مقاله پژوهشی

 

 

پایداری، توسعه و محیط زیست، دوره چهارم، شماره 2، تابستان 1402(39-60)

                                                                

 

تحلیل کمی انتخاب تأمین­کنندگان در زنجیره تأمین پایدار (اقتصادی، زیست­محیطی، اجتماعی) با رویکرد تصمیم­گیری چند شاخصه F-CoCoSo و F-SWARA

 

سید علی بنی­هاشمی[1]

banihashemi@pnu.ac.ir

 

تاریخ دریافت: 4/11/1400

تاریخ پذیرش: 3/12/1401

 

چکیده

زمینه و هدف: مدیریت زنجیره تأمین پایدار رویکرد جدیدی در بحث مدیریت زنجیره تأمین است که براساس مفاهیم مثلث پایداری (اقتصادی، زیست­محیطی، اجتماعی) درنظر گرفته می­شود. در این بین، انتخاب تأمین­کننده پایدار به­منزله کلید استراتژیک موفقیت در مدیریت زنجیره تأمین پایدار سازمان­ها محسوب می­شود. انتخاب بهترین تأمین­کننده با توجه به معیارهای مختلف و گاهأ متضاد، مسئله را پیچیده می­کند که استفاده از روش­های تصمیم­گیری چندمعیاره یکی از بهترین روش­ها در حل این مسائل است.

روش بررسی: در این مقاله، مسئله انتخاب تأمین­کننده پایدار در یک شرکت تولیدی سیمان مورد بررسی قرار گرفته است. برای این کار از رویکرد ترکیبی SWARA و CoCoSo فازی جهت وزن­دهی معیارها و رتبه­بندی تأمین­کنندگان استفاده گردید. در مرحله اول، پس از جمع­آوری معیارهای انتخاب تأمین­کننده پایدار براساس ادبیات پژوهش، وزن­دهی معیارها با استفاده از خبرگان و از روش F-SWARA انجام گردیده است.

یافته­ها: نتایج وزن­دهی نشان داد که بعد اقتصادی (555/0) بالاترین اهمیت و ابعاد زیست­محیطی (296/0) و اجتماعی (146/0) در جایگاه دوم و سوم اهمیت قرار گرفتند. در بین معیارها، قیمت محصول (284/0)، استانداردهای زیست­محیطی (154/0) و کیفیت محصول (140/0) به ترتیب بالاترین وزن را به­دست آوردند. سپس رتبه­بندی تأمین­کنندگان با استفاده از روش جدید F-CoCoSo محاسبه شد و رتبه­بندی تأمین­کنندگان جهت تصمیم­گیری نهایی به­دست آمد.

بحث و نتیجه­گیری: با توجه به درنظر گرفتن معیارهای یک زنجیره تامین پایدار در این پژوهشی، مدیران و صاحبان صنایع و کسب­وکارهای مختلف با توجه به یافته­های این پژوهش می­توانند در جهت انتخاب تامین­کننده مناسب که از هر سه بعد اقتصادی، زیست­محیطی و اجتماعی مناسب باشد، گام برداشته و از مزایای آن بهره ببرند.

واژه‌های کلیدی: زنجیره تأمین پایدار، تصمیم­گیری چندمعیاره، روش SWARA، روش CoCoSo.

J. Sus. Dev. & Env., Vol 4, No.2, Summer 2023, pp.39-60

 

 

 

 

Quantitative analysis of Supplier Selection in Sustainable Supply Chain (Economic, Environmental, Social) with Multi-Criteria Decision Making Approach F-CoCoSo and F-SWARA

 

Sayyid Ali Banihashemi[2]

banihashemi@pnu.ac.ir

Admission Date: February 22, 2023

Date Received: January 24, 2022

 

Abstract

Background and Objective: Sustainable supply chain management is a new approach in the discussion of supply chain management, which is considered based on the concepts of sustainability triangle (Economic, Environmental, Social). In the meantime, choosing a sustainable supplier is a strategic key to success in managing the sustainable supply chain of organizations. Choosing the best supplier according to different and sometimes conflicting criteria complicates the problem that using multi-criteria decision making methods is one of the best ways to solve these problems. On the other hand, the choice of supplier is strongly dependent on the opinion of decision makers, and due to the incompleteness of available information, we face a kind of uncertainty.

Material and Methodology:  In this paper, the issue of choosing a sustainable supplier in Cement Company is examined. To do this, the combined SWARA and CoCoSo fuzzy approach was used to weight the criteria and rank the suppliers. In the first stage, after collecting the criteria for selecting a sustainable supplier based on the research literature, the criteria were weighted using experts and the F-SWARA method.

Findings: The weighting results showed that the economic dimension (0.555) had the highest importance and the environmental (0.296) and social dimensions (0.146) were in the second and third places. Among the criteria, product price (0.284), environmental standards (0.154) and product quality (0.140) gained the highest weight, respectively. Supplier ratings were then calculated using the new F-CoCoSo method, and supplier ratings were obtained for final decision.

Discussion and Conclusion: According to the criteria of a sustainable supply chain in this study, managers and owners of various industries and businesses according to the findings of this study can choose the right supplier who lives from all three economic dimensions. Environmentally and socially appropriate, take steps and enjoy its benefits.

 

 

Keywords: Sustainable Supply Chain, Multi-Criteria Decision Making, SWARA Method, CoCoSo Method. 

 

مقدمه

 

با توجه به شرایط اقتصادی کنونی و جهانی­شدن، زنجیره­های تأمین پیچیده­تر شده و متعاقبأ طراحی، سازماندهی و تعاملات در زنجیره تأمین به یک کار چالش­برانگیز تبدیل شده است. از این­رو تمرکز از سطح شرکت به سطح زنجیره تأمین و همچنین هم­سویی اهداف سازمانی با اهداف پایداری به دلیل افزایش نگرانی­های زیست­محیطی و اجتماعی ضروری است(1). افزایش قیمت حامل­های انرژی، آلودگی­های صنعتی و کمبود مواد اولیه؛ همچنین از بین رفتن منابع طبیعی در جهان، شرکت­ها توجه بیشتری به زنجیره­های تأمین برای واکنش به تغییر زندگی تجاری نشان داده­اند(2). همه ذینفعان زنجیره تأمین باید برای دستیابی به اهداف پایداری با هم همکاری کنند. تا زمانی که قانون خاصی اعمال نشود، سازمان­ها از تعهد به استانداردهای پایداری دوری خواهند کرد. اندازه­گیری موفقیت طرح­های پایدار از سازمانی به سازمان دیگر متفاوت خواهند بود(3). بنابراین مفهوم مدیریت زنجیره تأمین پایدار به عنوان یک پارادایم جدید مطرح شد. از نظر محمد[3] و همکاران(4)، زنجیره تأمین پایدار عبارت است از «مدیریت عملیات، جریان اطلاعات و جریان نقدینگی در طول زنجیره تأمین با درنظرگرفتن سه هدف اقتصادی، زیست­محیطی و اجتماعی (ابعاد سه­گانه پایداری) براساس نیاز تصمیم­گیرندگان و مشتریان».

بررسی ادبیات موضوع در حوزه زنجیره تأمین پایدار نشان می­دهد که این پژوهش­ها به­طور قابل محسوسی در سال­های اخیر افزایش یافته است. به­منظور حفظ پایداری در مدیریت زنجیره تأمین، انتخاب تأمین­کنندگان و سیاست­گذاری در این موضوع جزو مهم­ترین تصمیمات پایه­ای و اساسی هستند(5). انتخاب تأمین­کننده در زنجیره تأمین، یک جزء مهم است زیرا تأمین­کنندگان در بالادست زنجیره تأمین قرار می­گیرند و عملکردهای اقتصادی، اجتماعی و زیست­محیطی آنها تأثیرات بسیار مهمی بر زنجیره تأمین خواهد داشت. به­عبارت دیگر، یکی از مهم­ترین مسائل در مدیریت زنجیره تأمین پایدار، انتخاب تأمین­کننده مناسب یا مسئله انتخاب تأمین­کننده پایدار است(6). توسعه مفاهیم رشد پایدار در جهان و افزایش علاقه به آن، تصمیم­گیرندگان را در انتخاب تأمین­کننده پایدار با توجه به مثلث پایداری (اقتصادی، زیست­محیطی، اجتماعی) با مشکل مواجه کرده است. این مورد از آن جهت حائز اهمیت است که اولأ، تصمیم­گیرندگان انگیزه بیشتری برای توسعه فعالیت­های زنجیره تأمین خود در برخورد مؤثر با اهداف توسعه پایدار دارند. ثانیأ، رشد پایدار در جهان، شرکای زنجیره تأمین موجود را تهدید می­کند که یا با قوانین جدید برخورد کنند و یا میدان را خالی کرده و به رقبا واگذار کنند. در نتیجه، انتخاب تأمین­کننده پایدار یک فرایند حیاتی برای مقابله موفقیت­آمیز با فعالیت­های پیچیده امروزی است(4).

مسئله انتخاب تأمین­کننده در گذشته تنها بر روی معیارهای اقتصادی شامل زمان تحویل، هزینه، خدمات و کیفیت محصول متمرکز بوده است. اما با تغییرات سریع بازار جهانی امروزه، معیارهای اقتصادی برای ارزیابی تأمین­کنندگان به تنهایی کافی نیست و باید بر مبنای اصول پایداری، معیارهای زیست­محیطی و اجتماعی را نیز درنظر گرفت(7). پایداری اقتصادی با هدف حداکثر کردن جریان درآمد در کنار به حداقل­رساندن سرمایه، به موضوع درآمد و سود می­پردازند، درحالی­که پایداری اجتماعی بر آموزش، بهداشت و ایمنی و حقوق کارکنان متمرکز است(8). همچنین پایداری زیست­محیطی بر موضوعات زیست­محیطی از قبیل آلودگی، بازیافت و مصرف منابع تأکید زیادی دارد (9).

از نظر گورن[4](2)، انتخاب تأمین­کننده پایدار همان مسئله انتخاب تأمین­کننده کلاسیک است که معیارهای اجتماعی و زیست­محیطی را نیز برای انتخاب و نظارت بر عملکرد تأمین­کنندگان درنظر گرفته می­گیرد. بنابراین اگر یک شرکت به مسئله انتخاب تأمین­کننده پایدار عمل کند، می­تواند کالای خود را به موقع تحویل دهد، هزینه حمل­ونقل را کاهش دهد، خدمات موجود را بهبود داده و خدمات جدیدی ارائه دهد، هزینه محصول را کاهش و کیفیت آن را افزایش دهد. به­این­معنا که شرکت در کنار مزایای اقتصادی، از مزایای زیست­محیطی و اجتماعی نیز منتفع می­گردد.

امروزه اهمیت رویکردهای نوین از جمله پایداری در زنجیره تأمین به­گونه­ای است که پایداری فعالیت­های صنعتی برای بسیاری از شرکت­ها به موضوع مهمی تبدیل شده است و می­توان گفت، یکی از فاکتورهای مهم ارزیابی شرکت­ها در عصر حاضر، پایداری است. در این شرایط و در مقابل فشارهای دولت، مشتریان و سایر ذینفعان در در زنجیره تأمین، سازمان­ها و شرکت­ها به دنبال اجرای طرح­هایی هستند که اثرات اجتماعی و زیست­محیطی ناشی از فعالیت­های آنها را کاهش دهد و در عین حال، همچنان شرکت را سودده نگاه دارد(10).

نگرانی­های سال­های اخیر درخصوص آثار زیست­محیطی و اجتماعی در فعالیت­های تجاری در حال افزایش است و توجه به این مسائل در کنار عملکرد اقتصادی، پایداری زنجیره تأمین را به­همراه دارد(11). پایداری زنجیره تأمین موجب ایجاد قدرت رقابتی شرکت­ها و بهبود عملکرد آن­ها می­شود. سازمان­ها با تلفیق زنجیره تأمین خود با ابعاد مختلف پایداری که شامل حوزه­های اقتصادی، اجتماعی و زیست­محیطی می­شود، موفقیت پایدار خود را تضمین می­نمایند(12).

اگرچه موضوع پایداری در سال­های اخیر، توجه محققان و صنعتگران را به خود جلب کرده، اما در موضوع انتخاب تأمین­کننده پایدار، مطالعات معدودی وجود دارد. بنابراین شکاف تحقیقاتی در خصوص ابعاد پایداری (اقتصادی، زیست­محیطی، اجتماعی) در استراتژی­های عملیاتی وجود دارد(13).

در یک زنجیره تأمین با توجه به اینکه از یک طرف با تقاضا و خواسته­های مشتریان و از طرف دیگر با عرضه و تأمین­کنندگان روبه­رو هستیم، هر تغییر در هر کدام از معیارهای عرضه و تقاضا، تأثیرات زیادی بر شرکت تولیدی خواهد داشت. تغییرات در تقاضای مشتری، زمان پاسخگویی به مشتری، تنوع محصولات موردنیاز، سطح خدمات­رسانی به مشتری، قیمت محصول در بازار و ... باعث عدم­قطعیت در تقاضا می­گردد. از طرف دیگر، توقفات تولید، کیفیت نامناسب منابع تأمین و ظرفیت محدود عرضه بیان­کننده عدم قطعیت در عرضه است. این دو مورد باعث تشکیل مفهوم عدم­قطعیت زنجیره تأمین هستند(14).

به­طور کلی، انتخاب تأمین­کننده پایدار به دلیل درنظرگرفتن عوامل غیرقابل کنترل و غیر پیش­بینی، یک نگرانی و چالش اصلی برای تصمیم­گیرندگان است؛ زیرا یک انتخاب نادرست ممکن است وضعیت مالی و عملیاتی شرکت را به خطر بیندازد. بنابراین، این مشکل با روش­های تصمیم­گیری چندمعیاره قابل حل خواهد بود. از طرف دیگر، نظریه فازی به تصمیم­گیرندگان کمک می­کند تا با داده­های مبهم، نادقیق و ذهنی که رفتار و قضاوت انسان­ها را مشخص می­کند کنار بیایند. اگر ابهام قضاوت انسانی در فرایند تصمیم­گیری درنظر گرفته شود، نتایج به­دست آمده می­تواند گمراه­کننده و اشتباه باشد(15).

بنابراین استفاده از روش­های تصمیم­گیرنده چندمعیاره فازی می­تواند برای تصمیم­گیرندگان مناسب باشد. هدف از این مقاله نیز ارائه یک مدل راهنما برای تصمیم­گیرندگان، در انتخاب تأمین­کننده پایدار است. در مرحله اول، با مرور ادبیات و بررسی پژوهش­های پیشین، معیارهای مناسب در مدیریت زنجیره تأمین پایدار را بر مبنای ابعاد سه­گانه پایداری مشخص می­کنیم. سپس با استفاده از روش تصمیم­گیری سوارا فازی[5] (SWARA Fuzzy)، اهمیت نسبی معیارها را محاسبه می­کنیم. در نهایت رتبه­بندی تأمین­کنندگان با روش جدید کوکوسو فازی[6] (Fuzzy CoCoSo) و تابع بونفرونی انجام خواهد گرفت.

مقاله حاضر در پنج بخش تهیه و آماده­سازی شده است. پس از بیان مقدمه و اهمیت و ضرورت انجام تحقیق در بخش اول، بخش دوم به ادبیات و پیشینه پژوهش در خصوص زنجیره تأمین پایدار و معیارهای مرتبط می­پردازد. بخش سوم، روش­شناسی پژوهش را بیان می­کند. در این بخش روش­های تصمیم­گیری چندمعیاره استفاده شده شامل روش­های SWARA و CoCoSo تشریح می­گردد. بخش چهارم یک مطالعه موردی از پیاده­سازی مدل ارائه شده را تشریح می­کند و در ادامه آن، تجزیه­وتحلیل حساسیت مدل بیان می­شود. در نهایت در بخش پنجم، نتیجه­گیری و مفاهیم مدیریتی مرتبط با مدل ارائه خواهد شد.

2- مبانی نظری

امروزه سازمان­ها و شرکت­های تولیدی، به­عنوان یک واحد تولیدی یا خدماتی به­طور مجزا نمی­توانند موفق به کسب مزیت­های رقابتی و افزایش سهم بازار خود شوند و به مشارکت برنامه­ریزی شده و اصولی با تأمین­کنندگان و مشتریان خود نیاز دارند(16). مدیریت زنجیره تأمین، مدیریت و هماهنگی شبکه پیچیده­ای از فعالیت­های درگیر در ارائه محصول نهائی به مشتری است. انجمن حرفه­ای مدیریت زنجیره تأمین، مدیریت زنجیره تأمین را به این­صورت تعریف کرده است: «مدیریت زنجیره تأمین شامل برنامه­ریزی و مدیریت تمام فعالیت­های منبع­یابی و تدارکات، تبدیل کالاها از مرحله ماده خام (استخراج) تا تحویل به مصرف­کننده نهایی، فعالیت­های لجستیک و تمام فعالیت­های هماهنگی و همکاری میان تأمین­کنندگان، واسطه­ها، خرده­فروشان و مشتریان است»(17). به­عبارت دیگر، هدف اصلی مدیریت زنجیره تأمین، ادغام و مدیریت منابع، جریان و کنترل مواد با استفاده از چشم­انداز کل سیستم در چندین عملکرد و سطوح مختلف تأمین­کنندگان است(18). فراتر از این تعریف، با افزودن کلمه سبز، مدیریت زنجیره تأمین سبز معرفی می­شود. ایده مدیریت زنجیره تأمین سبز از بین بردن یا به­حداقل­رساندن ضایعات از قبیل انرژی، تولید گازهای گلخانه­ای، مواد زائد جامد و ...) در امتداد زنجیره تأمین است. به­عبارت دیگر، مدیریت زنجیره تأمین سبز به­عنوان یک نوآوری مهم، به سازمان در توسعه استراتژی­هایی برای رسیدن به اهداف مشترک سود و بازار، با کاهش خطرات زیست­محیطی و افزایش راندمان زیست­محیطی خود کمک می­کند(19).

در ادبیات زنجیره تأمین، مفاهیم مدیریت زنجیره تأمین سبز و مدیریت زنجیره تأمین پایدار معمولأ به­جای یکدیگر به­کار می­روند؛ اما این دو مفهوم با هم متفاوت هستند. در مدیریت زنجیره تأمین سبز، هدف اصلی محدودکردن زباله­های درون فرایندی و مواد خطرناک در کل زنجیره تأمین است. محققان برای اجرای زنجیره تأمین سبز، شیوه­های مختلفی درخصوص بسته­بندی سبز، تولید سبز، خرید سبز، طراحی سبز و ... انجام داده­اند(6). مدیریت زنجیره تأمین پایدار می­تواند به عنوان توسعه­ای از مدیریت زنجیره تأمین سبز درنظر گرفته شود؛ چراکه علاوه بر معیارهای زیست­محیطی، معیارهای اجتماعی و اقتصادی نیز درنظرگرفته می­شود. تعامل و هماهنگی در ابعاد اقتصادی، زیست­محیطی و اجتماعی برای حفظ و نگهداری توسعه پایدار، یکی از مهم­ترین بیانیه­های استراتژیک شرکت­ها در سال­های اخیر است. گذر از مدیریت زنجیره تأمین سبز به سمت مدیریت زنجیره تأمین پایدار، علاوه بر تأمین نیازهای جامعه (بعد زیست­محیطی)، نیازهای شرکت­ها (بعد اقتصادی) و افراد (بعد اجتماعی) را نیز برآورده می­کند. از این­رو انتخاب تأمین­کننده پایدار به عنوان هسته اصلی مدیریت زنجیره تأمین پایدار شناخته می­شود که تأثیر معنی­داری بر کل زنجیره خواهد داشت(7). بنابراین تمرکز تنها بر روی موضوعات اقتصادی (مدیریت زنجیره تأمین سنتی)، یا موضوعات زیست­محیطی (مدیریت زنجیره تأمین سبز) در زنجیره تأمین کافی نیست و باید کل ذینفعان زنجیره تأمین (شرکت­ها، جامعه و افراد) را به­صورت یک کل مرتبط درنظر گرفت.

ولف[7](20) مدیریت زنجیره تأمین پایدار را سطحی درنظر می­گیرد که تولیدکننده به­طور استراتژیکی با شرکای زنجیره تأمین خود همکاری کرده و فرایندهای درون و بیرون سازمان را به­منظور تحقق پایداری مدیریت می­کند. در تعریف دیگری توسط هاک و سرینگ[8](21)، مجموعه سیاست­های مدیریت زنجیره تأمین شامل اقدامات و روابط شکل­گرفته در پاسخ به دغدغه­های مرتبط با محیط طبیعی و مسائل اجتماعی در کنار توجه به طراحی، دستیابی، تولید، توزیع و استفاده مجدد محصولات و خدمات سازمان، به­عنوان مدیریت زنجیره تأمین پایدار تعریف می­شود.

هدف از انتخاب، شناسایی تأمین­کنندگانی است که بالاترین پتانسیل را برای رفع نیازهای شرکت به­طور سازگار و با هزینه قابل قبول دارا هستند. از­این­رو در تصمیم­گیری­های مرتبط با انتخاب تأمین­کننده، دو موضوع از اهمیت ویژه­ای برخوردار است. اول آنکه چه معیارهایی باید برای ارزیابی تأمین­کننده درنظر گرفته شود؛ دوم این­که از چه روشی برای مقایسه تأمین­کنندگان و رتبه­بندی آنها به­کار رود. آنالیز این دو موضوع در انتخاب تأمین­کننده، سالیان بسیاری است که توجه محققان و سازمان­ها را به خود جلب کرده است(22).

اگر شرکت بتواند با ایجاد زمینه­ای در جهت انتخاب درست و سپس همکاری با تأمین­کنندگان و ایجاد همسویی گام بردارد، قطعأ دست به اقدامی راهبردی زده و بنابراین، در حقیقت انتخاب بهترین تأمین­کننده از میان داوطلبان همکاری، امری حیاتی و راهبردی محسوب می­شود(16).

3- پیشینه تحقیق

لی[9] و همکاران(23) در پژوهشی به ارزیابی تأمین­کنندگان پایدار در پروژه­های تصفیه آب پرداختند. آن­ها از روش ارزش شاپلی برای اصلاح وزن شاخص­های تعیین­شده توسط فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) استفاده نمودند. آن­ها پنج بعد قابلیت مالی پایداری، قابلیت تکنولوژی پایداری، قابلیت مدیریت پایداری، اعتبار و شهرت و در نهایت راه­حل­های فناوری پایدار را درنظر گرفته­اند. کوسی-سارپونگ[10] و همکاران(24) برای ارزیابی تأمین­کنندگان پایدار در شرکت تولید نساجی پاکستان از روش­های تصمیم­گیری ویکور و بهترین-بدترین استفاده نموده­اند. آنها ابعاد پایداری در زنجیره تأمین را در چهار بعد سازمانی، نظارتی و نهادی، فناوری و زیرساخت­ها و در نهایت همکاری زنجیره تأمین بررسی کرده­اند.

در پژوهشی توسط توکلی دهاقانی[11] و همکاران(25)، ارتباط بین مؤلفه­های زنجیره تأمین پایدار با عملکرد زیست­محیطی و عملکرد مالی شرکت­های تولیدکننده مورد بررسی قرار گرفت. نتایج تحقیق حاکی از معنی­داری رابطه بین مؤلفه­های زنجیره تأمین پایدار و عملکرد زیست­محیطی شرکت­ها است. همچنین بین مؤلفه­های تدارکات پایدار و طراحی پایدار از زنجیره تأمین پایدار و عملکرد مالی نیز ارتباط معنی­داری وجود دارد. در پژوهش دیگری توسط شعاع­بین[12] و همکاران(26) موضوع مدیریت موجودی در زنجیره تأمین پایدار مورد بررسی قرار گرفته است. آنها پس از مدل­سازی و حل آن بیان می­کنند که جنبه­های پایداری (اقتصادی، زیست­محیطی و اجتماعی) در تعیین مقدار بهینه سفارش و همچنین وسیله نقلیه مناسب برای حمل سفارش و در نتیجه، هزینه­های کلی یک سیستم، نقش به­سزایی دارد. کماسی و میرزاپور[13](27) به مدل­سازی یک مسئله برنامه­ریزی ریاضی برای طراحی زنجیره تأمین پایدار با استفاده از تکنیک­های ناب پرداختند. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که پیاده­سازی تکنیک­های ناب باعث صرفه­جویی در هزینه­ها شده و علاوه بر آن به سازمان در رسیدن به اهداف زیست­محیطی و اجتماعی و درنتیجه ایجاد یک زنجیره تأمین پایدار کمک می­کند.

ازاین­رو، بررسی پژوهش­های گذشته نشان می­دهد که پیاده­سازی زنجیره تأمین پایدار بر عملکرد شرکت­ها مؤثر است و در این بین، یکی از معیارهای مهم در استقرار زنجیره تأمین پایدار، انتخاب تأمین­کننده پایدار است. مطالعات متعددی در زمینه معیارهای انتخاب تأمین­کننده در صنایع مختلف و پژوهش­های گذشته انجام شده است. این پژوهش­ها براساس تجارب خریداران، معیارهای مختلف و متنوعی را در سه بعد اقتصادی، زیست­محیطی و اجتماعی شناسایی کرده­اند که بخشی از پژوهش­های اخیر در جدول (1) آورده شده است.

در این پژوهش، برمبنای نگرانی­های جهانی موجود درخصوص اثرات زیست­محیطی و اجتماعی ناشی از فعالیت­های اقتصادی، موضوع توسعه پایدار در شبکه زنجیره تأمین و انتخاب بهترین تأمین­کننده بررسی می­گردد. این موضوع با توجه به آلودگی­های زیست­محیطی شرکت­های سیمان در کشور ما از اهمیت خاصی برخوردار است. با توجه به بررسی ادبیات و پیشینه پژوهش، نوآوری مطالعه حاضر آن است که انتخاب بهترین تأمین­کننده از دیدگاه معیارهای پایداری مبتنی بر مدیریت زنجیره تأمین پایدار صنعت سیمان صورت می­گیرد. همچنین در موضوع پایداری زنجیره تأمین، مطالعه گسترده­ای در ادبیات پژوهش انجام شده تا مهم­ترین معیارها در هر جنبه پایداری شناسایی شود. توسعه یک روش تصمیم­گیری ترکیبی فازی جهت تعیین وزن معیارهای پایداری در انتخاب تأمین­کننده پایدار نیز از نوآوری­های تحقیق حاضر است. مطالعه موردی در این پژوهش مربوط به یک شرکت سیمان است. امروزه در کشور ما، تاسیس کارخانجات سیمان با سرمایه­گذاری کلان همراه است. از طرف دیگر، احداث کارخانجات سیمان علاوه بر اشتغال­زایی و جوانب اقتصادی فراوان، آسیب­های زیست­محیطی بسیاری نیز دارد. از این­رو مطالعه زنجیره تأمین پایدار صنعت سیمان به عنوان یکی از عوامل اصلی در زیربنای توسعه، بازار مالی و اقتصادی کشور بسیار مهم است.

 

مقاله (منبع)

سال

بعد اقتصادی

بعد زیست محیطی

بعد اجتماعی

زمان تحویل

هزینه حمل و نقل

سطح خدمات پس از فروش

قیمت محصول

کیفیت محصول

استانداردهای زیست محیطی

قابلیت های زیست محیطی

مدیریت سبز

هزینه زیست محیطی

آموزش کارکنان

ایمنی و سلامت کارکنان

افشای اطلاعات و شفافیت

توجه به حقوق ذینفعان

منافع و حقوق کارکنان

(28)

2021

ü

ü

ü

ü

ü

ü

ü

ü

ü

(29)

2020

ü

ü

ü

ü

(9)

2019

ü

ü

ü

ü

ü

ü

(30)

2019

ü

ü

ü

ü

ü

(4)

2019

ü

ü

ü

ü

(31)

2019

ü

ü

(32)

2019

ü

ü

ü

ü

ü

ü

ü

ü

(6)

2019

ü

ü

ü

(33)

2018

ü

ü

ü

ü

ü

ü

ü

ü

(2)

2018

ü

ü

ü

ü

(34)

2018

ü

ü

ü

ü

ü

ü

(35)

2018

ü

ü

ü

ü

ü

ü

(8)

2018

ü

ü

ü

(7)

2017

ü

ü

ü

ü

ü

ü

ü

ü

ü

ü

ü

ü

(36)

2012

ü

(37)

2002

ü

(38)

1399

ü

ü

ü

ü

ü

ü

(39)

1398

ü

ü

ü

ü

ü

ü

(40)

1396

ü

ü

ü

ü

ü

(41)

1395

ü

ü

ü

ü

ü

(42)

1394

ü

ü

ü

(43)

1391

ü

ü

ü

ü

مطالعه حاضر

ü

ü

ü

ü

ü

ü

ü

ü

ü

ü

ü

ü

ü

 

3- روش­شناسی پژوهش

 

الگوریتم تصمیم مسئله در این پژوهش بر مبنای شناسایی و رتبه­بندی معیارهای انتخاب تأمین­کننده پایدار براساس ابعاد اقصادی، زیست­محیطی و اجتماعی طراحی شده و شامل سه بخش اصلی است. بخش اول، شامل بررسی مبانی نظری و تجربی مدیریت زنجیره تأمین پایدار است. در این مرحله مراحل زیر انجام می­گیرد:

الف) بررسی مبانی نظری مدیریت زنجیره تأمین پایدار

ب) بررسی مبانی تجربی و پژوهش­های پیشین مدیریت زنجیره تأمین پایدار

ج) شناسایی معیارهای نهائی انتخاب تأمین­کنندگان پایدار.

بخش دوم، مدل­سازی مسئله انتخاب تأمین­کننده پایدار است. در این مرحله مراحل زیر انجام می­گیرد:

الف) ارزیابی کیفی ابعاد اقتصادی، زیست­محیطی و اجتماعی مدیریت زنجیره تأمین پایدار نسبت به یکدیگر

ب) تبدیل اعداد کیفیی ارزیابی به اعداد فازی

ج) وزن­دهی ابعاد مدیریت زنجیره تأمین پایدار با روش فازی SWARA

د) تشکیل ماتریس تصمیم­گیری براساس تأمین­کنندگان و معیارهای زنجیره تأمین پایدار.

در بخش سوم، به حل مدل و انتخاب بهترین تأمین­کننده پایدار پرداخته می­شود. این بخش شامل مراحل زیر است:

الف) تعیین امتیاز تأمین­کنندگان براساس سه استراتژی روش CoCoSo فازی

ب) تعیین امتیاز نهائی و رتبه­بندی تأمین­کنندگان

ج) تحلیل حساسیت مدل.

شکل (1) رویکرد مورد استفاده در این پژوهش را نشان می­دهد.

 

شکل 1- مراحل انجام پژوهش

Figure 1. Research steps

تئوری فازی توسط پروفسور لطفی­زاده[14](44) ارائه شده است. عدد فازی  با درجه عضویت  در سطح برش α به صورت زیر تعریف می­شود:

(1)

به‌طوری‌که  اعضایی از  هستند که درجه عضویت آن­ها بزرگتر مساوی  باشد. اگر درجه عضویت بزرگتر از  باشد، آن را برش قوی می­نامند.

(2)

یک عدد فازی، یک مجموعه محدب و نرمال فازی است که به­صورت اعداد فازی مثلثی و یا اعداد فازی ذوزنقه­ای نمایش بیان می­گردد. عدد فازی مثلثی  به صورت  نشان داده شده و تابع عضویت آن به صورت زیر تعریف می­شود:

(3)

شکل 2- نمایش عدد فازی مثلثی(45)

Figure 2. Triangular fuzzy number display

 

3-1- روش تحلیل نسبت ارزیابی وزن­دهی تدریجی (SWARA) فازی

روش SWARA یکی از روش­های جدید مربوط به تصمیم­گیری چندمعیاره است که توسط کرسولین[15] و همکاران در سال 2010 پیشنهاد شد(46). در این روش، هر کدام از متخصصین و خبرگان اهمیت هر معیار تصمیم­گیری را مشخص می­کند؛ به­طوری­که مهم­ترین معیار رتبه یک گرفته و کم­اهمیت­ترین معیار نیز آخرین رتبه را خواهد گرفت. آنگاه با توجه به ارزش متوسط به­دست­آمده برای هر معیار، وزن معیار تعیین می­گردد. این روش بر مبنای نظرات خبرگان استوار است و یک روش کاملأ تصادفی است(47). مراحل اجرای این روش به شرح زیر است:

1. معیارها به ترتیب از اهمیت بالا به اهمیت کم مرتب می­شوند. از معیار دوم، هر کدام از خبرگان، اهمیت نسبی معیار را نسبت به معیار قبلی تعیین می­کنند. این اهمیت براساس مقادیر فازی طبق جدول (2) مشخص می­شود. مقادیر میانگین تجمیع قضاوت­های متخصصان برای معیارهای ارزیابی شده با استفاده از رابطه (4) محاسبه می­شود. این گام جهت تعیین اهمیت نسبی هر معیار نسبت به معیار بالاتر از خود است.
2. اهمیت نسبی هر معیار محاسبه می­شود (رابطه 5).
3. وزن مهم­ترین معیار (معیار با رتبه اول) یک در نظر گرفته شده و برای سایر معیارها طبق رابطه 6 محاسبه می­شود.
4. وزن نهایی معیارها تعیین می­گردد (رابطه 7).

	(4)
	(5)
	(6)
	(7)

هر مجموعه فازی به صورت کامل و منحصربه­فرد با آلفا-برش­های آن تعریف می­شود. آلفا-برش هر عدد فازی، به ازای هر مقدار آلفا در بازه (0,1)، بازه­های بسته از اعداد حقیقی هستند.

 

3-2- روش راه­حل سازش ترکیبی (CoCoSo) فازی

روشCoCoSo  از تکنیک­های جدید تصمیم­­گیری چندمعیاره می­باشد که در سال 2018 توسط یزدانی و همکاران ارائه شد(49). در این روش یک راه­حل ترکیبی سازشی برای رتبه­­بندی گزینه­ها ارائه می­شود. این روش یک مدل یکپارچه از روش جمع وزنی و مدل ضرب وزنی می­باشد که مراحل آن به شرح زیر است:

گام اول: تشکیل ماتریس تصمیم

در واقع اولین گام در تمامی روش­های تصمیم­گیری چندمعیاره تشکیل ماتریس تصمیم می­باشد. ماتریس X_mn در واقع ارزیابی گزینه m بر اساس معیار n می­باشد که این ارزیابی هم می­تواند براساس عبارات کلامی و هم براساس داده­های واقعی (کمی) باشد. ماتریس تصمیم­گیری براساس رابطه (8) است.

گام دوم: نرمال­سازی ماتریس تصمیم

در این گام ماتریس تصمیم­گیری نرمال می­شود. برای معیارهای مثبت و معیارهای منفی از دو رابطه جداگانه استفاده می­شود (رابطه 9).

گام سوم: محاسبه مقادیر جمع وزنی و ضرب وزنی

در این گام مقادیر جمع وزنی فازی (FS) و ضرب وزنی فازی (FP) برای هر گزینه محاسبه می­شود. در دو رابطه زیر W_j وزن معیارها می­باشد که به عنوان ورودی وارد روش CoCoSo شده است. این وزن می­تواند مستقیم از نظر فرد تصمیم­گیرنده و یا روش­های تصمیم­گیری محاسبه شود (رابطه 10 و 11).

گام چهارم: تعیین نمره ارزیابی گزینه­ها  با استفاده از 3 استراتژی

در این گام، امتیاز گزینه­ها بر اساس 3 استراتژی و از 3 رابطه حاصل می­شود. استراتژی اول براساس میانگین حسابی و استراتژی دوم در مقایسه با بهترین­ها، نمرات نسبی را بیان می­کند. استراتژی سوم مصالحه­ای بین استراتژی­های اول و دوم است. در این رابطه λ توسط تصمیم­­گیرنده تعیین می­شود، اما در حالت 5/0 انعطاف­پذیری زیادی دارد (رابطه 12، 13، 14).

گام پنجم: تعیین امتیاز نهایی و رتبه­بندی گزینه­ها

در این گام، امتیاز نهایی هر گزینه محاسبه می­شود در واقع این رابطه بیانگر جمع میانگین هندسی و میانگین حسابی 3 استراتژی مرحله قبل می­باشد. امتیاز (k) هر گزینه­ای بزرگتر باشد نشان از برتری آن گزینه دارد (رابطه 15).

 

 

جدول 2- مقیاس مقایسه فازی در ارزیابی معیارها(48)

Table 2. Fuzzy comparison scale in criteria evaluation

عدد فازی	متغیر زبانی	عدد فازی	متغیر زبانی
(25/0، 0، 0)	خیلی کم	(1، 1، 1)	اهمیت برابر
(5/0، 25/0، 0)	کم	(5/1، 1، 667/0)	نسبتأ کم اهمیت
(75/0، 5/0، 25/0)	متوسط	(667/0، 5/0، 4/0)	کم اهمیت
(1، 75/0، 5/0)	زیاد	(4/0، 333/0، 285/0)	بسیار کم اهمیت
(1، 1، 75/0)	خیلی زیاد	(285/0، 25/0، 222/0)	خیلی کم اهمیت

(8)
(9)
(10)
(11)
(12)
(13)
(14)
(15)

 

4- پیاده­سازی مطالعه موردی

 

با توجه به مدل ترکیبی ارائه شده در روش­شناسی پژوهش، پیاده­سازی آن برای یک مثال واقعی انجام گرفته است. شرکت مورد مطالعه (شرکت سیمان قاین) برای تأمین قطعه مورد نیاز، مناقصه­ای برگزار کرده است. مناقصه با عنوان خرید گیربکس­های فلندر در چهار تیپ بوده است. شرکت­های تأمین­کننده در این مناقصه شامل پنج شرکت بوده که برای ارزیابی معیارها و رتبه­بندی شرکت­ها براساس معیارهای زنجیره تأمین پایدار، از چهار متخصص دعوت به عمل آمده است. انتخاب این افراد از کارخانه بنا بر تخصص آنها در مورد قطعه مورد مناقصه شامل مدیر انبار، مدیر تولید و مدیر مکانیک بوده است. همچنین مدیر ایمنی و بهداشت نیز جهت ارزیابی ابعاد زیست­محیطی و اجتماعی تامین کنندگان در بین این متخصصان حضور داشته است. در مرحله اول، وزن اهمیت ابعاد زنجیره تأمین پایدار (اقتصادی، زیست­محیطی و اجتماعی) نسبت به یکدیگر و سپس وزن زیرمعیارهای هر کدام از ابعاد نسبت به هم براساس روش F-SWARA تعیین گردید. برای دی­فازی کردن این مقادیر از رابطه (16) به شرح زیر استفاده گردید(50).

(16)

جدول (3) و (4)، وزن ابعاد مدیریت زنجیره تأمین پایدار را از دید خبرگان نشان می­دهد. اهمیت معیارها براساس نظر خبرگان به ترتیب عبارتند از اقتصادی، زیست­محیطی، اجتماعی. برای وزن­دهی زیرمعیارهای هر کدام از ابعاد نیز محاسبات انجام گرفته و نتایج نهائی در جدول (5) نشان داده شده است.

جدول 3- وزن اهمیت ابعاد مدیریت زنجیره تأمین پایدار طبق نظر خبرگان با روش SWARA  (منبع: یافته­های محقق)

Table 3. Importance weight of dimensions of sustainable supply chain management according to experts' opinion with SWARA method

متخصصان	زیست­محیطی نسبت به اقتصادی			اجتماعی نسبت به زیست­محیطی
اول	1	1	1	667/0	1	5/1
دوم	667/0	1	5/1	667/0	1	5/1
سوم	667/0	1	5/1	1	1	1
چهارم	4/0	5/0	667/0	1	1	1
sj	4/0	875/0	5/1	667/0	1	5/1

 

جدول 4- مراحل محاسبه وزن نهائی ابعاد مدیریت زنجیره تأمین پایدار با روش SWARA  (منبع: یافته­های محقق)

Table 4. Steps to calculate the final weight of sustainable supply chain management criteria with the SWARA method

	kj			qj			wj			defuzzy
اقتصادی	1	1	1	1	1	1	467/0	556/0	641/0	555/0
زیست­محیطی	4/1	875/1	5/2	4/0	533/0	714/0	256/0	296/0	333/0	296/0
اجتماعی	667/1	2	5/2	16/0	267/0	428/0	103/0	148/0	2/0	149/0
				56/1	8/1	143/2

 

جدول 5- وزن اهمیت معیارهای مدیریت زنجیره تأمین پایدار با روش SWARA  (منبع: یافته­های محقق)

Table 5. Importance weight of sustainable supply chain management criteria with SWARA method

ابعاد زنجیره تأمین پایدار			وزن نسبی	وزن کلی
اقتصادی 555/0	C1	زمان تحویل	126/0	070/0
	C2	هزینه حمل و نقل	041/0	023/0
	C3	سطح خدمات پس از فروش	070/0	039/0
	C4	قیمت محصول	511/0	284/0
	C5	کیفیت محصول	252/0	140/0
زیست­محیطی 296/0	C6	استانداردهای زیست­محیطی	521/0	154/0
	C7	قابلیت­های زیست­محیطی	081/0	024/0
	C8	مدیریت سبز	140/0	041/0
	C9	هزینه زیست­محیطی	258/0	076/0
اجتماعی 149/0	C10	آموزش کارکنان	046/0	007/0
	C11	ایمنی و سلامت کارکنان	448/0	067/0
	C12	افشای اطلاعات و شفافیت	093/0	014/0
	C13	توجه به حقوق ذینفعان	145/0	022/0
	C14	منافع و حقوق کارکنان	268/0	040/0

پس از تعیین وزن معیارهای مدیریت زنجیره تأمین پایدار، ارزیابی هر کدام از تأمین­کنندگان طبق قضاوت­های زبانی توسط خبرگان انجام گرفت. ماتریس تصمیم­گیری اولیه براساس میانگین اعداد فازی قضاوت­های متخصصین طبق جدول (6) تشکیل گردید. برای رتبه­بندی تأمین­کنندگان طبق روش F-CoCoSo، مراحل انجام محاسبات صورت گرفت. جدول (7) ماتریس نرمال­شده را نشان می­دهد.

 

جدول 6- ماتریس تصمیم­گیری اولیه براساس نظرات خبرگان  (منبع: یافته­های محقق)

Table 6. Primary decision-making matrix based on experts' opinions

ابعاد زنجیره تأمین پایدار	تامین­کننده 1	تامین­کننده 2	تامین­کننده 3	تامین­کننده 4	تامین­کننده 5
زمان تحویل	(75/3، 3، 2)	(5/3، 75/2، 75/1)	(3، 2، 1)	(4، 5/3، 5/2)	(75/3، 3، 2)
هزینه حمل و نقل	(5/2، 5/1، 5/0)	(5/2، 5/1، 5/0)	(75/2، 75/1، 75/0)	(25/3، 25/2، 25/1)	(25/2، 25/1، 25/0)
سطح خدمات پس از فروش	(25/3، 25/2، 25/1)	(75/3، 75/2، 75/1)	(3، 2، 1)	(5/3، 5/2، 5/1)	(75/3، 75/2، 75/1)
قیمت محصول	(2، 1، 25/0)	(5/3، 75/2، 75/1)	(5/2، 5/1، 5/0)	(4، 5/3، 5/2)	(2، 1، 25/0)
کیفیت محصول	(25/3، 25/2، 25/1)	(5/2، 5/1، 5/0)	(75/3، 25/3، 25/2)	(2، 1، 25/0)	(4، 25/3، 25/2)
استانداردهای زیست­محیطی	(4، 75/3، 75/2)	(25/3، 25/2، 25/1)	(4، 5/3، 5/2)	(2، 1، 25/0)	(4، 5/3، 5/2)
قابلیت­های زیست­محیطی	(5/3، 5/2، 5/1)	(75/3، 25/3، 25/2)	(4، 5/3، 5/2)	(25/2، 25/1، 25/0)	(75/1، 75/0، 25/0)
مدیریت سبز	(2، 1، 25/0)	(4، 5/3، 5/2)	(5/2، 5/1، 5/0)	(25/3، 25/2، 25/1)	(4، 3، 2)
هزینه زیست­محیطی	(2، 1، 25/0)	(5/2، 5/1، 5/0)	(75/1، 75/0، 25/0)	(4، 25/3، 25/2)	(25/2، 25/1، 25/0)
آموزش کارکنان	(5/2، 5/1، 5/0)	(4، 5/3، 5/2)	(4، 5/3، 5/2)	(75/3، 5/3، 5/2)	(75/2، 75/1، 75/0)
ایمنی و سلامت کارکنان	(5/2، 5/1، 5/0)	(5/3، 5/2، 5/1)	(4، 25/3، 25/2)	(4، 5/3، 5/2)	(25/2، 25/1، 25/0)
افشای اطلاعات و شفافیت	(4، 25/3، 25/2)	(25/3، 25/2، 25/1)	(75/2، 75/1، 75/0)	(3، 2، 1)	(4، 25/3، 25/2)
توجه به حقوق ذینفعان	(3، 2، 1)	(5/2، 5/1، 5/0)	(3، 2، 1)	(3، 2، 1)	(5/3، 75/2، 75/1)
منافع و حقوق کارکنان	(4، 5/3، 5/2)	(75/2، 75/1، 75/0)	(75/3، 75/2، 75/1)	(3، 2، 1)	(25/3، 25/2، 25/1)

 

 

 

 

جدول 7- ماتریس تصمیم­گیری نرمال­شده  (منبع: یافته­های محقق)

Table 7. Normalized decision making matrix

ابعاد زنجیره تأمین پایدار	تامین­کننده 1	تامین­کننده 2	تامین­کننده 3	تامین­کننده 4	تامین­کننده 5
زمان تحویل	(50/0، 33/0، 26/0)	(57/0، 36/0، 28/0)	(1، 50/0، 33/0)	(40/0، 28/0، 25/0)	(50/0، 33/0، 26/0)
هزینه حمل و نقل	(50/0، 16/0، 10/0)	(50/0، 16/0، 10/0)	(33/0، 14/0، 09/0)	(20/0، 11/0، 07/0)	(1، 20/0، 11/0)
سطح خدمات پس از فروش	(86/0، 60/0، 33/0)	(1، 73/0، 46/0)	(80/0، 53/0، 26/0)	(93/0، 66/0، 40/0)	(1، 73/0، 46/0)
قیمت محصول	(1، 25/0، 12/0)	(14/0، 09/0، 07/0)	(50/0، 16/0، 10/0)	(10/0، 07/0، 06/0)	(1، 25/0، 12/0)
کیفیت محصول	(81/0، 56/0، 31/0)	(62/0، 37/0، 12/0)	(93/0، 81/0، 56/0)	(50/0، 25/0، 06/0)	(1، 81/0، 56/0)
استانداردهای زیست­محیطی	(1، 93/0، 68/0)	(81/0، 56/0، 31/0)	(1، 87/0، 62/0)	(50/0، 25/0، 06/0)	(1، 87/0، 62/0)
قابلیت­های زیست­محیطی	(87/0، 62/0، 37/0)	(93/0، 81/0، 56/0)	(1، 87/0، 62/0)	(56/0، 31/0، 06/0)	(43/0، 18/0، 06/0)
مدیریت سبز	(50/0، 25/0، 06/0)	(1، 87/0، 62/0)	(62/0، 37/0، 12/0)	(81/0، 56/0، 31/0)	(1، 75/0، 50/0)
هزینه زیست­محیطی	(1، 25/0، 12/0)	(50/0، 16/0، 10/0)	(1، 33/0، 14/0)	(11/0، 07/0، 06/0)	(1، 20/0، 11/0)
آموزش کارکنان	(62/0، 37/0، 12/0)	(1، 87/0، 62/0)	(1، 87/0، 62/0)	(93/0، 87/0، 62/0)	(68/0، 43/0، 18/0)
ایمنی و سلامت کارکنان	(62/0، 37/0، 12/0)	(87/0، 62/0، 37/0)	(1، 81/0، 56/0)	(1، 87/0، 62/0)	(56/0، 31/0، 06/0)
افشای اطلاعات و شفافیت	(1، 81/0، 56/0)	(81/0، 56/0، 31/0)	(68/0، 43/0، 18/0)	(75/0، 50/0، 25/0)	(1، 81/0، 56/0)
توجه به حقوق ذینفعان	(85/0، 57/0، 28/0)	(71/0، 42/0، 14/0)	(85/0، 57/0، 28/0)	(85/0، 57/0، 28/0)	(1، 78/0، 50/0)
منافع و حقوق کارکنان	(1، 87/0، 62/0)	(68/0، 43/0، 18/0)	(93/0، 68/0، 43/0)	(75/0، 50/0، 25/0)	(81/0، 56/0، 31/0)

 

برای محاسبه جمع مقادیر وزنی و ضرب مقادیر وزنی، طبق روابط (10) و (11) و برای دی­فازی کردن مقادیر از رابطه (16) استفاده می­شود. نتایج محاسبات در جدول (8) آمده است.

 

 

جدول 8- وزن فازی و غیرفازی تأمین­کنندگان براساس روش CoCoSo  (منبع: یافته­های محقق)

Table 8. Fuzzy and non-fuzzy weight of suppliers based on CoCoSo method

تأمین­کنندگان	Fuzzy FSi	Fuzzy FPi	FSi	FPi
تأمین­کننده 1	(868/0، 475/0، 288/0)	(833/13، 195/13، 690/12)	5100/0	4218/11
تأمین­کننده 2	(565/0، 373/0، 217/0)	(339/13، 943/12، 508/12)	3796/0	0500/11
تأمین­کننده 3	(801/0، 523/0، 338/0)	(748/13، 260/13، 840/12)	5390/0	3757/11
تأمین­کننده 4	(432/0، 283/0، 156/0)	(029/13، 668/12، 165/12)	2868/0	7979/10
تأمین­کننده 5	(913/0، 501/0، 317/0)	(884/13، 225/13، 743/12)	5396/0	4604/11

 

در مرحله نهایی، امتیاز تأمین­کنندگان بر اساس سه استراتژی طبق جدول (9) محاسبه می­گردد. استراتژی اول براساس میانگین حسابی، استراتژی دوم در مقایسه با بهترین­ها و استراتژی سوم مصالحه­ای بین استراتژی­های اول و دوم است. مقدار λ در رابطه استراتژی سوم، 5/0 درنظر گرفته شده است.

 

جدول 9- اهمیت نسبی و رتبه نهائی تأمین­کنندگان  (منبع: یافته­های محقق)

Table 9. Relative importance and final ranking of suppliers

تأمین­کنندگان	kia	kib	kic	k	رتبه نهایی
تأمین­کننده 1	2044/0	8357/2	9943/0	1772/2	1
تأمین­کننده 2	1958/0	3469/2	2018/0	3678/1	4
تأمین­کننده 3	2042/0	9327/2	2103/0	6173/1	3
تأمین­کننده 4	1899/0	0000/2	1957/0	2160/1	5
تأمین­کننده 5	2056/0	9425/2	2118/0	6245/1	2

 

شکل 3- رتبه نهائی تأمین­کنندگان براساس روش F-SWARA, F-CoCoSo  (منبع: یافته­های محقق)

Figure 3. Final ranking of suppliers with F-CoCoSo and F-SWARA methods

 

 

با توجه به مقدار k به­دست­آمده در جدول (9)، رتبه نهایی تأمین­کنندگان مشخص می­شود. از این­رو تأمین­کننده اول دارای رتبه یک و تأمین­کننده چهارم دارای رتبه پنجم و آخر است.

اختلاف ضریب k مربوط به تأمین­کننده اول (رتبه 1) نسبت به تأمین­کننده پنجم (رتبه 2) بیش از 34درصد است. این اختلاف بین رتبه­های دوم و سوم (تأمین­کننده 5 و 3) برابر 4/0درصد، بین رتبه­های سوم و چهارم (تأمین­کننده 3 و 2) برابر 18درصد و بین رتبه­های چهارم و پنجم (تأمین­کننده 2 و 4) برابر 12درصد می­باشد. این اختلافات نشان می­دهد که تأمین­کننده اول با بالاترین اختلاف در بین تأمین­کنندگان در جایگاه اول قرار دارد. همچنین بین تأمین­کننده پنجم و سوم، که در رتبه­های دوم و سوم قرار دارند، کمترین میزان اختلاف وجود دارد که می­توان این دو را در یک جایگاه نیز قرار داد.

تحلیل حساسیت ضریب k براساس مقدار لاندا از مقدار صفر تا مقدار یک (در بازه­های 1/0) نشان می­دهد که این با افزایش مقدار لاندا، ضریب k برای همه تأمین­کنندگان (به­جز تأمین­کننده اول) افزایشی است (شکل 4). البته رتبه­بندی تأمین­کنندگان در همه مقادیر لاندا هیچ تغییری نمی­کند. اما در مقدار لاندا برابر یک، رتبه­بندی تأمین­کنندگان جابه­جا می­گردد. در مقدار لاندا برابر یک، رتبه­بندی تأمین­کنندگان به­شرح زیر است:

تأمین­کننده 5 > تأمین­کننده 3 > تأمین­کننده 1 > تأمین­کننده 2 > تأمین­کننده 4

در این رتبه­بندی، محل تأمین­کنندگان 2 و 4 تغییری نکرده، ولی جایگاه تأمین­کنندگان 5 و 3 و 1 تغییر کرده است.

 

شکل 4- تغییرات ضریب k بر اساس افزایش مقدار لاندا  (منبع: یافته­های محقق) Table 4. Variations of coefficient k based on the increase of landa value

 

بحث و نتیجه­گیری

 

موضوع مدیریت زنجیره تأمین رویکردی است که در سال­های اخیر مورد توجه محققان قرار گرفته و تأثیرات زیادی بر مدیریت عملیات سازمان­ها دارد. زنجیره تأمین بر کل فعالیت­های مرتبط با جریان تبدیل کالاها از مرحله اولیه (استخراج ماده خام) تا انتها (تحویل محصول به مشتری نهایی) مؤثر است. عوامل زیادی در این سیر مورد نظر محققان قرار گرفته که لزوم توجه به مدیریت زنجیره تأمین را ضروری می­سازد. موضوع پایداری در زنجیره تأمین و نگاه جامع­تر به مدیریت این چرخه، مفهوم مدیریت زنجیره تأمین پایدار را بیش از گذشته نشان می­دهد. انتخاب تأمین­کننده براساس معیارهای پایداری و با بالاترین پتانسیل از اهداف این پژوهش می­باشد. تأمین­کننده منطبق بر معیارهای پایداری علاوه بر بعد اقتصادی، به ابعاد زیست­محیطی و اجتماعی نیز توجه دارد. بنابراین انتخاب تأمین­کننده پایدار یکی از مهم­ترین مسائل تصمیم­گیری است که با روش­های تصمیم­گیری چندمعیاره قابل حل است. در این پژوهش، یک رویکرد ترکیبی مبتنی بر روش­های جدید تصمیم­گیری چندمعیاره ارائه شده تا بهترین تأمین­کننده را از نظر ابعاد اقتصادی، زیست­محیطی و اجتماعی انتخاب کند. با بررسی گسترده ادبیات تحقیق، شاخص­های بعد اقتصادی، زیست­محیطی و اجتماعی شناسایی گردید. اوزان شاخص­های اصلی و زیرشاخص­های با استفاده از رویکرد SWARA فازی محاسبه شد. روش SWARA یکی از جدیدترین روش­هایی است که در زمینه وزن­دهی معیارها ارائه شده است. مهم­ترین مزایای این روش نسبت به سایر روش­های مشابه، توان آن در ارزیابی دقت نظر خبرگان درباره معیارهای وزن­داده شده در طی فرآیند اجرا، سهولت پیاده­سازی و عدم­نیاز به حجم مقایسات بالا می­باشد(46). همچنین سهولت اجرا و قابل فهم­بودن این روش نسبت به بسیاری از روش­های وزن­دهی، سبب شده تا در محیط­های واقعی، این روش برای مدیران و تصمیم­گیرندگان کاربردی­تر از روش­های مشابه باشد.

پس از وزن­دهی معیارها، بهترین تأمین­کننده در شرکت مورد مطالعه با استفاده از روش CoCoSo و بعد از محاسبه امتیاز نهایی انتخاب شده است. روش CoCoSo جزو جدیدترین روش­های ارائه شده جهت رتبه­بندی گزینه­ها است. مزیت این روش نسبت به سایر روش­های رتبه­بندی، انعطاف­پذیری بالای آن است. در این روش برای هر گزینه، دو مقدار مجموع وزنی و ضربی محاسبه می­شود و در نهایت با استفاده از سه استراتژی، رتبه هر گزینه تعیین می­گردد. رتبه­بندی نهایی هر گزینه با میانگین حسابی و هندسی سه استراتژی به دست می­آید. از این­رو، این روش نسبت به سایر روش­ها از انعطاف­پذیری و دقت بیشتری برخوردار است.

در این پژوهش، برای بررسی دقیق­تر اوزان شاخص­ها و رتبه­بندی تأمین­کنندگان با استفاده از متخصصین، از رویکرد فازی استفاده گردید. در وزن­دهی ابعاد مدیریت زنجیره تأمین پایدار براساس نظر خبرگان، بعد اقتصادی با وزن 555/0 بالاترین اهمیت را دارد. بعد از آن، بعد زیست­محیطی با مقدار 296/0 و بعد اجتماعی با وزن اهمیت 149/0 به دست آمده است. با توجه به این وزن­دهی، اهمیت عامل اقتصادی تقریبأ دو برابر بعد زیست­محیطی و بعد زیست­محیطی تقریبأ دو برابر عامل اجتماعی در مدیریت زنجیره تأمین پایدار محاسبه گردید. این رتبه­بندی اهمیت ابعاد مدیریت زنجیره تأمین پایدار با پژوهش زربخش­نیا[16] و همکاران(48) همسو است. ترتیب وزن اهمیت ابعاد پایداری در پژوهش کوسی-سارپونگ[17] و همکاران(51) در بعد زیست­محیطی، اقتصادی و اجتماعی درنظر گرفته شده است. در پژوهش اکر و پاموکار[18](52) بعد اجتماعی بالاترین وزن اهمیت و بعد اقتصادی و زیست­محیطی در جایگاه دوم و سوم اهمیت قرار دارند. این تقسیم­بندی به ماهیت زنجیره تأمین و نظر خبرگان امر وابسته است و در پژوهش­های مختلف، اوزان متفاوتی برای این ابعاد محاسبه گردیده است.

در بین مولفه­های بعد اقتصادی، "قیمت محصول" با وزن نسبی 511/0 بیشترین اهمیت و "هزینه حمل­ونقل" با وزن 041/0 کمترین مقدار اهمیت را داشته است. در بعد زیست­محیطی، رعایت "استانداردهای زیست­محیطی" بالاترین و "قابلیت­های زیست­محیطی" کمترین وزن را دارا بودند. در بعد اجتماعی، "ایمنی و سلامت کارکنان" در جایگاه اول اهمیت و "آموزش کارکنان" در جایگاه آخر اهمیت قرار گرفت.

با توجه به وزن ابعاد اقتصادی، زیست­محیطی و اجتماعی مدیریت زنجیره تأمین پایدار و اوزان نسبی به­دست آمده از مولفه­های آنها، وزن کلی مولفه­ها محاسبه شده است. در بین کل 14 مولفه از هر سه بعد، وزن کلی مولفه­های قیمت محصول (284/0)، استانداردهای زیست­محیطی (154/0) و کیفیت محصول (140/0) در جایگاه اول تا سوم اهمیت قرار گرفتند. دو مولفه اول و سوم از بعد اقتصادی و مولفه دوم از بعد زیست­محیطی است. همچنین کمترین وزن کلی مربوط به مولفه آموزش کارکنان با مقدار 007/0 از بعد اجتماعی بوده است. تحلیل این وزن­دهی نشان می­دهد هنوز در ارزیابی تأمین­کنندکان در مدیریت زنجیره تأمین، مسائل اقتصادی و مالی در درجه اول اهمیت قرار دارد. با شدت گرفتن موضوعات زیست­محیطی و اهمیت آن به دلیل جرایم سنگین تحمیل شده بر صنایع، شرکت­ها در ارزیابی تأمین­کنندگان به مشائل زیست­محیطی نیز توجه می­کنند. همچنین بعد سوم (بعد اجتماعی) هنوز جایگاه خود را در بین معیارهای ارزیابی تأمین­کنندگان پیدا نکرده است.  برای اینکه تأمین­کنندگان مورد نیاز شرکت­ها و سازمان­ها در دسترس باشند، اقدامات عملی جهت ارتباط مداوم و مناسب با آن­ها مورد نیاز است. با توجه به محدودیت­های زمانی و هزینه­ای و تغییرات سریع در چرخه عمر کالاها و نیازهای متنوع مشتریان، در صورت ارتباط نامطلوب با تأمین­کنندگان، لطمه­های جبران­ناپذیری بر شرکت وارد می­شود و این موضوع اهمیت این مطالعه را پررنگ­تر می­کند.

با توجه به نتایج این پژوهش، به مدیران صنعت مورد بررسی و سایر صنایع پیشنهاد می­شود، برای ارزیابی تأمین­کنندگان به صورت تک بعدی اقدام نکرده و فقط به مسائل مالی و اقتصادی توجه نکنند. سایر ابعاد ارزیابی تأمین­کنندگان مثل ابعاد زیست­محیطی و ابعاد اجتماعی از اهمیت بالایی برخوردار است. مدیران صنایع در مدیریت زنجیره تأمین نباید دید کوتاهمدت داشته باشند. ممکن است زنجیره تأمین یک کالا و خدمات، محصول با کیفیتی را در انتهای زنجیره به مشتریان تحویل دهد ولی در طولانی­مدت، ضربات جبران­ناپذیری به محیط زیست و ذینفعان خود بگذارد. بنابراین نگاه راهبردی به مسئله انتخاب تأمین­کننده در صنعت لازم است. از این­رو انتخاب بهترین تأمین­کننده از جنبه پایداری در مدیریت زنجیره تأمین از اهمیت بالایی برخوردار است.

در مطالعات آینده پیشنهاد می­شود، سایر عوامل نیز در مدیریت زنجیره تأمین پایدار از جمله می­توان به عوامل مربوط به ریسک در نظر گرفته شود. همچنین می­توان میزان تاب­آوری یک زنجیره تأمین را با انتخاب تأمین­کننده تاب­آور ارزیابی کرده و با مدیریت زنجیره تأمین پایدار مقایسه و تحلیل کرد. همچنین پیشنهاد می­گردد از سایر روش­های تصمیم­گیری چندمعیاره جدید همانند روش­های بهترین-بدترین، تاپسیس، ویکور، کوپراس و ... در وزن­دهی معیارها و رتبه­بندی گزینه­ها استفاده کرده و نتایج آن با این پژوهش مقایسه کرد تا اثربخشی و کارایی روش­های تصمیم­گیری چندمعیاره نیز مورد ارزیابی قرار گیرد. 

 

References

1. Gold, S., Seuring, S., Beske, P. 2010, The constructs of sustainable supply chain management–a content analysis based on published case studies. Progress in Industrial Ecology, An International Journal, 7(2), 114-137.
2. Gören, H. G. 2018, A decision framework for sustainable supplier selection and order allocation with lost sales. Journal of Cleaner Production, 183, 1156-1169.
3. Searcy, C., Karapetrovic, S., McCartney, D. 2009, Designing corporate sustainable development indicators: Reflections on a process. Environmental Quality Management, 19(1), 31-42.
4. Mohammed, A., Harris, I., Govindan, K. 2019, A hybrid MCDM-FMOO approach for sustainable supplier selection and order allocation. International Journal of Production Economics, 217, 171-184.
5. Cheraghalipour, A., Farsad, S. 2018, A bi-objective sustainable supplier selection and order allocation considering quantity discounts under disruption risks: A case study in plastic industry. Computers & Industrial Engineering, 118, 237-250.
6. Li, J., Fang, H., Song, W. 2019, Sustainable supplier selection based on SSCM practices: A rough cloud TOPSIS approach. Journal of cleaner production, 222, 606-621.
7. Luthra, S., Govindan, K., Kannan, D., Mangla, S. K., Garg, C. P. 2017, An integrated framework for sustainable supplier selection and evaluation in supply chains. Journal of cleaner production, 140, 1686-1698.
8. Ghadimi, P., Toosi, F. G., Heavey, C. 2018, A multi-agent systems approach for sustainable supplier selection and order allocation in a partnership supply chain. European Journal of Operational Research, 269(1), 286-301.
9. Yu, C., Shao, Y., Wang, K., Zhang, L. 2019, A group decision making sustainable supplier selection approach using extended TOPSIS under interval-valued Pythagorean fuzzy environment. Expert Systems with Applications, 121, 1-17.
10. Bouchery, Y., Ghaffari, A., Jemai, Z., Dallery, Y. 2012, Including sustainability criteria into inventory models. European Journal of Operational Research, 222(2), 229-240.
11. Abdi, A., Hajiaghaei-Keshteli, M. 2019, Multi-Objective Closed-loop Supply Chain Considering Vehicles and Solving by New Approaches in Metaheuristics. Journal of Modeling in Engineering, 17(59), 67-85. (In Persian)
12. Rezaeenour, J., yazdian, F., Aghelan, M. 2019, Designing of a four-level closed loop Supply Chain Network with an Integration Approach for Economic, Environmental, and Social Responsibility about Employees. Journal of Modeling in Engineering, 17(57), 69-92. (In Persian)
13. Araz, C., Ozkarahan, I. 2007, Supplier evaluation and management system for strategic sourcing based on a new multicriteria sorting procedure. International journal of production economics, 106(2), 585-606.
14. Das, R., Shaw, K. 2017, Uncertain supply chain network design considering carbon footprint and social factors using two-stage approach. Clean Technologies and Environmental Policy, 19(10), 2491-2519.
15. Araz, C., Ozkarahan, I. 2007, Supplier evaluation and management system for strategic sourcing based on a new multicriteria sorting procedure. International journal of production economics, 106(2), 585-606.
16. Kharidar, F., Poya, A. 2016, The Taxonomy of supplier selection strategies and their business performance (The case study of ceramic and tile companies). Iranian Journal of Trade Studies, 20(80), 119-147. (In Persian)
17. Mentzer, J. T., DeWitt, W., Keebler, J. S., Min, S., Nix, N. W., Smith, C. D., Zacharia, Z. G. 2001, Defining supply chain management. Journal of Business logistics, 22(2), 1-25.
18. M. Monczka, R.B. Handfield, L.C. Giunipero and J.L. Patterson, “Purchasing and supply chain management”. 7th Edition, Cengage Learning, 2020.
19. Agheleh, H., Hamidi, N. 2016, Identification and Ranking of Barriers and Obstacles of SMEs Green Supply Chain deployment (Case Study Qazvin State). Iranian Journal of Trade Studies, 20(80), 171-195. (In Persian)
20. Wolf, J. 2011, Sustainable supply chain management integration: a qualitative analysis of the German manufacturing industry. Journal of Business Ethics, 102(2), 221-235.
21. Haake, H., Seuring, S. 2009, Sustainable procurement of minor items–exploring limits to sustainability. Sustainable development, 17(5), 284-294.
22. Asgharizadeh, E., Ahmadi, S., Behroz, R., Hosseini Ghoghani, A. 2015, Rankings the Suppliers Using SMADM : Martel and Zaras method (Alborz Production Group). Iranian Journal of Trade Studies, 19(74), 115-141. (In Persian)
23. Li, H., Wang, F., Zhang, C., Wang, L., An, X., Dong, G. 2021, Sustainable supplier selection for water environment treatment public-private partnership projects. Journal of Cleaner Production, 324, 129218.
24. Kusi-Sarpong, S., Gupta, H., Khan, S. A., Chiappetta Jabbour, C. J., Rehman, S. T., Kusi-Sarpong, H. 2021, Sustainable supplier selection based on industry 4.0 initiatives within the context of circular economy implementation in supply chain operations. Production Planning & Control, 1-21.
25. Tavakoli Dehaghani, M., Shahverdiyani, S., Mosapur, H. 2018, Sustainable Supply Chain and Environmental and Financial Performance. Iranian Journal of Trade Studies, 22(85), 171-194. (In Persian)
26. Shoabin, S., Sajadifar, S., Aghaee, A., Aghaee, M., Fathi, M. 2020, Providing Sustainable Inventory Management Model with Stochastic Free Distribution Demand in Single-Level Supply Chain. Iranian Journal of Trade Studies, 24(95), 225-256. (In Persian)
27. Komasi, H., Mirzapour Al-e-hashem, S. 2021, Sustainable supply chain network design using lean principles. Iranian Journal Of Supply Chain Management, 22(69), 101-116. (In Persian)
28. Orji, I. J., Ojadi, F. 2021, Investigating the COVID-19 pandemic’s impact on sustainable supplier selection in the Nigerian manufacturing sector. Computers & Industrial Engineering, 160, 107588.
29. Ecer, F. 2020, Multi-criteria decision making for green supplier selection using interval type-2 fuzzy AHP: a case study of a home appliance manufacturer. Operational Research, 1-35.
30. Liu, Y., Eckert, C., Yannou-Le Bris, G., Petit, G. 2019, A fuzzy decision tool to evaluate the sustainable performance of suppliers in an agrifood value chain. Computers & Industrial Engineering, 127, 196-212.
31. Matić, B., Jovanović, S., Das, D. K., Zavadskas, E. K., Stević, Ž., Sremac, S., Marinković, M. 2019, A new hybrid MCDM model: Sustainable supplier selection in a construction company. Symmetry, 11(3), 353.
32. Jain, N., Singh, A. R. 2020, Sustainable supplier selection criteria classification for Indian iron and steel industry: a fuzzy modified Kano model approach. International Journal of Sustainable Engineering, 13(1), 17-32.
33. Sen, D. K., Datta, S., Mahapatra, S. S. 2018, Sustainable supplier selection in intuitionistic fuzzy environment: a decision-making perspective. Benchmarking: An International Journal, 25(2), 545-574.
34. Zhou, X., Xu, Z. (2018). An integrated sustainable supplier selection approach based on hybrid information aggregation. Sustainability, 10(7), 2543.
35. Arabsheybani, A., Paydar, M. M., Safaei, A. S. 2018, An integrated fuzzy MOORA method and FMEA technique for sustainable supplier selection considering quantity discounts and supplier's risk. Journal of cleaner production, 190, 577-591.
36. Zhu, Q., Sarkis, J., Lai, K. H. 2012, Examining the effects of green supply chain management practices and their mediations on performance improvements. International journal of production research, 50(5), 1377-1394.
37. Handfield, R., Walton, S. V., Sroufe, R., Melnyk, S. A. 2002, Applying environmental criteria to supplier assessment: A study in the application of the Analytical Hierarchy Process. European journal of operational research, 141(1), 70-87.
38. Sangbor, M.A., Javidi, F., Golmohammadi, K., Abbasi, R. 2020, A framework for evaluating and selecting a strategic supplier (case study: Yazd Alloy Steel Corporation). Roshd-e-Fanavari, 16(63), 59-66. (In Persian)
39. Kabgani, M., Shahbandarzadeh, H. 2019, Quantitative Analysis Criteria for Selecting Suppliers in The Resilience Supply Chain Using Multi Criteria Decision Making Techniques. Iranian Journal of Trade Studies, 23(90), 115-140. (In Persian)
40. Beheshtinia, M., Nemati-Abozar, V. 2017, A Combination of Fuzzy AHP and TOPSIS Method for the Supplier Selection Problem (Case Study: Advertising Company). Journal of Modeling in Engineering, 15(48), 217-229. (In Persian)
41. Mennatian, M.A., Chaghouyee, Y., Adibi, M.H. 2016, Development of a strategic model for supplier selection using structural equation modeling and fuzzy logic approaches, Strategic Management Research, 22(60), 115-139. (In Persian)
42. Mozaffari, M.M. 2015, Supplier selection with the approach of combining Fuzzy Delphi Analytic Hierarchy Process (FDAHP) and Grey VIKOR methods, Modiriat-e-Farda, 14(43), 55-69. (In Persian)
43. Ramezanian, M.R., Shaverdi, M., Pourjahani, R. 2012, Presenting a supplier selection model using the fuzzy hierarchical analysis process (case study: Pars Neopan Company), Supply Chain Management, 14(35), 1-12. (In Persian)
44. Lotfizadeh, A. 1965, Fuzzy sets. Information and control, 8(3), 338-353.
45. Gupta, P., Mehlawat, M. K. 2013, A new possibilistic programming approach for solving fuzzy multiobjective assignment problem. IEEE Transactions on Fuzzy Systems, 22(1), 16-34.
46. Keršuliene, V., Zavadskas, E. K., Turskis, Z. 2010, Selection of rational dispute resolution method by applying new step‐wise weight assessment ratio analysis (SWARA). Journal of business economics and management, 11(2), 243-258.
47. Mavi, R. K., Goh, M., Zarbakhshnia, N. 2017, Sustainable third-party reverse logistic provider selection with fuzzy SWARA and fuzzy MOORA in plastic industry. The International Journal of Advanced Manufacturing Technology, 91(5), 2401-2418.
48. Zarbakhshnia, N., Soleimani, H., Ghaderi, H. 2018, Sustainable third-party reverse logistics provider evaluation and selection using fuzzy SWARA and developed fuzzy COPRAS in the presence of risk criteria. Applied Soft Computing, 65, 307-319.
49. Yazdani, M., Zarate, P., Zavadskas, E. K., & Turskis, Z. (2018). A Combined Compromise Solution (CoCoSo) method for multi-criteria decision-making problems. Management Decision, 57(9), 2501-2519.
50. Guo, S., Zhao, H. 2017, Fuzzy best-worst multi-criteria decision-making method and its applications. Knowledge-Based Systems, 121, 23-31.
51. Kusi-Sarpong, S., Gupta, H., Sarkis, J. 2019, A supply chain sustainability innovation framework and evaluation methodology. International Journal of Production Research, 57(7), 1990-2008.
52. Ecer, F., Pamucar, D. 2020, Sustainable supplier selection: A novel integrated fuzzy best worst method (F-BWM) and fuzzy CoCoSo with Bonferroni (CoCoSo’B) multi-criteria model. Journal of Cleaner Production, 266, 121981.

 

 

 

 

1- استادیار گروه مهندسی صنایع، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

1- Assistant Professor, Department of Industrial Engineering, Payame Noor University, Tehran, Iran.

1- Mohammed

2- Gören

[5]- Fuzzy Step wise Weight Assessment Ratio Analysis

[6]- Fuzzy combined compromise solution

1- Wolf

2- Haake & Seuring

[9]- Le

[10]- Kusi-Sarpong

[11]- Tavakoli Dehaghani

[12]- Shoabin

[13]- Komasi & Mirzapour

[14]- Lotfizadeh

2- Keršuliene

[16]- Zarbakhshnia

[17]- Kusi-Sarpong

[18]- Ecer & Pamucar

تعداد مشاهده مقاله: 90

تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 47