل CA-Markov معرفی گردید. چنان‏چه در جدول 2 نشان داده شده است، رویکرد توسعه روند کنونی به طور کامل بر مبنای پارامترهای اقتصادی- اجتماعی بنا گردیده است حال آن‏که در رویکرد توسعه محیط زیستی علاوه بر پارامترهای اقتصادی- اجتماعی، چهار پارامتر دیگر از جمله سنگ بستر، سطح آب زیر زمینی، بافت و عمق خاک به عنوان معیارهای محیط زیستی مناسب برای توسعه سکونت‏گاه در تهیه نقشه­ی شایستگی استفاده شد.

در بخش پیش­بینی توسعه سکونت‏گاه برای مقاطع زمانی آینده، ماتریس احتمال انتقال کاربری­ها با معرفی دو نقشه­ی کاربری سکونت‏گاهی در سال­ها 1382 و 1396 به آنالیز زنجیره ماکوف برای در سال­های 1410، 1420 و 1430 تهیه گردید. در بخش سلول­های خودکار، نقشه­ی کاربری سکونت‏گاهی سال 1396 به عنوان نقشه­ی مبنا در نظر گرفته شد. در نهایت با معرفی دو نقشه­ی شایستگی به مدل CA-Markov، نواحی محتمل توسعه تحت دو رویکرد توسعه روند کنونی و توسعه محیط زیستی برای سال­های 1410، 1420 و 1430 پیش­بینی گردید.

بررسی اثر رویکردهای توسعه روند کنونی و توسعه محیط زیستی بر از دست­ رفتن اراضی مطلوب کشاورزی

بر اساس نظرات کارشناسی، عدد مطلوبیت 80 به عنوان حد آستانه­ی جداکننده­ی اراضی مطلوب کشاورزی از اراضی نامطلوب تعیین گردید. سپس با استفاده از عمل رویهم­گذاری، میزان از دست­روی اراضی مطلوب کشاورزی بوسیله گسترش حاشیه­ای سکونت‏گاه­ها در هر رویکرد تعیین شد. علاوه بر بررسی وسعت اراضی کشاورزی از دست رفته، از آزمون مقیاسه میانگین من ویتنی استفاده گردید تا اثر دو رویکرد توسعه‏ی سکونت‏گاهی از منظر مقدار توان اکولوژیک اراضی کشاورزی بررسی و مقایسه گردد. من ویتنی آزمونی غیر پارامتری برای مقایسه وضعیت دو گروه مستقل از داده­های ترتیبی یا کیفی است (22) که در این تحقیق به دلیل عدم توزیع نرمال مقادیر عددی مطلوبیت در نقشه‏ی توان اکولوژیک زمین برای کاربری کشاورزی مورد استفاده قرار گرفت.

جدول 2- توابع عضویت فازی و وزن معیارهای مورد استفاده برای تولید سناریوهای توسعه سکونت‏گاهی

Table 1. Fuzzy membership functions and criteria weights for developing urban growth scenarios

نتایج

نقشه­های حاصل از ارزیابی توان اکولوژیک زمین برای کشاورزی و نقشه­های رویکردهای توسعه سکونت‏گاه حاصل از روش ترکیب خطی وزن‏دار در شکل 2 نشان داده­ شده است. بر اساس نتایج حاصله، اراضی مطلوب برای توسعه سکونت‏گاهی در رویکرد محیط­زیستی بیش‏تر به سمت مناطق غربی منطقه متمایل شده است. حال آن‏که در رویکرد روند کنونی بیش‏ترین میزان مطلوبیت برای توسعه نواحی سکونت‏گاهی در مناطق مرکزی منطقه مورد مطالعه و پیرامون رودخانه زاینده­رود قرار دارد. ارزیابی توان اکولوژیک زمین برای کاربری کشاورزی نیز نشان داد که نواحی مطلوب برای فعالیت­های کشاورزی تحت تاثیر دو پارامتر اصلی خاک و آب در مناطق مرکزی منطقه مورد مطالعه و پیرامون رودخانه زاینده رود متمرکز شده است که نشان­ از تضاد بالا بین کاربری کشاورزی و توسعه سکونت‏گاهی کنونی است.

با استناد به نقشه­های کاربری سکونت‏گاهی در سال­های 1382، 1390 و 1396، و همچنین استفاده از نقشه­های رویکرد روند کنونی و محیط زیستی، نواحی توسعه سکونت‏گاه برای سال­های 1410، 1420 و 1430 پیش­بینی گردید. بر اساس نتایج بدست آمده، توسعه سکونت‏گاهی در هر دو رویکرد تا سال 1430 از مرز20 هزار هکتار در منطقه خواهند گذشت (جدول 2)، حال آن‏که توسعه روند کنونی در پایان این مقطع زمانی بیش از اتخاذ رویکرد محیط­زیستی منجر به تخریب اراضی مطلوب کشاورزی خواهد شد (نزدیک به هزار هکتار).

میزان مطلوبیت از دست رفته اراضی کشاورزی تحت تاثیر هر رویکرد و در هر مقطع زمانی در جدول 4 نشان داده شده است. بر اساس نتایج بدست آمده، رویکرد روند کنونی بیش‏تر در مناطقی گسترده خواهد شد که مقدار مطلوبیت اراضی کشاورزی به میزان قابل توجهی نسبت به رویکرد محیط زیستی بالا است (جدول 4- آمار توصیفی) حال آن‏که بر اساس نتایج آزمون من-ویتنی، این میزان تفاوت برای آینده نزدیک (سال 1410) معنی­دار نبوده ولی با رسیدن به مقطع زمانی پایانی (سال 1430) به میزان چشم‏گیری معنی­دار خواهد شد.

شکل 2- نقشه­های توان اکولوژیک کشاورزی، سناریوهای توسعه، نواحی سکونت‏گاهی و شبیه­سازی شده برای سال­های 1410، 1420 و 1430

Figure 2. Agricultural land suitability, scenario maps, urban extent and the predicted extents up to 2030, 2040 and 2050

جدول 3- وسعت اراضی محتمل حاصل از تغییر کاربری از کشاورزی به سکونت‏گاه (هکتار)

Table 3. The area of possible agriculture to urban conversion (ha)

جدول 4- نتایج حاصل از مقایسه میانگین اثر رشد شهر در دو سناریو بر تخریب اراضی کشاورزی

Table 4. The mean comparison of the effect of urban growth scenarios on agricultural land-use change

بحث و نتیجه­گیری

در این مطالعه به مقایسه­ی اثر دو رویکرد توسعه سکونت‏گاه شامل روند کنونی و توسعه محیط زیستی بر کمیتی و کیفیت اراضی کشاورزی پرداخته شد. نتایج حاصل از شبیه­سازی توسعه سکونت‏گاه تحت تاثیر رویکرد روند کنونی (تا سال 1430) نشان از ناکارآمدی محورهای توسعه کنونی و عدم جهت­دهی صحیح آن به مناطقی است که کم‏ترین میزان تضاد با اراضی مطلوب کشاورزی را داشته باشد. در حال حاضر، مطلوب‏ترین اراضی کشاورزی در منطقه مورد مطالعه (نواحی با مطلوبیت بالا) به شدت از سوی نواحی محتمل برای توسعه سکونت‏گاه کنونی (مطابق با رویکرد توسعه روند کنونی) تهدید می­شوند. نتایج حاصل از شبیه­سازی توسعه روند کنونی نیز نشان داد که حدود 9500 هکتار از اراضی مطلوب کشاورزی تا سال 1430 به سکونت‏گاه­های انسانی تغییر کاربری خواهند داد. حال آن‏که با ایجاد جاذبه­های اقتصادی در شرق منطقه مورد مطالعه (بخصوص در پیرامون شهر نجف آباد) علاوه بر دستیابی به توسعه­ی همگام با محیط زیست می­توان از وسعت قابل توجهی از تغییر محتمل کاربری کشاورزی به کاربری سکونت‏گاهی جلوگیری کرد.

علی‏رغم اختلاف بارز بین از دست رفتن اراضی مطلوب کشاورزی بین دو رویکرد مورد بررسی در این تحقیق (حدود 1000 هکتار)، استفاده از رویکرد محیط زیستی تا سال 1410 (مقطع زمانی اول- برابر با 14 سال) تنها موجب حفظ 260 هکتار از اراضی مطلوب کشاورزی خواهد شد. این امر در حالی است که طی این مدت بیش‏ترین میزان فشار بر ساختارهای اقتصادی- اجتماعی برای جهت­دهی توسعه به سمت شرق منطقه مورد مطالعه بر ساکنین وارد خواهد آمد. این امر تاکیدی بر توجه به معیار زمان در ارزیابی اثر رویکردهای مختلف مدیریت اراضی و آمایش سرزمین، به‏خصوص تبیین محورهای توسعه پایدار شهری است (23). نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که با گذشت زمان و نزدیک شدن به مقطع زمانی 1430، اتخاذ رویکرد توسعه محیط زیستی منجر به حفظ وسعت قابل توجهی از اراضی کشاورزی (بالغ بر 465 هکتار در فاصله زمانی 1420 تا 1430) و حرکت به سمت کاهش تضاد بین این دو کاربری در آینده خواهد شد.

نتایج حاصل در زمینه تغییر در کیفیت اراضی کشاورزی نیز نشان داد که رویکرد توسعه محیط زیستی نسبت به رویکرد روند کنونی از قابلیت بیش‏تری در حفظ اراضی کشاورزی با پتانسیل بالا برخوردار خواهد بود. این اثر بر اساس آزمون مقایسه میانگین من ویتنی در مقطع زمانی 1430 به بالاترین میزان سطح معنی­داری خواهد رسید. بر این اساس، با اتخاذ رویکرد محیط زیستی در توسعه سکونت‏گاهی از هم­اکنون، حدود 35 سال (تا سال 1430) طول خواهد کشید تا تضاد کنونی بین توسعه سکونت‏گاهی و حفاظت اراضی کشاورزی به میزان معنی­داری کاهش پیدا کند. چنان‏چه پیشتر اشاره شد، عدم توجه به پارامترهای اقتصادی و اجتماعی و همچنین میزان عملی بودن جهت­دهی توسعه به نواحی شرقی منطقه مورد مطالعه یکی از موارد مهمی است که می­بایست در تعیین میزان کارایی رویکردهای جایگزین (مانند رویکرد محیط زیستی پیشنهاد شده در این تحقیق) بررسی گردد.

بسیاری از مطالعات صورت گرفته در زمینه کاهش تضاد بین کاربری کشاورزی و سکونت‏گاهی در ایران به معرفی نواحی جدیدی برای ساخت شهرهای جدید و نواحی سکونت‏گاهی کوچک مقیاس پرداخته­اند حال آن‏که تجربیات بدست آمده از مطالعات نشان داده است که این اتخاذ این رویکرد از قابلیت اجرا و توان کم‏تری برای کاهش میزان تخریب اراضی کشاورزی در پیرامون شهرها برخوردار است و تغییر جهت توسعه سکونت‏گاه به‏واسطه ارایه رویکردهای مدیریتی (مانند آنچه در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفت) موفقیت بیش‏تری به همراه خواهد داشت (24). در پایان باید توجه داشت که صرف نظر از توجه به پارامترهای اقتصادی و اجتماعی موثر، بررسی ساختار و نوع چیدمان مکانی نواحی سکونت‏گاهی در هر رویکرد یکی از موارد مهم و ضروری در بررسی میزان کارایی رویکردهای جایگزین است که می­بایست در مطالعات آینده به‏طور ویژه به آن توجه شود.

قدردانی و تشکر

از معاونت پژوهشی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه صنعتی اصفهان بخاطر تامین بخشی از هزینه­های این تحقیق تقدیر و تشکر به عمل می­آید.

References

1. Li K, Lin B. Impacts of urbanization and industrialization on energy consumption/CO 2 emissions: Does the level of development matter? Renewable and Sustainable Energy Reviews. 2015; 52:1107-22.
2. Asgarian A, Soffianian A, Pourmanafi S. Crop type mapping in a highly fragmented and heterogeneous agricultural landscape: A case of central Iran using multi-temporal Landsat 8 imagery. Computers and Electronics in Agriculture. 2016;127:531-40.
3. Dahiya B. Cities in Asia, 2012: Demographics, economics, poverty, environment and governance. Cities. 2012;29:S44-S61.
4. Asgarian, A., Jabbarian Amiri, B., Alizadeh Shabani, A., & Feghhi, J. (2015). Assessing urban growth patterns in Sari using landscape ecology approach. Journal of Natural Environment, 68(1), 95-107.­(In Persian)
5. Valipour M, Karimian Eghbal M, Malakouti M, KHosh Goftamanesh A. Agricultural Land Degradation and Salinization in Shamsabad Region, Qom Province, Iran. JWSS - Isfahan University of Technology 2009; 12 (46) :683-691. (In Persian)
6. Aubry C, Ramamonjisoa J, Dabat M-H, Rakotoarisoa J, Rakotondraibe J, Rabeharisoa L. Urban agriculture and land use in cities: An approach with the multi-functionality and sustainability concepts in the case of Antananarivo (Madagascar). Land Use Policy. 2012; 29(2):429-39.
7. Kharazmi R, Abdollahi A A, Rahdari M R, Karkon varnosfaderani M. Monitoring Land Use Change and its Impacts on Land Degradation and Desertification Trend Using Landsat Satellite Images (Case study: East of Iran, Hamoon Wetland). Arid Regions Geographic Studies 2016; 7 (25) :64-75. (In Perian)
8. Darly S, Torre A. Conflicts over farmland uses and the dynamics of “agri-urban” localities in the Greater Paris Region: An empirical analysis based on daily regional press and field interviews. Land Use Policy. 2013;33:90-9.
9. Zérah MH. Conflict between green space preservation and housing needs: The case of the Sanjay Gandhi National Park in Mumbai. Cities. 2007;24(2):122-32.
10. Robineau O. Toward a systemic analysis of city-agriculture interactions in West Africa: A geography of arrangements between actors. Land Use Policy. 2015;49:322-31.
11. Suman P, Thys E, Mfoukou-Ntsakala A, Ali L, Ouedraogo M, Van den Bossche P, et al. Methodology for assessing determinants of manure use in urban areas of Africa. Waste Management & Research. 2010;28(12):1076-86.
12. Brown G, Raymond CM. Methods for identifying land use conflict potential using participatory mapping. Landscape and Urban Planning. 2014;122:196-208.
13. Sakieh Y, Salmanmahiny A, Jafarnezhad J, Mehri A, Kamyab H, Galdavi S. Evaluating the strategy of decentralized urban land-use planning in a developing region. Land Use Policy. 2015;48:534-51.
14. Sakieh Y, Salmanmahiny A, Mirkarimi SH. Tailoring a non-path-dependent model for environmental risk management and polycentric urban land-use planning. Environmental monitoring and assessment. 2017;189(2):91.
15. Cai Y-l, Fu Z-q, Dai E-f. The minimum area per capita of cultivated land and its implication for the optimization of land resource allocation. ACTA GEOGRAPHICA SINICA-CHINESE EDITION-. 2002;57(2):127-34.
16. Oguz H, Klein A, Srinivasan R. Using the SLEUTH urban growth model to simulate the impacts of future policy scenarios on urban land use in the Houston-Galveston-Brazoria CMSA. Research Journal of Social Sciences. 2007;2(1):72À82.
17. Malczewski J. GIS and multicriteria decision analysis: John Wiley & Sons; 1999.
18. Drobne S, Lisec A. Multi-attribute decision analysis in GIS: weighted linear combination and ordered weighted averaging. Informatica. 2009;33(4).
19. Zolekar RB, Bhagat VS. Multi-criteria land suitability analysis for agriculture in hilly zone: Remote sensing and GIS approach. Computers and Electronics in Agriculture. 2015;118:300-21.
20. Eastman J. IDRISI selva. Worcester, MA: Clark University. 2012.
21. Arsanjani JJ, Kainz W, Mousivand AJ. Tracking dynamic land-use change using spatially explicit Markov Chain based on cellular automata: the case of Tehran. International Journal of Image and Data Fusion. 2011;2(4):329-45.
22. Amiri F, ‎K‎h‎eradmand‎‏‎nia ‎. Mann - Withney multivariate nonparametric control chart.. Andishe 2015; 19 (2) :23-30 (In Persian)
23. Torre A, Aznar O, Bonin M, Caron A, Chia E, GALMAN M, et al. Conflits et tensions autour des usages de l'espace dans les territoires ruraux et périurbains. Le cas de six zones géographiques françaises. Revue d’Économie Régionale & Urbaine. 2006(3):415-53.
24. Arefian FF, Moeini SHI. Urban Change in Iran: Springer; 2016.

[1] - دکترای گروه محیط زیست، دانشگاه صنعتی اصفهان، اصفهان، ایران.

[2] - دانشیار، گروه محیط زیست، دانشگاه صنعتی اصفهان، اصفهان، ایران. ^* (مسوول مکاتبات)

[3] - استادیار، گروه محیط زیست، دانشگاه صنعتی اصفهان، اصفهان، ایران.

[4] - استادیار، موسسه تحقیقات خاک و آب، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران.

[5]- PhD. of Environmental Sciences, Department of Natural Resources, Isfahan University of Technology, Iran.

[6]- Associated Professor of Environmental Sciences, Department of Natural Resources, Isfahan University of Technology, Iran. * (Corresponding Author)

[7]- Assistant Professor of Environmental Sciences, Department of Natural Resources, Isfahan University of Technology, Iran.

[8]- Assistant Professor, Soil and Water Research Institute, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Karaj, Iran.