نقشه پراکنش عناصر پرتوزا و ارزیابی دز جذبی و آلودگی هسته ای در شبه جزیره میانکاله، شمال ایران

مقاله پژوهشی

علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره بیست و چهارم، شماره یازده، بهمن ماه 1401(81-71)

نقشه پراکنش عناصر پرتوزا و ارزیابی دز جذبی و آلودگی هسته ای در شبه جزیره میانکاله، شمال ایران

رضا پورایمانی [1]^*

r-pourimani@araku.ac.ir

سید محسن مرتضوی شاهرودی [2]

روشنک قربانی [3]

چکیده

زمینه و هدف: در این پژوهش به­منظور ارزیابی میزان تابش محیطی و به­دست آوردن میزان تاثیرات گسترش صنایع از جمله پتروشیمی بر ایجاد آلودگی هسته­ای، فعالیت ویژه عناصر پرتوزا و میزان دز جذبی در شبه­جزیره میانکاله در شمال ایران در جنوب شرقی دریای خزر اندازه­گیری شد.

روش بررسی: 43 نمونه شامل 13 نمونه آب و 30 نمونه رسوب از سواحل شمالی و جنوبی شبه­جزیره میانکاله جمع­آوری و فعالیت  ویژه عناصر پرتوزا در نمونه­ها با استفاده از آشکارساز فوق خالص ژرمانیومی اندازه­گیری شد. نقشه توزیع فعالیت عناصر پرتوزا با استفاده از نرم­افزار GIS ترسیم شد. نمونه برداری در تابستان 1400 انجام شد.

یافته­ها: میانگین فعالیت ویژه Ra²²⁶، Th²³²، K⁴⁰ و Cs¹³⁷ در نمونه­های رسوبی به ترتیب 62_/1±17_/18، 36_/1±21_/16، 45_/9±28_/266 و 27_/0±61_/2 و میانگین فعالیت ویژه Ra²²⁶، Th²³² و K⁴⁰ در نمونه­های آبی به ترتیب 12_/0±78_/0، 75_/0±39_/5 و 79_/1±89_/17 بکرل­بر کیلوگرم به­دست آمد. میانگین دز جذبی نیز 91_/1±73_/28 نانوگری برساعت محاسبه شد.

بحث و نتیجه­گیری: فعالیت ­هسته­های پرتوزای طبیعی کمتر از مقدار میانگین جهانی بود. مقدار دز جذبی در این منطقه در حد مجاز است. میانگین غلظت عناصر پرتوزا در نمونه­های آب ساحل جنوبی شبه­جزیره میانکاله بیشتر از ساحل شمالی آن که در مجاورت دریای خزر است می­باشد. اما غلظت Ra²²⁶، Th²³² و K⁴⁰ در رسوبات ساحل  شمالی بیشتر از ساحل جنوبی است. غلظت Cs¹³⁷ در ساحل جنوبی شبه­جزیره میانکاله که در ناحیه خشک قرار دارد به علت نبود جریان آب از بقیه نقاط بیشتر است.

واژه­های کلیدی: شبه­جزیره میانکاله، تابش محیطی، آشکارساز HPGe، فعالیت ویژه، صنعت پتروشیمی.

Map of radionuclide distribution and assessment of absorbed dose and nuclear contamination on the Miankala Peninsula in the north of Iran

Reza Pourimani [4] ^*

r-pourimani@araku.ac.ir

Seyed Mohsen Mortazavi Shahroudi [5]

Roshanak Ghorbani [6]

Abstract

Background and objective: The study, to assess the level of environmental radiation and to obtain the impact of the development of industry, including petrochemicals, on the formation of nuclear pollution, the specific activity of radionuclides, and the amount of absorbed dose were measured in the Miankaleh peninsula in the north of Iran, south-east of the Caspian Sea.

Material and Methodology: 43 samples were collected from the north and south coasts of the Miankala peninsula, including 13 bottles of water and 30 bags of sediments, and the specific activities of radionuclides in the samples were determined using a high-purity germanium detector. The distribution map of radioactive elements was made using GIS software.

Findings: The average specific activity of ²²⁶Ra, ²³²Th, ⁴⁰K and ¹³⁷Cs in sediment samples were 18.17±1.62, 16.21±1.36, 266.28±9.45, and 2.61±0.27 Bqkg^-1, respectively, and the average specific activity of ²²⁶Ra, ²³²Th and ⁴⁰K in water samples was 0.78±0.12, 5.39±0.75 and 17.89±1.79 Bqkg^-1, respectively. The average absorbed dose rate in air was calculated as 28.73±1.91 nGyh^-1.

Discussion and Conclusion: The specific activity of natural radionuclides was calculated to be lower than the global average. The amount of dose absorbed in this area is within the permissible limit. The average radioactive concentration in the water samples of the southern shores of the Miankala peninsula is higher than its northern shores, which are adjacent to the Caspian Sea. However, the concentration of ²²⁶Ra, ²³²Th, and ⁴⁰K in the northern coastal sediments is higher than that of the southern coasts. The concentration of ¹³⁷Cs is higher on the southern coast of the Miankala peninsula, which located in a dry area, due to the lack of water flow.

Keywords: Miankaleh Peninsula; environmental radiation; HPGe detector; specific activity; petrochemical industry.

مقدمه

آگاهی از میزان و نحوه توزیع عناصر پرتوزا و میزان تابش­های هسته­ای موجود در محیط برای ارزیابی میزان آلودگی هسته­ای و تاثیرات آن بر سلامت بشر بسیار مهم است (1). پرتوگیری از پرتوهای یونساز می­تواند باعث سرطان یا اختلالات ژنتیکی شود. پرتوهای گسیل شده از هسته­ی پرتوزا طی واپاشی ممکن است انرژی کافی برای یونیزه کردن یک اتم پایدار و تولید رادیکال­های آزاد در طول فرآیندهای خاص، از جمله تجزیه رادیویی مولکول­های آب در سلول­های بدن را داشته باشد (2). این رادیکال­ها در سلول منجر به تولید هیدروژن پراکسید (₂O₂H) می­شود که به میتواند رشته­های DNA را از بین ببرد و اطلاعات سلولی را تغییر دهد. این تغییرات ممکن است باعث مرگ سلول یا تبدیل شدن به سلول­های سرطانی شود یا در سلول­های جنسی می­تواند باعث اختلالات ژنتیکی در نسل­های بعدی شود (3، 4). پرتوزایی طبیعی عمدتاً به ویژگی­های زمین­شناسی و جغرافیایی منطقه بستگی دارد و به مقدار متفاوت در خاک هر منطقه از جهان وجود دارد (1). هسته­های پرتوزای طبیعی (^[7]NORMs) در محیط ناشی از ریزش­های جوی و عمدتاً از فرسایش سنگهای حاوی هسته­های پرتوزا به دست می آیند.

فعالیت های انسانی مانند استفاده از کودهای شیمیایی برای مصارف کشاورزی یا صنایعی مانند پتروشیمی و همچنین حوادث هسته ای، عوامل اصلی آلودگی هسته­ای محیط زیست هستند. این آلاینده­ها می توانند به محیط زیست منتقل شده و باعث افزایش تابش­های محیطی و افزایش سطح شاخص­های خطرپذیری شوند (5). هسته پرتوزای Cs¹³⁷ به عنوان یکی از محصولات شکافتی که وارد محیط زیست شده است، به دلیل فرّار بودن و دارا بودن نیمه­عمر طولانی، از اهمیت بالایی برخوردار است (6). این ویژه­هسته از طریق آزمایش­های تسلیحات هسته­ای و همچنین حوادث هسته­ای مانند حوادث چرنوبیل و فوکوشیما دایچی در طبیعت رها شدند. ویژه­هسته Cs¹³⁷ می­تواند به طور مستقیم به اقیانوس، خاک و آب زیرزمینی راه یابد و همچنین می تواند به عنوان بخشی از گرد و غبار حاوی عناصر پرتوزا در محیط منتشر شود و از طریق ریزش جوی به محیط آبی منتقل گردد (7). سپس این ­هسته به سرعت توسط ذرات گل موجود در خاک و ذرات معلق در محیط آبی جذب می­شود و در مدت زمان کوتاهی ته­نشین شده و بر بستر محیط آبی رسوب می­کند (8، 9).

این مطالعه با هدف تعیین نقشه توزیع عناصر پرتوزای طبیعی و مصنوعی و همچنین ارزیابی خطرات ناشی از تابش محیطی بر اساس تعیین فعالیت ویژه عناصر پرتوزا در سرتاسر شبه جزیره میانکاله با طیف سنجی اشعه گاما با استفاده از آشکارساز فوق خالص ژرمانیمی (^[8]HPGe) انجام شد. نقشه­های توزیع فعالیت عناصر پرتوزا با استفاده از نرم­افزار 3_/10^[9]GIS رسم گردید (10). همچنین میزان دز جذبی (^[10]D) محاسبه و مورد بررسی قرار گرفت.

روش بررسی

• منطقه مورد مطالعه

شبه­جزیره میانکاله در کرانه جنوب شرقی دریای خزر در استان­های گلستان و مازندران و در منطقه معتدل و مرطوب قرار دارد. مساحت آن بیش از شصت‌وهشت هزار هکتار و ارتفاع آن از سطح دریاهای آزاد بین ۱۵ تا ۲۸ متر پایین­تر است. میانکاله از سال ۱۳۴۸ به  دلیل اهمیت آن  به عنوان پناهگاه حیات وحش عنوان جزء مناطق حفاظت شده کشور قرار گرفت.  یکی از دلایل اهمیت میانکاله این است که با توجه به حفاظت­های انجام­شده در وضعیتی نسبتاً بکر باقی مانده است، در حالی­که تمامی سواحل دیگر به‌طور گسترده با ساخت‌وسازهای انسانی همچون جاده، شهر و روستا و کارخانه‌ها از  وضعیت طبیعی اولیه  خارج شده اند. این منطقه اهمیت بسیاری در حفظ سلامتی کل دریای خزر دارد. سلامتی نسبی میانکاله موجب شده تا تالاب‌ها و سواحل این منطقه افزون‌بر پرندگان مهاجر، محل تخم‌گذاری و زیستگاه اصلی بسیاری از ماهیان دریای خزر نیز باشد و تقریبا پنجاه درصد از خاویار تولیدی ایران از آب‌های این منطقه تامین میگردد. این شبه جزیره منطقه ای محافظت شده در ضلع جنوب شرقی دریای خزر و در استان­های گلستان و مازندران است که مکانی بکر دارای حیات وحشی استثنایی و فاقد هرگونه آلاینده محیطی می­باشد و هر ساله میزبان پرندگان مهاجر از جمله فلامینگوها است.  امروزه با طرح توسعه صنعت پتروشیمی به نام مجتمع پتروشیمی میانکاله نگرانی برای افزایش آلودگی محیطی و از بین رفتن محیط زیست و حیات وحش برای این منطقه ایجاد شده است. می­توان پس از طی مدت چند سال دوباره با ارزیابی تابش محیطی در این منطقه به میزان افزایش آلودگی هسته­ای ناشی از توسعه صنایع دست یافت.

منطقه مورد مطالعه و نقاط نمونه برداری در شکل 1 نشان داده شده است.

شکل 1- منطقه مورد مطالعه و نقاط نمونه برداری از شبه­جزیره میانکاله، شمال ایران.

Figure1. Study area and sampling points of Miankaleh Peninsula, North of Iran.

وضعیت رسوبات در سواحل شمالی و جنوبی شبه جزیره میانکاله به لحاظ برخورد امواج و جریانهای پرقدرت دارای بلوغ بافتی مناسبی هستند و ذرات ریز دانه خود را از دست داده و کاملاً جور شده هستند، لذا بافت غالب آنها ماسه­ای، ماسه­سیلتی و بعضاً سیلتی می­باشد. بافت رسوبات ساحلی شمالی جزیره کاملاً ماسه­ای است، لیکن رسوبات ساحل جنوبی به لحاظ تداخل با رسوبات ریزدانه، دامنه­ای از بافت های ماسه­گلی، گل­ماسه­ای و ماسه­ای دارد (11).

• نمونه برداری و مراحل نمونه سازی

43 نمونه شامل 18 نمونه رسوبی و 7 نمونه آب از قسمت جنوب شبه جزیره میانکاله، 12 نمونه رسوبی و 6 نمونه آب از ساحل شمالی این شبه جزیره (ساحل جنوب شرقی دریای خزر) برداشت شد. قسمت غربی تالاب میانکاله (جنوب غربی شبه جزیره میانکاله) به سبب عقب­نشینی آب تالاب کاملا خشک شده است. این رسوبات پس از نمونه­برداری کدگذاری شدند، نمونه ­برداری  در فصل تابستان 1400 در چند مرحله انجام گردید.  مختصات جغرافیایی، عمق و کد نمونه­ها در جدول 1 ارائه و در شکل 1 نشان داده شده است.

جدول 1- مشخصات جغرافیایی، نوع و کد تمامی نمونه­ها.

Table1. Geographical specifications, type and code of all samples.

تمام نمونه­ها در دمای 100 درجه سانتی­گراد به مدت 6 ساعت به منظور ازدست دادن رطوبت احتمالی خشک شدند. برای به­دست آوردن نمونه­های همگن، نمونه­های خشک­شده به صورت پودر ریز آسیاب و از الک 508_/0 میلی­متری عبور داده شدند (12). تمام نمونه­ها در ظروف نگینی با حجم  CC300 برای تجزیه و تحلیل طیف­سنجی گاما بسته­بندی شدند. در این مطالعه هر ظرف حاوی 255 گرم نمونه رسوب می­باشد. برای بسته­بندی نمونه­های آب از ظروف مارینلی­بیکر^[11] استفاده شد. این ظرف از جنس پلی اتیلن بوده و دارای حجم cm³800  است. قطر خارجی، ارتفاع خارجی، قطر داخلی و ارتفاع داخلی آن به ترتیب 14، 11،  10 و 5_/7 سانتیمتر می­باشد. برای جلوگیری از جذب عناصر پرتوزا به دیواره‌های ظرف نمونه‌برداری، به هر 250 میلی‌لیتر از نمونه آب، بلافاصله 2 میلی‌لیتر اسید نیتریک (65 درصد) اضافه شد تا pH آن به 5_/1 تا 2 برسد (12).رادون یک ویژه­هسته پرتوزای گازی و فرّار با نیمه عمر کوتاه است، برای ممانعت از خروج گاز رادن ظروف نمونه کاملا آب­بندی شدند. به منظور رسیدن به تعادل فعالیت بین هسته­های Ra²²⁶و Rn²²² از زنجیره واپاشی U²³⁸، بعد از گذشت حداقل 50 روز از هر یک از نمونه­ها به مدت یک شبانه­ روز (86400 ثانیه) طیف­گیری به عمل آمد (13). همچنین، می توان فرض کرد که پس از گذشت 50 روز، ویژه­هسته­های Ra²²⁸، Ac²²⁸ و Th²²⁸ در تعادل با ویژه­هسته مادرشان یعنی Ac²²⁸ هستند که در این نوع از نمونه های خاک رایج است (14، 15).

• طیف­نگاری گاما

طیف نمونه­ها با استفاده از آشکارساز فوق خالص ژرمانیمی (HPGe) هم­محور نوع P مدل  BSI30195GCD- ساخت شرکت ((Latvia -005) Baltic Scientific Instrument LTD) BSI با قدرت تفکیک انرژی 95_/1 کیلو الکترون­ولت برای خط گامای 520_/1332 کیلو الکترون­ولت مربوط به Co⁶⁰ و ولتاژ کاری 3000 ولت ثبت شد. طیف­گیری با استفاده از نرم­افزار lsrmBSI به عمل آمد. تجزیه وتحلیل طیف­های ثبت شده با استفاده از نرم­افزار 32  Maestro II Gamma Visionمحصول شرکت EG&G Ortec انجام گرفت. به­منظور کاهش اثرات تابش زمینه، آشکارساز در مرکز یک حفاظ سربی به ضخامت 10 سانتی­متر با یک لایه درونی مسی به ضخامت 2 میلی­متر قرار داده شد. پرتوهای نرم کیهانی شامل فوتون­های کم­انرژی و الکترون­ها  و اشعه ایکس تولیدی توسط سرب keV 9_/73 به وسیله این حفاظ به سطح بسیار پایینی کاهش می­یابند (16). تصحیح تابش زمینه با استفاده از طیف ثبت شده برای ظرف خالی در تحت شرایط یکسان صورت گرفت(17). نمونه­های مرجع 1RGU-، 1RGTh- و 1RGK- که به عنوان ماده مرجع توسط آژانس بین­المللی انرژی اتمی تهیه شده­اند، در ظروف پلی­اتیلنی با هندسه مخروط برش خورده با قطر داخلی قاعده، ،قطر داخلی بالا، ارتفاع و ضخامت به ترتیب 46_/76، 80_/85، 58_/65 و 1 میلی­متر محتوی 255 گرم از هریک از مواد مرجع برای کالیبراسیون انرژی و منحنی بازدهی مورد استفاده قرار گرفتند، مواد مرجع نیز مانند نمونه­ها بسته­بندی و آب­بندی گردیدند و طیف گامای آن­ها بعداز گذشت حداقل 50 روز ثبت گردید. بازدهی مطلق آشکارساز (ε) بر حسب درصد با استفاده از رابطه 1 محاسبه شد (12).

(1)        

در این رابطه N_i شمارش خالص زیر قله تمام­انرژی متناظر با انرژی E_i،  Actفعالیت هسته­های پرتوزای موجود در ظرف استاندارد برحسب بکرل، P_n(E_i) احتمال انتشار فوتون گاما با انرژی E_i به ازای هر واپاشی برحسب درصد و t زمان طیف­گیری از نمونه برحسب ثانیه است. با اندازه­گیری بازدهی آشکارساز برای انرژی­های گامای مختلف، یک معادله ریاضی کالیبراسیون انرژی تعیین شد. بر اساس مقدار بازدهی، فعالیت ویژه هسته­های پرتوزا با استفاده از رابطه 2 تعیین گردید (18).

(2)         

در این رابطه،Act  فعالیت ویژه نمونه بر حسب بکرل بر کیلوگرم، m جرم نمونه برحسب کیلوگرم، همچنین N_i، P_n(E_i)، ε و t همان کمیت­های ذکر شده در معادله 1 هستند. برای تعیین ویژه­فعالیت Ra²²⁶ در نمونه­ها، از پرتوی گامای Pb²¹⁴ با انرژی  keV93_/351 و پرتوی گامای Bi²¹⁴ با انرژی keV 31_/609 استفاده شده است. همچنین برای تعیین ویژه­فعالیت Th²³² از دو خط گامای Ac²²⁸، یکی با انرژی keV 21_/911 با احتمال واپاشی 6_/26 درصد و دیگری با انرژی keV 97_/968 با احتمال واپاشی 4_/17درصد استفاده شده است. ویژه­فعالیت­های K⁴⁰ و Cs¹³⁷ با استفاده از خطوط گامای این هسته­ها به ترتیب با انرژی­های keV 70_/1460 و  keV66_/661 تعیین گردیدند (12).

4. • آهنگ دز جذبی(D)

آهنگ دز جذبی در هوا ناشی از پرتو­های گامای گسیل­شده از ­هسته­های پرتوزای موجود در رسوب در ارتفاع یک متر بالاتر از سطح زمین با استفاده از رابطه 3 محاسبه می­گردد (19).

D (nGyh^1-) = 436_/0A_Ra + 599_/0A_Th +0417_/0A_K  (3)                      

1.  
2.  
3.  
4.  
5. •  
   •  
   •  
   • •  
   •  
   •  
   •  
   •  
   • •  
     •  
     •  
     • •  
     •  
     •  
     •  
     •  
     •  
     • •  
       •  
     •  
     •  
     •  
     •  
     •  
     • 4.2

یافته­ها

نتایج اندازه گیری فعالیت ویژه عناصر پرتوزا در شکلهای 4-2 نمایش و خلاصه نتایج در جدول 2 درج شده است.

شکل 2- نتایج اندازه­گیری غلظت عناصر پرتوزا در نمونه­های رسوبی شبه­جزیره میانکاله.

Figure 2. The concentration of radionuclides in the sediment samples of Miankaleh Peninsula.

شکل 3- نتایج اندازه­گیری غلظت عناصر پرتوزا در نمونه­های آب شبه­جزیره میانکاله.

Figure 3. The concentration of radionuclides in the water samples of Miankaleh Peninsula.

شکل 4- نتایج اندازه­گیری دز جذبی در نمونه­های رسوبی شبه­جزیره میانکاله.

Figure 4. The results of measuring the absorbed dose in the sediment samples of Miankaleh Peninsula.

جدول 2- خلاصه نتایج اندازه­گیری فعالیت ویژه­هسته­های پرتوزا و دز جذبی در نمونه­های مورد مطالعه.

Table2. Summary of the results of measuring the specific activity of radionuclides and absorbed dose in the studied samples.

بحث و نتیجه گیری

میانگین فعالیت ویژه Ra²²⁶، Th²³² و K⁴⁰ در منطقه مورد مطالعه کمتر از مقدار میانگین جهانی یعنی به ترتیب 35، 40 و 400 ^1-Bqkg است (1). به شکل کلی غلظت عناصر پرتوزا در نمونه­های آب ساحل جنوبی شبه­جزیره میانکاله که در مجاورت خلیج آرام گرگان (تالاب میانکاله) است بیشتر از ساحل شمالی آن که در مجاورت دریای خزر است می­باشد. در مورد رسوبات این منطقه، غلظت Ra²²⁶، Th²³² و K⁴⁰ در رسوبات ساحلی بیشتر از ساحل جنوبی است. در شکل 5 نحوه توزیع عناصر پرتوزا در رسوبات شبه­جزیره میانکاله نمایش داده شده است.

شکل 5- توزیع الف: Ra²²⁶، ب: Th²³²، ج: K⁴⁰ و د: Cs¹³⁷ در رسوبات شبه­جزیره میانکاله

Figure 5. Distribution of a. ²²⁶Ra, b^{. 232}Th, c. ⁴⁰K and d. ¹³⁷Cs in sediments of Miankaleh Peninsula.

با توجه به شکل 5، برای Th²³² و K⁴⁰ در قسمت شمال شرقی خلیج گرگان در نزدیکی محل اتصال خلیج گرگان به دریای خزر افزایش غلظت را شاهد هستیم که بالاتر بودن غلظت این عناصر در قسمت شمالی شبه­جزیره مؤید تاثیر جریانات دریای خزر بر افزایش غلظت این عناصر در قسمت اتصال خلیج به دریا می­باشد. اما برای Cs¹³⁷ میانگین غلظت در ساحل جنوبی بیشتر از ساحل شمالی است، اما در ساحل جنوبی غلظت بالای Cs¹³⁷ مربوط به قسمت شرقی تالاب میانکاله و در منطقه کاملا خشک شده قرار دارد که به شکل واضح در شکل 5 نمایش داده شده است. سزیم دارای خاصیت حرکت­پذیری بالا و نفوذپذیری به لایه های زیرین توسط آب­های فوقانی است اما در این قسمت به علت نبود جریان آب، Cs¹³⁷ در جای خود ساکن مانده و کمتر به لایه­های پایین­تر نفوذ کرده و همچنین به مکان­های دیگر نقل مکان نکرده و در نتیجه غلظت آن در این ناحیه بیشتر از نواحی دیگر است. اما به غیر از ضلع جنوب غربی شبه جزیره، میانگین غلظت Cs¹³⁷ در سواحل جنوبی و شمالی آن تفاوت چندانی ندارد. دز جذبی (D) بین 64_/1±69_/31  تا 78_/2±22_/39 با مقدار متوسط ^1-nGyh 10_/2±59_/34 برای ضلع شمالی و بین 62_/1±85_/18  تا 23_/2±05_/42 با مقدار متوسط ^1-nGyh 79_/1±83_/24 به­دست آمد. به شکل کلی میزان دز جذبی در ساحل شمالی بیشتر از ساحل جنوبی شبه­جزیره میانکاله به­دست آمد که دلیل آن کمتر بودن میزان غلظت عناصر پرتوزا در ساحل جنوبی نسبت به ساحل شمالی می­باشد. میانگین دز جذبی برای این منطقه کمتر از میانگین جهانی 55 نانوگری بر ساعت می­باشد و نشان می­دهد که فعلا در این منطقه سطع تابش­های هسته­ای در حدی نیست که خطرات پرتوشناختی ساکنین و توریست­های این منطقه را تهدید کند (1). امروزه ثابت شده است که هم­راه دود های ناشی از احتراق سوخت­های فسیلی عناصر پرتوزا نیز در هوا پراکنده می­شوند که بعد از سرد شدن بر روی خاک­های منطقه نشست پیدا می­کنند و باعث افزایش آلودگی­ها از جمله آلودگی هسته­ای شده و سطح تابش هسته­ای منطقه را  بالا می­برد (20). لذا این مطالعه می­تواند به عنوان مرجع قبل از استقرار صنایع آلاینده مورد استفاده قرار گیرد. به منظور  پی بردن به شدت میزان آلودگی ایجاد شده مجددا پس از چندین سال منطقه مورد مطالعه محیطی مجدد قرار می­گیرد.

تشکر و قدردانی

این تحقیق توسط معاونت پژوهشی دانشگاه اراک تأمین مالی گردیده است بنابراین نویسندگان بر خود لازم می­دانند از معاونت مذکور کمال سپاسگزاری را داشته باشند.

References

1. United Nations Scientific Committee on the Effects of Atomic Radiation (UNSCEAR), 2008, Sources, effects and risks of ionizing radiation, New York: Report to the General Assembly with annexes.
2. Ali, Y.F., Cucinotta, F.A., Ning-Ang, L., Zhou, G., 2020. Cancer Risk of Low Dose Ionizing Radiation. Front. Phys. Vol. 8, pp. 234. https://doi.org/10.3389/fphy.2020.00234.

3. Wrenn, M.E., Durbin, P.W., Howard, B., Lipsztein, J., Rundo, J., Still, E.T., Willis, D.I., 1985. Metabolism of ingested U and Ra. Health. Phys. Vol. 48, pp. 601-633.
4. Sankaranarayanan, K., 1999. Ionizing radiation and genetic risks: X. The potential “disease phenotypes” of radiation-induced genetic damage in humans: perspectives from human molecular biology and radiation genetics. Mutation Research. Vol. 429, pp. 45-83. https://doi.org/10.1016/s0027-5107(99)00100-1.
5. Pujol, L., Sanchez-Cabeza, J.A., 2000. Natural and artificial radioactivity in surface waters of the Ebro river basin (Northeast Spain). J. Environ. Radioact. Vol. 51(2), pp. 181-210. https://doi.org/10.1016/S0265-931X(00)00076-X.

1. M J Frissel, and R Pennders, 1983. Models for the accumulation and migration of ⁹⁰Sr, ¹³⁷ Cs, ^239,240Pu and ²⁴¹Am in the upper layer of soils. In: Coughtrey PJ (ed) Ecological aspects of radionuclide release. Blackwell, Oxford, pp. 63-72.  ISBN 0632011858
2. He, Q., Walling, D.E., 1997. The distribution of fallout ¹³⁷Cs and ²¹⁰Pb in undisturbed and cultivated soils. Appl. Radiat. Isot. Vol. 48, pp. 667-690. https://doi.org/10.1016/S0969-8043(96)00302-8.
3. Ritchie, J.C., Mchenry, J.R., 1990. Application of radioactive fallout cesium-137 for measuring soil erosion and sediment accumulation rates and patterns. J. Environ. Qual. Vol. 19, pp. 215-233. https://doi.org/10.2134/jeq1990.00472425001900020006x.
4. Davidson, W., Spezanno, P., Hilton, J., 1993. Remobilization of caesium from freshwater sediments. J. Environ. Radioact. Vol. 19, pp. 109-124. https://doi.org/10.1016/0265-931X(93)90072-F.
5. Geographic information system version 10.3 (GIS10.3) (Computer software), 2014. Retrieved from: https://www.esri.com

11. Sufi, T., Hassanzati, A., Mohammadgholipour, M., Sa, A., Mohammadnazemi, A., 2006. hydrological study on Gorgan Bay. Iran Fisheries Science Research Institute. (In Persian) https://civilica.com/doc/1091120
12. International Atomic Energy Agency (IAEA), 2003, Collection and Preparation of bottom sediment sample for analysis of radionuclides and trace element (IAEA-TECDOC-1360, Vienna).
13. Pourimani, R., Mortazavi Shahroodi, S.M., 2018. Radiological Assessment of the Artificial and Natural Radionuclide Concentrations of Wheat and Barley Samples in Karbala, Iraq. Iran. J. Med. Phys. Vol. 15(2), pp. 126-131. https://doi.org/10.22038/ijmp.2017.24190.1238.
14. Paiva, J.D.S., Farias, E.E., Franca, E.J.D., 2015. Assessment of the equilibrium of Th-228 and Ra-228 by gamma-ray spectrometry in mangrove soils.
15. Shahrokhi, A., Kovacs, T., 2021. Radiological survey on radon entry path in an underground mine and implementation of an optimized mitigation system. Environ. Sci. Eur. 33, 66. https://doi.org/10.1186/s12302-021-00507-w.
16. Pourimani, R., Anoosheh, F., 2015. A Study on Transfer Factors of Environmental Radionuclides: Radionuclide Transfer from Soil to Different Varieties of Rice in Gorgan, Iran. J. Med. Phys. 12(3), 189-199. https://doi.org/10.22038/IJMP.2015.6220.
17. Pourimani R., and Mohebian M., 2021. Study of Background Correction of Gamma-Ray Spectrometry Using Reference Materials. Iranian journal of Science and Technology Transaction A: Vol. 45, pp. 733-736. https://doi.org/10.1007/s40995-020-01044-6
18. Pourimani, R., Rahimi, S., 2016. Radiological Assessment of the Artificial and Natural Radionuclide Concentrations of Some Species of Wild Fungi and Nourished Mushrooms. Iran. J. Med. Phys. Vol. 13(4), pp. 269-275. https://dx.doi.org/10.22038/ijmp.2017.8293.
19. European Commission (EC), 1999. Radiological protection principles concerning the natural radioactivity of building material, In EC radiation protection, 112, Directorate General Environment, Nuclear Safety and Civil Protection.
20. Pourimani R, Davoodmaghami T, Mohebian M.,2020. Determination of radiological map of radionuclides distribution in soils ‎around of Shazand oil power plant. IJRSM 2020; 8 (4) :63-72.

1- دانشیار فیزیک هسته­ای دانشگاه اراک، دانشکده علوم پایه، گروه فیزیک، اراک، ایران. ^*( مسوول مکاتبات)

2- دکتری فیزیک هسته­ای دانشگاه اراک، دانشکده علوم پایه، گروه فیزیک، اراک، ایران

3- کارشناس ارشد فیزیک هسته­ای دانشگاه اراک، دانشکده علوم پایه، گروه فیزیک، اراک، ایران

1- Associate professor in nuclear physics, Department of Physics, Faculty of Science, Arak University, Arak, Iran. *(Corresponding Author)

2- Ph.D. in nuclear physics, Department of Physics, Faculty of Science, Arak University, Arak, Iran

3- MSc in nuclear physics, Department of Physics, Faculty of Science, Arak University, Arak, Iran

1- Naturally-Occurring Radioactive Materials

2- High Purity Germanium Detector

[9]- Geographic Information System

[10]- Dose

1- Marinelli Beaker