ارزیابی تناسب اراضی ایران برای کشت زرشک بر اساس خصوصیات خاک

 

 

مستخرج از پایان نامه

 

 

فصلنامه انسان و محیط زیست، شماره 63، زمستان 1401 (311- 301)

                                                                

ارزیابی تناسب اراضی ایران برای کشت زرشک بر اساس خصوصیات خاک

 

حسن رضایی[1]  ^*

Rezaei_hasan63@yahoo.com

غلامعباس فلاح قالهری[2]

محمد باعقیده[3]

 

تاریخ دریافت: 7/2/97

تاریخ پذیرش: 13/4/1400

 

چکیده

زمینه و هدف: انتخاب نوع استفاده از اراضی، همواره بخشی از سیر تکاملی جوامـع انسـانی را تشـکیل داده است. بدین معنا که با تکامل تدریجی جوامع انسانی، در نوع نیازهای آنها نیز تغییر ایجاد شده است و درنتیجه جوامع مختلف، به لزوم تغییر در نحوة استفاده از اراضی پی برده انـد. هدف از مطالعه حاضر، تعیین تناسب اراضی از منظر ویژگی­های خاک شامل بافت خاک، هدایت الکترکی خاک و آهک خاک برای محصول زرشک در ایران می­باشد.

مواد و روش‌ها: با استفاده از نرم افزارArcGIS  و میان یابی به روش کریجینگ، تعمیم داده­های نقطه­ای به پهنه­ای و ترکیب نقشه ها، مکان های مناسب جهت کشت زرشک در ایران طی دوره آماری 20 ساله (2017-1997) انجام شده است.

یافته‌ها: پس از شناسایی عوامل خاکی موثر در کشت زرشک بر اساس روش کریجینگ، به تجزیه و تحلیل داده های فضایی به کمک GIS پرداخته شد و نقشه مکان­یابی مناطق مستعد کشت زرشک در سه طبقه مناطق مناسب، نسبتاَ مناسب و مناطق نامناسب مشخص شد.

بحث و نتیجه گیری: از این تحقیق اطلاعات آگرو کلیمیایی مناسبی برای برنامه ریزان و مسوولین فراهم می‌کند تا با استفاده از این اطلاعات، فعالیت های توسعه­ای کشاورزی در ایران را به انجام برسانند.

واژه‌های کلیدی: عوامل خاکی، زرشک، پهنه بندی، ایران.

 

Human and Environment, No. 63, Winter 2023

 

 

 

 

Assessing the suitability of Iranian lands for barberry cultivation based on soil characteristics

 

Hasan Rezaei[4] ^*

Rezaei_hasan63@yahoo.com

Gholamabas Falah ghalhari[5]

Mohamad baaghideh[6]

Admission Date:July 4, 2021

Date Received: April 27, 2018

 

Abstract

Background and Objective: The choice of land use has always been a part of the evolution of human societies. This means that with the gradual evolution of human societies, there has been a change in the type of their needs and as a result, different societies have realized the need for a change in the use of land. The purpose of this study is to determine the suitability of lands in terms of soil characteristics including soil texture, soil electrical conductivity and soil lime for barberry in Iran.

Material and Methodology: Using ArcGIS software and kriging method interpolation, generalization of point-to-area data and combination of maps, suitable places for barberry cultivation in Iran during the statistical period of 20 years (1997-1997).

Findings: After identifying the soil factors affecting barberry cultivation based on kriging method, spatial data were analyzed using GIS and the location map of barberry cultivating areas in three classes of suitable, relatively suitable and unsuitable areas was determined.

Discussion and Conclusion: From this research, agro-climatic information is provided for planners and officials to use this information to carry out agricultural development activities in Iran.

 

Key words: Soil factors, barberry, zoning, Iran.

 

 

 

 

مقدمه

 

یکی از راه های افزایش تولید در واحد سطح یا به عبارت دیگر استفاده  بهینه از اراضی، شناسایی ظرفیت تولید اراضی و انتخاب مناسب­ترین کاربری با ظرفیت تولید آن است. ارزیابی تناسب اراضی به روش فائو شامل دو مرحله ارزیابی کیفی و کمی اراضی می­باشد که به ترتیب شامل تعیین خصوصیات قابل اندازه­گیری زمین، خاک، اقلیم و تعیین تولید بر اساس خصوصیات گیاه و خاک است (1). بر اساس آیات قرآن کریم، در روی زمین قطعاتی در مجاور هم وجود دارند که پاره­ای برای انگور، بعضی برای غلات و بعضی برای نخلستان و آن هم نخل­های گوناگون قابلیت دارند که همه با یک آب، آبیاری می­شوند؛ ولی ما بعضی را بر بعضی دیگر از نظر نوع میوه و ثمر برتری دادیم که در این زمینه (اختلاف آثار قطعات زمین) برای عاقلان نشانه­هایی وجـود  دارد (2). انسـان امروزی برای پیشگیری از فقر و نابودی سرزمین، می­بایست همواره با طبیعت حرکت کرده و از سرزمین، به انـدازة تـوان یـا پتانسیل تولیدی آن بهره­برداری کند. علاوه براین، نوع استفاده از زمین را بـر اسـاس تـوان کـاربری سـرزمین بنـا کنـد و نیازهای اقتصادی و اجتماعی بشر را با توجه به توان سرزمین بـرآورده سـازد (3). فرسـایش خـاک یـک مشکل جهانی است که  به طور جدی منابع آب وخاک کشور را تهدید می­کند. برای تشکیل یک سـانتی متـر خـاک، مـدت زمانی برابر 300 سال لازم است (4)؛ بنابراین جلوگیری از فرسایش خاک برای حفظ ثـروت هـای ارزشـمند طبیعی، امری حیاتی به شمار می­رود (5). نوع بهره برداری از اراضی، عامل بسیار مهمی در فرسایش و تولیـد رسوب حاصل از اراضی به شمار می­رود (6). بی توجهی به مسئلة قابلیت و تناسب اراضی، موجب اخـتلال درعملکرد صحیح و عادی بسیاری از آبخیزهای جهان شده است (7)؛ بنابراین چنین مـواردی، بر لزوم توجه به برنامه ریزی­ برای تعیین قابلیت اراضی، پیش از بهره برداری از آنها را آشکار مـی کنـد. برنامـه ریـزی کاربری اراضی،  ارزیابی سامان­مندی از توان زمین و آب برای استفاده های مختلـف از اراضـی بـا در نظـر گـرفتن شـرایط اقتصادی و اجتماعی، همچنین انتخاب و اجرای بهترین گزینه ها برای کـاربری اراضـی اسـت (8). برنامـه  ریـزی کاربری اراضی در یک مفهوم گسترده، زمینه را برای کاربری اراضی و توسعه مجموعه­ای از کنترل های قـانونی فراهم می­کند که حقوق مجاز توسعه­ و کنترل­های کامل برنامه ریزی را در بر می­گیرد (9). برنامه های محلی توسعه برای کاربری­های اراضی به این منظور ارائه می­شود که نسبت به چهارچوبهای الزام آور کنونی در خصوص توسعة اراضی و دارایی ها، الزامات بیشتری را فراهم می کند (10).  از سویی فرآینـد های قضـایی (قـانونی)، سبب محدود شدن نسبی قدرت نوآوری یا جبران خسارت در چنین شیوه­هایی شـده اسـت (11). برنامه ریزی فیزیکی مربوط به مطالعات و خط مشی­هایی است که به تصمیم گیری اینکه نوع فعالیت کاربری اراضی چه باشد و در کجا رخ دهد، کمک می کند (12). افزایش میزان نابودی اراضـی مناسـب بـرای  تولیـد غـذا، توسعة شهری و صنعتی و کاهش پرشتاب حاصلخیزی خاک به واسطة فرسایش و آلودگی، موجب شده است نیاز به اجـرای آمایش سرزمین به صورت علمی و قابل پذیرش توسط جامعه، بیشتر آشکار شود تا به ایجـاد بیشـترین فوایـد اجتمـاعی ـ اقتصادی و حفاظت زیست محیطی در یک منطقه کمک کند (13). با اینکه روشهای مختلف با درجات متفاوتی از موفقیت برای آمایش سرزمین از سوی کشورهای مختلف شـامل طبقـه بنـدی، خریـد حـق توسـعة ارزیابی اراضی، مالیات­های مختلف و ایجاد محدوده­های کشاورزی ایجاد شده است، اما این روشها یا آیین نامه­ای هستند یا دیـد اقتصادی به طبیعت دارند که  به دنبال حفظ زمین­های مناسب برای کشاورزی هسـتند (14).

در سال­های اخیر مدلهای زیادی بر اساس چارچوب فائو برای اهداف ارزیابی اراضی طراحی شده اند که وجه مشترک تمامی آنها ایجاد محیطی برای الگوسازی و مدل کردن روش های ارزیابی است. یکی از این سیستم­ها که می­توان در آن محیطی برای مدل سازی ایجاد کرد، سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS[7] ) است. سیستم اطلاعات جغرافیایی عبارت است از یک سیستم کامپیوتری که برای کسب^[8]، مدیریت^[9]، یکسان­سازی^[10]، تغییر^[11]، تحلیل^[12] و نمایش^[13] داده های مکانی و توصیفی مربوط به زمین بکار گرفته می­شود (15). در یک نگرش کاربردی، GIS ابزاری است به منظور ایجاد و تحلیل نقشه ها و هر پدیده­ای مستقر بر روی کره زمین که می­توان سراغ گرفت. شناخته­شده­ترین نوع تحلیل­های مکانی عملیات انطباق لایه­ها در محیط GIS است که نتیجه­اش یک نقشه جدید بوده و با استفاده از آن می­توان متخصصان، مدیران و کشاورزان را در امر تصمیم­گیری مدبّرانه یاری کرد. بر اساس گزارش رحمان و همکاران (1997) می­توان از GIS  به عنوان ابزاری مفید در مطالعات تناسب اراضی برای تولید نقشه استفاده کرد(16). کولیس و همکاران (1999) در یونان با استفاده از تئوریهای فازی^[14]، زمین آمار^[15] وGIS  به منظور تهیه نقشه خاک به این نتیجه رسیدند که نقشه هایی با دقت بالا و هزینۀ کمتر در مقایسه با روشهای سنتی، در زمان کوتاه به دست می­آیند. (17). عبدلعلی و همکاران (2000) با استفاده از GIS به منظور ارزیابی کیفی تناسب اراضی برای برخی محصولات به این نتیجه رسیدند که ضمن مساعد بودن اقلیم برای کشت غلات زمستانه، جو آبی، کلزا و سیب­زمینی، 58 درصد اراضی مورد مطالعه به دلیل محدودیتهای pH و بافت برای کشت سیب­زمینی دارای کلاس نسبتا مناسب می­باشد(18). در این پژوهش نقش عوامل خاکی که در تعیین قابلیت کشت زرشک در ایران نقش تعیین کننده­ای دارند، مورد بررسی قرار گرفته است.

 

مواد و روش­ها

منطقه مورد مطالعه

ایران دارای 7744 کیلومتر مرز خشکی و آبی است که تقریباً دو سوم آن مرزهای خشکی می‌باشند. مرزهای خشکی آن در طول تاریخ چند هزار ساله آن به کرات تغییر یافته و ثبات کنونی آن به حدود 50 سال می‌رسد. محدودة فعلی ایران بخش بزرگتری از فلات ایران است که از شمال غربی به جلگة ارمنستان و از جنوب شرقی به جلگه سند، از جنوب غربی تا حوزة دجله و فرات و از شمال شرقی تا فرارود امتداد دارد. در این تحقیق 45 ایستگاه هواشناسی همدید کشور ایران مورد مطالعه قرار گرفته است (شکل 1 موقعیت این ایستگاهها را در سطح کشور نشان می­دهد).

کریجینگ معمولی 

کریجینگ معمولی از جمله برآوردکننده های زمین آماری است که برای مکان یابی در مقیاس های محلـی و موضـعی مورد استفاده قرار می­گیرد(19). به طور کلـی فراینـد بـرآورد زمـین آمـاری شـامل دو مرحلـه تحلیـل واریـوگرام و مرحلـه استفاده از برآورد کریجینگ برای برآورد متغیر مـورد نظـر در نقاط فاقد اندازه گیری  است.  

برای برآورد متغیر مورد نظر در نقطـه فاقـد آمـار، از یکی از برآوردکننده های زمین آماری تحـت عنـوان کریجینـگ معمولی استفاده می­شود. در این روش مانند سـایر روشهـای برآورد متغیرهای  ناحیـه­ای، از یـک تـابع خطـی از مجموعـه مشاهده هـای توزیـع شـده واقـع در همـسایگی نقطـه­ای کـه میخواهیم مقدار آن را برآورد کنیم، استفاده می­شود. معادلـه (1)، برآوردکننده کریجینگ معمولی را به صورت جمع خطـی وزن­دار نشان می دهد که هدف آن یافتن وزن­های آماری نمونه­هـاست به طوری که علاوه بر نا اریب بـودن بـرآورد، واریـانس برآورد نیز حداقل گردد(20).

 

 

 

شکل 1- موقعیت ایستگاه های هواشناسی مورد استفاده در پژوهش

Figure 1. The location of meteorological stations used in the research

 

 

(1)                            

در این رابطه برآورد آماری از متغیر مورد نظر وλ_i  وزن آماری اختصاص داده شده بـه نمونـهi  اسـت . m تعـداد نمونه های قرار گرفته در همسایگی نقطه مورد نظر مـی باشـد.

برای به حداقل رساندن واریـانس بـرآورد و در نتیجـه یـافتن ضرائب وزنی معادله(1)، از ضرائب لاگرانـژ و بـا در نظر گرفتن شرط نااریـب بـودن اسـتفاده مـی­شـود. دسـتگاه معادلاتی که با حـل آنهـا، ضرائب وزنـی λ معلـوم می­شوند، عبارتند از:

         (2)

 

کـه  بیـانگر واریـوگرام مربـوط بـه نمونـه هـا و  واریوگرام مربـوط به نقطه مورد برآورد و نمونه های واقع در همسایگی آن نقطه وµ  ضـریب لاگرانـژ است(21). 

یافته­ها

شرایط حاکم بر خاک از لحاظ خصوصیات فیزیکی و شیمیایی یکی از مهمترین پارامترهای تاثیرگذار بر رشد گیاهان و درختان می­باشد. هر محصول بسته به نیاز خود از خاک شرایط خاصی از خاک را برای رشد ترجیح می­دهد. زرشک نیز همچون سایر گیاهان در شرایط خاص مدنظر خود عملکرد و رشد مناسبی از خود نشان می­دهد براین اساس چهار پارامتر تاثیر گذار بر رشد زرشک شامل بافت خاک، اسیدیته خاک، میزان آهک خاک و هدایت الکتریکی خاک در این مطالعه بررسی گردید.

 

 

ارزیابی تناسب اراضی براساس بافت خاک

بافت خاک نقش اصلی را در توسعه و گسترش ریشه­های اصلی و فرعی خاک به همراه جذب عناصر غذایی خاک ایفا می­کند. به عنوان مثال برای گیاهان با توسعه ریشه­ای کم، بافت خاک با درصد رس بالا مناسب است، زیرا عناصر غذایی اغلب در سطح ذرات رس نگهداری می­شوند و بالا بودن میزان رس در یک محدوده خاص باعث افزایش میزان جذب می­گردد، در حالیکه برای گیاهان با توسعه ریشه بالا، خاکهای سبک یا به عبارت دیگر خاک با درصد شن بالا مناسب است. زرشک نیز از جمله گیاهانی است که دارای توسعه ریشه بالا است و بیشتر در خاکهایی با بافت لوم شنی و شنی دارای رشد و عملکرد مناسب است. بر این اساس بر پایه بافت غالب در هر منطقه یا ایستگاههای مورد بررسی، پهنه­بندی بافت خاک برای شناسایی مکانهای مناسب برای کشت زرشک صورت گرفت(شکل 2). بر اساس نتایج پهنه بندی شکل­2 می­توان گفت استانهای آذربایجان­های غربی و شرقی، کردستان، ایلام، خراسان رضوی، شمالی و جنوبی بهترین مکان­ها برای کشت زرشک می­باشند. در مقابل نواحی مرکزی، شمالی، جنوبی، جنوب غرب و جنوب شرق کشور به دلیل داشتن بافت خاک سنگین مناطق نامناسب برای کشت زرشک در کشور می­باشند.

 

 

شکل 2- پهنه­بندی مناطق مناسب برای کشت زرشک بر اساس بافت خاک.

Figure 2. Zoning of suitable areas for barberry cultivation based on soil texture.

 

 

ارزیابی تناسب اراضی براساس میزان اسدیته خاک

 

اسیدیته خاک نقش اصلی در روند جذب عناصر غذایی بصورت فرم قابل جذب دارند، بطوریکه در خاکهای خنثی و اسیدی تمامی عناصر به صورت فرم قابل جذب می­باشد. حتی می­توان گفت غلظت برخی از عناصر به حدّی بالاست که می­تواند حالت سمّی و مضر برای گیاهان داشته باشد. ولی در خاک با اسیدیته خنثی تا کمی قلیایی عناصر در حد نرمال و استاندارد برای اغلب گیاهان قابل جذب هستند و در خاک با اسیدیته بالا و قلیایی بالا عناصر اغلب به حالت غیرفعال و رسوبی قرار دارند. گیاه زرشک همچون اغلب گیاهان خاک خنثی تا کمی قلیایی را بیشتر ترجیح داده و در این شرایط رشد و عملکرد بالایی از خود نشان می­دهد.

نتایج پهنه­بندی نشان داد که بالغ بر هشتاد درصد کشور شامل مناطق شمال و جنوب شرق به همراه مناطق مرکزی کشور از این لحاظ کاملا مناسب برای کشت زرشک می­باشند، درحالیکه مناطق شمال غرب کشور شامل استان­های آذربایجان شرقی، زنجان و اردبیل مناطق نسبتا مناسب برای کشت زرشک و استانهای آربایجان غربی، کردستان و کرمانشاه مناطق نامناسب برای کشت زرشک می­باشند (شکل 3).

ارزیابی تناسب اراضی براساس هدایت الکتریکی خاک

هدایت الکتریکی خاک بیانگیر شوری خاک و میزان آن می­باشد، شوری خاک را می­توان ناشی از تجمع عناصر سدیم و ترکیبات کربناته دانست. خاک­ها از لحاظ شوری به سه دسته تقسیم می­شوند بیدین ترتیب که خاکهای با میزان کمتر از 2 میلی موس بر سانتیمتر را به عنوان خاک­های غیر شور، خاک باه دایت الکتریکی 4-2 را خاک نسبتا شور و خاک بالاتر از 4 میلی موس بر سانتیمتر را خاک شور می­نامند. از آنجا که زرشک گیاهی می­باشد که تا هدایت الکتریکی 5 میلی موس بر سانتیمتر توان رشد دارد را می­توان جزء گیاهان مقاوم به شوری دانست. از آنجا که بجز نواحی کمی از جنوب کشور که دارای خاک شور هستند بخش زیادی از کشور دارای خاک شیرین با میزان شوری کمتر از 2 هستند براین اساس نقشه پهنه­بندی از نظر این پارامتر به قسمت مناسب و نسبتا مناسب تقسیم­بندی گردید.

نتایج نقشه پهنه­بندی نشان می­دهد که شمال کشور به همراه مناطقی از شمال غرب کشور شامل استانهای آذربایجان شرقی ، غربی، اردبیل و زنجان نواحی مناسب برای کشت زرشک می­باشند و سایر مناطق کشور که بالغ بر 75 درصد از مساحت کشور را شامل می­شود نواحی نسبتا مناسب برای کشت زرشک هستند(شکل4)

 

 

شکل 3- پهنه بندی مناطق مناسب برای کشت زرشک براساس اسیدیته خاک.

Figure 3. Zoning suitable areas for barberry cultivation based on soil acidity.

شکل 4- پهنه بندی مناطق مناسب برای کشت زرشک از لحاظ میزان هدایت الکتریک خاک.

Figure 4. zoning suitable areas for barberry cultivation in terms of soil electrical conductivity.

ارزیابی تناسب اراضی براساس میزان آهک خاک

 

خاک دارای یکسری ترکیبات هست که وجود آنها در حد نرمال باعث افزایش رشد و عملکرد ریشه و گیاه می­شود و در حالیکه تجاوز میزان آن از یک حد مشخص نه تنها باعث کاهش رشد گیاه در برخی موارد منجر به نابودی گیاه می­شود. از جمله این ترکیبات می­توان به ترکیبات کربناته یا همان آهک خاک اشاره کرد. این ترکیب در حد نرمال باعث ترسیب برخی از عناصر و کاهش میزان آن به حد استاندارد از جمله آهن و روی می­شود و ضمن کاهش رقابت بین عناصر خاک از تجمع بیش از حد یک عنصر دز گیاه جلوگیری می­کند.

اما بالا رفتن میزان این ترکیب از یک حد مشخص باعث ایجاد یک لایه سخت در عمق زراعی خاک بخصوص در نواحی خشک و نیمه خشک از جمله در اغلب مناطق کشورمان می­شود. میزان حد نرمال این ترکیب برای گیاهان مختلف متفاوت هست برای گیاه زرشک این میزان بین 6-10 درصد می­باشد. با توجه اهمیت این ترکیب در رشد گیاه نتایج پهنه­بندی این ترکیب در خاکهای کشور نشان داد که نواحی شمال شرق کشور شمال استانهای خراسان رضوی، جنوبی، شمالی و سمنان به همراه استان گرگان از شمال کشور نواحی کاملا مناسب برای کشت زرشک باشند و بخش شمال غرب کشور شامل استانهای آذربایجان شرقی، غربی، اردبیل، زنجان و استانهای تهران، البرز و بخشی از جنوب شرق کشور نواحی نسبتا مناسب برای کشت زرشک از نظر میزان آهک خاک باشند. نواحی جنوبی و مرکزی کشور نیز همچون بیشتر پارامترهای مورد بررسی مناطق نامناسب برای کشت زرشک می­باشند. شکل 5 نشان دهنده نقشه پهنه­بندی مکانیابی مناطق مناسب برای کشت زرشک از لحاظ میزان آهک خاک می­باشد. 

   

 

شکل 5- پهنه­بندی مناطق مناسب برای کشت زرشک از لحاظ میزان آهک خاک.

Figure 5. Zoning of suitable areas for barberry cultivation in terms of soil lime content.

 

نتیجه گیری

 

تجزیه و تحلیل داده ها وجمع بندی منابع در اصل شامل تقسیم بندی عوامل محیطی به پاره های قابل فهم وسپس ترکیب آنها به نحوی که ارزیاب به توان یا محدودیت منابع سرزمین برای کاربری مورد نظر پی ببرد. در این تحقیق پس از شناسایی عومل خاکی  موثر در کشت زرشک بر اساس مدل کریجینگ به تجزیه وتحلیل داده های فضایی به کمک GIS انجام شد و نقشه پهنه های مستعد کشت زرشک به سه گروه طبقه بندی شده است.

 

 

جدول1- بررسی پارامترهای اقلیمی در کشت زرشک

Table 1. Investigation of climatic parameters in barberry cultivation

عوامل خاکی	مناطق مناسب	مناطق نسبتا مناسب	مناطق نامناسب
بافت خاک	نواحی مرکزی کشور، استانهای آذربایجان غربی، اردبیل، زنجان و قسمتی از شمال غرب کشور شامل سمنان و قسمتی از استان خراسان رضوی.	نواحی شمال شرق کشور، استان اذربایجان غربی و بخشی از استان فارس نواحی	نواحی شمالی کشور و شمال استان اردبیل
اسدیته خاک	مناطق شمال و جنوب شرق به همراه مناطق مرکزی کشور	مناطق شمال غرب کشور شامل استان­های آذربایجان شرقی، زنجان و اردبیل	استانهای آربایجان غربی، کردستان و کرمانشاه
هدایت الکتریکی خاک	شمال کشور به همراه مناطقی از شمال غرب کشور شامل استانهای آذربایجان شرقی ، غربی، اردبیل و زنجان نواحی	سایر مناطق کشور که بالغ بر 75 درصد از مساحت کشور را شامل می­شود نواحی نسبتا مناسب	-
آهک خاک	نواحی شمال شرق کشور شمال استانهای خراسان رضوی، جنوبی، شمالی و سمنان به همراه استان گرگان از شمال کشور	بخش شمال غرب کشور شامل استانهای آذربایجان شرقی، غربی، اردبیل، زنجان و استانهای تهران، البرز و بخشی از جنوب شرق کشور	نواحی جنوبی و مرکزی

 

 

با استفاده از مدل GIS ساخته شده در محیط نرم افزار ArcGIS و محاسبات انجام گرفته بر اساس روش کریجینگ، نقشه های تناسب کیفی اراضی برای محصولات مورد مطالعه در شکلهای 2،3،4و 5 ارائه شده است، و بر اساس همین نقشه ها نتایج ارزیابی تناسب کیفی اراضی برای بهره وری مختلف در جدول 1 آمده است. در کشور هند مارتین و ساحا (2009) از الگوریتمی مشابه برای بررسی قابلیت و استعداد اراضی در رابطه با محصولات کشاورزی استفاده کردند و اظهار داشتند­که سنجش از دور و GIS نقش بسیار مهمی در ایجاد ارتباط و تحلیل ما بین داده ها و روشی مناسب جهت ارزیابی اراضی می­باشد (22).

پاکپور ربطی (1389) با استفاده از مدل Almagra و روش پارامتریک ریشه دوم در مناطق پیرانشهر، پسوه و جلدیان برای کشت ذرت، آفتابگردان و سویا، علاوه بر محدودیت های اقلیمی، محدودیتهای pH، آهک، بافت، عمق موثر و توپوگرافی و همچنین در برخی از واحدهای اراضی محدودیت سیل گیری و زهکشی را برای تولید این محصولات گزارش کرد. نقشه های تناسب کیفی اراضی ترتیب اولویت کشت محصول را در داخل واحدهای اراضی در مناطق مطالعاتی نشان میدهند(23). مرولا و همکاران (1994) اظهار کردند که بطور کلی نقشه تناسب اراضی برای یک محصول خاص، الگوی توزیع مناسب بودن آن محصول را برای هر واحد نقشه در داخل یکایک واحدهای اراضی نشان می دهد(24). مهمترین عوامل محدود کننده برای کشت زرشک شامل بافت خاک و آهک میباشند. پیشنهاد می­شود از این روش که شامل قرار دادن دو یا چندین لایۀ نقشه برای تولید یک نقشۀ جدید بوده عوامل اقلیمی و توپوگرافی نیز مورد مطالع قرار گیرد.

 

References

1. (1976). A Framework for land evaluation. Soils Bulletin 32. FAO, Rome, Italy.
2. The Holy Qur'an, Surah Ra'ad, verse 4, translated by Elahi Qomsha. (2001). Qom: Fatima Zahra Publications. (In Persian)
3. Makhdoom, M. (2001). Shalode Amash Sarzamin, Tehran: University of Tehran Press. (In Persian)
4. Tripathi R. P. (2001). Soil Erosion and Conservation, New Age International Ltd, Publishers, New Delhi.
5. Morgan, R.P.C. (1989). Erosion and Soil Conservation. 341pp, Longman, London.
6. Kassas, M. (1983). The Global Biosphere: Conservation for Survival, Mazingira, Vol. 7, No. 2, PP. 2-13.
7. Grigsen, H., Faliot, P., Brooks, K. (2009). Integrated Watershed Management (Water and Land to the People), Parvaresh H Translation, 1nd Edition, Publications University of Hormozgan. pp. 52.
8. (1993). Guidelines for Land Use Planning, Development Series 1, FAO, Rome.
9. Rydin, Y. (2003). Urban and al Planning in the UK, Palgrave Macmillan, Hampshire.
10. Booth, P. (2002). A Desperately Slow System, The Origins and Nature of the Current Discourse on Development Control, Planning Perspectives, Vol. 17, No. 4, PP. 309323.
11. Collingsworth, J.B., Nadine, V. (1994). Town & Country Planning in Britain, Routledge, London.
12. Van Lier, H.N. (1998). The Role of Land Use Planning in Sustainable Rural Systems, Landscape and Urban Planning, Vol. 41, PP. 83-91.
13. Hessel, R. J., den Berg, J., Kabore, O., van Kekem, A., Verzandvoort, S., Dipama, J.M., Diallo, B. (2009). Linking Participatory and GIS-based Land Use Planning Methods: A Case Study from Burkina Faso, Land Use Policy 2009 Vol. 26 No. 4 pp. 1162-1172.
14. Peterson, G. (1982). Methods for Retaining Agricultural Land in the Urban Fringe in the U.S.A., Landscape Planning, Vol. 9, No. 3, PP. 271-278.
15. George B and Korte PE, 1997. The GIS Book. Fourth Edition, Onward Press, USA.
16. Rahman S, Munn LC, Vane GF and Arneson C. (1997). Wyoming rocky mountain forest soils: mapping using an arc /info geographic information system, Soil Science Society American Journal 61: 1730-1732.
17. Kollias VJ, Kalivas DP and Yassoglou NJ. (1999). Mapping the soil resources of a recent alluvial plain in Greece using fuzzy sets in a GIS environment, European Journal of Soil Science 50: 261-273.
18. Abdolali Gh, Hadrian FC and Howard C L. (2000). Integrating climate, soil and crop information: a land suitability study using GIS. Pp: 129. 4th International Conference on Integrating GIS and Environmental Modeling. Banff, Alberta, Canada.
19. Carrol, S. S. and Cressie, N. (1996). A comparison of geostatistical methodologies used to estimate snow water equivalent, Water Resources Bull., 32: 267-278.
20. Isaaks, E. H. and Srivastava, R. M. (1989). Introduction to Applied Geostatistics, Oxford University Press: New York, 538.
21. Mohammadi, J. (2001). A review of geostatistics basics and its application in soil science; Journal of Soil and Water Sciences, :(1) 15 99-121. (In Persian)
22. Martin D and Saha KS. (2009). Land evaluation by integrating remote sensing and GIS for cropping system analysis in a watershed. Current Science, 96: 569-575.
23. Pakpur Rabati, A. (2010). Qualitative assessment of the suitability of Piranshahr, Pasuh and Jaladian lands for sunflower, corn and soybeans based on Almagra model and comparing it with the results obtained from the FAO square root parametric method. Master's thesis in soil science. Faculty of Agriculture, University of Tabriz. (In Persian)
24. Merolla S, Armesto G and Calvanse G. (1994). A GIS application for assessing agricultural land, Instrumental Transcommunication Journal, 46: 260-263.

 

[1]- استادیار اقلیم شناسی، گروه جغرافیا، دانشگاه افسری امام علی(ع). تهران، ایران. ^*(مسوول مکاتبات)

[2]- استاد اقلیم شناسی، دانشکده جغرافیا و علوم محیطی، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران.

[3]- دانشیار اقلیم شناسی، دانشکده جغرافیا و علوم محیطی، دانشگاه حکیم سبزواری. ایران

1- Assistant Professor of Climatology, Department of Geography, Imam Ali Official University. Tehran Iran. *(Corresponding Author).

2- Professor of Climatology, Department of Geography and Environmental Sciences, Hakim sabzevari university.

3- Associate Professor of Climatology, Department of Geography and Environmental Sciences, Hakim sabzevari university.

1- Geographical information system (GIS)

1- Capturing

2- Managing

3- Integrating

4- Manipulating

5- Analysing

6- Displaying

7- Fuzzy theory

8- Geostatistics

تعداد مشاهده مقاله: 151

تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 67