میزان رضایت ساکنین مجتمع مسکونی ازمولفه های مؤثر بر مطلوبیت فضای سبز (مطالعه موردی: مجتمع‌های الهیه و امیریه کرمانشاه)

 

 

مقاله پژوهشی

 

 

پایداری، توسعه و محیط زیست، دوره چهارم، شماره 3، پاییز 1402(55-73)

                                                                

 

میزان رضایت ساکنین مجتمع مسکونی ازمولفه های مؤثر بر مطلوبیت فضای سبز

(مطالعه موردی: مجتمع‌های الهیه و امیریه کرمانشاه)

 

بهنام شیرویه‌زاد[1]

یاسمین دوزدوزانی[2] ^*

Doozdoozani_azarshar@yahoo.com

تاریخ دریافت: 3/12/1401

تاریخ پذیرش: 7/4/1402

 

چکیده

زمینه و هدف: فضای سبز همچنان به‌مثابه عنصری جدایی‌ناپذیر از زندگی انسان قلمداد می‌شوند. ایجاد فضاهای سبز با کارایی مناسب و مطلوب در مجتمع‌های مسکونی همواره امری ضروری محسوب می‌شود. در این پژوهش میزان رضایت ساکنین دو مجتمع مسکونی الهیه و امیریه کرمانشاه از مؤلفه‌های مؤثر بر مطلوبیت فضای سبز مورد کنکاش قرار گرفت.

روش بررسی: این پژوهش توصیفی- تحلیلی است. مؤلفه‌های فضای سبز شناسایی و از بررسی متون، مطالعات مرتبط و نظرات متخصصین در قالب پرسشنامه محقق ساخته و با تأیید متخصصین مربوطه به‌صورت قالب مقیاس لیکرت (پنج گزینه‌ای) طراحی و توسط 143 نفر از مجتمع امیریه و 158 نفر از مجتمع الهیه انتخاب‌ شدند که درمجموع 301 پرسشنامه تکمیل گردید. تمام تحلیل‌های آماری با استفاده از نرم‌افزار SPSS صورت گرفت، جهت توصیف مؤلفه‌های پژوهش از آمار توصیفی (میانگین، انحراف معیار، واریانس) استفاده شد. در بخش آمار استنباطی از ضریب همبستگی برای بررسی ارتباط بین مساحت فضای سبز و میزان رضایت ساکنین از مجتمع، از آزمون تی مستقل برای مقایسه میزان رضایت ساکنین دو مجتمع مذکور، از آزمون فریدمن جهت شناسایی مؤلفه‌های رضایتمندی ساکنین استفاده شد.

یافته‌ها: نتایج حاکی از آن است که احساس رضایت در مجتمع مسکونی الهیه نسبت به مجتمع مسکونی امیریه بالاتر است و از میان 14 مؤلفه مؤثر در رضایت ساکنین دو مجتمع، مساحت فضای سبز بیشترین امتیاز و امکانات فضای سبز مانند وسایل بازی کودکان کمترین امتیاز را داشتند. به‌عبارت‌دیگر با افزایش مساحت فضای سبز، میزان رضایتمندی ساکنین از مجتمع نیز افزایش پیدا می‌کند.

بحث و نتیجه‌گیری: درنتیجه 14 مؤلفه در این تحقیق موردبررسی قرار گرفتند. باید به‌طور قابل‌توجهی در پروژه‌های مجتمع مسکونی در اولویت قرار گیرند تا منجر به افزایش رضایت ساکنین شوند.

واژه‌های کلیدی: رضایتمندی، فضای سبز، مجتمع مسکونی، شهر کرمانشاه.

J. Sus. Dev. & Env., Vol 4, No.3, Autumn 2023, pp.55-73

 

 

 

 

The degree of contentment of the inhabitants in the residential complex with the components affecting the desirability of the green space (Case study: Elahia and Amirieh complexes in Kermanshah)

 

Behnam Shirouyezad [3]

Yasmin doozdoozani [4] ^*

Doozdoozani_azarshar@yahoo.com

 

Admission Date: June 28, 2023

Date Received: February 22, 2023

 

Abstract

Background and Objective: Green spaces are still considered as an inseparable element of human life. Creating green spaces with appropriate and optimal efficiency in residential complexes is always considered essential. In this research, the level of satisfaction of the residents of two residential complexes, Elahia and Amirieh, Kermanshah, was investigated regarding the factors affecting the desirability of green space.

Material and Methodology: This research is descriptive-analytical. The components of the green space were identified and based on the review of texts, related studies and experts' opinions in the form of a researcher's questionnaire, and with the approval of the relevant experts, it was designed in the form of a Likert scale (five options) and was selected by 143 people from Amirieh Complex and 158 people from Elahia Complex, which in total 301 people were completed. All statistical analyzes were done using SPSS software, descriptive statistics (mean, standard deviation, variance) were used to describe the research components. In the inferential statistics section, the correlation coefficient was used to investigate the relationship between the area of green space and the level of satisfaction of the residents of the complex, the independent t-test was used to compare the level of satisfaction of the residents of the two mentioned complexes, and the Friedman test was used to identify the components of the satisfaction of the residents.

Findings: The results indicate that the feeling of satisfaction in Elahia residential complex is higher than that of Amirieh residential complex, and among the 14 factors affecting the satisfaction of the residents of the two complexes, the area of green space had the highest score and green space facilities such as children's play equipment had the lowest score. In other words, with the increase in the area of green space, the level of satisfaction of the residents with the complex also increases.

Discussion and Conclusion: As a result, 14 components were examined in this research. They should be significantly prioritized in residential complex projects to lead to an increase in residents' satisfaction.

 

Keywords: satisfaction, green space, residential complex, Kermanshah city. 

 

مقدمه

 

با افزایش روزافزون جمعیت و بهای زمین در کلان‌شهرها، بلندمرتبه‌سازی و آپارتمان‌نشینی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین تحولات در فرآیند اسکان بشر در شهرها است. این توسعه شتابان عرصه‌های شهری طی چند دهه اخیر باعث شده توجه معماران و شهر سازان بیشتر بر جنبه‌های کالبدی و فیزیکی شهر معطوف گردد که پیامد این رویکرد تک‌بعدی به توسعه شهری، غافل ماندن از تأثیرگذاری جنبه‌های اجتماعی و روانی فضاهای شهری بر زندگی ساکنان شد. تحقیقات گسترده‌ای که در این رابطه و اخیراً انجام‌شده است به‌خوبی نشان می‌دهد فضای سبز باعث تلطیف هوا و کاهش آلاینده‌های آن، ایجاد تعادل و توازن اکولوژیک، جذب صداهای ناهنجار شده (1)(2) و حضور انسان در محیط طبیعى می‌تواند سبب آرامش، بازیابى روانى، کاهش تنش‌ها، ارتقا سلامت و بهداشت روانی جامعه شود (3). بنابراین وجود فضای سبز و با بالا بردن استفاده ازاین‌گونه فضاها در مجتمع‌های مسکونی منجر به حضور مردم، افزایش سرزندگی و شادابی در افراد می‌شود (4)(5). برخی مجتمع‌های مسکونی بدون توجه به نیازهای اجتماعی، همسایگی، روانی و فضایی خالی از فضای سبز، ساکنان را در خود محصور نموده است (5) و منجر به‌بهم خوردن توازن، رابطه مطلوب و متعادل بین انسان و فضای سبز در محیط زندگى، تأثیرات روان‌شناختی نامطلوبى داشته است. با توجه به کاهش سرانه فضای سبز در جامعه امروزی و رویکرد نسبتاً اجباری مردم به زندگی در آپارتمان به علت شرایط اقتصادی باید برای این خلأ چاره‌ای اندیشید(6). در این زمینه پژوهش‌های بسیاری صورت گرفته است که در ادامه به بعضی از پژوهش‌ها و دستاوردهای مرتبط را ارائه خواهیم نمود.

التا براچ و دیگران(2020) در مقاله «آیا نمایی از فضای سبز در محل سکونت با خطر کمتر اضطراب و افسردگی مرتبط است؟» بیان می کند با قرار گرفتن در معرض طبیعت به مزایای سلامت روان منجر می‌شود. نتایج نشان داد بزرگسالانی که از منظره فضای سبز محل سکونت لذت می برند، کمتر در معرض خطر اضطراب و افسردگی هستند.

علی یاران و  حسین بهرو (1394) در مقاله «بررسی تأثیر فضای سبز بر میزان رضایتمندی ساکنان مجتمع‌های بلندمرتبه مسکونی، (نمونه موردی: چند مجتمع مسکونی در شهر تهران)» بیان می‌کند که  افزایش مساحت فضای سبز با میزان رضایتمندی ساکنان مجتمع‌های مسکونی، رابطه مستقیم دارد. با توجه به شکل زندگی گروهی و جمعی در مجتمع‌های مسکونی، عامل فضای سبز، به‌عنوان یک عنصر کلیدی درافزایش تعاملات و ارتباطات اجتماعی بین افراد ساکن در این نوع ساختمان‌ها به شمار می‌رود. این تأثیرات، افزایش کیفیت زندگی ساکنین و رضایت آن‌ها را در پی دارد. شاخص تأثیرات حاصل از فضای سبز، بر رضایتمندی ساکنین در مجتمع مسکونی اکباتان بیشتر از مجتمع مسکونی نواب است. این مطلب حاکی از این نکته است که در ساختمان‌سازی سال‌های اخیر، به بحث فضای سبز، که جزء جدایی‌ناپذیر فضای زندگی آدمی است، حداقل به لحاظ کمی، کمتر بهاداده شده است.

ساسان خطیبى و دیگران(1397) در مقاله با عنوان «تأثیر فضاى سبز و طراحى منظر بر ارتقاء احساس تعلق به مکان در مجتمع‌های مسکونى» نتایج حاصل نشان می‌دهد که بین نحوه‌ی اظهارنظر و احساس تعلق مکانى دو گروه ساکنان تفاوت معنادارى موجود بود، ساکنان برخوردار از محیط مطلوب و واجد فضاى سبز طراحی‌شده، دیدگاه مثبت و احساس تعلق بیشترى نسبت به محیط خود داشته‌اند.

 محمد بهزاد پور (1397) در مقاله «بررسی حس تعلق مکانی در مجتمع‌های مسکونی و نقش طبیعت بر آن(مطالعه موردی: مجتمع‌های مسکونی اکباتان، پردیسان، زیتون و مهرگان)» نتایج حاصله با کمک نرم‌افزارهای Lisrel و SPSS نشان داد ارتباطی معنادار و مثبت بین دو متغیر طبیعت و حس تعلق مکانی در نمونه‌های موردمطالعه برقرار است. ضریب تأثیر طبیعت در تعلق مکانی ساکنان در مجتمع‌های مسکونی اکباتان (87/0)، پردیسان (42/0)، زیتون (91/0) و مهرگان (37/0) به‌دست‌آمده است. همچنین با توجه به اینکه مقدار RMSEA در مجتمع‌های مسکونی به ترتیب برابر با (054/0)، (042/0)، (061/0) و (040/0) به‌دست‌آمده، رابطه بین طبیعت با تعلق مکانی مورد تأیید قرارگرفته است.

مهرنوش میرابی مقدم و دیگران (1398) در مقاله «بررسی مطلوبیت فضای سبز مجتمع‌های مسکونی شهری (مطالعۀ موردی: شهر رشت)» بیان می‌کند که مجتمع مسکونی گاز و باهور با وزن 54/0 بیشترین امتیاز رادارند ازنظر مطلوبیت فضای سبز در رتبه اول هستند. مجتمع‌های مسکونی اطلس، پاسارگاد، شقایق، باهنر و سفیدرود کمترین و آخرین رتبه رادارند و نتایج آزمون اسپیرمن نشان‌دهنده رابطه معناداری میان مساحت و رتبه مجتمع‌های مسکونی ازنظر فضای سبز است یعنی با افزایش مساحت مجتمع‌های مسکونی، فضای سبز آن‌ها افزایش می‌یابد.

محمد بهزاد پور و دیگران (1399) در مقاله «ارزیابی نقش طبیعت بر تعاملات همسایگی در مجتمع‌های مسکونی(موردمطالعه: مجتمع مسکونی اکباتان تهران و مجتمع مسکونی پردیسان قم)» نشان داد که در ارزیابی میزان تأثیرگذاری طبیعت و فضاهای سبز بر تعاملات همسایگی، مقدار ضریب تعیین به‌دست‌آمده برای اکباتان 717/0 و پردیسان نیز 384/0 بوده است. درمجموع ضریب تعیین یافته‌های حاصل از 383 پرسشنامه با مقدار خطای 000/0 برابر با 627/0 حاصل گردید که تأییدکننده تأثیرات مثبت طبیعت و فضاهای سبز بر روابط و تعاملات همسایگی بوده است.

پژوهش حاضر به دنبال پاسخگویی به سؤالات زیر است.

• میزان حس رضایت ساکنین مجتمع‌های مسکونی الهیه و امیریه از مؤلفه‌های مطلوبیت فضای سبز چگونه است؟

فرضیات پژوهش شامل موارد زیر است :

• مؤلفه‌های مؤثر متعددی بر مطلوبیت فضای سبز در مجتمع‌های مسکونى وجود دارد.
• میزان رضایتمندی ساکنین مجتمع مسکونی الهیه از مؤلفه‌های مؤثر بر مطلوبیت فضای سبز نسبت به مجتمع مسکونی امیریه بیشتر است.
• افزایش مساحت فضای سبز بر میزان رضایتمندی ساکنین مجتمع مسکونی تأثیر بسزایی دارد.

مبانی نظری

رضایتمندی و خشنودی نتیجه ادراکی است که انسان بر مبنای ارزیابی مثبت محیطی و تجربه فردی نسبت به جامعه خود به دست می‌آورد (7). به‌عبارت‌دیگر رضایتمندی پیامد احساسات و نگرش‌های مثبت نسبت به موقعیت خود در جامعه است به‌طوری‌که این حالت مثبت سبب سلامت فیزیکی، سلامت اجتماعی، ارگانیکی و بهداشت روانی شود و می‌تواند به مرتبه بالاتری بنام تعهد اجتماعی، که یک نگرش مستمر و وفادارانه نسبت به جامعه است منجر شود (8). انسان خشنود می‌تواند درعین‌حالی که رضایتمند است با عوامل ناخوشایند و فشارهای محیطی به سازگاری مثبت بپردازد. بنابراین خشنودی می‌تواند سازگاری را به دنبال داشته باشد ولیکن سازگاری لزوماً به خشنودی نمی‌انجامد(9). به‌عنوان‌مثال می‌توان گفت که رضایتمندی، نشاط و شادی بیانگر پویایی جامعه در ابعاد توسعه اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و کاهش نابسامانی‌های خانوادگی است. حال اگر ابعاد اشاره‌شده در جامعه سیری نزولی پیدا کند، نشان‌دهنده سبک سازگارانه به‌منظور حفظ وضعیت جدید برای دستیابی و ایجاد تعادل و توازن حداقلی تا رسیدن به مطلوب‌ها و نیازها است. در چنین شرایطی فساد و ناهنجاری‌های اجتماعی  در ابعاد مختلف رشد می‌یابند، حفظ منافع فردی جایگزین منافع جمعی  می‌شود و جامعه مستعد گم‌گشتگی، ازهم‌پاشیدگی و سقوط به مراحل پایین رفتار انسانی می‌شود. نتیجه اینکه پذیرش شرایط سخت اجتماعی لزوماً بیانگر رضایتمندی و آرامش واقعی در جامعه نیست، بلکه نشان‌دهنده رفتار سازگارانه جهت کنترل شرایط تا برون‌رفت از آن است و اگر این رفتار طولانی شود عواقبی از قبیل:  خمودگی رفتاری، عدم رضایت و ناخشنودی و به‌تبع آن پرخاشگری و مرگ اجتماعی خواهد داشت(7)(8). شایان‌ذکر است که رویکرد رضایتمندی ازجمله رویکردهایی است که طی چند دهه اخیر در ارتباط به مباحث کیفیت محیط واردشده است. از دیدگاه واژه‌شناسی، مفهوم رضایتمندی سکونتی از دو مفهوم مجزای رضایت یا رضایتمندی و سکونت تشکیل می‌شود. در فرهنگ دهخدا، واژه رضایتمندی به خشنودی و پسندیدگی تعبیر شده و واژه سکونت به اقامت و آرامش تبیین می‌شود. درک مفهوم رضایتمندی سکونتی مستلزم دریافت درستی از محل سکونت است. می‌توان در ترکیب، مفهوم رضایتمندی سکونتی را از منظر لغوی به‌عنوان تجربه‌ای از حس لذت یا خشنودی از زندگی در یک محیط مسکونی تعریف کرد (10). عامل بسیار مهم در ارزیابی افراد نسبت به تعیین محل موردنظر برای سکونت، توجه به تأمین رضایتمندی سکونتی از محل مورداستفاده است. در حقیقت رضایتمندی سکونتی یک واکنش ذهنی به محیط عینی است(11). در حقیقت خانه )واحد مسکونی(، تنها یک ساختار کالبدی است که علاوه بر سرپناه، فضاهایی را برای انجام فعالیت‌های روزانه فرد فراهم می‌سازد (10). رضایت از خانه و سکونتگاه زمانی حاصل می‌شود که کاربر یا فرد در آن مکان برای نیازهای خود، پاسخی دریافت کرده باشد. نیازهایی که همانند ذات آدمی، متنوع و گوناگون است. یکی از این نیازها،ارتباط مستقیم با فضای سبز است که در وجود آدمی نهفته است. در دوران معاصر اهمیت این ارتباط بین انسان و فضای سبز بیش‌ازپیش احساس می‌شود. باید گفت که انسان امروزی به‌واسطه زندگی صنعتی و تبعات آن و نیز وسعت گرفتاری‌های روزمره، در معرض تألمات گوناگون روانی است، که در بررسی‌ها و پژوهش‌ها کمتر به تأثیر روانی فضای سبز به‌عنوان مرهمی برای تسکین این آلام پرداخته‌شده است و این مهم از نگاه‌ها، به دورمانده است(1). فضاهای سبز می‌توانند سبب تعدیل دما، تلطیف هوا، زیبا آفرینی (12)(1)، تشویق مردم به شرکت در فعالیت‌های ورزشی، تأثیر مثبت عملکرد قلبی و عروقی، بهبود میزان پاسخ‌های فیزیولوژیک به استرس، کاهش ضربان قلب، تنش‌های ماهیچه‌ای، فشارخون، افزایش هدایت الکتریکی پوست، القای حس مکان اجتماعی(13) (1)، بروز ارزش‌های فردی و اجتماعی، ارتقاء بخشیدن به رشد معنوی خود، افزایش روابط همسایگی، تعاملات اجتماعی و شکل‌گیری خاطرات جمعی(14) ‌شود(12)(1). (15) دریکی از مهم‌ترین تحقیقات خود در مورد تأثیر طبیعت بر جسم و روان انسان، تحت عنوان»طراحى با طبیعت «به سال 1969 منتشر کرد و نشان داد که حضور طبیعت و استفاده از طراحى منظر در کاهش اضطراب و بسیارى مشکلات روانى اجتماعى تأثیر به سزایی دارد(3).

 

مواد و روش‌ها

پژوهش حاضر توصیفی – تحلیلی است. جامعه آماری پژوهش شامل تمام ساکنین مجتمع‌های مسکونی الهیه و امیریه است. کل ساکنین مجتمع الهیه 350 نفر و ساکنین مجتمع امیریه 290 نفر می‌باشند. نمونه‌گیری به‌صورت تصادفی ساده و در دسترس از افرادی که در فضای سبز دو مجتمع مذکور رفت‌وآمد داشته‌اند انجام‌شده است. بدین ترتیب تعداد 143 نفر از مجتمع امیریه و 158 نفر از مجتمع الهیه انتخاب‌شده‌اند که درمجموع 301 نفر حجم نمونه است. ابزار گرداوری داده‌ها در این مطالعه شامل پرسشنامه ویژگی‌های فردی شامل سؤال‌هایی درباره سن، جنسیت و وضعیت تأهل بود و پرسشنامه رضایت ساکنین از مطلوبیت فضای سبز، ابزار محقق ساخته‌ای بود که از طریق بررسی در نظرات صاحب‌نظران، مؤلفان، پژوهشگران و نتایج مطالعه قبلی و همچنین مصاحبه نا ساختاریافته با تعدادی از ساکنین دو مجتمع مسکونی طراحی گردید. طراحی پرسشنامه رضایت ساکنین دو مجتمع از مطلوبیت فضای سبز بدین ترتیب بود که ابتدا با انجام مطالعه کتابخانه و بررسی متون علمی درباره مولفه هایی که درباره رضایت ساکنین مجتمع مسکونی از طراحی فضای سبز در کتب و مقالات علمی گزارش‌شده بود، گردآوری و ثبت شد. از آنجائی که ممکن بود در سنجش رضایتمندی ساکنین، همه نظرات ساکنین توسط صاحب‌نظران، مؤلفان و پژوهشگران گزارش نشده باشد، لذا از نظرات 15 نفر از ساکنین هر مجتمع نیز به‌صورت مصاحبه نا ساختاریافته استفاده گردید و در جدول  1 مواردی که صاحب‌نظران به آن اشاره نکرده بودند نیز به سؤالات پرسشنامه به‌عنوان مولفه اضافه شد. در مرحله بعد با همکاری تیم پژوهشی، پرسشنامه طراحی و پرسشنامه نهایی با ارائه به 5 نفر از متخصصین حیطه معماری و شهرسازی ازنظر روایی صوری و محتوی موردبررسی قرار گرفت. درنهایت پرسشنامه با تعداد 14سؤال برای ارزیابی میزان رضایتمندی ساکنین از فضای سبز مجتمع طراحی شد. نمره‌گذاری پرسشنامه به‌صورت طیف لیکرت 5 گزینه‌ای (خیلی کم=1، کم=2، متوسط=3، زیاد=4، خیلی زیاد= 5) بود. تمام تحلیل‌های آماری با استفاده از نرم‌افزار SPSS صورت گرفت، جهت توصیف مؤلفه‌های پژوهش از آمار توصیفی (میانگین، انحراف معیار، واریانس) استفاده شد. در بخش آمار استنباطی از ضریب همبستگی برای بررسی ارتباط بین مساحت فضای سبز و میزان رضایت ساکنین از مجتمع، از آزمون تی مستقل برای مقایسه میزان رضایت ساکنین دو مجتمع مذکور، از آزمون فریدمن جهت شناسایی مؤلفه‌های رضایتمندی ساکنین استفاده شد. 

روایی ابزار اندازه‌گیری متغیرها به شکل صوری و محتوایی و با استفاده از دیدگاه متخصصین صورت گرفت و بر این اساس برای تعیین روایی ابزار تهیه‌شده از همکاری 5 نفر از اساتید رشته معماری بهره گرفته شد، بدین منظور بعد از تهیه ابزار مورداستفاده که با همفکری 4 نفر از معماران باسابقه صورت گرفت. ابزار تهیه‌شده تکثیر و در اختیار تعداد 5 نفر از اساتید متخصص قرار گرفت و از آن‌ها خواسته شد تا با مدنظر قرار دادن اهداف پژوهش، ابزار تهیه‌شده را ازنظر صوری و محتوایی مورد ارزیابی قرار داده و نظرات اصلاحی خود را بر آن بنویسند. بعد از ارجاع ابزار مذکور توسط اساتید، نظرات اصلاحی آنان در ابزار اعمال و برای تائید روایی نهایی در اختیار آنان قرار گرفت.

پایایی ابزار مورداستفاده که با روش کرونباخ محاسبه‌شده، برابر با 75/0 بود که مورد تائید است.

 

 

 

جدول 1- مولفه های استخراج‌شده از نظرات صاحب‌نظران و ساکنین

Table 1. Components extracted from the opinions of experts and residents

مولفه های سنجش رضایت توسط صاحب‌نظران و مؤلفان		مولفه مای سنجش رضایت اضافه‌شده توسط ساکنین
1-       مساحت فضای سبز 2-       حوض یا آب‌نمای فضای باز 3-       امکانات فضای سبز مانند نیمکت 4-       امکانات فضای سبز مانند وسایل ورزشی 5-       امکانات فضای سبز مانند وسایل بازی کودکان 6-       آرامش	7-       استراحت 8-       آشنایی و ایجاد روابط همسایگی 9-       دیده شدن فضا و افزایش امنیت 10-    تفریح و گذران اوقات فراغت 11-    زیبایی 12-    کاهش آلودگی هوا و سلامت جسمی	1-       نحوه چیدمان فضای سبز 2-       تنوع درختان و گیاهان

 

به‌منظور شناسایی عوامل رضایتمندی رضایت ساکنین مجتمع مسکونی از مولفه های مؤثر بر مطلوبیت فضای سبز از تحلیل عامل اکتشافی با استفاده از روش مولفه های اصلی و اعمال چرخش واریماکس استفاده گردید. با توجه به‌پیش فرض اولیه مفهومی استخراج‌شده از نظرات صاحبنظران و مصاحبه ساختار نایافته اولیه با 15 نفر از ساکنین هر مجتمع که 14 مولفه به‌دست‌آمده بود پنج بعد در جدول 2 به‌عنوان ابعاد اصلی پیش‌فرض انتخاب گردید.

 

 

 

جدول 2- مؤلفه‌های مؤثر بر مطلوبیت فضای سبز در مجتمع‌های مسکونى (مأخذ: نگارندگان)

Table 2. Factors affecting the desirability of green space in residential complexes (source: authors)

ابعاد	ردیف	مؤلفه‌ها
کمی	1	مساحت فضای سبز
امکانات	2	حوض یا آب‌نمای فضای باز
	3	امکانات فضای سبز مانند نیمکت
	4	امکانات فضای سبز مانند وسایل ورزشی
	5	امکانات فضای سبز مانند وسایل بازی کودکان
روانی-  اجتماعی	6	آرامش
	7	استراحت
	8	آشنایی و ایجاد روابط همسایگی
	9	دیده شدن فضا و افزایش امنیت
	10	تفریح و گذران اوقات فراغت
زیباشناختی	11	تنوع درختان و گیاهان
	12	نحوه چیدمان فضای سبز
	13	زیبایی
محیط‌زیست	14	کاهش آلودگی هوا و سلامت جسمی

 

شکل1-  مدل مفهومی، ابعاد و مؤلفه‌های مؤثر در مطلوبیت فضای سبز مجتمع‌های مسکونی (مأخذ: نگارندگان)

Figure 1. Conceptual model, dimensions and effective components in the desirability of green spaces in residential complexes (source: authors)

جهت آزمون فرضیه چهارده سؤال به شرح ذیل در پرسشنامه تدوین و اطلاعات مربوط به دو مجتمع و در 301 نفر موردسنجش قرارگرفته است و نتایج در نرم‌افزار spss  مورد تحلیل قرار گرفت.

 

 

جدول3 - پرسشنامه بررسی میزان حس رضایت ساکنین از مؤلفه‌های فضای سبز (مأخذ: نگارندگان)

Table 2. Questionnaire to investigate the level of residents' satisfaction with green space components (source: authors)

فرضیه: بررسی میزان حس رضایت ساکنین از مؤلفه‌های فضای سبز مجتمع‌های مسکونی الهیه و امیریه
1B	به چه میزان از مساحت طبیعت فضای باز مجتمع مسکونی رضایت دارید؟
2B	به چه میزان از تنوع درختان و گیاهان مجتمع مسکونی رضایت دارید؟
3B	به چه میزان از حوض یا آب‌نمای فضای باز مجتمع مسکونی رضایت دارید؟
4B	به چه میزان از امکانات فضای سبز مانند نیمکت رضایت دارید؟
5B	به چه میزان از امکانات فضای سبز مانند وسایل ورزشی رضایت دارید؟
6B	به چه میزان از امکانات فضای سبز مانند وسایل بازی کودکان رضایت دارید؟
7B	به چه میزان از نحوه چیدمان فضای سبز مجتمع مسکونی رضایت دارید؟
8B	به چه میزان از تأثیر فضای سبز بر آرامش ساکنین مجتمع مسکونی رضایت دارید؟
9B	به چه میزان از استراحت در فضای سبز مجتمع مسکونی رضایت دارید؟
10B	به چه میزان از تفریح و گذران اوقات فراغت در فضای سبز مجتمع مسکونی رضایت دارید؟
11B	به چه میزان از ایجاد روابط همسایگی در فضای سبز مجتمع مسکونی رضایت دارید؟
12B	به چه میزان از تأثیر فضای سبز در زیبایی مجتمع مسکونی رضایت دارید؟
13B	به چه میزان از تأثیر فضای سبز در کاهش آلودگی هوا و سلامت جسمی ساکنین مجتمع مسکونی رضایت دارید؟
14B	به چه میزان از دیده شدن فضا و افزایش امنیت مجتمع مسکونی رضایت دارید؟

 

منطقه موردمطالعه

 

شهر کرمانشاه مرکز استان کرمانشاه با ارتفاع 6/1318 از سطح دریا در 47.00 درجه طول شرقی و 30.23 درجه عرض جغرافیایی قرارگرفته است. میانگین دمای سالانه هوا طی یک دوره 65 ساله 3/14 درجه سانتی‌گراد و میانگین بارندگی سالانه در همین دوره آماری 1/445 میلی‌متر است. استان کرمانشاه با مساحت 640.24 کیلومترمربع، هفدهمین استان ایران ازنظر وسعت به شمار می‌رود. شهر کرمانشاه ازنظر تقسیمات شهرداری به 8 منطقه تقسیم‌شده است(16). برج امیریه در جنوب غرب کرمانشاه، در شهرک پردیس و در بلوار شقایق در منطقه 8 کرمانشاه واقع‌شده است. این برج یکی از برج‌های بلندمرتبه شهر کرمانشاه بشمار می‌آید. این برج شامل 12 طبقه است که در هر طبقه 8  واحد وجود دارد، جمعیت افرادی که در این برج سکونت دارند با در نظر گرفتن واحدهای خالی حدوداً 290 نفر است و شامل اقشار جامعه با اقتصاد و سبک زندگی متفاوت موردمطالعه قرارگرفته است. برج الهیه در غرب شهر کرمانشاه، در شهرک بهداری در نزدیکی پل الهیه و خیابان الهیه در منطقه 6 کرمانشاه واقع‌شده است. این برج یکی از مدرن‌ترین برج‌های شهر به‌حساب می‌آید. این برج شامل 10 طبقه است که در هر طبقه 2 واحد وجود دارد، جمعیت افرادی که در این برج سکونت دارند با در نظر گرفتن واحدهای خالی حدوداً 350 نفر است این برج در منطقه نسبتاً مرفه و با وضع اقتصادی مناسب واقع‌شده است. بخش قابل‌توجهی از این مجتمع دارای فضای سبز است.

 

شکل 2-  موقعیت مناطق موردمطالعه (مأخذ: نگارندگان)

Figure 2. The location of the study areas (source: authors)

 

تحلیل داده‌ها:

 

سوال 1B) به چه میزان از مساحت طبیعت فضای باز مجتمع مسکونی رضایت دارید؟

 

جدول4-  نتایج بررسی سؤال 1B  Table 4. The results of the examination of question B1 کل امیریه الهیه شاخص 43/4 27/4 57/4 میانگین 89/0 95/0 80/0 انحراف معیار 80/0 93/0 65/0 واریانس 301 143 158 جمع کل 6/88 4/85 4/91 امتیاز از 100

شکل3- نمودار شکلی سؤال 1B Figure 3. Diagram of question B1

 

سوال 2B) به چه میزان از تنوع درختان و گیاهان مجتمع مسکونی رضایت دارید؟

 

 

 

جدول5- نتایج بررسی سؤال 2B Table 5. The results of the examination of question B2 کل امیریه الهیه شاخص 72/3 55/3 87/3 میانگین 90/0 90/0 89/0 انحراف معیار 82/0 81/0 79/0 واریانس 301 143 158 جمع کل 4/74 71 4/77 امتیاز از 100

شکل4- نمودار شکلی سؤال 2B Figure 4. Diagram of question B2

 

سوال 3B) به چه میزان از حوض یا آب‌نمای فضای باز مجتمع مسکونی رضایت دارید؟

 

 

جدول6-  نتایج بررسی سؤال 3B Table 6. The results of the examination of question B3 کل امیریه الهیه شاخص 79/3 57/3 00/4 میانگین 98/0 94/0 97/0 انحراف معیار 96/0 89/0 94/0 واریانس 301 143 158 جمع کل 8/75 4/71 80 امتیاز از 100

شکل5- نمودار شکلی سؤال 3B Figure 5. Diagram of question B3

 

سوال 4B) به چه میزان از امکانات فضای سبز مانند نیمکت رضایت دارید؟

 

 

جدول 7-  نتایج بررسی سؤال 4B Table 7. The results of the examination of question B4 کل امیریه الهیه شاخص 81/3 59/3 01/4 میانگین 53/1 10/1 81/1 انحراف معیار 35/2 22/1 29/3 واریانس 301 143 158 جمع کل 2/76 8/71 2/80 امتیاز از 100

شکل6- نمودار شکلی سؤال 4B Figure 6. Diagram of question B4

 

سوال 5B) به چه میزان از امکانات فضای سبز مانند وسایل ورزشی رضایت دارید؟

 

جدول 8- نتایج بررسی سؤال 5B Table 8. The results of the examination of question B5 کل امیریه الهیه شاخص 63/3 43/3 81/3 میانگین 13/1 20/1 05/1 انحراف معیار 29/1 44/1 10/1 واریانس 301 143 158 جمع کل 6/72 6/68 2/76 امتیاز از 100

شکل7- نمودار شکلی سؤال 5B Figure 7. Diagram of question B5

 

 

 

 

 

 

سال 6B) به چه میزان از امکانات فضای سبز مانند وسایل بازی کودکان رضایت دارید؟

 

 

جدول 9- نتایج بررسی سؤال 6B Table 9. The results of the examination of question B6 کل امیریه الهیه شاخص 25/3 94/2 53/3 میانگین 21/1 24/1 15/1 انحراف معیار 46/1 54/1 24/1 واریانس 301 143 158 جمع کل 65 8/58 6/70 امتیاز از 100

شکل8- نمودار شکلی سؤال 6B Figure 8. Diagram of question B6

 

سوال 7B) به چه میزان از نحوه چیدمان فضای سبز مجتمع مسکونی رضایت دارید؟

 

جدول 10- نتایج بررسی سؤال 7B Table 10. The results of the examination of question B7 کل امیریه الهیه شاخص 22/3 94/2 47/3 میانگین 30/1 24/1 11/1 انحراف معیار 71/1 75/1 55/1 واریانس 301 143 158 جمع کل 4/64 8/58 4/69 امتیاز از 100

شکل9- نمودار شکلی سؤال 7B Figure 9. Diagram of question B7

 

سوال 8B) به چه میزان از تاثیر فضای سبز بر آرامش ساکنین مجتمع مسکونی رضایت دارید؟

 

جدول 11- نتایج بررسی سؤال 8B Table 11. The results of the examination of question B8 کل امیریه الهیه شاخص 56/3 42/3 69/3 میانگین 03/1 05/1 00/1 انحراف معیار 08/1 12/1 01/1 واریانس 301 143 158 جمع کل 2/71 4/68 8/73 امتیاز از 100

شکل10- نمودار شکلی سؤال 8B Figure 10. Diagram of question B8

 

سوال 9B) به چه میزان از استراحت در فضای سبز مجتمع مسکونی رضایت دارید؟

 

جدول12- نتایج بررسی سؤال 9B Table 12. The results of the examination of question B9 کل امیریه الهیه شاخص 73/3 60/3 85/3 میانگین 05/1 02/1 07/1 انحراف معیار 11/1 04/1 15/1 واریانس 301 143 158 جمع کل 6/74 72 77 امتیاز از 100

شکل11- نمودار شکلی سؤال 9B Figure 11. Diagram of question B9

 

 

سوال 10B) به چه میزان از تفریح و گذران اوقات فراغت در فضای سبز مجتمع مسکونی رضایت دارید؟

 

جدول 13- نتایج بررسی سؤال 10B Table 13. The results of the examination of question B10 کل امیریه الهیه شاخص 73/3 50/3 94/3 میانگین 04/1 07/1 97/0 انحراف معیار 09/1 15/1 95/0 واریانس 301 143 158 جمع کل 6/74 70 8/78 امتیاز از 100

شکل12- نمودار شکلی سؤال 10B Figure 12. Diagram of question B10

 

سوال 11B) به چه میزان از ایجاد روابط همسایگی در فضای سبز مجتمع مسکونی رضایت دارید؟

 

جدول 14- نتایج بررسی سؤال 11B Table 14. The results of the examination of question B11 کل امیریه الهیه شاخص 80/3 78/3 82/3 میانگین 05/1 05/1 05/1 انحراف معیار 11/1 11/1 12/1 واریانس 301 143 158 جمع کل 76 6/75 4/76 امتیاز از 100

شکل13- نمودار شکلی سؤال 11B Figure 13. Diagram of question B11

 

 

 

 

 

 

 

سوال 12B) به چه میزان از تأثیر فضای سبز در زیبایی مجتمع مسکونی رضایت دارید؟

 

 

 

جدول15- نتایج بررسی سؤال 12B Table 15. The results of the examination of question B12 کل امیریه الهیه شاخص 75/3 57/3 91/3 میانگین 06/1 18/1 93/0 انحراف معیار 14/1 39/1 87/0 واریانس 301 143 158 جمع کل 75 4/71 2/78 امتیاز از 100

شکل14- نمودار شکلی سؤال 12B Figure 14. Diagram of question B12

 

سوال 13B) به چه میزان از تأثیر فضای سبز در کاهش آلودگی هوا و سلامت جسمی ساکنین مجتمع مسکونی رضایت دارید؟

 

جدول 16- نتایج بررسی سؤال 13B Table 16. The results of the examination of question B13 کل امیریه الهیه شاخص 81/3 69/3 93/3 میانگین 05/1 07/1 02/1 انحراف معیار 11/1 15/1 04/1 واریانس 301 143 158 جمع کل 2/76 8/73 6/78 امتیاز از 100

شکل15- نمودار شکلی سؤال 13B Figure 15. Diagram of question B13

 

سوال 14B) به چه میزان از دیده شدن فضا و افزایش امنیت مجتمع مسکونی رضایت دارید؟

 

جدول17- نتایج بررسی سؤال 14B Table 17. The results of the examination of question B14 کل امیریه الهیه شاخص 01/4 95/3 08/4 میانگین 12/1 21/1 04/1 انحراف معیار 26/1 46/1 08/1 واریانس 301 143 158 جمع کل 2/80 79 6/81 امتیاز از 100

شکل16- نمودار شکلی سؤال 14B Figure 16. Diagram of question B14

 

جدول 18- بررسی میزان حس رضایت از مؤلفه‌های مؤثر بر مطلوبیت فضای سبز مجتمع‌های مسکونی الهیه و امیریه 

(مأخذ: نگارندگان)

Table 18.  Investigating the degree of satisfaction with the factors affecting the desirability of the green spaces of Elahia and Amirieh residential complexes (Source: authors)

کل مجتمع‌ها		امیریه		الهیه		سؤالات در پرسشنامه
امتیاز	میانگین	امتیاز	میانگین	امتیاز	میانگین
6/88	43/4	4/85	27/4	4/91	57/4	1B
4/74	72/3	71	55/3	74	87/3	2B
8/75	79/3	4/71	57/3	80	00/4	3B
2/76	81/3	8/71	59/3	2/80	01/4	4B
6/72	63/3	6/68	43/3	2/76	81/3	5B
65	25/3	8/58	94/2	6/70	53/3	6B
4/64	22/3	8/58	94/2	4/69	47/3	7B
2/71	56/3	4/68	42/3	8/73	69/3	8B
6/74	73/3	72	60/3	77	85/3	9B
6/74	73/3	70	50/3	8/78	94/3	10B
76	80/3	6/75	78/3	4/76	82/3	11B
75	75/3	4/71	57/3	2/78	91/3	12B
2/76	81/3	8/73	69/3	6/78	93/3	13B
2/80	01/4	79	95/3	6/81	08/4	14B
8/1044	24/52	996	8/49	6/1019	48/54	جمع کل
63/74	73/3	14/71	55/3	83/72	89/3	میانگین

 

فرضیه 1 : مؤلفه‌های مؤثر متعددی بر مطلوبیت فضای سبز در مجتمع‌های مسکونى وجود دارد.

در جدول 19 مؤلفه‌هایی مؤثر بر مطلوبیت فضای سبز در دو مجتمع‌های مسکونی از دید ساکنین به ترتیب تأثیرگذاری بر اساس میانگین رتبه آزمون فریدمن ثبت‌شده‌اند.

 

 

 

 

 

 

جدول 19- رتبه‌بندی مؤلفه‌های مؤثر در مطلوبیت فضای سبز از دید ساکنین در دو مجتمع مسکونی

 بر اساس میانگین رتبه آزمون فریدمن

Table 19. Ranking of the effective components in the desirability of green spaces from the perspective of residents in two residential complexes Based on the mean rank of the Friedman test

رتبه	میانگین رتبه	مؤلفه‌ها
1	22/10	مساحت فضای سبز
2	74/8	درختان که منجر به دیده شدن فضا و افزایش امنیت می‌شوند
3	95/7	تأثیر فضای سبز بر کاهش آلودگی و سلامت جسمی ساکنین
4	81/7	تأثیر فضای سبز بر ایجاد روابط همسایگی
5	72/7	تأثیر فضای سبز بر زیبایی مجتمع
6	57/7	استراحت در فضای سبز
7	54/7	تفریح و گذران اوقات فراغت در فضای سبز
8	48/7	چیدمان فضای سبز
9	40/7	عناصر طبیعی مانند آب‌نما و فواره
10	17/7	تنوع فضای سبز
11	15/7	امکانات فضای سبز مانند نیمکت
12	81/6	تأثیر فضای سبز مجتمع بر آرامش ساکنین
13	79/5	امکانات فضای سبز مانند وسایل ورزشی
14	66/5	امکانات فضای سبز مانند وسایل بازی کودکان

 

فرضیه 2: میزان رضایتمندی ساکنین مجتمع مسکونی الهیه از مؤلفه‌های مؤثر بر مطلوبیت فضای سبز نسبت به مجتمع مسکونی امیریه بیشتر است

 

 

 

جدول 20- نتایج آزمون T مستقل جهت مقایسه میزان رضایتمندی ساکنین دو مجتمع مسکونی از مؤلفه‌های مؤثر بر مطلوبیت فضای سبز

 

Table 20. The results of the independent T-test to compare the level of satisfaction of the residents of two residential complexes with the factors affecting the desirability of green space

سطح معنی‌داری	درجه آزادی	آماره  T	میانگین	تعداد	گروه	مؤلفه
00/0	299	96/2	57/4	158	الهیه	رضایت از مساحت فضای سبز
			27/4	143	امیریه
00/0	299	09/3	87/3	158	الهیه	تنوع فضای سبز
			55/3	143	امیریه
00/0	299	89/3	00/4	158	الهیه	چیدمان فضای سبز
			57/3	143	امیریه
01/0	299	36/2	01/4	158	الهیه	عناصر طبیعی مانند آب‌نما و فواره
			59/3	143	امیریه
00/0	299	94/2	81/3	158	الهیه	امکانات فضای سبز مانند نیمکت
			43/3	143	امیریه
00/0	299	32/4	53/3	158	الهیه	امکانات فضای سبز مانند وسایل ورزشی
			94/2	143	امیریه
00/0	299	58/3	47/3	158	الهیه	امکانات فضای سبز مانند وسایل بازی کودکان
			94/2	143	امیریه
02/0	299	25/2	69/3	158	الهیه	تأثیر فضای سبز بر آرامش
			42/3	143	امیریه
04/0	299	06/2	85/3	158	الهیه	استراحت در فضای سبز
			60/3	143	امیریه
00/0	299	70/3	94/3	158	الهیه	تفریح و گذران اوقات در فضای سبز
			50/3	143	امیریه
07/0	299	34/0	82/3	158	الهیه	ایجاد روابط همسایگی در فضای سبز
			78/3	143	امیریه
00/0	299	78/2	91/3	158	الهیه	تأثیر فضای سبز بر زیبایی مجتمع
			57/3	143	امیریه
05/0	299	96/1	93/3	158	الهیه	تأثیر فضای سبز بر کاهش آلودگی هوا
			69/3	143	امیریه
31/0	299	01/1	08/4	158	الهیه	دیده شدن و افزایش امنیت
			95/3	143	امیریه

 

در جدول 20 در تمام موارد ذکرشده میزان رضایت ساکنین مجتمع مسکونی الهیه از ساکنین مجتمع امیریه بیشتر است (میانگین میزان رضایت ساکنین مجتمع الهیه بیشتر از میانگین میزان رضایت ساکنین مجتمع امیریه است) به‌جز مؤلفه‌های رضایت از «فضای سبز در ایجاد روابط همسایگی» و رضایت از درختان که منجر به «دیده شدن فضای سبز و افزایش امنیت» هستند، سطح معنی‌داری برای همه مؤلفه‌ها کمتر از مقدار خطای آزمون (05/0) است. به‌عبارت‌دیگر به‌جز در مورد مؤلفه‌های ذکرشده در سایر موارد به لحاظ آماری تفاوت معناداری بین میزان رضایت ساکنین مجتمع الهیه و مجتمع امیریه وجود دارد.

فرضیه 3: افزایش مساحت فضای سبز بر میزان رضایتمندی ساکنین مجتمع مسکونی تأثیر بسزایی دارد.

جهت بررسی تأثیر افزایش مساحت فضای سبز بر میزان رضایتمندی ساکنین از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می‌کنیم. در جدول 21 نشان می‌دهد بین مؤلفه‌های مساحت فضای سبز و رضایتمندی ساکنین از مجتمع، ضریب همبستگی پیرسون 298/0 وجود دارد که نشان‌دهنده رابطه خطی مثبت بین مؤلفه‌های مذکور است. همچنین سطح معنی‌داری آزمون برابر با 00/0 است که چون از مقدار خطای آزمون (05/0) کوچک‌تر است درنتیجه فرض عدم وجود رابطه خطی رد و فرض برقراری رابطه خطی تائید می‌شود. به‌عبارت‌دیگر با افزایش مساحت فضای سبز، میزان رضایتمندی ساکنین از مجتمع نیز افزایش پیدا می‌کند.

جدول 21- نتایج آزمون ضریب همبستگی پیرسان بین مؤلفه‌های مساحت فضای سبز و رضایتمندی ساکنین از مجتمع

Table 21. The results of the Pearson correlation coefficient test between the variables of the area of green space and residents' satisfaction with the complex

سطح معنی‌داری	درجه آزادی	ضریب همبستگی	مؤلفه
00/0	301	298/0	مساحت فضای سبز رضایتمندی ساکنین از مجتمع

 

نتیجه‌گیری

 

طی چند دهه اخیر باعث شده توجه معماران و شهرسازان بیشتر بر جنبه‌های کالبدی و فیزیکی مجتمع‌های مسکونی معطوف گردد و جنبه‌های اجتماعی و روانی این فضاها تا حدودی به فراموشی سپرده‌شده است. برخی مجتمع‌های مسکونی بدون توجه به نیازهای اجتماعی، همسایگی، روانی و فضایی خالی از فضای سبز، ساکنان را در خود محصور نموده است.  شایان‌ذکر است که وجود فضای سبز و با بالا بردن استفاده ازاین‌گونه فضاها در مجتمع‌های مسکونی منجر به حضور مردم، افزایش سرزندگی و شادابی، آرامش، بازیابى روانى، کاهش تنش‌ها، ارتقا سلامت و بهداشت روانی ساکنین می‌شود. در این پژوهش با مرور تحلیل‌های به‌دست‌آمده از قسمت‌های مبانی نظری(کیفی) و همچنین مطالعات میدانی- پرسشنامه (کمی) نتایج زیر قابل‌ذکر است. مؤلفه‌های مؤثر در مطلوبیت فضای سبز مجتمع‌های مسکونی در قالب 14 مؤلفه معرفی شدند. در ابتدا به بررسی میزان رضایت افراد در دو مجتمع پرداختیم. نتایج به‌دست‌آمده از امتیاز رضایت کسب‌شده از 100، در مجتمع مسکونی الهیه 83/72  و در مجتمع مسکونی امیریه 14/71 است. نتایج حاکی از آن است که حس رضایت در مجتمع مسکونی الهیه نسبت به مجتمع مسکونی امیریه بیشتر است. در مجتمع الهیه از دید ساکنین مؤلفه «مساحت فضای سبز»  بیشترین میانگین امتیاز  و مؤلفه «نحوه چیدمان فضای سبز» در سطح ضعیف ارزیابی بوده و در مجتمع امیریه مؤلفه «مساحت فضای سبز» بیشترین میانگین امتیاز و مؤلفه‌های «نحوه چیدمان فضای سبز » و « امکانات فضای سبز مانند وسایل بازی کودکان» کمترین امتیاز را به خود اختصاص دادند و نشان می‌دهد که می‌بایستی در اولویت برنامه‌ریزی قرار گیرند.  به‌طورکلی مؤلفه‌هایی که کمترین امتیاز رادارند، می‌توانند در کاهش مطلوبیت فضای سبز تأثیرگذار باشند و می‌بایستی در برنامه‌ریزی  به جهت افزایش مطلوبیت برای ساکنین در اولویت قرار بگیرند. در فرضیه 1 در رتبه‌بندی مولفه مای رضایت ساکنین  در دو مجتمع «مساحت فضای سبز» با میانگین نمره 22/ 10 بیشترین امتیاز و «امکانات فضای سبز مانند وسایل بازی کودکان»  با میانگین نمره 66/5 کمترین امتیاز را داشته‌اند که بایستی در اولویت برنامه‌ریزی قرار گیرند.  در  فرضیه 2 در تمام موارد ذکرشده میزان رضایت ساکنین مجتمع الهیه از مولفه مای مطلوبیت فضای سبز نسبت به ساکنین مجتمع امیریه بیشتر است (میانگین میزان رضایت ساکنین مجتمع الهیه بیشتر از میانگین میزان رضایت ساکنین مجتمع امیریه است). در فرضیه 3 افزایش مساحت فضای سبز بر میزان رضایتمندی ساکنین مجتمع مسکونی تأثیر بسزایی دارد. به‌عبارت‌دیگر با افزایش مساحت فضای سبز، میزان رضایتمندی ساکنین از مجتمع نیز افزایش پیدا می‌کند. در مقام مقایسه با پژوهش‌های مزبور می‌توان گفت در مطالعات قبلی کمتر تحقیقی وجود دارد که ابعاد و مولفه های مؤثر بر مطلوبیت فضای سبز مجتمع‌های مسکونی شناسایی و میزان رضایت ساکنین از این مولفه ها موردتوجه قرار گیرند.  پژوهش‌های پیشین بیشتر به «حس تعلق مکانی» محمد بهزادپور (1397) و ساسان خطیبى و دیگران(1397)، «ارزیابی نقش طبیعت بر تعاملات همسایگی» محمد بهزادپور و دیگران (1399)، «ارتباط فضای سبز با مساحت مجتمع» مهرنوش میرابی مقدم و دیگران (1398) مربوط بوده است اما با رویکرد این پژوهش مطالعات خاصی انجام‌نشده است.   قابل‌ذکر است که نتایج حاصل از این پژوهش با نتایج تحقیق علی یاران و حسین بهرو (1394) همسو بوده یعنی با افزایش مساحت فضای سبز، میزان رضایتمندی ساکنان مجتمع‌های مسکونی افزایش می‌یابد.

پیشنهادهایی برای افزایش مطلوبیت فضای سبز مجتمع‌های مسکونی ارائه‌شده‌اند:

• جانمایی نیمکت،سکو، آلاچیق و سایبان متناسب با محیط و در نظر گرفتن فضاهایی به‌منظور استراحت ساکنان به‌خصوص بانوان و خانواده‌ها در فضاهای سبز موجود.
• افزایش امکانات جاذب جمعیت در فضاهای سبز و طبیعی موجود مانند وسایل ورزشی، پارک و وسایل بازی کودکان، وسایل سرگرمی، بازی، خرید و...
• کاشت گیاهانی از گونه‌های مختلف در مسیر و درختان سایه‌دار و گل‌های متنوع با طرح‌های زیبا به جهت جذابیت محیطی و جذب ساکنان.
• ساخت آبشار، فواره، حوضچه‌های آب و آب‌نماهایی در مسیر برای زیبایی و همچنین ایجاد خنکی و جذابیت فضا
• ایجاد امکاناتی نظیر سرویس بهداشتی و آب‌خوری در طول محور برای سالمندان و کودکان

عReferences

1. Yaran, A., & Behroo, H. The Impact of Green Space of High-rise Residential Complex on Residents’ Satisfaction, Case Study: A Residential Complex in Tehran. Armanshahr Architecture & Urban Developmen t,2017, 9(17), 151-162. (In Persian)
2. Reid,E., & Rieves,E., & Carlson,K, Perceptions of green space usage, abundance, and quality of green space were associated with better mental health during the COVID-19 pandemic among residents of Denver, Plos One, 2022, 1-21.
3. Khatibi,S., & Zare, L.,& Kabuli,M. The effect of green space and landscape design on enhancing the feeling of belonging to a place in residential complexes City identity,2017, 35. (In Persian)
4. Mass, J., Sonja, M.E., Robert, V., Peter, G, Social contacts as a possiblemechanism behind the relation between green space and health.Health & Place,2009, 15(2):586-595.
5. Mohammad Behzadpour, Yousef Gurji Mahlbani, Jama Laldin Sohaili, Evaluation of the role of nature on neighborhood interactions in residential complexes under study: Ekbatan residential complex in Tehran and Pardisan residential complex in Qom )Environmental Studies, Quarterly, 48. (In Persian)
6. Mohammad Hossein Javanmardi, Masoud Inshayzadeh, people's satisfaction towards the green roof as an open space in residential complexes, a case study of Modares and Maali Abad complex, Shiraz city) Quarterly specialized scientific research journal of sustainable urban development, 2014,5. (In Persian)
7. J. Braham, Barbara, Goal setting, guidance towards personal satisfaction. Translated by Javad Montazhari and Shahnaz Montazhari. Tehran: Nasl Navandish.2018.
8. Galbraith, John Kent, The culture of satisfaction. Translated by Saeed Sari Aslani. Tehran: Ney,2003.
9. Ghiyathwand, Ahmed. , Investigating the level of citizens’ satisfaction with the municipality’s measures to reduce air pollution. Tehran: Sociologists, 2013.
10. Gholipour, M. & Partoviy, P. Comparative Study on the Extent of the Influence of Functional Diversity of Accommodation Satisfaction. Journal of Urban Management. 2014, (35), 69-70. (In Persian)
11. Ghiyasiy, M.H. & Azimi, Sh. & Shahabiyan, P., Measurement of the Amount of Accommodation Satisfaction Relationship with the Housing, Sector and Neighborhood Variables. Journal of the City Identity.2013,49(15). (In Persian)
12. Salehifard, M. & khakpour, B. & Rafiyei, H. & Tavanghar, M., An Analysis on the Social Dimensions ofUrban Green Spaces with an Emphasis on the Perspective of Citizens. Journal of Geographical Space. 2010, (11), 56-58-59-62. (In Persian)
13. Hamid, N. & Babamiriy, M., The Relationship between Mental Health of Green Space. Brought the Knowledge Magazine.2012, (4), 311. (In Persian)
14. Mirmoqtadai, Mehta, criteria for measuring the possibility of forming, recording and transferring collective memories in the city, Fine Arts Magazine, 2008, 37, 5-16. (In Persian)
15. McHarg, Ian, design with nature (Gholamohsin Vahabzadeh, translator). Mashhad: Academic Jihad Publications of Mashhad University. 2007.
16. Hosseini Siah Goli, M. & Soleimani rad,E. & Heydari far,M, Spatial analysis of Kermanshah city uses from the point of view of passive defense in the geographic information system environment, geographical information Magazine. 2020, 114, 185-194.­(In Persian)

 

 

 

1- دانشجوی دکتری گروه معماری، واحد ارس، دانشگاه آزاد اسلامی، جلفا، ایران

2- استادیار، گروه معماری، واحد آذرشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران. ^* )مسوول مکاتبات(

1- Ph.D. Student of Architecture Department, Aras Branch, Islamic Azad University, Jolfa, Iran

2- Assistant Professor, Department of ArchitectureAzarshahr Branch, Islamic Azad University, Azarshahr, Iran. *(Correspondence Author)

تعداد مشاهده مقاله: 117

تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 47