سازگاری برخی از عصاره‌های گیاهی و آفت‌کش‌های شیمیایی با قارچ بیمارگر حشرات، Beauveria bassiana

مقاله پژوهشی

علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره بیست و پنجم، شماره سه، خرداد ماه 1402(91-102)

سازگاری برخی از عصاره­های گیاهی و آفت­کش­های شیمیایی با قارچ بیمارگر حشرات، Beauveria bassiana

نسیم عمرانی [1]

منیژه جمشیدی [2]  ^*

ma.jamshidi@yahoo.com

 سویل نعمت الهی ²

چکیده

زمینه و هدف: سازگاری عوامل کنترل بیولوژیک با آفت­کش­های مورد استفاده از اهمیت بالایی در برنامه­های مدیریت تلفیقی آفات برخوردار است. قارچ Beauveria bassiana (Bals.) Vuill یکی از بیمارگرهای حشرات است. زنده­مانی میسیلیوم­ها ممکن است در اثر آفت­کش­های شیمیایی تغییر کند. در این پژوهش سازگاری عصاره­های گیاهی بومادران،Achillea millefolium L. ، و پونه،Memtha pulegium L.، و آفت­کش­های فیپرونیل، فوزالون، گوگرد و بنومیل با B. bassiana مورد ارزیابی قرار گرفت. 

روش بررسی: آزمایش در سال 1397 و در آزمایشگاه حشره­شناسی دانشگاه آزاد تبریز در قالب طرح کاملا تصادفی با بررسی اثر غلظت­های عصاره و آفت­کش­ها در مقادیر 250، 500، 750 و 1000 میکرولیتر بر لیتر محیط کشت روی پارامتر رشد میسیلیوم قارچ انجام شد. گیاهان مورد استفاده با استفاده از حلال متانول و استون عصاره­گیری شد. محیط عاری از ترکیبات تیماری به عنوان شاهد در نظر گرفته شد.

یافته ها: در غلظت 250 و 500 میکرولیتر بر لیتر، بنومیل بیشترین اثر بازدارندگی در رشد رویشی میسیلیوم داشت. در غلظت 750 میکرولیتر بر لیتر درصد بازدارندگی رشد میسیلیوم به صورت عصاره­ی بومادران< عصاره پونه< سولفور و فیپرونیل< فوزالون و بنومیل بود. در غلظت 1000 میکرولیتر بر لیتر آفت­کش­ها بیشترین بازدارندگی اثر را بر رشد رویشی داشتند. در هر دو گیاه بومادران و پونه رشد میسیلیوم قارچ در محیط کشت حاوی عصاره­ی متانولی و استونی فاقد اختلاف معنی­دار بود.

بحث و نتیجه­گیری: با توجه به نتایج عصاره­های پونه˓ بومادران و فیبرونیل در غلظت­های پایین ترکیبات انتخابی برایB. bassiana بودند. به نظر می­رسد استفاده از این ترکیبات در غلظت مشخص در تحقیق اخیر در تلفیق با قارچ بیمارگر در برنامه­های مدیریتی مناسب­تر باشد.

واژه­های کلیدی: بازدارندگی، بیمارگر حشرات، آفت­کش­، عصاره­ی استونی، عصاره­ی متانولی.

Compatibility of the entomopathogenic fungus Beauveria bassiana with some plant extracts and chemical pesticides

Nasim Omrani [3]

Manizheh Jamshidi [4] ^*

ma.jamshidi@yahoo.com

Sevil Nematollahi²

Abstract

Background & Objective: The compatability of biological control agents with pesticides is a central concern in integrated pest management programs. Beauveria bassiana (Bals.) Vull is one of the entomopathogenics fungus. The fungal vegetative growth might change due to chemical pesticides that are used for protect of plants. The aim of this study was to evaluate the compatibility of Achillea millefolium L. and Metha pulegium extracts with fipronil, phosalone, sulfur and benomyl pesticides with B. bassiana.

Material and Methodology:  The experiment was done based on a complete randomized design at Tabriz Azad University Iran, during 2018. PDA fungal cultivation medium was amended with plant extracts and chemical pesticides at concentrations of 250, 500, 750 and 1000 µl/l and the fungal vegetative growth was evaluated. Extraction was done by using acetone and methanol as solvents. Medium without pesticide and extract was used as control treatment.

Findings: The highest inhibition in fungal mycelium development was observed in 250 and 500 µl/l of benomyl. Inhibition in fungal mycelium development in 750 µl/l was as follows: phosalone and benomyl > sulfur and fipronil >M. pulegium > A. millefolium extract. In 1000 µl/l pesticides had the highest inhibition in its development. The fungal vegetative growth showed that no significant difference between the acetonic and methanolic extracts of A. millefolium and M. pulegium.

Discussion and conclusion: The results showed that extracts of A. millefolium, M. pulegium and fipronil in low concentration were compatible whit B. bassiana and it seemed that using of them with the defined concentration along the Entomopathogenic fungi could be propper in management integrated program.

Keywords: Entomopathogenic, Asetonic extract, Inhibition, Methanol extract, Pesticides.

مقدمه

تعدد کاربرد حشره‌کش‌های شیمیایی با طیف اثر وسیع (فسفره و کاربامات) برای کنترل آفات، باعث بروز عوارض منفی زیادی در محیط زیست و موجودات غیر هدف گشته و سلامت مصرف کنندگان را به خطر انداخته است (1). بر این اساس روی آوردن به سایر روش‌های کنترلی حائز اهمیت می‌باشد. پایه مدیریت تلفیقی آفات استفاده از روش­های بیولوژیکی می­باشد. کنترل بیولوژیکی حشرات آفت با استفاده از بیمارگرهای قارچی می‌تواند به‌ عنوان یک جایگزین مناسب یا حداقل مکمل آفت­کش­ها مورد استفاده قرار گیرد (2). استفاده از میکروارگانسیم‌های مفید نظیر باکتری، قارچ‌ و یا ویروس‌ در کنترل حشرات آفت تحت ‌نام حشره‌کش‌های میکروبی طبقه­بندی می‌شود (4 و 3). قارچ­های بیمارگر یا آنتاگونیست حشرات مزیت بیشتری نسبت به سایر عوامل کنترل میکروبی دارند، زیرا آنها قادر به آلودگی تمام مراحل زندگی حشرات از جمله مرحله شفیرگی هستند (5). به ‌همین علت ارزیابی قارچ­های آنتاگونیست به‌ عنوان عوامل کنترل بیولوژیکی در بسیاری از کشورها رایج شده است (6). قارچ­های بیمارگر یا آنتاگونیست حشرات با داشتن ویژگی‌هایی از قبیل شدت بیمارگری زیاد، قدرت نفوذ کوتیکولی، طیف میزبانی وسیع و در عین حال بی‌خطر بودن برای انسان و جانوران اهلی جایگاه ویژه‌ای در کنترل آفات داشته و می‌تواند به‌عنوان یکی اجزای مدیریت تلفیقی آفات مورد استفاده قرار گیرد (4).

Beauveria یک جنس آنامورفیک همه جازی از قارچ‌های بیمارگر بندپایان است که برخی از گونه‌های آن در کنترل بیولوژیکی آفات حشره‌ای به‌عنوان حشره‌کش‌های قارچی مورد استفاده قرار می‌گیرد (7). جدایه‌های مختلف جنس Beauveria  توسط محققان از منابع مختلف (خاک و میزبان‌های مختلف) جداسازی و بیماریزایی آن‌ها علیه آفات مختلف آزمایش شده است ­(8). قارچ  (Bals.) Vuill Beauveria bassiana روی راسته‌های گوناگون حشرات، کنه‌ها، و سایر بندپایان بیماری ایجاد می‌کند، با وجود این بین جدایه‌های آن تخصص میزبانی قابل توجهی دیده می‌شود (9). میزبان اصلی B. bassiana را حشرات راسته­های بالپولکداران، سخت­بالپوشان و ناجوربالان تشکیل می­دهد اما ممکن است روی راسته­های دو­بالان و بال­غشائیان هم بیماری ایجاد کند (10).  آزمایش­های انجام شده توسطNgumbi (2011) نشان داد که جدایه­هایی از این قارچ قادر به کنترل صد در صد تخم ساقه­خوار ذرت، (Swinhoe) Chilo partellus، بودند. قارچ B. bassiana برای کاهش جمعیت آفات مکنده‌ زیادی به کار گرفته شده است و فن­آوری تولید انبوه و فرموله کردن آن به سرعت در حال پیشرفت است (11). پرورش آسان و تولید انبوه با هزینه پایین از دلایل اصلی این امر است (12). تحقیقات انجام شده روی دشمنان طبیعی و حشرات سودمند از جمله کفشدوزک هفت­نقطه­ای،­Coccinella septempunctata L.، سن شکارگرDicyphus tamaninii Wanger  و بالتوریChrysoperla carnea (Stephens)  نشان داد که به قارچ B. bassiana حساسیت ندارند (13).

در سال­های اخیر، تلاش­های زیادی برای استفاده از قارچ­ بیمارگر B. bassiana در کنترل آفات صورت گرفته است. این قارچ با اغلب آفت­کش­های شیمیایی دارای سازگاری می­باشد (1). نشان داده شده است که قارچ ‌B. bassiana در تلفیق با آفت­کش­های سنتتیک و یا گیاهی طیف وسیعی از آفات کلیدی مانند پسیل معمولی پسته، Aganiscena Pistaciae Burck.، و سفید بالک برگ نقره­ای،Bellows & Perring  Bemisia argentifolii، را کنترل نموده ‌است (8). استفاده از ترکیبات حشره­کش­های بر پایه گیاهی از نظر کارآمدی و امنیت بیشترین توجه را در بین روش­های مدیریتی به خود جلب کرده و آن­ها را به آفت­کش­های مناسب برای کشاورزی پایدار تبدیل کرده است (12). امروزه فرمولاسیون­هایی بر پایه اسانس رزماری˓ دارچین و بذر چریش تولید شده و علیه آفات مختلف استفاده می­شود (14). پونه با نام علمیL.  Mentha pulegium دارای مواد شیمیایی گوناگون با خاصیت آفت­کشی و اثر دورکنندگی بوده و باعث کاهش میزان تولید مثل و کاهش تفریخ تخم هستند. بومادران با نام علمی Achillea millefolium L.  یکی دیگر از گیاهان دارای اثر آفت­کشی است (3). پزوهش­های انجام شده اثرات مطلوب آفت­کشی عصاره این گیاه را علیه آفاتی مانند برگخوار پنبه، Spodoptera littoralis (Boisd.)، و بید سیب­زمینی، Phthorimaea operculella Zeller، اثبات کرده است (15).

ترکیبات گیاهی برای موجودات غیر هدف اثرات سوء کمی دارند. ولی این گفته به معنی بی­خطر بودن آن­ها نیست. توجه به این موضوع و اهمیت عصاره­های گیاهی و ناشناخته بودن تاثیر این مواد روی قارچ  B. bassiana از یک سو و این که کاربرد قارچ­های بیمارگر حشرات در کنترل آفات اغلب به تنهایی کافی نبوده و استفاده از آفت­کش­های سازگار همراه با فرمولاسیون قارچی ممکن است اثرات قارچ را بهبود بخشد (16) از سوی دیگر، منجر به انجام این تحقیق شد. در این مطالعه سعی شده است میزان سازگاری برخی عصاره­های گیاهی و آفت­کش­های شیمیایی رایج با قارچ B. bassiana بررسی شود. پرسش­هایی که در این مطالعه پاسخ داده می­شوند، این است که آیا این عصاره­ها روی قارچ بیمارگر B. bassiana تاثیر دارند؟ مقایسه اثر عصاره­ها نسبت به آفت­کش­های رایچ به چه صورت است؟

روش تحقیق

تهیه­ی جدایه­ی قارچ B. bassiana و کشت آن در محیط کشت

این مطالعه در سال 1397 و در آزمایشگاه حشره­شناسی دانشگاه آزاد تبریز در قالب طرح کاملا تصادفی انجام شد. جدایه­ی بومی قارچ B.bassiana با کدDEBI 007 از آزمایشگاه قارچ­شناسی دانشکده­ی کشاورزی دانشگاه اورمیه تهیه گردید و پس از اثبات بیمارگری آن روی (Lep: Pyralidae) Ephestia kuehniella L. از کنیدی­های تشکیل شده در سطح بدن لاشه­های E. kuehniella برای کشت در محیط PDA[5] (ساخت شرکت بیولایف ایران) استفاده شد. برای تهیه­ی محیط کشت 5/9 گرم از پودر PDA با 500 میلی­لیتر آب مقطر مخلوط شد. فلاسک­های حاوی محیط کشت PDA پس از اتو کلاو در دمای اتاق قرار داده شد تا دمای آن­ها به 42 تا 45 درجه سلسیوس تنزل یابد. سپس در زیر هود محیط­های حاصل درون ظروف پتری استریل به مقدار تقریبی10 تا 15 میلی­لیتر ریخته شد.  پس از جامد شدن محیط کشت قارچ مذکور به محیط کشت اضافه و در انکوباتور با شرایط دمایی 2 ± 25 درجه­ی سلسیوس، رطوبت نسبی 5 ± 55 درصد و دوره­ی روشنایی 8 : 16 نگهداری شد تا به طور کامل اسپورزایی انجام شود. پس از گذشت سه هفته، از قارچ­های کشت شده برای انجام آزمایش استفاده شد (17).

عصاره­گیری

پس از جمع­آوری گیاهان بومادران و پونه و تشخیص گونه عصاره­گیری انجام شد. برای این منظور ابتدا گیاهان خشک شده با استفاده از آسیاب برقی پودر گردید. سپس20 گرم از پودر گیاهی به همراه 120 میلی‌لیتر متانول به مدت 24 ساعت روی شیکر مغناطیستی با سرعت 100 دور در دقیقه قرار داده شد. در ادامه با استفاده از صافی عصاره­گیری انجام و توسط دستگاه روتاری در خلاء حلال آن جدا شد. در این آزمایش از دو نوع حلال متانول و استون برای عصاره­گیری استفاده شد (18).

 بررسی بر­هم­کنش قارچ و تیمارهای آزمایشی

برای بررسی سازگاری عصاره­های متانولی و استونی استخراج شده از گیاهان پونه و بومادران و آفت­کش­های فیپرونیل، فوزالون، بنومیل و سولفور روی رشد میسیلیوم قارچB.bassiana  از روش اختلاط عصاره و آفت­کش­ با محیط کشت استفاده شد. برای این منظور غلظت­های آفت­کش­ها و عصاره­های به دست آمده، در مقادیر 250، 500، 750 و 1000 میکرولیتر بر لیتر محیط کشت به درون پتری­ها اضافه و به هم زده شد تا امولسیون یکنواخت به وجود آید. سپس اجازه داده شد که محیط­ها جامد گردند. در ادامه از کشت­های جوان B. bassiana دیسک­های قارچی به قطر 5 میلی­متر توسط چوب­پنبه سوراخ­کن برداشته و وسط ظروف پتری حاوی محیط کشت قرار داده و اطراف پتری با پارافیلم مسدود شد. برای هر یک از غلظت­ها 4 تکرار در نظر گرفته شد. پتری­های مایه­زنی شده به داخل انکوباتور با شرایط ذکر شده منتقل شد. در این آزمایش از محیط کشت بدون عصاره و آفت­کش به عنوان شاهد استفاده شد. زمانی که سطح محیط کشت پتری­های شاهد توسط قارچ به طور کامل اشغال شد (پس از گذشت سه هفته) اندازه­گیری قطرهای رشد میسیلیومی هر یک از تیمارها با کولیس انجام شد. سپس درصد بازدارندگی رشد قارچ با استفاده از فرمول زیر محاسبه شد (17).

IP = C-T / C.100

IP = درصدبازدارندگی،C = میانگین قطر هاله قارچ در شاهد و T= میانگین قطر هاله قارچ در تیمارها.

محاسبات آماری

آزمایش در قالب طرح کاملا تصادفی و با چهار تکرار انجام شد. تجزیه­ی آماری داده­های به دست آمده با استفاده از نرم­افزارSPSS  و رسم نمودارها با نرم­افزار Excel انجام شد. آزمون نرمال بودن و تبدیل داده­ها انجام شد و در صورت معنی­دار شدن اختلافات بین تیمارها مقایسه و گروه­بندی میانگین­ها با استفاده از آزمون چند دامنه­ای دانکن در سطح احتمال 5% انجام شد.

یافته­ها

اثر بازدارندگی عصاره­ها­ی گیاهی روی رشد قارچ B.bassiana  

مقایسه­ی میانگین اثر بازدارندگی عصاره­ها روی رشد قارچ B.bassiana نشان داد که عصاره استونی گیاهان مورد استفاده در مقایسه با عصاره­ی متانولی آنها اثر بازدارندگی بیشتری داشت. در مقایسه بین دو گیاه نیز عصاره­ها­ی به دست آمده از بومادران درصد بازدارندگی کمتری روی قارچ داشت (نمودار1). عصاره­ی متانولی بومادران دارای کم­ترین درصد بازدارندگی در رشد قارچ بود. ترتیب صعودی بازدارندگی سایر عصاره­ها به صورت عصاره­ی استونی بومادران، عصاره­ی متانولی پونه و عصاره­ی استونی پونه بود. تمامی عصاره­ها در غلظت 250 میکرولیتر بر لیتر کمترین اثر را داشته و با افزایش غلظت اثر بازدارندگی نیز افزایش ­یافت (نمودار2). 

نمودار 1- مقایسه­ی میانگین اثر عصاره­ها بر بازدارندگی از رشد میسیلیوم B. bassiana

با استفاده از آزمون چند دامنه­ای دانکن

Figure1. Mean comparison of extracts in inhibition mycelium development of B. bassiana using Duncan New Multiple Range Test (DNMRT)

نمودار2- مقایسه­ی میانگین اثر غلظت­های مختلف عصاره­ها بر بازدارندگی از رشد میسیلیوم B. bassiana با استفاده از آزمون چند دامنه­ای دانکن

Figure 2. Mean comparison of different concentretions of extracts in inhibition mycelium development of

1. bassiana using Duncan New Multiple Range Test (DNMRT)

اثر بازدارندگی آفت­کش­ها روی رشد قارچ B.bassiana  

در مطالعه سازگاری آفت­کش­های بنومیل، فوزالون، سولفور و فیپرونیل با B. bassiana مشخص شد فیپرونیل کم­ترین و بنومیل بیشترین درصد بازدارندگی را در رشد میسیلیوم قارچ داشته (نمودار3) و با افزایش غلظت درصد بازدارندگی در تمامی آفت­کش­ها افزایش ­یافت (نمودار4).

نمودار3- مقایسه­ی میانگین اثر آفت­کش­ها­ بر بازدارندگی از رشد میسیلیوم B. bassiana با استفاده از آزمون چند دامنه­ای دانکن

Figure 3. Mean comparison of pesticides in inhibition mycelium development of B. bassiana using Duncan New Multiple Range Test (DNMRT)

نمودار4- مقایسه­ی میانگین اثر غلظت­­های مختلف آفت­کش­ها بر بازدارندگی از رشد میسیلیوم B. bassiana با استفاده از آزمون چند دامنه­ای دانکن

Figure 4. Mean comparison of different concentrations of pesticides in inhibition mycelium development of B. bassiana using Duncan New Multiple Range Test (DNMRT)

اثر عصاره ‌و آفت­کش­ها روی رشد میسیلیوم قارچ B. bassiana به تفکیک غلظت

نتایج تجزیه واریانس اثر محیط کشت حاوی عصاره و آفت­کش­ها روی رشد میسیلیوم B.bassiana نشان داد بین تیمارهای آزمایشی در سطح احتمال پنج درصد (5% p<) اختلاف معنی­دار وجود داشت. داده­های مربوط با استفاده از آزمون چند دامنه­ای دانکن در سطح احتمال 5 درصد گروه­بندی شده و در جدول 1 آورده شده است.

در این آزمایش غلظت 250 میکرولیتر بر لیتر از عصاره­های گیاهی و فیپرونیل کمترین و بنومیل بیشترین اثر بازدارندگی در رشد رویشی میسیلیوم داشت. در غلظت 500 میکرولیتر بر لیتر عصاره بومادران کمترین و بنومیل بیشترین تاثیر را داشت. در غلظت 750 میکرولیتر بر لیتر درصد بازدارندگی رشد میسیلیوم در تیمارهای اعمال شده به صورت عصاره­ی بومادران< عصاره پونه و فیپرونیل< فوزالون و بنومیل بود. در غلظت 1000 میکرولیتر بر لیتر عصاره­های گیاهی در یک گروه بوده و کمترین اثر را بر رشد رویشی میسیلیوم داشته در حالیکه آفت­کش­ها در گروه دیگر قرار داشته و بیشترین اثر را بر رشد رویشی داشتند. در هر دو گیاه بومادران و پونه رشد میسیلیوم قارچ در محیط کشت حاوی عصاره­ی متانولی و استونی فاقد اختلاف معنی­دار بود. روند نزولی رشد میسیلیوم در محیط کشت­ حاوی آفت­کش­ها به ترتیب فیپرونیل، سولفور، فوزالون و بنومیل بود. با توجه به نتایج می­توان چنین نتیجه گرفت که ترکیبات گیاهی سازگاری بیشتری در مقایسه با آفت­کش­های شیمیایی با قارچ B.bassiana داشتند، از طرفی کیفیت آفت­کش­های شیمیایی به گونه­ای بود که کلیه غلظت­های مورد آزمایش به غیر از غلظت 250 میکرولیتر بر لیتر فیبرونیل برای اختلاط با قارچ B. Bassiana سازگاری نداشتند.

جدول1- اثر عصاره‌ و آفت­کش­های استفاده شده روی رشد میسیلیوم قارچ B.bassianaبه تفکیک غلظت

Table 1. Effect of used extract and pesticides on mycelial growth of B. bassiana in different concentrations

بحث و نتیجه­گیری

نتایج تحقیق حاضر نشان داد عصاره­های بومادران و پونه سازگاری بهتری نسبت به آفت­کش­های مورد مطالعه بر روی قارچ داشتند. هر چند تفاوت سازگاری دو عصاره بومادران و پونه نزدیک بود ولی در کل عصاره بومادران سازگاری بالاتری داشت. مطالعات زیادی در ارزیابی سازگاری قارچ‌های بیمارگر حشرات با آفت­کش­ها انجام شده است (21). بیشتر قارچ‌های بیمارگر حشرات با نفوذ از طریق کوتیکول و منافذ تنفسی حشره، به طور مستقیم حشره را مورد حمله قرار می­دهند (19). ورود قارچ به داخل هموسل بدن حشره و تشکیل ساختارهای هیفی سبب گسترش بیماری در داخل بدن و نهایت مرگ حشره می­شود. بلافاصله بعد از مرگ میزبان و در شرایط مطلوب، هیف­ها بر سطح لاشه ظاهر شده و فرایند تولید اسپور بر سطح میزبان اتفاق می‌افتد و کنیدیوم­ها آزاد گشته و عامل بیماری پراکنده می‌شود­ (20). لذا برای استفاده موفقیت­آمیز و افزایش اثربخشی قارچ­های بیمارگر در برنامه­های مدیریت تلفیقی آفات توجه به اثرات بازدارندگی ترکیبات آفت­کش روی رشد میسیلیوم قارچ ضروری است.

بررسی­ها نشان داده است عصاره‌های گیاهی می‌توانند جایگزین مناسبی برای حشره­کش­ها و علف­کش­های رایج امروزی باشند (23 و 22). عصاره­ها و ترکیبات گیاهی به علت دارا بودن سمیت تنفسی، تماسی، دورکنندگی، ضد تغذیه­ای و نیز ایمن بودن برای محیط زیست و انسان و به عنوان یک جایگزین مناسب آفت­کش­های شمیایی، از جایگاه ویژه ای درکنترل آفات برخوردارند (24). در مقایسه اثر عصاره­ها مشخص شد عصاره استونی پونه قوی­تر عمل کرده و بازدارندگی بیشتری داشت. با توجه به منابع عصاره­ی گیاه پونه در حدود ۵۰ درصد حاوی تیمول است (25). تیمول یک جزء ضد قارچی بسیار موثر در اغلب روغن­های گیاهی است .امروزه فرمولاسیون‌ تجاری تیمول با نام Apilife VARTM در مدیریت تلفیقی آفات استفاده می‌شود (­26). مطالعات پژوهشگران قبلی نشان داده است که دو عصاره­ی گیاهی بومادران و پونه در مقایسه با آفت­کش­های شمیایی سازگاری بالاتری با قارچ B. bassiana داشت (27). در مرحله زیست­سنجی نتایج نشان داد تیمارهای آزمایشی بازدارندگی متفاوتی در رشد میسیلیوم قارچ در غلظت‌های مختلف داشتند. توجه به این مهم می‌تواند در تصمیم‌گیری‌های کنترلی بسیار با اهمیت ‌باشد. از طرف دیگر بررسی عوامل تاثیرگذار در رشد رویشی قارچ و در نتیجه زهرآگینی، در روشن‌شدن روند کنترل آفات می­تواند مفید باشد. بدیهی است تعیین غلظت مناسب ترکیبات آفت­کش و بررسی اثر آن روی عامل کنترل بیولژیک در آزمایشگاه از عوامل موثر در استفاده موفق از آفت­کش در برنامه­های کنترل تلفیقی است. نتایج  به دست آمده نشان داد که نه تنها رشد رویشی نسبت به عصاره­ها با توجه به منشاء گیاهی و غلظت متفاوت می­باشد بلکه این رشد بسته به حلال مورد استفاده نیز متفاوت است همسو با نتایج این تحقیق در بررسی­های انجام شده توسط جمشیدی (1401) عصاره­های متانولی و استونی به دست آمده از یک گیاه دارای عملکرد یکسان نبود. است دلیل این امر به قابلیت هر حلال در استخراج طیف مختلفی از ترکیبات گیاهی بستگی دارد که بسته به قطبیت باعث می­شود متابولیت­های متفاوتی ازگیاهان مورد نظر استخراج شود (18). متابولیت­های ثانویه با خاصیت قارچ­کشی اغلب از انواع ترکیبات آلی اشباع شده یا آروماتیک هستند لذا حلال­های الکلی توانایی بیشتری نسبت به آب در استخراج این ترکیبات از بافت­های گیاهی دارد­ (28). چندین گزارش از تاثیر عصاره‌های گیاهی استخراج شده با حلال­های مختلف در کارآیی قارچB. bassiana وجود دارد (17 و 29). در مطالعات انجام شده توسط Sokmen و همکاران اثر ضد میکروبی عصاره متانولی بومادران گونه­ی Achillea sintenisii روی 12 گونه باکتری و دو گونه مخمر در مقلیسه با عصاره آبی و اسانس آن بیشتر بود (30). در تحقیق دیگری که برای ارزیابی اثر  عصاره­ی چند گونه­ی گیاهی روی جوانه­زنی اسپور قارچ­های Fusarium oxysporum وPenicillium digitatum  انجام شد، مشخص شد عصاره­های الکلی این گیاهان از اثرات ضد ‌قارچی بالاتری برخوردار بودند (31).

آفت­کش­ها تحت تاثیر عواملی مانند فرمولاسیون و یا عوامل محیطی می­توانند کارائی قارچ­های بیمارگر را تحت تاثیر قرار دهند. عدم توجه به این مورد می­تواند در کیفیت کنترل موثر واقع شود (26). با توجه به اهمیت قارچ­های بیمارگر در کنترل آفات استفاده از آفت­کش­های سازگار با این عوامل و به عبارت دیگر انتخابی در موفقیت برنامه­های مدیریت تلفیقی ضروری است (30). با توجه به نتایج به دست آمده آفت­کش فیپرونیل در مقایسه با بنومیل، سولفور و فوزالون قابلیت استفاده­ی تلفیقی بیشتری با قارچ B. bassiana در غلظت­های پایین داشت. در خصوص دو آفت­کش سولفور و فوزالون اگرچه اثرات منفی آن­ها روی رشد رویشی قارچ بیمارگر به اندازه بنومیل نبود ولی جزء آفت­کش­های سازگار با قارچ محسوب نشدند. به طوری که با افزایش غلظت هر دو آفت­کش رشد میسیلیومی بـه شـدت کاهش یافت. بنـومیل دارای بیشترین اثـر منفـی در رشـد رویشـیB. bassiana  بود. این آفت­کش با بیش از 97 درصد بازدارندگی در رشد میسیلیوم قابلیت استفاده تلفیقی با قارچ را نداشت. مشابه چنین نتیجه‌ای در مطالعه‌ی فرجی و همکاران در سال 1395 حاصل گردید. آن­ها سازگاری قارچ بیمارگر حشرات B. bassiana  را با تعدادی از آفت­کش­ها مطالعه کردند و بیشترین اثر بازدارندگی رشد رویشی را در قارچ­کش بنومیل به دست آوردند (33). نتایج تحقیق حاضر مبنی بر خاصیت بازدارندگی بنومیل رویB. bassiana با نتایج Olmert & Kenneth مطابقت دارد (34). در مورد سایر قارچ های بیمارگر نیز نتایج مشابهی وجود دارد. تلفیق قارچ Metarhizium anisopliae Metsch  با آفت­کش­های مختلف اثرات متفاوتی بر رشد میسیلیوم آن داشته است (20 و 35).

نتیجه‌گیری کلی

براساس نتایج پژوهش حاضر و بر مبنای رشد رویشی میسیلیوم عصاره­های گیاهی پونه، بومادران و فیبرونیل در غلظت­های پایین به عنوان ترکیبات انتخابی برای قارچB. bassiana  بوده و استفاده از آن­ها در کنترل تلفیقی با قارچ بیمارگر قابل توصیه است.

Reference

1. M. Pourian. H. R. Alizadeh. M. 2019. Bio-efficacy of the indigenous entomopathogenic fungus, Beauveria bassiana in conjunction with desiccant dust to control of coleopteran stored product pests. Journal of invertebrate pathology, Vol.168, pp.107-117.
2. G. Athanassiou Nickolas. G. Kavallieratos Christos. I. Rumbos, Demetrius. C. .2017. Influence of Temperature and Relative Humidity on the Insecticidal Efficacy of Metarhizium anisopliae against Larvae of Ephestia kuehniella (Lep: Pyralidae) on Wheat. Journal of Insect Science, Vol. 17(1), pp.1-7.
3. Nakhaie Bahrami. M. Mikani. A. Moharramipour, S. 2018. Effect of Achillea mille-folium and Teucrium polium extracts on nutritional indices and α-amylase and protease activities of Egyptian cotton leafworm, Spodoptera littoralis (Lepidoptera: Noctuidae). Journal of Crop Protection, 7, pp. 183-190.
4. Chandler, D. 2017. Basic and applied research on entomopathogenic fungi. pp. 69-89 in Lacey, L. A. (Ed) Microbial Control of Insect and Mite Pests from Theory to Practice. Elsevier Inc. UK. 461 pp.
5. N. 2018. Molecular interactions between entomopathogenic fungi (Hypocreales) and their insect host: perspectives from stressful cuticle and hemolymph battlefields and the potential of dual RNA sequencing for future studies. Fungal Biology, Vol. 122, pp. 538-545.
6. M.A. Ahmad. W. 2015. The Management of Spodopteran Pests using Fungal Pathogens, Sree, K.S.,Varma, A, Eds., Biocontrol of Lepidopteran Pests, Use of Soil Microbes and their Metabolites. Soil Biology, Springer. Vol. 43, pp. 123-160.
7. Lacey, L. A. 2017. Entomopathogens used as microbial control agents. pp. 3-12 in Lacey, A. (Ed) Microbial Control of Insect and Mite Pests from Theory to Practice. Elsevier Inc. 461 pp.
8. P.M. Irungu. L.W. Ndegwa. P.N. Maniania. N.K. 2011. Pathogenicity of Metarhizium anisopliae (Metch.) Sorok. and Beauveria bassiana (Bals.) Vuill. to adult Phlebotomus duboscqi (Neveu-Lemaire) in the laboratory. Journal of Vector Borne Diseases, Vol.48, pp. 37-40.
9. S. 2010. Spore density and viability of entomopathogenic fungal isolates from Indonesia, and their virulence against Aphis gossypii Glover (Homoptera: Aphididae). Tropical Life Science Research, Vol. 21(1), pp. 11-19.
10. M. S. Alan. R. L. 2016. Improved mortality of the Formosan subterranean termite by fungi, when amended with cuticle-degrading enzymes or eicosanoid biosynthesis inhibitors." Folia microbiologica, Vol. 61(1), pp. 73-83.
11. S.P. Ramos. M. E. Avery. P. B. Jaronski. S.T. Vandenberg. J.D. 2010. Comparative virulence of Beauveria bassiana isolates against lepidopteran pests of vegetable crops. Journal of Invertebrate Pathology,Vol. 103, pp. 186-199.
12. S. Vadnere. G. P. Sharma. V. K. Usman. M. R. 2017. Marrubium vulgare L.: A review on phytochemical and pharmacological aspects. Journal of Intercultural Eth-nopharmacology, Vol. 6, pp. 429-452.
13. M. Tongma. S. 2007. Effect of entomopathogenic fungi, Beauveria bassiana (Balsam) and Metarhizium anisopliae (Metsch) on non-target insects. Current Applied Science and Technology,Vol. 7, pp. 8-12.
14. Miresmailli. Isman. M. B. 2006. Efficacy and persistence of rosemary oil as anacaricide against two-spotted spider mite (Acari: Tetranychidae) on greenhousetomato. Journal of Economic Entomology,Vol. 99, pp. 2015-2023.
15. Mahin Allahverdizade. N. Mohammadi. D. 2016. Bioactivity of Marrubium vulgare and Achillea millefolium leaf extracts on potato tuber moth Phthorimaea operculella Zeller. Munis Entomology and Zoology, 1, pp.114-122.
16. Ying, S. H. Feng. M. G. Xu. S. T. 2003. Field efficacy of emulsifiable suspensions of Beauveria bassiana conidia for control of Mysus persicae population on cabbage. China Journal Applied Entomology, vol. 14, pp. 545-548.
17. M.A. Alizadeh. A. Eizadi. H.  2010. Effect of some Plant Extracts and Pesticides on Entomopathogenic Fungus, Beauveria bassiana under Laboratory Conditions. Plant Protection Sdince, Vol. 41(2), pp. 327-336.
18. M. 2022. Comparative effects of two tomato extract on Bracon hebetor Say. Journal of Vegetables Sciences, Spring and Summer 2022, Vol.6 (1), pp. 1-15. (In Persian)
19. R.S. Cooper. R.M. Charnley. A.K. 1991. Characterization of chitinase and chitobiase produced by the entomopathogenic fungus Metarhizium anisopliae. Journal of Invertebrate Pathology, Vol. 58(3), pp.415-426.
20. A. Jirakkakul. J. Panyasiri. C. Panyarakkit. P. Nounurai. P. Chantasingh. D. Eurwilaichitr. L. Cheevadhanarak. S. Tanticharoen. M. 2013. Infection and colonization of tissues of the aphid Myzus persicae and cassava mealybug Phenacoccus manihoti by the fungus Beauveria bassiana. BioControl, Vol. 58(3), pp.379-391.
21. A. R. Carolino. A. T. Paula. C. O. Samuels. R. I. 2011. The combination of entomopathogenic fungus Metarhizium anisopliae with the insecticide imidacloprid increases virulence against the dengue vector Aedes aegypti (Diptera: Culicidae). Parasites and Vector. Vol. 4, pp. 1-8.
22. N. P. S. Cruz. S. R. Chávez, L. A. C. Alvarado. M. I. E. az, J. O..Mata, M. A. L.. Sánchez. C. L. D. T. J. Zavala. F. A. RíosE. M. 2015. Total Phenolic, Flavonoid, Tomatine, and Tomatidine Contents and Antioxidant and Antimicrobial Activities of Extracts of Tomato Plant. International Journal of Analytical Chemistery, Vol. 20, pp. 314-321.
23. I. Carrillo. J. Garvey. M. Ode. P. J. 2016. Indirect plant-parasitoid interactions mediated by changes in herbivore physiology. Insect Sci, Vol. 14, pp. 112–119.
24. N. Hatami. B. Ebadi. R. Akhavan. A. 2010. Effect of imidacloprid on the germination of conidia and mycelial growth of Beauveria bassiana and Lecanicillium muscarium under laboratory conditions. Applied Entomology and Phytopathology, Vol.78(1), pp.113-117. (In Persian)
25. C. H. Mishra. A.K. Tan. R. X. Tange. C. Yang. H. Shen. Y.F. 2006. Repellent and insecticidal activities of essential oils from Artemisia princeps and Cinnamomum Camphora and their effect on Seed germination of Wheat and broad bean. Bioresource Technology, Vol. 97, pp.1969-1973.
26. M.B. Machial. C.M. 2006. Pesticides based on plant essential oils: From traditional practice to commercialization. In Rai M, Carpinella MC (eds.), Naturally Occurring Bioactive Compounds, Elsevier, BV., Pp. 29–44.
27. S. 2020. Insect Pest Management in Stored Products. Outlooks Pest Manag, vol.31, pp.24–35.
28. M. Salari. M. Bahraminejad. S. Panjekeh. N. Abassi. S. 2008. Antifungal activity of cinnamon (Cinnamomum zelanicum) crude extracts against some phytopathogenic fungi. Iranian Journal of Plant Pathology, Vol. 44, pp. 255-26.
29. M. 2008. Effect of some Plant Extracts on Beauveria bassiana in control of Anagasta kuehniella L under Laboratory Conditions. Journal of Plant Protection, Vol. 52, pp. 126-137. (In Persian)
30. A. Sokmen. M. Daferera. 2004. The in vitro antioxidant and antimicrobial activities of the essential oil and methanol extraxts OA Achillea biebersteini Afan. (Astraceae). Phytother Res, Vol.18(6), pp. 451-6.
31. K. Shoar. M.G. Shabatkhori. M. Khorshivand. Z. 2011. Antifungal activity of alcoholic extract of Peganum harmala seeds. Journal of Medicinal Plant Research, Vol. 5(23), pp.55-64.
32. P. M. O. J. Hirose. E. Tchujo. P. T. Alcides Monio. A. Jr. 2001. Compatibility of entomopathogenic fungi with neonicotinoid insecticides. Neotropical Entomology, Vol. 30(2), pp. 263-268.
33. S. Derakhshan Shadmehri. A. Mehrvar. A. 2016. Compatibility of entomopathogenic fungi Beauveria bassiana and Metarhizium anisopliae with some pesticides. Journal of Entomological Society of Iran, Vol. 36(2), pp. 137 - 146. (In Persian)
34. I. Kenneth. R. G. 1974. Sensitivity of entomopathogenic fungi, Beauveria bassiana, and Verticillum sp. to fungicides and insecticides. Environmental Entomology, Vol. 3, pp.33-38.
35. C. W. Ugine. T. A. Hajek. A. E. 2010. Interaction between imidacloprid and Metarhizium brunneum on adult Asian longhorned beetles (Anoplophora glabripennis (Motschulsky)) (Coleoptera: Cerambycidae). Journal of Invertebrate Pathology, Vol. 105, pp. 305-311.

1- دانش آموخته کارشناسی ارشد گروه گیاه پزشکی واحد تبریز دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

2- استادیار، گروه گیاه پزشکی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.^*(مسوول مکاتبات)

1- M.Sc. Graduate, Department of Plant Protection, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran.

2- Assistant Professor, Department of Plant Protection, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran. *(Corresponding Author)

1- Potato Dexterose Agar