تفسیر اثربخش‌ترین برودادِ پایداری مالیات سبز براساس گزاره‌های تصمیم‌گیری ازحامی

مقاله پژوهشی

علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره بیست و چهارم، شماره یازده، بهمن ماه 1401(1-14)

تفسیر اثربخش‌ترین برودادِ پایداری مالیات سبز براساس گزاره‌های تصمیم‌گیری ازحامی

بهزاد قبادی [1]

هوشنگ امیری [2] ^*

Dr.amiri72@yahoo.com

قاسم رکاب دار [3]

چکیده

زمینه و هدف: در بین انواع منابع دولت، مالیات به عنوان منبع دائمی و قابل پیش‌بینی همواره موردتوجه دولتمردان بوده است. اقتصاددانان همواره در تلاش هستند تا پایه‌های مالیاتی جدیدی معرفی کنند که کمترین عدم کارایی را در سیستم اقتصادی ایجاد کند که در این بین «مالیات‌های سبز»که بر پایه هزینه اعمال می‌شود از چنین ویژگی برخوردار است. لذا هدف مطالعه، تفسیر اثربخش‌ترین برودادِ پایداری مالیات سبز براساس گزاره‌های تصمیم‌گیری ازحامی بود.

روش بررسی: روش شناسی این پژوهش ترکیبی است و برای انجام آن از تحلیل‌های فراترکیب؛ دلفی و مجموعه راف استفاده شده است. جامعه هدف در بخش کیفی، پژوهش‌های مشابه و خبرگان دانشگاهی در رشته حسابداری بودند. اما جامعه هدف در بخش کمی ۲۲ نفر مدیران شرکت‌های بازار سرمایه بودند که باتوجه به الزام تحلیل‌ تئوری راف، این حد از جامعه آماری مورد قبول می‌باشد. این مطالعه در بازه زمانی یکساله انجام شد.

یافته‌ها: نتایج در این بخش مشخص ساخت، تاثیرگذارترین گزاره‌ی تصمیم‌گیری ازدحامی/کثرت‌گرایانه، سه گزاره ی مسئولیت اجتماعی در تصمیم‌گیری؛ کاهش تضاد منافع در تصمیم‌گیری و مشروعیت در تصمیم‌گیری بود که بر پایداریِ مالیات سبز تاثیرگذار است و سببِ کاهشِ آلایندگی‌ها به عنوانِ اثربخش ترین مولفه ی برودادِ پایداری مالیات سبز می‌شود.

بحث و نتیجه‌گیری: در واقع این نتیجه نشان می‌دهد، مهمترین گزاره‌ها از منظر مدیران شرکت‌ها در راستای تصمیم‌گیری ازدحامی، وجودِ مسئولیت‌های اجتماعی در تصمیم‌گیری‌های شرکت به منظور افزایش سطح تعهد نسبت به منافع اجتماعی می باشد.

واژه­های کلیدی: بروندادِ پایداری مالیاتِ سبز، مضامین فلسفی تصمیم‌گیری ازدحامی،  تحلیل راف.

Interpretation of Effectiveness of the Consequences of Green Tax Sustainability based on Themes of Thick Decision

Behzad Ghobadi [4]

Houshang Amiri  [5] ^*

Dr.amiri72@yahoo.com

Ghasem Rekabdar [6]

Abstract

Background and Objective: Among all kinds of government resources, taxes, as a permanent and predictable source, have always been the focus of government officials. Economists are always trying to introduce new tax bases that create the least inefficiency in the economic system, among which the "green tax" that is applied on a cost basis has such a feature. This type of tax will be able to successfully increase the quality of the environment; but whether it can replace other taxes, is a double benefit hypothesis that must be considered separately. The purpose of this research is Interpretation of Effectiveness of the Consequences of Green Tax Sustainability based on Themes of Thick Decision.

Material and Methodology: The methodology of this research is a mix methodology and it has been used by Meta-synthesis, Delphi and Rough Theory. The target population was the qualitative, similar research and academic experts in the field of accounting. But the target population in a small part was 22 managers of capital market companies, which is acceptable from the statistical population due to the requirement of rough theory analysis. In this study, based on the meta-combined analysis of the selected researches, 6 crowded / pluralistic decision propositions and 4 consequential components of green tax sustainability were determined, which entered the Ruff collection analysis phase due to the confirmation of theoretical adequacy based on Delphi analysis.

Findings: The results in this section identify the most influential crowded / pluralistic decision-making proposition, the three propositions of social responsibility in decision-making; It was the reduction of conflict of interest in decision-making and the legitimacy of decision-making that affects green tax sustainability and reduces emissions as the most effective component of green tax sustainability consequence.

Discussion and Conclusion:

Key words: Paradigm of the Consequences of Green Tax Sustainability, Themes of Thick Decision, Rough Set.

مقدمه

از آنجاکه هدف هر سیستم اقتصادی در هر جامعه‌ای دستیابی به حداکثر رفاه اجتماعی است، در این رهگذر استفاده بهینه و کارآ از منابع در طول زمان (حال و آینده)؛ توسعه پایدار و حفاظت از محیط‌زیست از اهمیت خاصی برخوردار می‌باشد (۱). تحقق اقتصاد سبز مستلزم تلاش مؤثر جهت پاکسازی محیط‌زیست؛ بهینه‌سازی تخصیص منابع و ایجاد ساختارهای سبز است که این امر نیازمند اقدامات انگیزشی مالی می‌باشد. باتوجه به توزیع نامناسب درآمد و پایین‌بودن درآمدهای مالیاتی دولت‌ها، مالیات سبز که مالیاتی کارا محسوب می‌شود، به دولت در ایجاد درآمد از طریق گذار از وضع موجود به اقتصاد سبز کمک می‌کند و می‌تواند جانشین سایر پایه‌های مالیاتی باشد. این مهم از یک‌سو اثر اختلال‌زاییِ مالیات‌های دیگر را کاهش داده و از سوی دیگر، روشی نوین برای تخصیص بهینه منابع در راستای افزایش رفاه اجتماعی در بلندمدت است، که مانعِ انتشار آلاینده‌های بیش از حد بهینه اجتماعی می‌شود. مالیات سبز بر پایه هزینه به واحدهای اقتصادی تحمیل می‌شود و آن واحدها به منظور حفظ کارآیی تولید، سعی در کاهش هزینه‌ها و در نتیجه کاهش آلودگی محیط‌زیست خواهند داشت. از طرفی دیگر، این مالیات موجب ایجاد درآمد برای اهداف مختلفی می‌شود که بخشی از آن می‌تواند در بهبود محیط‌زیست و بخشی دیگر در کاهش مالیات بر کار به منظور افزایش اشتغال یا تصحیح آثار نامطلوب درآمدی، هزینه گردد که به آن اصطلاحاً منفعت مصاعف گفته می‌شود. دریافت این نوع مالیات از کارخانجات و کسانی که باعث آلودگی محیط‌زیست می­شوند، علاوه بر این که سبب حفظ محیط‌زیست برای آیندگان می­شود (۲)، می­تواند به ایجاد مزیت اجتماعی براساس مضامینِ تصمیم‌گیری‌های ازدحامی بدل شود. به عبارت دیگر تصمیم‌گیری ازدحامی در تحت شرایط تضاد منافع‌ای همچون آلایندگی‌های زیست‌محیطی، با اهمیت دادن به ترجیحات و انتظارات متفاوت، اما مهم، به عنوان یک دغدغه‌ی اجتماعی، در تلاش است تا با ایجاد مبنایی برای منافع مشترک به افزایش اثربخشی در ایجاد رضایت و اطمینان اجتماعی کمک نماید (۳). در واقع شرکت‌ها از طریق تصمیم‌گیری ازدحامی، مزیت‌های ناشی از وجودِ مالیات سبز را پیگیری می‌نمایند. این سطح از تصمیم‌گیری‌ها پیگیری ارزش‌های کثرت‌گرایانه‌ی اجتماعی است که به عنوان یک نیاز اجتماعی همچون کاهش آلایندگی‌های زیست‌محیطی می‌تواند به افزایش اعتماد و اطمینان سهامداران و سرمایه‌گذاران کمک نماید (۲). از طرف دیگر، تصمیم‌گیری ازدحامی، استعاره‌ای از ارزش‌های جمع‌گرایانه‌ای است که شرکت‌ها با اتخاذ آن سبب می‌شوند تا بینش‌های منسجمی در بین صاحبان منافع نسبت به تصمیم‌گیرندگان ایجاد گردد (۴) و باعث ایجاد اطمینان و اعتماد شود، که در سطح نمایندگی می‌تواند به کاهش تضادِ منافع بین سهامداران با مدیران منتهی گردد (۵).

در همین راستا محققانی همچون جین و همکاران (۶)؛ روردرویگوئز و همکاران (۷)؛ هئو و ژانگ (۸)؛ کاریداس و ژانگ (۹) معتقدند که دریافت مالیات‌های سبز علاوه بر این که می‌تواند به حفظ محیط‌زیست کمک کند، بلکه با تعامل میان اقتصاد و محیط‌زیست، سبب تقویت توسعه پایدار نیز می‌تواند گردد. در واقع توسعه پایدار در نظام مالیاتی حتی پایداری مالیاتِ سبز به عنوان یک فرآیند متقابل و دوطرفه در اطمینان‌زایی می‌تواند اعتماد اجتماعی را براساس سطوحِ تصمیم‌گیری‌های ازدحامی تقویت نماید. به عبارت دیگر، تصمیم‌گیری ازدحامی که پیگیری سطح قابل‌توجهی از ارزش‌های اجتماعی کثرت‌گرایانه را تشریح می‌نماید، پیامدهای مالیات سبز را برای آیندگان بسیار مغتنم تلقی می‌نماید. چراکه با افزایش مالیات‌های سبز، شرکت‌ها برای توسعه مسئولیت‌های اجتماعی خود تلاش می‌نمایند تا با تقویت زیرساخت‌های تولید از حجم آالایندگی‌های خود به کاهند و از طریق افشای اطلاعات اختیاری در قالب صورت‌های مالی، اطمینان و اعتماد اجتماعی را به واسطه بینش در تصمیم‌گیری‌های ازدحامی را غنا بخشند. لذا این پژوهش به دنبال ارزیابی پارادایم پیامدهای مالیاتِ سبز تحتِ وجودِ مضامین تصمیم‌گیری ازدحامی در بازار سرمایه می‌باشد.

مبانی نظری

مالیات‌ها علاوه بر وظیفه تأمین مالی دولت از جنبه‌های دیگری نیز دارای اهمیت می‌باشند. مالیات‌ها یکی از ابزارهای اقتصادی دولت جهت دخالت در بازار در مواقع لزوم و وسیله‌ای برای تأمین مالی دولت جهت نیل به دیگر اهداف موردتوجه جوامع بشری می‌باشند، زیرا دولت‌ها با هر ساختار سیاسی دارای سه هدف اصلی می‌باشند: ثبات اقتصادی، توزیع عادلانه درآمد و تخصیص بهینه منابع. مالیات‌ها از یکسو باتوجه به اصابت مالیاتی بر شرایط توزیعی جامعه تأثیرگذار هستند و از سوی دیگر، با جابجایی منابع از بازاری به بازار دیگر آثار تخصیصی به همراه دارند (۱۰). از این رو، متخصصان مالیاتی و اقتصادی همواره در پی توسعه مالیات پایدار به منظور ارتقای سطح اثربخشی کارکردهای توسعه محور می‌باشند. کارکردهایی که باعث ایجاد پویایی در رقابت به واسطه وجود استراتژی‌های مورد استفاده در افشای واقعیت‌های مالیاتی در سطح بازارهایی همچون بازار سرمایه می‌شود (۸). مالیات پایدار به عنوان یک کارکرد استراتژیک در سطح بازار سرمایه محسوب می‌شود که در صورت ارتقای سطح رویکردهای تعامل گرانه با دولت می‌تواند به افزایش پویایی اقتصادی کمک نماید. در واقع پایداری مالیاتی، استراتژی‌ای است که در نتیجه آن سود قبل از کسر مالیات تغییرات کمی دارد (۱۱) و بر حفظ و نگهداری نتایج اجتناب مالیاتی در طول زمان متمرکز است. پایداری مالیاتی به معنای پایداری در سود بعد از کسر مالیات و قابلیت پیش‌بینی جربان‌های نقدی آتی است که در بلندمدت برای شرکت ایجاد ارزش می‌نماید (۱۲). کمینه‌سازی نرخ مؤثر مالیات، همچنین منجر به ایجاد هزینه‌هایی از جمله جرائم مالیاتی و هزینه‌های تأمین مالی اضافی برای شرکت شده و باعث کاهش نقدینگی در آینده، ابهام در پرداخت‌های مالیاتی آتی و افزایش ریسک مالیاتی گردد (۱۳).

تصمیم‌گیری ازدحامی/کثرت‌گرایانه

موضوع قدرت و تضاد، اگرچه در نظریه‌های سازمان موردتوجه بوده، اما به ندرت براساس این نظریه، رویکردهای تصمیم‌گیری در نظام‌هایی دارای منافع مشترک با ذینفعان همچون نمایندگی مورد تمرکز قرار گرفته است. در واقع تصمیم‌گیری با مبنای ازدحامی یا کثرت‌گرایی به دلیل این که دارای ابعاد پنهان از تصمیم‌گیری‌های منفعت‌طلبانه می‌باشد، تعابیر و تفسیرهای مفهومی منسجمی از آن ارائه نشده است (۱۴). به عبارت دیگر، براساس تصمیم‌گیری ازدحامی، مجموعه‌ی متکثری از منافع ایحاد می‌شود که دارای ارزش‌های برابر و یکسانی در راستای برآورده نمودن هدفی مشترک می‌باشند. در واقع تصمیم‌گیری ازدحامی در تحت شرایط تضاد منافع، با اهمیت دادن به ترجیحات و انتظارات متفاوت، در تلاش است تا با ایجاد مبنایی برای منافع مشترک به افزایش اثربخشی در ایجاد رضایت و اطمینان کمک نماید (۳). براساس یک چارچوب، سه تصمیم‌گیری ازدحامی را شامل ۳ بخش در قالب مدل زیر ارائه می‌دهد:

شکل 1- ابعادِ تصمیم‌گیری ازدحامی

Figure 1. Dimensions of Thick Decision

براساس چارچوب فوق، درجه وابستگی منافع، اشاره به سطحی از تداخل منافع مشترک بین مدیران با ذینفعان همچون سهامداران و سرمایه‌گذاران دارد. درجه وابستگی منافع در تصمیم‌گیری ازدحامی مبنایی برای ایجاد پیوستگی در توسعه منافع مشترک در بین ذینفعان می‌باشد (۱۵). از طرف دیگر تعارض ادراک شده منافع، سطحی از شناختِ ترجیحات و انتظارات منافع می‌باشد که از طریق انسجامِ ادراکی می‌تواند به افزایش سینرژی در دست‌یابی به منافع دارای اشتراک و تصمیم‌گیری کثرت‌گرایانه منجر شود. در این سطح تصمیم‌گیرنده براساس تعامل مستقیم با ذینفعان تلاش می‌نماید تا اهداف مشترکی برای حل تعارضات در تصمیم‌گیری ایجاد نمایند. در نهایت تعامل ادراک شده منافع، اشاره به سطح تعاملات تصمیم‌گیرنده جهت اتخاذ تصمیمی مبتنی بر منافع مشترک دارد (۱۶). به عبارت دیگر، در این سطح نمایندگی صاحبان منافع با برگزاری جلساتی درپی اتخاذ تصمیم‌هایی مبتنی بر منافع مشترک می‌باشند. براساس مبانی نظری ارائه شده، سوال‌های پژوهش عبارتند از:

مولفه‌های پیامدی مالیاتِ سبز کدامند؟

گزاره‌های تصمیم‌گیری ازدحامی کدامند؟

تاثیرگذارترین بُعدِ پیامدِ مالیاتِ سبز براساس وجودِ تصمیم‌گیری ازدحامی شرکت‌های بازار سرمایه کدامند؟

روش پژوهش

باتوجه به وجود سه مبنای نتیجه؛ هدف و نوع داده در روش شناسی هر پژوهشی، باید بیان شود، این پژوهش از حیث نتیجه، جزء پژوهش‌های توسعه‌ای محسوب می‌شود، زیرا مفاهیم مرتبط با واکاویِ پیامدِ مالیاتِ سبز براساس وجودِ تصمیم‌گیری ازدحامی، از منظر تئوریک دارای چارچوب منسجمی نمی‌باشد و از آنجایی که این پژوهش به دنبال بسط مبنای تئوریک این مفهوم در حوزه مالیات است، از این منظر توسعه‌ای محسوب می‌شود. همچنین برمبنای هدف، این پژوهش در زمره پژوهش‌های توصیفی باهدف تشریح پدیده موردنظر در حوزه مالیات سبز قرار می‌گیرد. در نهایت به لحاظ منطق گرد‌آوری داده‌ها از نوع استقراء-قیاسی است چراکه در بخش کیفی ابتدا با اتکا به رویکرد استقرائی مبانی تئوریک مربوط به پیامدِ مالیات سبز و تصمیم‌گیری ازدحامی را مورد واکاوی قرار می‌دهد و سپس برمبنای قیاسی اقدام به تبیین مولفه‌ها و گزاره‌های شناسایی شده در جامعه هدف می‌شود. در این پژوهش که یک پژوهش ترکیبی است، در بخش کیفی از فراترکیب استفاده می‌شود. همچنین در بخش کمی از طریق تحلیل تئوری‌های راف، تاثیرگذارترین گزاره‌های شناسایی شده در قالب یک مدل سلسله مراتبی تعیین می‌گردد. سپس براساس تحلیل دلفی به منظور تعیین حدکفایت نظری باتوجه به دو معیار میانگین و ضریب توافق تلاش می‌شود تا گزاره‌ها مورد واکاویی رفت و برگشتی بین متخصصان قرار گیرد و در نهایت در بخش کمی از طریق تحلیل مجموع راف باتوجه به گزاره‌های تصمیم‌گیری ازدحامی، تاثیرگذارترین بُعدِ پایداری مالیاتِ سبز انتخاب گردد. این پژوهش در بازه زمانی یکساله انجام شده است.

جامعه آماری پژوهش

در بخش کیفی، این پژوهش از طریق مبنای نمونه‌گیری همگن، اقدام به انتخاب ‍۱۵ نفر از متخصصان و خبرگان رشته حسابداری در سطح دانشگاهی نمود تا براساس وجود رویکرد نظری در رابطه با موضوع پژوهش اقدام به مشارکت جهت تعیین مولفه‌ها و گزاره‌ها نمایند. در فاز دوم، به منظور تبیین مولفه‌ها و گزاره‌های پژوهش به جامعه هدف، از ۲۲ نفر مدیران شرکت‌های بازار سرمایه خواسته شده تا به عنوان اعضای گروه کانونی پس از ارزیابی مولفه‌ها و گزاره‌های شناسایی شده‌ی بخش کیفی و تایید آن‌ها، اقدام به پاسخ به پرسشنامه‌های ماتریسی تدوین شده، نمایند. در واقع از آنجایکه روش مزبور، یک تحلیل مبتنی بر تجزیه سیستم‌های پیچیده در سطوح مشخصی است و می‌بایست براساس معیار مشخصی همچون تجربه یا دانش تخصصی توسط مشارکت‌کنندگان صورت پذیرد، که به دلیل عدم‌ ایجاد انبوهی از پاسخ‌های نامفهوم، از پرسشنامه ماتریسی متقابل با مشارکت ۱۵ تا ۳۰ نفر صورت می‌گیرد.

یافته‌های پژوهش

باهدفِ ایجاد پیوند بین مولفه‌های پیامدی پایداری مالیات سبز و گزاره‌های تصمیم‌گیری ازدحامی (کثرت‌گرایانه)، از تحلیلِ فراترکیب استفاده می‌شود تا با تدوین مولفه‌ها و گزاره‌های شناسایی شده در قالب چک لیست‌های ماتریسی پژوهش در بخش کمی، وارد فازِ تحلیل راف شود.

یافته‌های فراترکیب

روش تحلیل فراترکیب[7] از طریق غربالگری نظری و پژوهشی به دنبالِ شناسایی مولفه‌ها و گزاره‌های مرتبط با موضوع پژوهش می‌باشد. دوره زمانی جهت واکاوی پژوهش‌های مشابه، ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۰ میلادی و ۱۳۹۷ تا ۱۳۹۹ شمسی بوده است. به عبارت دیگر به منظور یافتن مقاله‌ها و پژوهش‌های مشابه و با استفاده از پایگاه‌ها و مراجع پژوهشی بین‌المللی و داخلی، اقدام به شناسایی پژوهش‌های مرتبط با هدف پژوهش شد. کلیه منابع اولیه شناسایی شده ۴۹ مورد می‌باشند که پس از چند مرحله فرآیند غربالگری از نظر محتوا، عنوان و تحلیل در نهایت، ۱۷ پژوهشِ متناسب با محتوا، عنوان و فرآیندهای تحلیلی موردنظر این پژوهش انتخاب شدند که ۹ پژوهش مربوط به تعیین مولفه‌های پایداری مالیات سبز و ۸ پژوهش مربوط به گزاره‌های تصمیم‌گیری ازدحامی می‌باشد. در این مرحله می‌بایست مفاهیم را براساس مولفه‌ها و گزاره‌ها تفکیک نمود، تا مهمترین پیامدهای پایداری مالیات سبز براساس مضامین تصمیم‌گیری ازدحامی در قالب چک لیست‌های امتیازی تعیین شوند. در واقع از طریق معیار ارزیابی انتقادی براساس ۱۰ معیار اهداف‌تحقیق، منطق روش تحقیق، طرح‌تحقیق، نمونه‌برداری، جمع‌آوری داده‌ها، انعکاس‌پذیری، دقت تجزیه و تحلیل، بیان تئوریک و شفاف یافته‌ها و ارزش‌تحقیق در بخش الف) اقدام به تعیین مولفه‌های پیامدِ مالیات سبز و در بخش ب) اقدام به تعیین گزاره‌های تصمیم‌گیری ازدحامی می‌شوند.

الف) شناسایی مولفه‌های پیامدی پایداری مالیات سبز ()

در این بخش باتوجه به توضیح‌های داده شد، اقدام به شناسایی مولفه‌های پیامدی پایداری مالیات سبز با نماد () می‌شود. جدول 1 نحوه ارزیابی مولفه‌ها را براساس شاخص ۵۰ نمره‌ای در قالب امتیازهای ۱ تا ۵ براساس ۱۰ معیار توضیح داده شده مورد سنجش قرار می‌دهد.

امتیازهای ارائه شده براساس شاخص مد، نشان داد، دو پژوهش باتوجه به این که از مجموع ۵۰ امتیاز، زیر ۳۰ دریافت نمودند و برحسب دستورالعمل حدِکفایت امتیاز این تحلیل پژوهش‌هایی که امتیاز ۳۰ و بالاتر را کسب نمایند، مورد تایید هستند، حذف گردیدند و به همین دلیل از دور بررسی خارج شدند. در ادامه اقدام به استخراج مولفه‌های پیامدهای پایداری مالیات سبز می‌شود و براین اساس چهار مولفه‌ی دارای بیشترین فراوانی بودند که در این پژوهش به عنوان مولفه‌های پیامدی پایداری مالیات سبز  مورد بررسی قرار می‌گیرند.

ب) شناسایی گزاره‌های تصمیم‌گیری ازدحامی/کثرت‌گرایانه ()

همانند مراحل فوق و با پیروی از روش ارزیابی انتقادی در این بخش تصمیم‌گیری ازدحامی/کثرت‌گرایانه مشخص می‌گردد. در این بخش باتوجه به توضیح‌های داده شد، اقدام به شناسایی تصمیم‌گیری ازدحامی/کثرت‌گرایانه با نماد () می‌شود. جدول 3 نحوه ارزیابی مضامین گزاره‌ای را براساس شاخص ۵۰ نمره‌ای در قالب امتیازهای ۱ تا ۵ براساس ۱۰ معیار توضیح داده شده مورد سنجش قرار می‌دهد.

جدول 1- فرآیند تحلیل حیاتی پژوهش‌های غربال شده

Table 1. critical analysis process of screened research

جدول 2- مولفه‌های پیامدی پایداری مالیات سبز

Table 2. Consequential components of green tax sustainability

جدول 3- فرآیند تحلیل حیاتی پژوهش‌های غربال شده

Table 3. Process of critical analysis of screened research

امتیازهای ارائه شده براساس شاخص مد، نشان داد، از مجموع ۸ پژوهش مرتبط با تصمیم‌گیری ازدحامی/کثرت‌گرایانه، ۲ پژوهش باتوجه به این که از مجموع ۵۰ امتیاز، زیر ۳۰ دریافت نمودند و برحسب دستورالعمل حد کفایت امتیاز این تحلیل پژوهش‌هایی که امتیاز ۳۰ و بالاتر را کسب نمایند، مورد تایید هستند، حذف گردیدند و به همین دلیل از دور بررسی خارج شدند. در ادامه اقدام به استخراج گزاره‌های پژوهش می‌شود. نتایج از تایید ۶ گزاره‌های تصمیم‌گیری ازدحامی/کثرت‌گرایانه برمبنای اطلاعات براساس حدبالای توزیع فراوانی حکایت دارد.

جدول 4- گزاره‌های تصمیم‌گیری ازدحامی/کثرت‌گرایانه

Table 4. Thic/Pluralistic Decision Propositions

حال به منظور تعیین پایایی و قابلیت تعمیم‌پذیری گزاره‌های توسعه استارت آپ‌های فناورانه به عنوان مجموعه و مولفه‌های تعیین شده‌ی اکوسیستم‌های کارآفرینی در سطح دانشگاه به عنوان مرجع (طبق روابط تعریف شده در روش راف) از تحلیل دلفی برای رسیدن به نقطه اشباع تئوریک استفاده گردید. بدین منظور این گزاره‌ها و مولفه‌ها برای نظرسنجی در قالب یک چک لیست ۷ گزینه‌ای در اختیار متخصصان قرار گرفت که جدول 5 نتایج تحلیل دلفی را نشان می‌دهد.

جدول 5- فرآیند تحلیل دلفی

Table 5. Delphi analysis process

همان طور که مشخص است، تمامی مولفه‌ها و گزاره‌ها در راستای ماهیت تحلیل و مفهوم به واسطه مشارکت خبرگان پژوهش در قالب اعضای پانل، از حد کفایت نظری لازم برخوردار می‌باشد، چراکه هم به لحاظ امتیازهای کسب شده از میانگین و هم به لحاظ امتیازهای کسب شده از ضریب توافق، تمامی آن‌ها مورد تایید می‌باشد.

تحلیل راف

در این مرحله به منظور مشخص نموده وزن معیارها باتوجه به تفکیک متغیرهای مرجع از متغیرهای اعضا و به منظور درک بهتر و استنباط قابل‌توجه‌تر از کدگذاری استفاده می‌شود. بعد از تشکیل گزاره‌ها و مولفه‌های پژوهش، نوبت به محاسبة وزن معیارهای پژوهش با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله‌مراتبی خاکستری می‌رسد. بدین منظور، پس از شکل‌گیری ماتریس مقایسة زوجی مسئله، نظر خبرگان جمع‌آوری شد. در گام بعد، میزان ناسازگاری هریک از ماتریس‌های مقایسة زوجی مشخص گردید. چنانچه مقدار ناسازگاری پرسشنامه‌های مقایسة زوجی در حد استاندارد (کمتر از 1/0) باشد، می‌توان گام بعد را آغاز کرد، در غیر این صورت پرسشنامه‌های مقایسة زوجی به خبرگان بازگردانده می‌شوند تا بازنگری شوند. پس از تأیید میزان سازگاری پرسشنامه‌های مقایسة زوجی با استفاده از تئوری راف، نظر خبرگان به اعداد فاصله‌ای تبدیل شد. در جدول 6 نتایج به دست آمده از محاسبات فرایند تحلیل سلسله مراتبی خاکستری مشاهده می‌شود.

جدول 6- نتایج فرایند تحلیل سلسله مراتبی خاکستری

Table 6. Results of the Gray Hierarchical Analysis Process

باتوجه به وزن نهایی هریک از مولفه‌ها و گزاره‌ها، مشخص می‌شود، مقدار ناسازگاری زیر ۱/۰ را دارا می‌باشند، براین اساس می‌توان وارد گام دوم تحلیل راف شد. گام بعدی پس از محاسبة وزن معیارهای پژوهش، تشکیل ماتریس تصمیم مسئله است. برای تشکیل ماتریس تصمیم فاصله‌ای، ابتدا نظر خبرگان دربارة وضعیت هریک از گزینه‌ها در هریک از معیارها با استفاده از پرسشنامة ویکور جمع‌آوری شد، سپس از توزیع و تحلیل نظر خبرگان دربارة وضعیت هریک از گزینه‌ها در هریک از گزاره‌ها، اقدام به تشکیل ماتریس تصمیم‌گیری جهت تحلیل مسئله فراهم می‌شود. جدول 7 ماتریس تصمیم فاصله‌ای به دست آمده از روش راف را نشان می‌دهد:

جدول 7- ماتریس تصمیم فاصله‌ای تحلیل فرآیندی

Table 7.  Decision analysis distance analysis matrix

براساس نتیجه ماتریس تصمیم فاصله‌ای مشخص شد، سه گزاره‌ی مسئولیت اجتماعی در تصمیم‌گیری (B2)؛ کاهش تضاد منافع در تصمیم‌گیری (B5) و مشروعیت در تصمیم‌گیری (B6) به عنوان تاثیرگذاترین گزاره‌های تصمیم‌گیری ازدحامی/کثرت‌گرایانه در شرکت‌های مورد بررسی محسوب می‌شود، حد بالای این سه گزاره بیشتر از گزاره‌های دیگر می‌باشد. در ادامه به منظور تحلیل ویکور خاکستری اقدام به بررسی و ارزیابی گزینه‌های پژوهش می‌شود. گام اول در روش ویکور خاکستری بعد از تشکیل ماتریس تصمیم، شناسایی مقادیر ایده‌آل مثبت () و ایده‌آل منفی () در هریک از معیارهای ماتریس تصمیم است. جدول 8 نتایج بدست آمده را نشان می‌دهد:

جدول 8- تعیین ایده‌آل‌های مثبت و منفی

Table 8. Determining positive and negative ideals

همان طور که مشاهده می‌شود، هیچکدام از گزاره‌ها، ایده‌آل منفی بالاتری از ایده‌آل مثبت ندارند و این موضوع نشان دهنده تاثیرگذاری تمامی گزاره‌ها در رابطه با توسعه استارت آپ‌های فناورانه می‌باشند. اما براساس نتایج بازهم تایید شد که سه گزاره‌ی مسئولیت اجتماعی در تصمیم‌گیری (B2)؛ کاهش تضاد منافع در تصمیم‌گیری (B5) و مشروعیت در تصمیم‌گیری (B6) به عنوان تاثیرگذاترین گزاره‌های تصمیم‌گیری ازدحامی/کثرت‌گرایانه، میزان مطلوبیت بالاتری نسبت به سایر گزاره‌ها دارند که این نتیجه نشان می‌دهد، سطح ارزش‌های کثرت‌گرایانه مبتنی بر سه گزاره ی فوق در سطح بازار سرمایه می‌باشد. اما برای شناختِ تاثیرگذارترین بُعدِ پیامدِ مالیاتِ سبز براساس وجودِ تصمیم‌گیری ازدحامی شرکت‌های بازار سرمایه، می‌بایست از روش ویکور خاکستری به عنوان، گام آخر اتکا نمود. یعنی ابتدا گزاره‌های ، ، ،  محاسبه شود، سپس با مشخص شدن گزاره‌ها، گزاره اصلی ویکور خاکستری، یعنی  تعیین گردد.

جدول 9- تحلیل گزاره‌های روش ویکور خاکستری

Table 9. Analysis of the propositions of Vikor Gray method

از آنجایی که گزاره  نشان‌دهنده مهمترین قانون در تحلیل راف، یعنی مهمترین ویژگی برای تعدیل یا بهبود مولفه‌ها قلمداد می‌شود، در این پژوهش براساس جدول 9 مشخص شد،  مربوط به تقویت زیرساخت‌های تولید () بالاترین میزانِ در میان مولفه‌های پژوهش است. اما از آنجایی که که براساس دستورالعمل تحلیل راف، پایین‌ترین میزان   تعیین‌کننده مولفه مرکز است، که اصطلاحا به آن معکوس تحلیل راف گفته می‌شود، مشخص شد، پایین‌ترین مولفه یعنی کاهش آلایندگی‌ها () به عنوان مهمترین مولفه ی پیامدی پایداری مالیات سبز  محسوب می‌شود. همچنین در رتبه دوم اهمیت کارکردهای اکوسیستم کارآفرینی در سطح دانشگاه، کارکردهای نوآورانه () قرار گرفته است.در واقع این نتیجه نشان می‌دهد، تاثیرگذارترین پیامد، مالیات سبز پایدار،کاهش آلایندگی‌های زیست‌محیطی می‌باشد که بالاترین سطح اولویت در ابعاد پیامدهای مالیات سبز را دارا می‌باشد،که تحتِ تاثیرِ گزاره‌های تصمیم‌گیری ازدحامی/کثرت‌گرایانه بیشترین تقویت را تجربه می‌کنند.

بحث و نتیجه‌گیری

در این پژوهش شناختِ پیامدهای پایداری مالیات سبز براساس مضامین تصمیم‌گیری ازدحامی در سطح بازار سرمایه مدنظر بوده است. در واقع این نتیجه نشان می‌دهد، سطح مهمترین گزاره‌ها از منظر مدیران شرکت‌های بازار سرمایه در راستای تصمیم‌گیری ازدحامی یا کثرت‌گرایانه، وجودِ مسئولیت‌های اجتماعی در تصمیم‌گیری‌های شرکت و افشای اطلاعات آن به منظور افزایش سطح تعهد شرکت نسبت به منافع اجتماعی، نقش مهم و تاثیرگذاری در افزایش برابری و اعتدال در عملکردهای شرکت در فضای رقابتی بازار سرمایه دارد. مسئولیت‌های اجتماعی ضمن این که نگاه مسئولانه‌ی شرکت نسبت به محیط اقتصادی؛ اجتماعی؛ سیاسی و فرهنگی نشان می‌دهد، در عین حال به عنوان یک مزیت رقابتی می‌تواند به افزایش سطح پذیرش شرکت توسط ذینفعان کمک نماید، چراکه وجود دغدغه‌های اجتماعی همچون محیط‌زیست امروزه شرکت‌های پیشرو در عرصه‌های اجتماعی را در بین سهامداران و سرمایه گذاران محبوب تر جلوه نمایی می‌کند. همچنین مشخص شد، مشروعیت در تصمیم‌گیری‌ها عامل دیگری در افزایش سطح تصمیم‌گیری ازدحامی می‌باشد. مشروعیت در تصمیم‌گیری ازدحامی سطحی از برابری قوانین با حوزه اختیارات تصمیم گیرندگان در شرکت‌ها می‌باشد که به واسطه وجود نظارت‌های اثربخش و تقویت ابعاد فرهنگی و رفتاری آنان می‌تواند به افزایش پاسخگویی و مسئولیت‌پذیری در قبال ذینفعان منجر شود. در واقع این نتایج بیان کننده‌ی این واقعیت است تصمیم‌گیری ازدحامی که پیگیری سطح قابل‌توجهی از ارزش‌های اجتماعی کثرت‌گرایانه را تشریح می‌نماید، پیامدهای مالیات سبز را برای آیندگان بسیار مغتنم تلقی می‌نماید. چراکه با افزایش مالیات‌های سبز، شرکت‌ها برای توسعه مسئولیت‌های اجتماعی خود تلاش می‌نمایند تا با تقویت زیرساخت‌های تولید از حجم آالایندگی‌های خود به کاهند و از طریق افشای اطلاعات اختیاری در قالب صورت‌های مالی، اطمینان و اعتماد اجتماعی را به واسطه بینش در تصمیم‌گیری‌های ازدحامی را غنا بخشند. به عبارت دیگر، وجود لایه‌های تصمیم‌گیری ازدحامی به واسطه توسعه‌ی ارزش‌هایی از محیط بازار و خواست و نیاز ذینفعان می‌تواند به تداوم و پایداری مالیات سبز کمک نماید. اما اثربخش‌ترین مولفه‌ی پایداری مالیات سبز تحت وجودِ سه محرک تصمیم‌گیری ازدحامی، کاهش آلایندگی‌های زیست‌محیطی می‌باشد. در واقع کاهش آلایندگی‌های زیست‌محیطی محتمل‌ترین پیامدِ مولفه‌های پایداری مالیات سبز می‌باشد که سبب می‌گردد تا کارکردهای رقابتی و زیرساختی تولید سبز تقویت گردند و این موضوع ضمن کاهش هزینه‌های تولید همچون هزینه سربار و هزینه استهلاک شرکت‌ها، باعث شود کاهش آلایندگی‌های زیست‌محیطی تقویت شوند. نتیجه کسب شده با پژوهش‌های بِراش (۲۶)؛ موریسِن (۲۷) و درویش و همکاران (۳۰) مطابقت دارد. براساس نتایج کسب شده پیشنهاد می‌شود، نهادهای نظارتی همچون سازمان بورس اوراق بهادار با همکاری سایر نهادهای نظارتی در گام اول نسبت به افزایش سطح ارزش‌های برابر چه از منظر ذینفعان و چه از منظر توسعه پایدار در تصمیم‌گیری‌ها سیاست‌ها و استراتژی‌های لازم را مدون نمایند. این به معنای آن است که با نزدیک کردن ارزش‌های صنعت و شرکت‌های فعال در بازار سرمایه، نسبت به اتخاذ استراتژی‌های واقع‌گرایانه در حوزه‌های کلان همچون پایداری مالیات سبز، اقدامات لازم را بکارگیرند. چراکه از این طریق می‌توانند از ظرفیت‌های پایداری مالیات سبز ضمن این که به تقویت زیرساخت‌های تولید و اثربخشی رقابتی در بین شرکت‌ها کمک می‌کند، در عین حال سبب گردد تا آلایندگی‌های زیست‌محیطی در قالب چشم اندازهای کلان به تدریج کاهش یابند و محیط‌زیست به عنوان یک منبع استراتژیک در توسعه پایدار اقتصادی و اجتماعی کشور به واسطه بینش ارزش‌های تصمیم‌گیری، حفظ گردد.

References

1. Daresh, F., Vaez, S, A., Basirat, M., Kabamir, A. (2020). Introduction of corporate tax sustainability: an indicator for risk assessment in auditing based on comprehensive tax plan, auditing knowledge, 20(8): 39-65. (In Persian)
2. Sotoudehnia Korrani, S., Ahmadshadmehri, M., Razmi, S. (2020). Studying the Effect of Green Tax on Fossil Energies Consumption (Gasoline, Natural gas and Oil gas) in Iran Using Recursive Dynamic Computable General Equilibrium Model (RDCGE). Macroeconomics Research Letter, 15(29): 73-97 (In Persian)
3. Ishaque, M. (2020). Cognitive approach to understand the impact of conflict of interests on accounting professionals’ decision-making behavior, Accounting Forum, 44(1): 64-98. https://doi.org/10.1080/01559982.2019.1583303
4. Mousavi Azam, S, M. (2016). Semantics, Ontology and the Origin of Analytical Multiplicity in Wisdom, Journal of Ontological Research, 9(1): 105-125. (In Persain)
5. Kinander, M. (2018). Conflicts of interest in finance: Does regulating them reduce moral judgment, and is disclosure harmful?, Journal of Financial Regulation and Compliance, 26(3): 334-350. https://doi.org/10.1108/JFRC-12-2016-0108
6. Xin, X., Wang, X., Tian, X., Zigenm Ch., Chen, K. (2019). Green scheduling model of shuttle tanker fleet considering carbon tax and variable speed factor, Journal of Cleaner Production, 234(10): 1134-1143
7. Rodriguez, M., Robaina, M., Tentonio, C. (2019). Sectoral effects of a Green Tax Reform in Portugal, Renewable and Sustainable Energy Reviews, 104(2): 408-418
8. Hou, X., Liu, J., Zhang, D. (2018). Regional sustainable development: The relationship between natural capital utilization and economic development, Sustainable Development, 27(1): 183-195
9. Karydas, Ch., Zhang, L. (2018). Green tax reform, endogenous innovation and the growth dividend, Journal of Environmental Economics and Management, https://doi.org/10.1016/j.jeem.2017.09.005
10. Sadeghi, S, K., Behshti, M, B., Ranjpour, R., Ebrahimi, S. (2018). An Empirical Analysis of Effects of Direct Taxes on Income Distribution in Iran:A FAVAR Approach. Journal Tax Research, 26 (37) :41-72 (In Persain)
11. Dyreng, S., Hanlon, M., Maydew, E. (2014). Rolling the Dice: When does Tax Avoidance Result in Tax Uncertainty? Working paper, Duke University, Massachusetts Institute of Technology, and The University of North Carolina.
12. Vaez, S, A., Daresh, F., Basirat, M., Kabamir, A. (2018). Assessing the tax stability and future tax risk of the company with emphasis on the type of ownership, Tax Research Journal, 36(40): 185-204. (In Persian)
13. Hutchens, M., Rego, S, O. (2015). Tax Risk and the Cost of Equity Capital. Working paper, Indiana University.
14. Halbesleben, J.R.B., Wheeler, A.R. and Buckley, M.R. (2007). Understanding pluralistic ignorance in organizations: application and theory, Journal of Managerial Psychology, 22(1): 65-83. https://doi.org/10.1108/02683940710721947
15. Mehrani, S., Saghafi, A., Mousa khani, M., Sepasi, S. (2011). Factors Affecting the Ethical Decision Making of Iranian Certified Public Accountants, Ethics in Science and Technology, 6(3): 6-12. (In Persian)
16. Alinezhad, S., Banimahd, B., Ohadi, F. (2015). The Effect of CEO Tenure on Value Added Growth of Firm. Management Accounting, 8(25): 1-11. (In Persian)
17. Oueslati, W. (2020). Growth and welfare effects of environmental tax reform and public spending policy, Economic Modelling. 2015. 45: 1-13.
18. Zhu, N., Bu, Y., Mbroh, N. (2020). Green financial behavior and green development strategy of Chinese power companies in the context of carbon tax, Journal of Cleaner Production, 245(1): 134-169. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2019.118908
19. Niu, T., Yao, X., Shao, Sh., Li, D., Wang, W. (2018). Environmental tax shocks and carbon emissions: An estimated DSGE model, Structural Change and Economic Dynamics, 47(3): 9-17. https://doi.org/10.1016/j.strueco.2018.06.005
20. Bauer, T., Kourouxous, T. & Krenn, P. (2018). Taxation and agency conflicts between firm owners and managers: a review, Business Research, 11(3): 33–76. https://doi.org/10.1007/s40685-017-0054-y
21. Lorenzi, P. (2017). A Different Carbon Tax: The Sustainable Green Tariff. Society, 54(2): 342–345. https://doi.org/10.1007/s12115-017-0149-2
22. Ahangari, A., Farazmand, H., Montazer Hojjat, A., Haft Lang, R. (2018). Effects of Green Tax on Economic Growth and Welfare in Economy of Iran: a Dynamic Stochastic General Equilibrium Approach (DSGE). Quarterly Journal of Quantitative Economics, 15(1): 27-61. (In Persian)
23. Emami Meybodi, A., Goli, Z., Morshedi, B. (2018). The Effects of Imposing Green Taxes on the Industrial Subsector of Other non-metallic Mineral Products, qjerp, 26(86): 203-234 (In Persian)
24. Guitouni, A. (2020). Sustainable Value Management: Pluralistic, Multi-Criteria, and Long-Term Decision-Making, Responsible Research for Better Business, 149-182. https://doi.org/10.1007/978-3-030-37810-3_8
25. Gerlick, J, A., Liozu, S, M. (2020). Ethical and legal considerations of artificial intelligence and algorithmic decision-making in personalized pricing, Journal of Revenue and Pricing Management, 19(1): 85–98. https://doi.org/10.1057/s41272-019-00225-2
26. Brush, E. (2020). Inconvenient truths: pluralism, pragmatism, and the need for civil disagreement, Journal of Environmental Studies and Sciences, 10(2):160–168. https://doi.org/10.1007/s13412-020-00589-7
27. Muresan, V. (2019). A Pluralist Ethical Decision-making Procedure, Journal of applied ethics and philosophy, 4(4): 11-21. https://doi.org/10.14943/jaep.4.11
28. Kopec, M. (2018). A pluralistic account of epistemic rationality, Synthese, 195(3): 3571-3596. https://doi.org/10.1007/s11229-017-1388-x
29. Javaheri, H., Amiri, M., Seyed-Javadin, S., farrahi, A., Amin, F. (2020). Presenting a Model for Ethical Decision Making of Human Resource Managers: A Study in Pharmaceutical Organizations. Organizational Behaviour Studies Quarterly, 9(3): 31-84. (In Persian)
30. Darvish, H., Banimahd, B., Nikoomram, H., Rahnamaie Roodposhti, F. (2020). Corporate Governance and Cultural Pluralism. Management Accounting, 13(45): 63-76. (In Persian)

1- گروه حسابداری، واحد بین الملل خرمشهر-خلیج فارس، دانشگاه آزاد اسلامی، خرمشهر، ایران.

[2]- استادیار گروه حسابداری، واحد آبادان، دانشگاه آزاد اسلامی، آبادان، ایران. ^*(مسوول مکاتبات)

3- استادیارگروه ریاضی، واحد آبادان، دانشگاه آزاد اسلامی، آبادان، ایران.

1- Department of Accounting, Khorramshahr International Branch-Persian Gulf, Islamic Azad University, Khorramshahr, Iran.

2- Assistant Professor of Accounting, Abadan Branch, Islamic Azad University, Abadan, Iran. *(Corresponding Author)

3- Assistant Professor of Mathematics, Abadan Branch, Islamic Azad University, Abadan, Iran.

1- Meta-Synthesis