تعداد نشریات | 50 |
تعداد شمارهها | 2,079 |
تعداد مقالات | 19,525 |
تعداد مشاهده مقاله | 22,889,396 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 21,125,301 |
تجلی مضامین عرفانی در نقشمایه های هندسی در مکتب تبریز: گنبد سلطانیه | ||
تاریخ و تمدن اسلامی | ||
دوره 18، شماره 4 - شماره پیاپی 41، اسفند 1401، صفحه 141-167 اصل مقاله (1.37 M) | ||
نوع مقاله: مقالات ترویجی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jhcin.2023.21787 | ||
نویسندگان | ||
رعنا کوره پز![]() ![]() | ||
1مدرس مدعو دانشگاه پیام نور تبریز | ||
2دانشیار دانشکده هنر و معماری،واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی،تبریز ،ایران | ||
چکیده | ||
معماری آذربایجان در سده هفتم هجری نمود شکوه هنر اسلامی در ایران بوده که با وقوع تحولات سیاسی و مذهبی در دوره ایلخانی و تغییر در اسلوبهای پیشین بهویژه در آرایهپردازی و تزئینات ابنیه، با زیبایی و غنای بیشتری بروز یافتهاست. این مقاله در پی شناخت این تغییرات و مفاهیم نهفته در آن است که با مطالعه آرایههای هندسی، به عنوان تزئینات غالب در ابنیه این دوره، در یکی از بناهای شاخص مکتب تبریز، یعنی گنبد سلطانیه صورت پذیرفتهاست. بررسی مضامین عرفانی نهفته در آرایههای هندسی، نشاندهنده تأثیرپذیری آرایههای هندسی گنبدسلطانیه از عرفان است. افزون بر مفاهیم نمادین متجلی در نقوش هندسی، همراهی این نقوش با اسماء الهی و نام انبیاء و اولیا و مضامین قرآنی، گواه دیگری بر تأیید نقش عرفان در آرایهپردازیهای این اثر معماری است. | ||
کلیدواژهها | ||
مکتب معماری تبریز؛ عرفان و معماری؛ معماری دوره ایلخانی؛ گنبد سلطانیه | ||
مراجع | ||
اتونی، بهزاد و مهدی شریفیان، «بررسی تطبیقی عرفان شمنی و تصوف اسلامی»، ادبیات عرفانی دانشگاه الزهرا(س)، شماره 19، سال دهم، 1397ش.
آجرلو، بهرام، «شیوه معماری شیروان»، باغ نظر، شماره11، سال6، 1388ش.
همو، «درآمدی بر سبک معماری آذربایجان»، باغ نظر، شماره 14، سال7، 1389ش.
اردلان، نادر، و لاله بختیار، حس وحدت نقش سنت در معماری ایرانی، ترجمه ونداد جلیلی با همکاری احسان طایفه، تهران، موسسه علم معمار، 1396ش.
الیاده، میرچا، اسطوره، رویا، راز، ترجمه رویا منجم، تهران، نشر علم، 1388ش.
ایرانپور، مرجان، و مهتاب مبینی، «بررسی مفاهیم اعداد در تزئینات چوبی هندسی عصر صفویه اصفهان (با تکیه بر خانه اخوان حقیقی)»، همایش ملی معماری و شهرسازی بومی ایران، یزد، 1394ش.
پیرنیا، محمد کریم، سبکشناسی معماری ایرانی، تدوین غلامحسین معماریان، تهران، نشر پژوهنده و نشر معمار، 1380ش.
حسینی، سیدهاشم، «کاربرد تزئینی و مفهومی نقش شمسه در مجموعه شیخ صفی الدین اردبیلی»، مطالعات هنر اسلامی، شماره 14، 1390ش.
حسینی، بهشید، «چیستیشناسی نظام شکل (تفرید عناصر تشکیلدهنده مسجد)»، همایش معماری مسجد (جلد1)، دانشگاه هنر پردیس اصفهان، 1378ش.
حمزهلو، منوچهر، «نام علی(ع) بر گنبد سلطانیه»، کتاب ماه هنر، شماره 31-32، فروردین و اردیبهشت 1380.
همو، هنرهای کاربردی در گنبد سلطانیه، تهران، ما کان، 1381ش.
خمسه، فرزانه، و محمود طاووسی، «راز و رمز اعداد در تزیینات مساجد (مسجد جامع ورامین)»، هنرهای زیبا-هنرهای تجسمی، شماره40، 1388ش.
دهقان، معصومه، «تسامح و تساهل مذهبی مغولان در رویکرد با اندیشههای دینی»، تاریخ در آیینه پژوهش، شماره 22، 1388ش.
رضایی، ایرج، و مهدی خلیلی، «جلوههای شمنیزم در سلطانیه»، پیام باستانشناس، شماره 23، 1394ش.
رضوی، سید ابوالفضل، «مسلمانیِ خوانین مغول بر پایه زمینههای اسلامپذیری ایلخانان»، پژوهشنامه تاریخ اسلام، سال 3، شماره 11، پاییز 1392.
محمدیپارسا، عبدالله، و حسن بلخاریقهی، «جایگاه حروف نزد عرفا و تأثیر آن بر هنر خوشنویسی اسلامی»، الهیات هنر، شماره 8، 1396ش.
زهرهوند، حامد، و منوچهر فروتن، «عرفان اسلامی و آرایههای معماری: بررسی جامعهشناختی پیوند عرفان اسلامی و هنرهای تزیینی معماری ایران در دوره تیموری»، هفت حصار، شماره 11، بهار1394.
سبحانی، محمد تقی، «بررسی کتاب مقدمهای بر مبانی عرفان و تصوف»، آینه پژوهش، دوره 5، شماره 34، 1373ش.
ستاری، جلال، رمز اندیشه و هنر قدسی، تهران، مرکز مطالعات اسلامی، 1376ش.
سرابی، مینا، و دیگران، «بازآفرینی ساختار معماری مسجد حسن پادشاه در تبریز (براساس منابع تاریخی و بقایای معماری موجود)»، هنرهای زیبا، دوره 25، شماره 1، 1399ش.
سلطان کاشفی، جلال الدین، و دیگران، «رمزگشایی معانی عرفانی رنگ در نگارههایی از هفت گنبد (بر اساس آراء حکیمان اسلامی)»، نگارینه هنر اسلامی، شماره 4، 1393ش.
سیاهکوهیان، هاتف، «تأثیر اسلام بر معماری ایرانی با تأکید بر تزئینات گنبد سلطانیه»، عرفان اسلامی، شماره 34، 1391ش.
سلیمانیان، حمیدرضا، «همگرایی هنر و عرفان در فرهنگ ایرانی اسلامی با نگاهی به ادب فارسی»، ادبیات فارسی، دوره 5، شماره 21، بهار1388.
سمنانی، علاءالدوله، مصنفات فارسی، بهکوشش نجیب مایل هروی، 1390ش.
شفیعی کدکنی، محمدرضا، صور خیال در شعر فارسی، تهران، نشرآگاه، 1387ش.
شوان، فریتیوف، عقل و عقل عقل، ترجمه عالیخانی، تهران، هرمس، 1384ش.
شهبازی شیران، حبیب، و دیگران، «تحلیل تأثیر اعتقادات عرفان و تصوف بر مضامین و تزیینات کتیبههای مسجد کبود تبریز»، فیروزه اسلام، دوره 3، شماره4، 1396ش.
صاحباختیاری، بهروز، «ارادت و اعتقاد صوفیه به خاندان علوی»، کیهان اندیشه، شماره 51، 1372ش.
صالحی کاخکی، احمد، و بهاره تقوی نژاد، «معرفی و گونهشناسی تزئینات هندسی در آرایههای معماری گنبد سلطانیه»، مطالعات معماری ایران، دوره 9، شماره 17، 1399ش.
طاهری، جعفر، و هادی ندیمی، «بعد پنهان در معماری اسلامی ایران»، صفه، شماره 65، 1393ش.
طاهری خسروشاهی، محمد، «مناسبات عرفانی مشایخ آذربایجان با عارفان خراسان، زبان و ادب فارسی، دانشگاه تبریز، شماره 233، بهار و تابستان 1395.
عناقه، عبدالرحیم و دیگران، «تجلی عرفان در معماری مسجد»، عرفان اسلامی (ادیان و عرفان)، شماره 33، دوره 9، 1391ش.
قمری، حیدر، «نقد خرقه و نمادهای آن»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، شماره 52، 1387ش.
کاظم پور، زیبا، و حسین عابددوست، «تحلیل ریشهها و مفاهیم نقوش هندسی معماری دوره اسلامی در هنر کهن ایرانی»، نگارینه هنر اسلامی، دوره 3، شماره 10، 1395ش.
کاظم پور، مهدی، و مهدی محمدزاده، «مطالعه تطبیقی نقوش نمادین شیعی بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی با مساجد جامع یزد»، نگره، شماره 44، 1396ش.
کیانی، محمد یوسف، تاریخ هنر معماری ایران در دوره اسلامی، تهران، سازمان سمت، 1384ش.
گرامی نژاد، ابوالقاسم، و حمیدرضا گرامی نژاد، کاشیکاری، تهران، اتحاد، 1388ش.
گودرزی، کورش؛ حسینی موخر، سید محسن؛ روزبه، محمدرضا، «رموز اسطورههای اعداد در عرفان با توجه به متون برگزیده نثر فارسی تا قرن هفتم هجری قمری»، نشریه عرفان اسلامی، شماره 69، 1400.
مرادی نسب، حسین، و دیگران، «بازشناسی تأثیر اندیشه عرفانی در پدیداری رنگ آبی در کاشی کاری مساجد ایران»، پژوهشهای معماری اسلامی، شماره 14، سال5، 1396ش.
محمدی وایقانی، کاظم، مکتب عرفانی تبریز، کرج، نجمکبری، 1385ش.
محمدیپارسا، و حسن بلخاری قهی، «جایگاه حروف نزد عرفا و تأثیر آن بر هنر خوشنویسی اسلامی»، الهیات هنر، شماره 8، 1396ش.
موحد، صمد، سیری در تصوف آذربایجان، تهران، طهوری، 1390ش.
مورگان، دیوید، مغولها، ترجمه عباس مفبر، تهران، طرح نو، 1371ش.
میرباقریفرد، سیدعلی اصغر، و معصومه محمدی، «عبارت و اشارت در زبان عرفانی»، پژوهشنامه عرفان، شماره 15، 1395ش.
میرزاخانیان، مریم، و فاطمه شاهرودی، «حکمت اعداد در تزئینات و ساختار مسجد شیخ لطف اله با تکیه بر حروف ابجد»، نقش مایه، دوره 8، شماره20، 1393ش.
ندیمی، هادی، «بها حقیقت، مدخلی بر زیباییشناسی معماری اسلامی»، صفه، شماره 11، 1380ش.
نصر، حسین، سنت اسلامی در معماری ایران در جاودانگی و هنر، مقالاتی از تیتوس بورکهارت، سیدحسین نصر، کارل گوستاو یونگ و پل والری، ترجمه سید محمد آوینی، تهران، انتشارات برگ، 1370ش.
همو، هنر و معنو یت اسلامی، ترجمه رحیم قاسمیان، تهران، حکمت، 1389ش.
نصیری، محمد، و دیگران، «نماد عرفانی رنگ در هنر و معماری اسلامی»، عرفان اسلامی، دوره 14، شماره 56، 1397ش.
نیکوبخت، ناصر، و سیدعلی قاسمزاده، «سمبولیسم نور و رنگ در عرفان ایرانی – اسلامی»، مطالعات عرفانی، دوره 8، 1387ش.
Akkach, S., “Cosmology and architecture in Premodern Islam: An Architectural Reading of Mystical Ideas”, State University of New York Press.
Ardalan, Nader and Laleh Bakhtiar, “The Sense of Unity”, Chicago, 2005.
Huff, D., “Iran in Sasanian and Medieval Islamic Periods, Persia’s Ancient Splendor, Mining, Handicraft and Archaeology”, Exhibition Catalogue, 2005.
Chevalier, Jean, Gheerbrant, Alain, “Dictionnaire des symboles: mythes, rêves, coutumes, gestes, formes, figures, couleurs, nombres”, Seghers predd, 1973.
Qiyasi, Cəfər Ə, “Me'mar Xaca Əlişah”, Təbrizi: Dövrü və Yaradiciliqi, Baki: Işiq Nəşriyati, 1977.
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 17 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 13 |