تعداد نشریات | 50 |
تعداد شمارهها | 2,232 |
تعداد مقالات | 20,476 |
تعداد مشاهده مقاله | 25,345,973 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 23,002,395 |
تحلیل ساختار فضایی – کالبدی بافت فرسوده شهری با رویکرد بهسازی و نوسازی ( نمونه موردی: بافت فرسوده شهر تهران – ده ونک) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
پایداری، توسعه و محیط زیست | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
دوره 4، شماره 1 - شماره پیاپی 13، فروردین 1402، صفحه 69-81 اصل مقاله (483.57 K) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
نویسندگان | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
امیرمحمد هاشمی1؛ علیرضا استعلاجی 2؛ سیمین نجمی3 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال، تهران، ایران. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2استاد گروه جغرافیا وبرنامه ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد یادگار امام خمینی(ره)شهر ری، تهران، ایران. *(مسوول مکاتبات) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
3مدرس مدعو گروه برنامه ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال، تهران، ایران. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
چکیده | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
زمینه و هدف: یکی از معضلات هر شهر، وجود بافت فرسوده در شهر می باشد. بافت های فرسوده پیش از آنکه از مجموعه های متشکل از ساختمانها، معابر و خیابان ها باشد، مجتمع های زیستی اجتماعی می باشند و شکل گیری آن محصول متغیرهای مختلف اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و ... می باشد. محله ده ونک واقع در منطقه 3 تهران است و دارای بافت فرسوده و قدیم ساز با خانه های نامقاوم، کوچه های باریک و جمعیت زیاد می باشد. در این محله، مردم خانه های خود را بدون نقشه از پیش تعیین شده ساخته اند و فاقد اصول و معیارهای ساخت و ساز است. این ساخت و ساز غیراصولی و نامنظم باعث ایجاد بافت فرسوده محله گردیده است. روش بررسی: در این مقاله با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه 26 و آزمون t نمونه ای و با هدف ارائه راهکارهایی جهت ساماندهی بافت فرسوده محله، به بررسی بافت فرسوده محله ده ونک پرداخته شده است. یافته ها: یافته های پژوهش بیانگر آن است که محله ده ونک دارای بافت فعال است اما از نظر کالبدی دارای وضعیت نامطلوب میباشد. بحث و نتیجه گیری: بازآفرینی و طرح های ساماندهی در این محله با حمایت نهادهای دولتی مانند ارائه تسهیلات مالی و یا سایر سیاست های تشویقی در امر نوسازی مسکن، نوسازی و اصلاح زیرساخت ها، جذب سرمایه گذاری بخش خصوصی، فرهنگ سازی بین مردم محله، رفع کمبودهای خدماتی محله، ایجاد تشکل های مردمی برای امر نوسازی و .... امکان پذیر است. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
کلیدواژهها | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ساختار فضایی شهر؛ بافت فرسوده شهری؛ بهسازی؛ نوسازی؛ ده ونک | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
اصل مقاله | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
مقاله پژوهشی
پایداری، توسعه و محیط زیست، دوره چهارم، شماره 1، بهار 1402(69-81)
تحلیل ساختار فضایی – کالبدی بافت فرسوده شهری با رویکرد بهسازی و نوسازی ( نمونه موردی: بافت فرسوده شهر تهران – ده ونک)
امیرمحمد هاشمی [1] علیرضا استعلاجی [2] * سیمین نجمی [3]
چکیده زمینه و هدف: یکی از معضلات هر شهر، وجود بافت فرسوده در شهر می باشد. بافت های فرسوده پیش از آنکه از مجموعه های متشکل از ساختمانها، معابر و خیابان ها باشد، مجتمع های زیستی اجتماعی می باشند و شکل گیری آن محصول متغیرهای مختلف اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و ... می باشد. محله ده ونک واقع در منطقه 3 تهران است و دارای بافت فرسوده و قدیم ساز با خانه های نامقاوم، کوچه های باریک و جمعیت زیاد می باشد. در این محله، مردم خانه های خود را بدون نقشه از پیش تعیین شده ساخته اند و فاقد اصول و معیارهای ساخت و ساز است. این ساخت و ساز غیراصولی و نامنظم باعث ایجاد بافت فرسوده محله گردیده است. روش بررسی: در این مقاله با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه 26 و آزمون t نمونه ای و با هدف ارائه راهکارهایی جهت ساماندهی بافت فرسوده محله، به بررسی بافت فرسوده محله ده ونک پرداخته شده است. یافته ها: یافته های پژوهش بیانگر آن است که محله ده ونک دارای بافت فعال است اما از نظر کالبدی دارای وضعیت نامطلوب میباشد. بحث و نتیجه گیری: بازآفرینی و طرح های ساماندهی در این محله با حمایت نهادهای دولتی مانند ارائه تسهیلات مالی و یا سایر سیاست های تشویقی در امر نوسازی مسکن، نوسازی و اصلاح زیرساخت ها، جذب سرمایه گذاری بخش خصوصی، فرهنگ سازی بین مردم محله، رفع کمبودهای خدماتی محله، ایجاد تشکل های مردمی برای امر نوسازی و .... امکان پذیر است.
واژههای کلیدی: ساختار فضایی شهر، بافت فرسوده شهری، بهسازی، نوسازی، ده ونک.
Analysis of the physical spatial structure of the worn-out urban tissue with the approach of renovation and improvement case example: worn-out tissue of Tehran, Deh vanak
Amir Mohammad Hashemi [4] Alireza Estelaji [5] * Simin Najmi [6]
Abstract Background and Objective: One of the problems of every city is the existence of worn-out fabric in the city. Worn-out textures are more than collections of buildings, passages and street, they are biological and social complexes, and their formation is the product of various social, economic, cultural variables, etc. Deh Vanak neighborhood located in the 3rd district of Tehran has a worn-out and old- Fashioned texture with in sustainable houses, narrow alleys, and lot of pressure. In this neighborhood, people have built their houses without a plan, and without any constriction principles and standards. And it is because this principled and irregular con struction has created the worn texture of the neighborhood. Material and Methodology: In the article, using SPSS software version 26 and sample t-test, with the aim of providing solutions to organize the worn-out fabric of the neighborhood, we have in vest gated the worn- out fabric of the neighborhood. Findings: The finding of the research show that this neighborhood is in an unfavorable physical condition, among the recommend nations that are presented for the organization of the fabric, it can be briefly supported by government in situations such as providing financial facilities and other in centime policies in the matter of housing renovation. Discussion and Conclusion: Renovation and improvement of in structures, attraction of private sector investment, culture among the people of the neighborhood, elimination of the thermal deficiencies of the neighborhood, creation of popular organize tons for renovation and…
Keywords: Spatial structure of the city, urban worn texture, Improvement, Renovation, Deh vanak.
مقدمه
بسیاری از شهرهای کشور با پدیدهی فرسایش محله های شهری مواجه اند. نمود عینی این فرسایش اُفت زندگی اجتماعی در این بافت هاست. عوارض فرسایش بصورت نیمه متروک و متروک شدن بناها، مسکن های نامناسب و نابهنجار و نزول کیفیت های اقتصادی- اجتماعی پدیدار می شود. وسعت بالای بافت های فرسوده با معضلات فراوان و نبود استراتژی های روشن در خصوص برنامه ریزی و مدیریت طرح و اجرا در نوسازی این گونه بافتها، سبب شده است تا زمینه های تحقق و مصوبات (هر چند اندک) موجود نیز فراهم شود و بافتهای فرسوده شهری با روندی افزایشی به یکی از مهم ترین چالشهای شهرها تبدیل شوند(1). قسمت های عمدهی این فضاها که گذشته تاریخی زندگی اجتماعی گروه هایی را بر خود حمل میکنند، با گذشت زمان بالندگی خود را از دست داده و دستخوش فرسودگی شده اند، و این فرآیند شهرها را از درون می پوساند. به هر صورت در پی تحول در شیوه ی زندگی و سکونتگاه های کنونی، به خصوص در پی تغییر نیاز به خدمات گوناگون و نیازهای حاصل از تحولات در طی زمان- از جمله نیاز به زیرساختهای حمل و نقل، دسترسی به تأسیسات و تسهیلات و نظایر این ها برای زندگی – محله های کهن و قدیمی شهری به دلیل وفق نیافتن با شرایط جدید، دچار چنین روندی می شوند. انقطاع ارتباطی بین مهم ترین ویژگی های بافت قدیم و بافت های جدید و نوساز شهر، باعث زوال کالبد قدیمی شهر، از خودبیگانگی و از دست رفتن هویت شهر می شود(2). در چنین شرایطی لازم است با استفاده از سیاست های مناسب بر احیاء این بافت ها پرداخته شود. احیاء به مفهوم بازگرداندن زندگی در محلات قدیمی، بیش از هر چیز مستلزم رفع موانع قانونی فعلی از یکسو و توانمندسازی مردم محله به معنای واگذاری اختیارات لازم برای تصمیم گیری و ایجاد تشکل های اجرایی، فراهم آوردن خدمات مشاوره ای، برنامه ریزی و طراحی و نیز اقدام شهرداری منطقه در رفع معضلات کالبدی – اجتماعی محله و ایجاد تسهیلات لازم از سوی دیگر می باشد(3). قبل از رشد سریع شهرنشینی، فضاهای شهری و به تبع آن کالبد شهرها متناسب با نیاز ساکنین آن شکل می گرفت و از هماهنگی خوبی برخوردار بود، بر این اساس عناصر موجود شهرها علاوه بر اینکه به نوعی شکل فیزیکی شهر را شکل میدادند، بیانگر ارزشهای فرهنگی و اجتماعی ساکنین آن نیز بودند. با رشد سریع شهرنشینی ناشی از تحولات اقتصادی داخلی و خارجی طی دوران معاصر، نظام شهری کشور دچار تغییرات فراوانی گردید که در پی آن مهاجرتهای بی رویه به سمت شهرها شروع شد (4). به دنبال شکل گیری این جریان ها، سازمانهای شهری برای کنترل مهاجرتهای داخلی برنامه ریزی کردند ولی شکل گیری و توسعه شهرها در بیشتر اقدامات سازمان های مسئول با شکست مواجه شد (5). شکل گیری و توسعه شهرها در گذشته، نه بر اساس برنامه ریزی شهری بلکه مبتنی بر نیازهای مقتضی جامعه خود صورت می گرفت. با گذشت زمان و ورود فناوری های جدید، بافت سنتی شهرها دیگر قادر به پاسخ گویی مناسب با شرایط پیچیده و گسترده امروزی نبود. با این ناکارایی بخشهای مختلف در مسیر تحولات کالبدی قرار گرفته و دست خوش تغییراتی گاه سطحی و یا بنیادین می شوند. از آغاز قرن سیزدهم با روی کار آمدن رضاخان( 1299 ه. ش) و برقراری امنیت به تدریج حصار و دروازه های شهرها فرو ریخت و اولین دخالت نوگرایی و سازمان فضایی-کالبدی بافت کهن آغارگردید. بافت شهر عبارتست از دانه بندی و در هم تنیدگی فضاها و عناصر شهری که به تبع ویژگی های محیط طبیعی، بویژه توپوگرافی و اقلیم در محدوده شهر یعنی بلوک ها و محله های شهری به طور فشرده یا گسسته و با نظمی خاص جایگزین شده اند (6). دکتر عندلیب هفت جامعه را به عنوان اصلی ترین مخاطبان بافت های فرسوده مشخص می کند که عبارتست از :مردم، سرمایه داران، جامعه حرفه ای، جامعه نخبگان، دستگاه های اجرایی، جامعه سیاست گذاران و رسانه ها. وی مهم ترین اقدامات پیرامون بافت های فرسوده را فرهنگ سازی میداند(7). فروپاشی بنیان های زندگی شهری هنگامی رخ میدهد که کالبد شهر نا عملکرد شود و از پاسخگویی به نیازهای آنی و آتی ساکنان خود باز ایستد. این امر که محصول تقابل فضا با زمان است عملاً در بافتهای قدیمی شهرهای کشور ما تحقق یافته و منجر به از هم گسسته شدن فضا های شهری شده است. بافت فرسوده شهری که اغلب بر هسته تاریخی و مرکز شهرها منطبق میباشد به عرصه هایی از محدوده قانونی شهرها اطلاق میشود که به دلیل فرسودگی کالبدی، عدم برخورداری از دسترسی مناسب سواره و ناکارآمدی تأسیسات، خدمات و زیر ساختهای شهری دارای ضریب آسیب پذیری بالایی است و به این دلیل از ارزش سکونتی، محیطی و اقتصادی نازلی برخوردارند. در شناسایی بافت های فرسوده شهری چهار عامل نقش اساسی دارند: 1.گونه بافت ۲. گونه مداخله ٣. مرجع مداخله 4. مستندات قانونی( 8) این تحقیق از بعد نظری به تجزیه و تحلیل و تبیین نظریه های توسعه فیزیکی شهری و ساماندهی و احیاء بخش مرکزی شهرها به منظور برطرف نمودن کمبودها و نارساییهایی که در بعضی از روشها و الگوها که در رابطه با شهر تهران وجود دارد، کمک می کند. در خصوص اهداف مقاله می توان به موارد زیر اشاره نمود: الف) شناسایی ساختار فضایی – کالبدی مسائل و مشکلات موجود بافت فرسوده. ب) شناخت عوامل مؤثر بر تخریب بافت فرسوده ج) جلوگیری از تخلیه شدن جمعیت در منطقه مورد مطالعه د) ارائه راهکارهای درست، صحیح و علمی برای ساماندهی (بهسازی یا نوسازی) بافت فرسوده (9).
روش تحقیق نوع تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر روش و ماهیت توصیفی تحلیلی می باشد. با توجه به موضوع تحقیق اطلاعات مورد نیاز از طریق کار کتابخانه ای و اداری، بررسی اسناد و مدارک آرشیوی و مطالعات میدانی ( مشاهده مستقیم، مصاحبه) با تکمیل پرسشنامه مرتبط با موضوع تحقیق، در محدوده مورد مطالعه، به دست آمده است. برای تحلیل ساختار فضایی – کالبدی بافت فرسوده در منطقه مورد مطالعه و تأثیرات آن بر نوسازی و بهسازی شهر و منطقه 3 تهران علاوه بر استفاده از نظریه های ارائه شده در زمینه موضوع تحقیق، از روش تحلیلی در جهت تجزیه و تحلیل داده ها بهره گرفته شده است. در این زمینه از نرم افزارهای Excel و Spss استفاده به عمل آمده است. منطقه 3 یکی از 22 منطقه شهر تهران است که در پهنه شمالشرقی شهر تهران واقع شدهاست. منطقه 3 از شمال با منطقه 1، از شرق با منطقه 4، از غرب با منطقه 2 و از جنوب با مناطق 6 و 7 هممرز و همجوار است. وسعت منطقه سه حدود 208 / 31 کیلومترمربع است و از نظر مساحت در رتبه دهم شهر تهران میباشد و 3 / 4 درصد از وسعت کل شهر تهران را شامل میشود. منطقه سه دارای 6 ناحیه و 12 محله میباشد که شامل: آرارات – قلهک – زرگنده و حسن آباد – داوودیه – کاووسیه – دروس - قبا – سیدخندان – احتشامیه – اختیاریه- امانیه- ونک
شکل 1- موقعیت منطقه 3 در شهر تهران Figure 1. Location of Zone 3 in Tehran
بافت های فرسوده محدوده های آسیب پذیر شهر بشمار میآیند که نیازمند برنامه ریزی و مداخله برای سامان یابی هستند. مشخصه این بافت ها، ناپایداری در مجموعه ای از نارسایی های کالبدی، عملکردی، حرکتی، زیست محیطی، اجتماعی، اقتصاد و مدیریتی است(10). بافت فرسوده شهری بنا به تعریف وزارت مسکن به عرصه هایی از محدوده قانونی شهرها اطلاق میشود که به دلیل فرسردگی کالبدی، عدم برخورداری مناسب از دسترسی سواره، تأسیات، خدمات و زیرساختهای شهری آسیبپذیر و از ارزش مکانی، محیطی و اقتصادی نازلی برخوردارند. این بافتها به دلیل فقر ساکنین و مالکین آنها امکان نوسازی خودبخودی را نداشته و نیز سرمایه گذاران انگیزه جهت سرمایه گذاری در آن را ندارند (11).
مبانی نظری تحقیق در یک طبقه بندی کلی بافت های فرسوده به سه گروه تقسیم می شوند که عبارتند از: بافت های دارای میراث فرهنگی: بافتهای دارای میراث فرهنگی، بافتهایی هستند که در برگیرنده آثار بجای مانده از گذشته و جایگزین ناپذیری هستند که میتوانند در آگاهی جوامع از ارزشهای فرهنگی و گذشته خود کمک کنند. حفظ آنها علاوه بر برانگیختن غرور ملی و ایجاد حس هویت بر کیفیت زندگی نیز می افزاید. این آثار که به یکی از سه دوره باستان، دوره تاریخی و با معاصر تعلق دارد؛ یا به ثبت آثار ملی رسیده اند یا در لیست میراث های با ارزش سازمان میراث فرهنگی و گردشگری قرار می گیرند. بافت های شهری فاقد میراث فرهنگی در محدوده قانونی شهرها قرار دارند، دارای مالکیت رسمی و قانونی اند، اما از نظر برخورداری از این و استحکام و خدمات شهری دچار کمبود هستند. بافت های حاشیه ای بافت هایی هستند که بیشتر در حاشیه شهرها و کلان شهرهای کشور قرار دارند و خارج از برنامه رسمی توسعه شکل گرفته اند. ساکنین این بافت ها را گروههای کم درآمد و مهاجران روستایی و تهیدست شهری تشکیل می دهند. این بافت های خودرو که با سرعت ساخته شده اند، فاقد ایمنی و استحکام، امنیت اجتماعی، خدمات و زیر ساخت های شهری می باشند(12،13). معیارهای اساسی شناسایی و تشخیص بافت ها فرسوده به شرح ذیل می باشد:
یافته های تحقیق این مقاله مشتمل بر تجزیه و تحلیل داده ها و نمایش نتایج مطالعه حاضر است. در این مقاله فراوانی های مربوط به پاسخ ها، ویژگی های نمونه، تحلیل های آماری ارائه می گردد و در پایان یافته ها به شکلی مشروح مورد بحث و بررسی قرار می گیرد. تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار spss نسخه 26 و در سه مرحله انجام پذیرفته است که این مراحل عبارت بودند از شناخت داده ها و آماده سازی آنها برای تحلیل، انجام تست های روایی و پایایی معیارها و سپس تحلیل داده ها و در پایان فرضیه های مطرح شده در این مطالعه مورد آزمون قرار گرفتند و در نهایت یافته های مرتبط با هر فرضیه توصیف و مورد بحث قرار گرفتند. آزمون آماری مورد استفاده، آزمون t تک نمونه ای می باشد. شایان ذکر است که بررسی نرمال بودن توزیع با استفاده از آزمون کولموگروف – اسمیرنف بررسی شده است که نتایج حاکی از نرمال بودن همه توزیع ها می باشد. به نظر می رسد کمبود خدمات و امکانات شهری در بافت قدیم، سبب فرسوده شدن و تخریب بیشتر بافت این محله شده است. برای بررسی این سوال از آزمون t تک نمونه ای استفاده شد( جدول 1).
جدول 1- آزمون t کمبود خدمات و امکانات شهریTable 1. t-test of lack of urban services and facilities
نتایج جدول حاکی از این است که میانگین تجربی کمبود خدمات و امکانات شهری برابر 43/4 می باشد که 43/1 نمره از میانگین نظری یعنی 3 بزرگتر است و این تفاوت با مقدار t برابر 58/5در سطح 99 درصد (0.01P≤) معنادار است. بنابراین میتوان نتیجه گرفت که کمبود خدمات و امکانات شهری در بافت قدیم، سبب فرسوده شدن و تخریب بیشتر بافت این محله شده است. وضعیت اقتصادی – اجتماعی ساکنان در بافت قدیم ده ونک سبب فرسوده شدن بافت این منطقه شده است. برای بررسی این موضوع از آزمون t تک نمونه ای استفاده شد(جدول 2).
جدول 2- آزمون t وضعیت اقتصادی – اجتماعی ساکنانTable 2. t-test of the socio-economic status of residents
نتایج جدول حاکی از این است که میانگین تجربی وضعیت اقتصادی – اجتماعی ساکنان برابر 79/4میباشد که 79/1 نمره از میانگین نظری یعنی 3 بزرگتر است و این تفاوت با مقدار t برابر با 92/5 در سطح 99 درصد (0.01P≤) معنادار است. بنابراین می توان نتیجه گرفت که وضعیت اقتصادی – اجتماعی ساکنان در بافت قدیم ده ونک سبب فرسوده شدن بافت این منطقه شده است. شاخص های توصیفی متغیرهای پژوهش در جدول 3 ارائه شده است. همچنین مقادیر میانگین و انحراف معیار و مقادیر مربوط به کمترین نمره و بیشترین نمره متغیرهای پژوهش در این تحقیق محاسبه شده است (جدو ل 3).
جدول 3- شاخص های توصیفی متغیرهاTable 3. Descriptive indicators of variables
جهت تحلیل استنباطی داده های تحقیق ابتدا به بررسی نرمال بودن توزیع متغیرهای پژوهش از طریق آزمون کالموگروف- اسمیرونف پرداخته شده است(جدول 4).
جدول 4- آزمون کالموگروف- اسمیرونُف برای بررسی نرمال بودن توزیع متغیرها Table 4. Kalmogorov-Smironov test to check the normality of variables distribution
همانگونه که ملاحظه میشود، سطح معناداری آزمون برای تمامی متغیرها در سطح (05/0=p ) معنادار نیست، لذا فرض نرمال بودن توزیع متغیرها تامین شده و می توان از آزمون های پارامتریک همچون تی تک نمونه ای بهره گرفت. جدول 5 فراوانی پاسخ های هر یک از سوال ها را به تفکیک بر اساس طیف لیکرت 5 درجه ای نشان می دهد.
جدول 5- فراوانی گویه های پرسشنامه Table 5. Frequency of questionnaire items
بحث
با تشریح و روند مطالعه در شناسایی تحلیل ساختار فضایی – کالبدی بافت فرسوده شهری با رویکرد نوسازی و بهسازی بافت فرسوده ده ونک تمامی نتایج بدست آمده از پرسشنامه ها با تکیه بر اهداف مطالعه به بررسی فرضیه های تحقیق پرداخته شد. فرضیه اول: به نظر می رسد کمبود خدمات و امکانات شهری در بافت قدیم، سبب فرسوده شدن و تخریب بیشتر بافت این محله شده است. برای بررسی این سوال از آزمون t تک نمونه ای استفاده شد(جدول 6).
جدول 6- آزمون t کمبود خدمات و امکانات شهری Table 6. t-test of lack of urban services and facilities
نتایج جدول حاکی از این است که میانگین تجربی کمبود خدمات و امکانات شهری برابر43/4 می باشد که 43/1 نمره از میانگین نظری یعنی 3 بزرگتر است و این تفاوت با مقدار t برابر با 58/5 در سطح 99 درصد (01/0P≤) معنادار است. بنابراین میتوان نتیجه گرفت که کمبود خدمات و امکانات شهری در بافت قدیم، سبب فرسوده شدن و تخریب بیشتر بافت این محله شده است. با توجه به نتایج بدست آمده، فرضیه اول اثبات می شود. فرضیه دوم : وضعیت اقتصادی – اجتماعی ساکنان در بافت قدیم ده ونک سبب فرسوده شدن بافت این منطقه شده است. برای بررسی این فرضیه از آزمون t تک نمونه ای استفاده شد(جدول 7).
جدول 7-آزمون t وضعیت اقتصادی – اجتماعی ساکنان Table 7. t-test of the socio-economic status of residents
نتایج جدول حاکی از این است که میانگین تجربی وضعیت اقتصادی – اجتماعی ساکنان برابر79/4 میباشد که 79/1 نمره از میانگین نظری یعنی 3 بزرگتر است و این تفاوت با مقدار t برابر با 92/5 در سطح 99 درصد (01/0P≤) معنادار است. بنابراین میتوان نتیجه گرفت که وضعیت اقتصادی – اجتماعی ساکنان در بافت قدیم ده ونک سبب فرسوده شدن بافت این منطقه شده است. با توجه به نتایج بدست آمده، فرضیه دوم نیز اثبات می شود. بافت های فرسوده شهری با عناوین گوناگونی نظیر بافت توسعه نیافته، ناکارآمد، ناپایدار و ... مطرح می شوند. این بافت ها از روند توسعه شهری عقب افتاده اند و با مسائل و مشکلات چند جانبه شامل مسائل کالبدی، کارکردی، اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی و مدیریتی مواجه می باشند. در نتیجه از جمله مباحث پیش روی برنامه ریزان شهری، بحث بافتهای فرسوده شهری می باشد. بافتهای فرسوده پیش از آنکه از مجموعه های متشکل از ساختمان ها، معابر و خیابان ها باشد. مجتمع های زیستی - اجتماعی می باشند و شکل گیری آن محصول متغیرهای مختلف اجتماعی، اقتصادی ، فرهنگی و ... می باشد. معضل بافت فرسوده بیش از آنکه یک معضل فیزیکی باشد، معضلی اجتماعی – اقتصادی است و برنامه ریزی چندوجهی را برای اصلاح میطلبد(16). مداخلات در بافتهای فرسوده طیف وسیعی از انواع اقدامات را در بر می گیرد. که در کلی ترین نگاه از محافظه کارانه ترین برنامه که سیاست های حفاظت کامل است، آغاز می شود و تا بزرگترین پروژه های توسعه مجدد پیش می رود. محله ده ونک در منطقه 3 تهران واقع می باشد. محله ده ونک دارای بافت فرسوده و قدیم ساز با خانه های نامقاوم، کوچه های باریک و جمعیت زیاد می باشد که قبل از انقلاب خارج از محدوده بوده است. بافت محله ده ونک به گونه ای است که مردم آنجا، خانه های خود را بدون نقشه از پیش تعیین شده ساختهاند و فاقد اصول و معیارهای ساخت و ساز است. این ساخت و ساز غیر اصولی و نامنظم باعث آسیب پذیری بافت در برابر سوانح، ایجاد معابری تنگ و باریک برای رفت و آمد و سیمای نامناسب برای محله شده است. این مسئله به همراه عواملی دیگر باعث پایین بودن قیمت مسکن در آنجا گردیده است. پایین بودن قیمت مسکن هم باعث جذب افرادی از طبقات پایین شده و آنجا را تبدیل به محله ای فقیرنشین کرده است. همچنین محصور بودن محله، کارگاه های متعددی در سطح محله فعال می باشند که موجب ناسازگاری همجواری با دیگر کاربری ها است، کمبود ارائه انواع خدمات در محله و ... همگی منجر به نابسامانی بافت محله شده است. با توجه به اینکه محله ده ونک دارای بافت فعال، اما کالبدی نامناسب می باشد؛ نیازمند مداخلات از نوع بهسازی و نوسازی می باشد و ضرورت انجام تغییرات کالبدی و فضایی و فرهنگی در آنجا بطور آشکار مشخص است. با توجه به اوضاع اجتماعی و اقتصادی ساکنین این محله، در امر نوسازی محله، نیازمند حمایت ارگان ها و سازمانهای دولتی مرتبط با بهسازی و نوسازی و همچنین بخش خصوصی با اهالی محله است، تا هدف از برنامه ریزی شهری برآورده شود و کیفیت زندگی شهروندان در این محله بهبود یابد. ارائه راهکار و پیشنهادات بازآفرینی و طرح های ساماندهی، در این محله باید به گونه ای باشد که از میان راهکارهای مختلف، راهکار بهینه را برگزیند و این راهکار باید نیازها و خواسته های مردم را همراه داشته باشد، چرا که هر طرح و برنامه بدون توجه به خواست مردم تدوین شود، موفق نخواهد بود. بنابراین توجه به نظرات مردمی و دخالت آن در طرح نوسازی و همچنین مشارکت مردم در طرح منجر به موفقیت طرح می شود راهکارهای پیشنهادی برای بهبود بافت فرسوده محله ده ونک از نظر اهالی محله و نویسندگان این تحقیق می تواند موارد زیر باشد:
References
1- دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال، تهران، ایران. 2- استاد گروه جغرافیا وبرنامه ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد یادگار امام خمینی(ره)شهر ری، تهران، ایران. *(مسوول مکاتبات) 3- مدرس مدعو گروه برنامه ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال، تهران، ایران. 1- Master’s student in urban planning, Islamic Azad University, North Tehran Branch, Tehran, Iran. 2- Professor of urban planning Department, Islamic Azad University, Yadegar Emam Khomeini(rah) Ray city Branch, Tehran, Iran. *(Corresponding Author) 3- Lecturer of Urban Planning Department, Islamic Azad University, North Tehran Branch, Tehran, Iran. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
مراجع | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 832 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 199 |