مستخرج از پایان نامه

 

 

فصلنامه انسان و محیط زیست، شماره 63، زمستان 1401 (177- 165)

                                                                

ارزیابی ریسک واحدهای آمونیاک و اوره با استفاده از رویکرد ترکیبی آنتروپی شانون و WASPAS مبتنی بر منطق فازی

 

فرخنده عبادزاده [1]

سید مسعود منوری [2]  ^*

s.m_monavari@yahoo.com

سید علی جوزی [3]

مریم رباطی [4]

راضیه رحیمی[5]

 

تاریخ دریافت: 21/2/1401

تاریخ پذیرش: 25/6/1401

 

چکیده

زمینه و هدف: پیشرفت­ و توسعه صنایع، با وجود منافع اقتصادی که برای انسان به همراه داشته است، منشا بسیاری از مخاطرات و اثرات ناسازگار بر محیط­زیست بوده است. در این میان صنعت پتروشیمی با توجه به گستردگی و حجم فعالیت­ها، توانایی بالایی در ایجاد خطر برای انسان و محیط­زیست را دارد. این مقاله با هدف ارزیابی و رتبه بندی ریسک های محیط­زیستی، ایمنی و بهداشتی ناشی از فرایند تولید آمونیاک و اوره انجام شده است.

روش بررسی: به منظور ارزیابی کیفی و غربال نمودن ریسک­های شناسایی شده در مرحله پیگیری، از روش آنالیز مقدماتی خطر(PHA) استفاده شد. به این ترتیب که شدت و احتمال وقوع عوامل مخاطره آمیز با استفاده از جداول PHA محاسبه شده و سطح ریسک ها تعیین گردید. سپس جهت رتبه­بندی ریسک های نهایی، ابتدا معیارهای شدت، احتمال وقوع، احتمال کشف و گستره­ی آلودگی برای جنبه های محیط زیستی و معیارهای شدت، احتمال وقوع، احتمال کشف و میزان مواجهه برای ریسک های ایمنی و بهداشتی، با روش انتروپی شانون فازی وزن دهی شدند. در ادامه، هر یک از ریسک ها بر اساس معیارهای نامبرده و با استفاده از تکنیک واسپاس فازی الویت­بندی گردیدند.

یافته ها: بر اساس نتایج به دست آمده، در میان 24 جنبه محیط زیستی، انتشار CO₂ از برج دفع با ارزش 702/0 و درمیان 36 ریسک ایمنی و بهداشتی، سقوط از ارتفاع با ارزش 713/0 بالاترین امتیاز را کسب کرده اند

بحث و نتیجه گیری: با توجه به ریسک های شناسایی شده در پتروشیمی مورد مطالعه، پیشنهاداتی جهت اصلاح و کاهش ریسک های با سطح بالا ارائه شد. همچنین نتایج پژوهش نشان داد که استفاده از تکنیک تصمیم گیری چندمعیاره در محیط فازی باعث افزایش دقت مطالعه می شود و دسترسی به دانش افراد خبره را تسهیل می کند.

 

واژه‌های کلیدی: ارزیابی ریسک، تکنیک واسپاس فازی، آنتروپی شانون فازی، پتروشیمی.

 

Human and Environment, No. 63, Winter 2023

 

 

 

 

Assessing the Health, Safety and Environmental Risk of Ammonia and Urea Units Using the Integration of Shannon Entropy and WASPAS Based on Fuzzy Logic

 

Farkhondeh Ebadzadeh[6]

Seyed Masoud Monavari [7] ^*

s.m_monavari@yahoo.com

 Seyed Ali Jozi [8]

 Maryam Robati [9]

Razieh Rahimi[10]

Admission Date: September 16, 2022

Date Received: May 11, 2022

 

Abstract

Background and Objective: Due to the scope and volume of activities, the petrochemical industry has a high potential risk to humans and the environment. This study aimed to evaluate and rank the health, safety and environmental risks caused by the ammonia and urea production process.

Material and Methodology: The Preliminary Hazard Analysis (PHA) method was used for qualitative risk analysis and screening of the health, safety and environmental risks identified in the follow-up phase. The severity and probability of occurrence of risk factors were calculated using PHA tables, and the level of risks was determined. To rank the final risks, the criteria “severity,” “probability of occurrence,” “probability of detection,” and the “extent of contamination” for environmental aspects and the criteria “severity,” “probability of occurrence,” “probability of detection,” and the “exposure” were first weighed by the fuzzy Shannon entropy method. Then, each risk was prioritized based on the mentioned criteria and using fuzzy Weighted Aggregated Sum Product Assessment (WASPAS).

Findings: According to the results, among 24 environmental aspects, CO2 emissions from the disposal tower with a value of 0.702 and among the 36 safety and health risks, falling from a height with a value of 0.713 have the highest score.

Discussion and Conclusion: Finally, suggestions were made to correct and mitigate the high-level risks. Also, the research results showed that using the multi-criteria decision-making technique in the fuzzy environment increases the study’s accuracy and facilitates access to the knowledge of experts.

 

Key words: Risk assessment, Fuzzy WASPAS Technique, Fuzzy Shannon Entropy, Petrochemical.

 

مقدمه

 

توسعه روز افزون صنعت پتروشیمی و چالش‌های محیط­ زیستی فراروی آن باعث شده است تا ارزیابی پیامدها و ریسک های ناشی از فعالیت­های پتروشیمی بر محیط‌زیست بیش از هر زمان دیگری مورد توجه قرار گیرد. ارزیابی اثرات محیط­زیستی نقش مهمی در شناسایی مخاطرات و پیش بینی اثرات ناشی از اجرای این پروژه­ها دارد. اما عدم قطعیت ذاتی در پیش­بینی­های ارزیابی اثرات محیط­زیستی، اجتناب ناپذیر است. به­گونه­ای که اثرات واقعی پروژه­ها اغلب با اثرات پیش­بینی شده متفاوت است (1). از این رو، ارزیابی ریسک می­تواند به عنوان بخشی از فرایند ارزیابی اثرات محیط زیستی نقش مهمی در مدیریت عدم قطعیت داشته باشد. با توجه به اینکه توسعه و بهره­برداری از صنایع فرایندی نظیر پتروشیمی به علت کار با طیف وسیعی از مواد شیمیایی آلاینده و خطرناک، منجر به بروز حوادث و تخریب غیرقابل جبران محیط­زیست می­گردد، به همین دلیل انجام ارزیابی ریسک در صنعت پتروشیمی اهمیت خاصی پیدا کرده است(2). در زمینه ارزیابی ریسک صنایع فرایندی، مطالعات زیادی در سال­های اخیر انجام شده است، که در بیش­تر این مطالعات از روش­های سنتی به­منظور شناسایی و رتبه­بندی ریسک­ها استفاده گردیده است. روش­های سنتی دارای مزایا و محدودیت­های مختلفی می­­باشند. مزایای این روش­ها سادگی و سرعت بالای محاسبات است. از محدودیت­های این روش­ها، می­توان به محاسبه شدت آسیب به محیط­زیست و احتمال وقوع آن با استفاده از مقیاس­های قطعی و در نظر نگرفتن عدم قطعیت در نظرات کارشناسان اشاره کرد (3). با توجه به گسترش روش­­های تصمیم­­گیری چندمعیاره (MCDM) در دهه­های اخیر، ترکیب تکنیک­­های تصمیم­­گیری با روش­های ارزیابی ریسک، می­تواند نتایج دقیق­تر و با قابلیت اعتماد بالاتری را به دنبال داشته باشد. همچنین استفاده از روش­های MCDM در محیط فازی کارایی تصمیم­گیری را بهبود می­بخشد. Mete در سال 2019 از روش FMEA مبتنی بر رویکرد یکپارچه AHP-MOORA تحت مجموعه فازی مثلثی برای ارزیابی ریسک­های شغلی در پروژه­ خط لوله گاز استفاده کرد (4). Song و همکارانش نیز در پژوهش خود از تلفیق FMEA و تاپسیس فازی استفاده کردند. این امر به ­دلیل محدودیت FMEA سنتی در مقیاس اندازه­گیری، محاسبه اعداد اولویت خطر(RPN)، وزن عوامل خطر انجام گرفته است (5). در ایران نیز، جوهری و همکاران در پژوهشی با استفاده از روش­هایANP  و TOPSIS، به ارزیابی ریسک­­های محیط­زیستی پتروشیمی ایلام پرداختند (6). در مطالعه­ای دیگر، خدادادی و شیرویه زاد روش FMEA را به­عنوان ابزاری جهت شناسایی ریسک­ها به کار برده و با استفاده از تاپسیس فازی خطاها و عوامل ریسک ناشی از حفاری را الویت بندی کردند (7). غریبی و همکاران نیز، مخاطرات محیط­زیستی پساب­های ناشی از حفاری چاه گاز را با روش­های EFMEA و ANP ارزیابی کردند (8).

هدف از انجام این مقاله، ارزیابی و رتبه­بندی ریسک­­های ناشی از فعالیت­ها و فرآیندهای تولید آمونیاک و اوره با استفاده از روش PHA  و رویکرد ترکیبی آنتروپی شانون فازی و واسپاس فازی می­باشد.

 

روش بررسی 

مطالعه حاضر با هدف ارزیابی و الویت ­بندی ریسک­های محیط­زیستی، ایمنی و بهداشتی ناشی از فرایند تولید آمونیاک و اوره به­ عنوان بخشی از مطالعات پسا ارزیابی در پتروشیمی واقع در جنوب غرب ایران انجام شده است. به منظور شناسایی مخاطرات پروژه در فاز بهره­برداری، ابتدا از طریق بررسی مقالات و پژوهش ­های مشابه، بازدید میدانی از واحدها و با استفاده از نقشه­های نمودار جریان محیط­زیستی (EFD)، نمودار جریان فرایند (PFD) و نمودار تجهیزات و ابزار دقیق(P&ID) عوامل ایجاد­ کننده ریسک در واحدهای آمونیاک و اوره مورد مطالعه شناسایی شدند. سپس با استفاده از مستندات مجتمع، بهره­گیری از تجارب کارشناسان و متخصصان در قالب مصاحبه و برگزاری جلسات طوفان ذهنی، فهرست اولیه مخاطرات محیط­زیستی، ایمنی و بهداشتی(PHL) تهیه گردید. به منظور انجام ارزیابی کیفی و غربال نمودن ریسک­های شناسایی شده از روش آنالیز مقدماتی خطر(PHA) استفاده شد. رتبه بندی ریسک­ها، بخش کلیدی فرایند ارزیابی ریسک را تشکیل می­دهد که این امکان را فراهم می­آورد تا در فرایند برخورد با ریسک­ها، اولویت هر ریسک را تعیین کرده و در نتیجه منابع لازم را جهت حذف یا کاهش آن­ها، اختصاص داد (9). در راستای رتبه­بندی مخاطرات نهایی، معیارهای تصمیم­گیری با روش انتروپی شانون فازی وزن­دهی شدند. سپس هر یک از مخاطرات با استفاده از تکنیک واسپاس فازی الویت­بندی گردیدند. شکل(1) روند کلی ارزیابی ریسک­های پتروشیمی مورد استفاده در این پژوهش را نشان می­دهد.

 

 

 

ارائه لیست اولیه ریسک ها

غربالگری ریسک های اولیه با استفاده از روش PHA

الویت بندی ریسک ها با استفاده از تکنیک  Fuzzy WASPAS

تعیین معیار رتبه بندی و وزن دهی با fuzzy Entropy

گردآوری اطلاعات و شناخت واحد مطالعاتی

ارزیابی ریسک کیفی

بررسی مستندات مصاحبه بازدید میدانی

تکنیک دلفی

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل 1- ­روند اجرای ارزیابی ریسک پتروشیمی

Figure 1. Petrochemical risk assessment implementation process

 

 

 

• ارزیابی ریسک های محیط زیستی و ایمنی

 

در این پژوهش پس از بررسی مستندات و گردآوری داده­ها، تعداد 40 جنبه محیط­زیستی و 86 ریسک ایمنی و بهداشتی در واحدهای مورد مطالعه شناسایی و ثبت گردید. مخاطرات شناسایی شده با استفاده از روش آنالیز مقدماتی خطر(PHA) و براساس دو متغیر شدت و احتمال وقوع خطرات بررسی شده و سطح ریسک آنها بر اساس جدول 1 به سه سطح ریسک بالا (High Risk)، متوسط (Medium) و پایین (Low Risk) تقسیم گردیدند. در ادامه، مخاطرات با سطح پایین حذف و ریسک­ها غربال شدند. سپس، ارزیابی و رتبه بندی ریسک ها با روش تصمیم گیری چند معیاره در محیط فازی صورت گرفت. به این منظور از روش آنتروپی شانون فازی برای وزن­دهی به شاخص­ها و از تکنیک Fuzzy WASPAS جهت الویت­بندی ریسک­ها استفاده گردید.

 

 

 

 

 

 

جدول 1- معیارهای مدیریت ریسک به روش PHA (10)

Table 1. Risk management criteria by PHA method

رتبه ریسک	سطح ریسک	معیار تصمیم‌گیری
1A/1B/1C/2A/2B/3A	Hi	غیر قابل قبول- فوراً باید اقدامات اصلاحی صورت پذیرد.
3C/3B/2D/2C/1D	M	نامطلوب- اقدامات اصلاحی باید انجام شود تا احتمال وقوع این ریسک کم شود.
1E/2E/3D/3E/4B/4A	L	قابل قبول- در شرایط فعلی نیاز به اقدام اصلاحی ندارد.
4D/4E/4C	L	قابل قبول-بدون نیاز به تجدید نظر

 

 

 

 

 

 

 

 

• سنجش اهمیت و وزن معیارها با استفاده از روش آنتروپی شانون فازی

در پژوهش حاضر، به علت استفاده از تکنیک واسپاس فازی، روش وزن­دهی آنتروپی نیز به صورت فازی مورد استفاده قرار گرفته است. گام­های تکنیک آنتروپی فازی مشابه آنتروپی شانون بوده و تنها تفاوت آن تبدیل اعداد قطعی به طیف فازی می باشد (11 و 12). فرایند وزن دهی به روش آنتروپی فازی به شرح زیر است؛

1- تشکیل ماتریس تصمیم

ماتریس تصمیم که سطرهای آن شامل گزینه­های پژوهش (ریسک ها) و ستون­های آن شامل معیارهای پژوهش (معیارهای تصمیم گیری) می­باشد، تشکیل شده و وزن معیارها محاسبه گردید. معیارهای تصمیم گیری برای جنبه های محیط زیستی شامل شدت، احتمال وقوع، احتمال کشف و گستره آلودگی بوده و پارامترهای شدت، احتمال وقوع، احتمال کشف و میزان مواجهه به­عنوان معیارهای تصمیم­گیری جهت الویت­بندی ریسک­های ایمنی و بهداشتی انتخاب شدند.

2-تبدیل ماتریس تصمیم فازی به ماتریس فاصله­ای

بر اساس رابطه 1 با استفاده از مقادیر α که بین صفر و  یک می­باشد ماتریس فازی به ماتریس فاصله­ای تبدیل شد.

(1)

3- نرمال­سازی ماتریس تصمیم (رابطه 2؛ تقسیم حدهای پایین و بالا بر مجموع حدهای بالا)

(2)

4- تعیین آنتروپی هر شاخص ( روابط 3 و 4)

در روابط زیر  می­باشد که m تعداد گزینه­های پژوهش است.

(3)
(4)

5- تعیین درجه انحراف هر شاخص (رابطه 5)

(5)

6- تعیین وزن معیارها W_j (رابطه 6)

(6)

• تکنیک واسپاس فازی

تکنیک واسپاس فازی نیز مشابه روش واسپاس می­باشد، با این تفاوت که در محیط فازی اجرا شده است. به این منظور، پرسشنامه­ای براساس گزینه­ها و معیارهای موردنظر طراحی شد و با استفاده از تکنیک دلفی در اختیار 10 نفر از اساتید، متخصصان محیط­زیست، ایمنی، بهداشت محیط، شیمی فرایند و پرسنل شاغل در پتروشیمی قرار گرفت. این پرسشنامه با استفاده از طیف لیکرت (1-5) تکمیل گردید. سپس از نظرات کارشناسان میانگین گرفته شده و بدین ترتیب پرسشنامه­ها با یکدیگر تلفیق گردید. پس از تشکیل ماتریس تصمیم، براساس عبارت های کلامی و اعداد فازی مندرج در جدول 2، ارزش­های نهایی تبدیل به بازه اعداد فازی مثلثی شده و ماتریس تصمیم به ماتریس تصمیم فازی تبدیل شد.

 

 

 

جدول 2- عبارات کلامی و اعداد فازی جهت رتبه­بندی گزینه­ها (13)

Table 2. Verbal expressions and fuzzy numbers for ranking the alternatives

کد	اولویت ها	معادل فازی اولویت ها
		حد پایین (L)	حد متوسط (m)	حد بالا (u)
1	خیلی کم	1	1	3
2	کم	1	3	5
3	متوسط	3	5	7
4	زیاد	5	7	9
5	خیلی زیاد	7	9	11

 

در ادامه گام های تکنیک واسپاس فازی به شرح زیر می باشد؛

1- نرمال کردن ماتریس تصمیم فازی (رابطه 7)

(7)

2- تعیین مقادیر جمع وزنی و ضرب وزنی :

در این مرحله به ازای هر گزینه، مقادیر ماتریس  qکه همان ماتریسWSM  (مدل مجموع وزنی) است با هم جمع (رابطه 8) و مقادیر ماتریسp که همان ماتریس WPM (مدل ضرب وزنی) است در هم ضرب (رابطه 9) شد.

(8)
(9)

3- فازی زدایی (Defuzzification) اعداد به دست آمده:

مقادیر Q_i و P_iبا استفاده از روابط زیر دیفازی شد

(10)
(11)

4- محاسبه ارزش هر گزینه:

در این گام بر اساس رابطه 12مقدار k هر گزینه محاسبه و گزینه­ها رتبه بندی شدند (14).

(12)

در تکنیک واسپاس، مقادیر مختلف λ تعیین کننده مقادیر شاخص Qi است. به گونه ای که اگر λ=0 باشد مدل واسپاس تبدیل به مدل WPM می­شود، و اگر λ=1 شود مدل واسپاس به مدل WSM تبدیل می­شود. برای مسائل تصمیم­گیری مقدار بهینه λ از رابطه 13 محاسبه می­شود (15 و 16).

(13)

1-یافته ها

با توجه به اطلاعات به ­دست آمده در این مرحله 40 جنبه محیط­زیستی و 86 ریسک ایمنی و بهداشتی در مجموع واحدهای اوره و آمونیاک شناسایی شد. پس از شناسایی مخاطرات، با استفاده از روش  PHA و جداول آن، نسبت به تعیین احتمال وقوع رویداد، شدت پیامد حاصل از آن و سطوح ریسک اقدام گردید.

این امر باعث غربالگری ریسک­های با سطح بالا و متوسط از مجموع کل ریسک­ها شد.

 

• اولویت‌بندی ریسک ها با استفاده از Fuzzy WASPAS

پس از تعیین سطوح ریسک و غربال نمودن مخاطرات توسط روش PHA در گام پیشین، 24 جنبه محیط زیستی و 36 ریسک ایمنی و بهداشتی (جدول 3) به عنوان ریسک های دارای اهمیت تعیین­شدند.

 

 

 

 

 

جهت رتبه­بندی ریسک­های نهایی در مرحله پیگیری از مطالعات پسا ارزیابی، از تکنیک واسپاس فازی استفاده شد. به این منظور ریسک ها به­عنوان گزینه و پارامترهای شدت، احتمال وقوع، احتمال کشف، میزان مواجهه و گستره آلودگی به­عنوان معیارهای تصمیم­گیری در نظرگرفته شد. در ادامه، براساس روابط مندرج در بخش مواد و روش­ها ، وزن نهایی معیارها (جدول 4) تعیین شد.

 

 

جدول 4- وزن نهایی معیارها با روش آنتروپی شانون فازی

Table 4. final weight of the criteria with the fuzzy Shannon entropy method

معیارها				وزن ها
C4	C3	C2	C1
2607/0	2630/0	2062/0	2701/0	محیط زیستی
2792/0	2307/0	2872/0	2028/0	ایمنی و بهداشتی

 

 

• نتایج الویت بندی بر اساس تکنیک واسپاس فازی

در این مرحله، هدف رتبه­بندی ریسک­های نهایی با استفاده از تکنیک واسپاس فازی می باشد. برای استفاده از روش واسپاس نخست مقادیر مربوط به دو روش WSM (جمع وزنی) و WPM (ضرب وزنی) محاسبه گردید. سپس با استفاده از روابط ارائه شده، مقادیر Q و P دیفازی شده و مقادیر قطعی به دست آمد.

در ادامه، مقدار ارزش کل هر گزینه (با استفاده از رابطه 12) تعیین گردید. نتیجه به­دست آمده از روش واسپاس با انحراف در پارامتر (λ) که از 0 تا 1 متغیر است، متفاوت می­باشد (17). بیشترین کاربرد روش واسپاس براساس مقدار λ با ارزش 0.5 تصمیم­گیری می­کند(18). از این رو، در این پژوهش نیز مقدار λ برابر با 0.5 در نظر گرفته شد. رتبه بندی جنبه­های محیط زیستی و ریسک های ایمنی و بهداشتی به ترتیب در اشکال 2 و3  ارائه شده است.

 

 

شکل 2- رتبه بندی جنبه های محیط زیستی با روشFuzzyWASPAS

Figure 2. Ranking of environmental aspects with the FuzzyWASPAS method

 

 

شکل 3- رتبه بندی ریسک های ایمنی و بهداشتی با روش FuzzyWASPAS

Figure 3. Ranking of health and safety risks with the FuzzyWASPAS method

 

 

بحث و نتیجه­گیری

 

با توجه به رتبه­بندی صورت گرفته با استفاده از تکنیک واسپاس فازی، در میان 24 جنبه محیط­زیستی، بالاترین امتیاز (0.702) در جنبه­های محیط­زیستی به انتشار CO₂ از برج دفع اختصاص یافته است، که باعث ایجاد آلودگی هوا، اتلاف منابع و افزایش گازهای گلخانه­ای می­شود. همچنین در میان 36 ریسک ایمنی و بهداشتی، بالاترین امتیاز (0.713) به سقوط از ارتفاع اختصاص یافته است.

پس از ارزیابی و رتبه بندی ریسک های محیط زیستی، ایمنی و بهداشتی، ارائه اقدامات کنترلی و اصلاحی متناسب با شرایط و نوع فعالیت، با هدف کنترل و کاهش ریسک های موجود امری ضروری است.  بر این اساس برخی راهکارهای کنترلی و کاهشی به شرح زیر ارائه شده است؛

• ساخت واحد اوره در مجاورت واحد آمونیاک جهت ایجاد توازن در تولید و مصرفCO₂ به­عنوان محصول جانبی واحد آمونیاک
• فروش CO₂ مازاد بر مصرف واحد اوره به سایر مجتمع های پتروشیمی مجاور
• استفاده از نازل های کنترل آلودگی در مشعل ها و دودکش ها
• تنظیم میزان اکسیژن سوخت احتراق
• آموزش افراد جهت استفاده از تجهیزات حفاظت فردی نظیر، عینک، دستکش، کفش ایمنی و ...
• اجرای عملیات تعمیر و نگهداری مناسب و به موقع تجهیزات
• نصب توری ایمنی در زیر داربست و نصب گارد ریل
• نصب سیستم اعلان هشدار نشت آمونیاک

در این پژوهش ارزیابی ریسک­های محیط­زیستی، ایمنی و بهداشتی در طی مطالعه پسا ارزیابی اثرات محیط زیستی در زمینه صنعت پتروشیمی(واحدهای آمونیاک و اوره) انجام شده­ است. همچنین استفاده از تکنیک­های تصمیم­گیری چندمعیاره (واسپاس) در محیط فازی برای اولویت­بندی ریسک­ها به­­ منظور افزایش دقت مطالعه پیشنهاد گردیده است. استفاده از این روش­ها در ارزیابی ریسک باعث می­شود تا دسترسی به دانش افراد خبره به سهولت انجام پذیرد. در مطالعات صورت گرفته توسط song و همکاران در سال 2013  و خدادادی و شیرویه زاد در سال 2020  از تکنیک تاپسیس فازی به ­همراه روش FMEA استفاده شده است. نتایج مطالعات مذکور نشان می­دهد که استفاده از روش­های چندمعیاره فازی مشکل عدم قطعیت داده­ها را برطرف نموده و نتایج دقیق­تری به دست می­آید. از این منظر، نتایج پژوهش حاضر با مطالعات ذکر شده همخوانی دارد. همچنین یافته­ های پژوهش غریبی و همکاران در سال 2020 نشان داد که برخی از استراتژی­ها مانند تلفیق مدل­های رایج ارزیابی ریسک محیط­زیستی (EFMEA) و تکنیک­های تصمیم­گیری (ANP) برای کاهش بحران­های محیط­زیستی در حفاری نفت و گاز بسیار مفید و مناسب بوده است. براساس نتایج این پژوهش، رویکردهای تحلیلی ریسک، به ویژه اصلاح عدم قطعیت ها می­تواند به ارزیابی اثرات محیط­زیستی کمک کند. بنابراین، ارزیابی ریسک باید برای تعیین اثرات نامطلوب واقعی در مرحله پیگیری از مطالعات پسا ارزیابی اثرات محیط­زیستی، انجام شود.

 

References

1. Tenney A, Kværner J, Gjerstad K I. Uncertainty in environmental impact assessment predictions: the need for better communication and more transparency. Impact Assessment and Project Appraisal. 2006; 24(1), p. 45-56. https://doi.org/10.3152/147154606781765345

2. Huang R H, Yang C L, Kao CS. Assessment model for equipment risk management: Petrochemical industry cases. Safety Science. 2012; 50(4), 1056-1066. https://doi.org/10.1016/j.ssci.2010.02.024
3. Noori H, Cheraghi M, Eslami Baladeh A. A hybrid fuzzy MADM model for environmental risk assessment: a case of an oil and gas exploitation area. J Health Saf Work. 2019; 9 (3), p. 200-21. http://jhsw.tums.ac.ir/article-1-6166-fa.html. (In Persian)

1. Mete S. Assessing occupational risks in pipeline construction using FMEA-based AHP-MOORA integrated approach under Pythagorean fuzzy environment. HUMAN AND ECOLOGICAL RISK ASSESSMENT. 2019; 25(7), p.1645-1660. https://doi.org/10.1080/10807039.2018.1546115

5. Song W, Ming X, Wu Z, Zhu B. Failure modes and effects analysis using integrated weight-based fuzzy TOPSIS. International Journal of Computer Integrated Manufacturing. 2013; 26(12), p. 1172-1186. http://dx.doi.org/10.1080/0951192X.2013.785027
6. Johari Z, Cheraghi M, Sobhan Ardakani S. Environmental Risk Assessment of Ilam Petrochemical Company Using Analytical Network Analysis and the Technique for Order of Preference by Similarity to Ideal Solution Methods in 2016. J Ilam Uni Med Sci. 2019; 26(5), p. 79-88. http://sjimu.medilam.ac.ir/article-1-4791-fa.html. (In Persian)

1. Khodadadi-Karimvand M, Shirouyehzad H. Well Drilling Fuzzy Risk Assessment using Fuzzy FMEA and Fuzzy TOPSIS. Journal of Fuzzy Extension and Applications. 2021; 2(2), p 144–155. http://dx.doi.org/10.22105/jfea.2021.275955.1086

8. Gharibi V, Ghaedi Jahromi M, Mohammadnia M R, Hosseini Gharbi S M. Environmental Risk Assessment of Gas Wells Drilling Effluents: Integration of Environmental Failure Mode and Effects Analysis and Analytic Network Process Models. Journal of Health Sciences & Surveillance System. 2020; 8(1), p. 49-56. https://jhsss.sums.ac.ir/article_46583.html
9. Ghosh S, Jintanapakanont J. Identifying and assessing the critical risk factors in an underground rail project in Thailand: a factor analysis approach. International Journal of Project Management. 2004; 22(8), p. 633-643. https://doi.org/10.1016/j.ijproman.2004.05.004

1. Kakaei H, Jafari Nodoushan R, Kamalvandi M, Azad P, Normohammadi P, Kakaei Z. Identification and Classification of Risks and Potential Events by using Preliminary Hazard Analysis Method (PHA) in Kermanshah Oil Refinery. jehe. 2015; 3 (1), p.1-9.   http://jehe.abzums.ac.ir/article-1-196-fa.html. (In Persian)
2. Cavallaro F, Zavadskas E K, Raslanas S. Evaluation of combined heat and power (CHP) systems using fuzzy Shannon entropy and fuzzy TOPSIS. Sustainability. 2016; 8(6), p. 556. https://doi:10.3390/su8060556.

12. Hosseinzadeh Lotfi F, Fallahnejad R. Imprecise Shannon’s entropy and multi-attribute decision making. Entropy. 2010; 12(1), p. 53-62. https://doi.org/10.3390/e12010053

1. Patil S K, Kant R. A fuzzy AHP-TOPSIS framework for ranking the solutions of Knowledge Management adoption in Supply Chain to overcome its barriers. Expert Systems with Applications. 2014; 41(2), p. 679-693. https://doi.org/10.1016/j.eswa.2013.07.093

14. Safari H, Kazemi A, Mehrpoor Layeghi Performance Assessment of Iranian Gas Transmission Company’s Operational Zones through a Hybrid Method of DEA – WASPAS – SWARA. J. Industrial management studies. 2017; 16 (49), p. 139-171. https://doi.org/10.22054/jims.2018.8788. (In Persian)
15. Turskis Z, Goranin N, Nurusheva A, Boranbayev S. A fuzzy WASPAS-based approach to determine critical information infrastructures of EU sustainable development. Sustainability. 2019; 11, 424. https://doi.org/10.3390/su11020424
16. Zavadskas E K, Turskis Z, Antucheviciene J, Zakarevicius A. Optimization of weighted aggregated sum product assessment. Elektronika ir elektrotechnika. 2012; 122(6), p. 3-6. https://doi.org/10.5755/j01.eee.122.6.1810
17. Bid S, Siddique G. Human risk assessment of Panchet dam in India using TOPSIS and WASPAS multi-criteria decision-making (MCDM) methods. Heliyon. 2019; 5(6): e01956. https://doi.org/10.1016/j.heliyon.2019.e01956
18. Ighravwe D E, Oke S A. A fuzzy-grey-weighted aggregate sum product assessment methodical approach for multi-criteria analysis of maintenance performance systems. International Journal of Systems Assurance Engineering and Management. 2017; 8(S2), p. 961–973.DOI: 1007/s13198-016-0554-8

 

 

1- دانشجوی دکترای محیط زیست،گروه علوم محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، ایران.

2- دانشیار، گروه علوم محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، ایران. ^*(مسوول مکاتبات)

3- استاد گروه محیط زیست،دانشکده علوم و فنون دریایی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال، ایران.

4- استادیار،گروه علوم محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، ایران.

5- استادیار، گروه محیط زیست، پژوهشکده امنیت غذایی، دانشگاه آزاد اسلامی، اراک، ایران.

[6]- PH.D Candidate, Department of Environmental Science, Faculty of Natural Resources and Environment, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.

2- Associate Prof., Department of Environmental Science, Faculty of Natural Resources and Environment, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran. *(Corresponding Author)

3- Professor of Department of Environment, Faculty of Marine Science and Technology, North Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.

4- Assistant prof., Department of Environmental Science, Faculty of Natural Resources and Environment, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.

5- Assistant prof., Department of Environment, Food Security Research Institute, Islamic Azad University, Arak, Iran.

تعداد مشاهده مقاله: 83

تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 37