تعداد نشریات | 50 |
تعداد شمارهها | 2,232 |
تعداد مقالات | 20,476 |
تعداد مشاهده مقاله | 25,348,273 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 23,004,627 |
سنجش آگاهی و نگرش زیستمحیطی دانشجویان دانشگاه پیام نور استان تهران (مطالعه موردی: واحدهای لواسانات، تهران جنوب و شهر ری) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
علوم و تکنولوژی محیط زیست | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
مقاله 4، دوره 25، شماره 7 - شماره پیاپی 134، مهر 1402، صفحه 41-52 اصل مقاله (330.74 K) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/jest.2021.47202.4816 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
نویسندگان | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
افروز علی محمدی 1؛ مهسا صفری پور2 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1استادیار گروه کشاورزی و محیطزیست دانشگاه پیام نور، ایران. *(مسوول مکاتبات) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2استادیار، گروه کشاورزی و محیط زیست، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
چکیده | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
زمینه و هدف: امروزه با وجود بحرانهای زیستمحیطی، داشتن آگاهی و نگرش زیست محیطی برای دانشجویان، با توجه به نقش اثرگذار آنها در جامعه؛ امری ضروری محسوب میشود. آگاهی زیستمحیطی باعث افزایش حساسیت به مسائل زیستمحیطی میشود و نگرش محیطزیستگرایانه نیز چون ارزشها و نگرانیها نسبت به محیط زیست را مستحکم میکند، منجر به مشارکت فعال در حفاظت از محیطزیست میشود. بر این اساس هدف اصلی پژوهش حاضر، بررسی سطح آگاهی و نگرش زیستمحیطی دانشجویان دانشگاه پیام نور است. روش بررسی: جامعهی آماری شامل کلیه دانشجویان در حال تحصیل (سال تحصیلی 98-97) در سه واحد دانشگاهی لواسان، تهران جنوب و شهر ری دانشگاه پیام نوراستان تهران بود (12306 نفر) که بر اساس جدول کرجسی و مورگان تعداد 385 نفر گزینش شدند. دادههای تحقیق با استفاده از پرسشنامهی استانداردشده سه بخشی (جمعیتشناختی، آگاهی، نگرش) انجام شد که در مطالعات مشابه استفاده شده و روایی صوری آن توسط متخصصان حوزهی تحقیق مورد تایید قرار گرفته است و ضریب الفای کرونباخ برای سنجش پایایی برای گویههای آگاهی 70/0 و گویههای نگرش 81/0 بودهاست. یافتهها: نتابج نشان داد که آگاهی زیستمحیطی دانشجویان در سطح بالا و نگرش زیستمحیطی آنها در حد مطلوب است. متغیرهای سن و وضعیت تاهل با سطح آگاهی و نگرش زیستمحیطی دانشجویان، همبستگی معنیداری دارند، درحالیکه بین متغیرهای جنس، رشتهی تحصیلی و واحد دانشگاهی با سطح آگاهی و نگرش زیستمحیطی؛ همبستگی معنیدار وجود ندارد. همچنین نتایح تحقیق حاکی از وجود همبستگی مثبت معنیدار بین آگاهی و نگرش زیستمحیطی دانشجویان است. بحث و نتیجهگیری: سطح بالای آگاهی و نگرش مساعد دانشجویان مورد مطالعه میتواند تأثیر معنیداری در رفتار محیطزیستگرایانهی آنها بگذارد و زمینهساز رفتار مسوولانهی زیستمحیطی میشود. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
کلیدواژهها | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
آگاهی زیستمحیطی؛ نگرش زیستمحیطی؛ دانشجویان؛ دانشگاه پیام نور | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
اصل مقاله | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
مقاله پژوهشی
علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره بیست و پنجم، شماره هفت، مهرماه 1402(41-52)
سنجش آگاهی و نگرش زیستمحیطی دانشجویان دانشگاه پیام نور استان تهران (مطالعه موردی: واحدهای لواسانات، تهران جنوب و شهر ری)
افروز علیمحمدی [1] * مهسا صفریپور 1
چکیده زمینه و هدف: امروزه با وجود بحرانهای زیستمحیطی، داشتن آگاهی و نگرش زیست محیطی برای دانشجویان، با توجه به نقش اثرگذار آنها در جامعه؛ امری ضروری محسوب میشود. آگاهی زیستمحیطی باعث افزایش حساسیت به مسائل زیستمحیطی میشود و نگرش محیطزیستگرایانه نیز چون ارزشها و نگرانیها نسبت به محیط زیست را مستحکم میکند، منجر به مشارکت فعال در حفاظت از محیطزیست میشود. بر این اساس هدف اصلی پژوهش حاضر، بررسی سطح آگاهی و نگرش زیستمحیطی دانشجویان دانشگاه پیام نور است. روش بررسی: جامعهی آماری شامل کلیه دانشجویان در حال تحصیل (سال تحصیلی 98-97) در سه واحد دانشگاهی لواسان، تهران جنوب و شهر ری دانشگاه پیام نوراستان تهران بود (12306 نفر) که بر اساس جدول کرجسی و مورگان تعداد 385 نفر گزینش شدند. دادههای تحقیق با استفاده از پرسشنامهی استانداردشده سه بخشی (جمعیتشناختی، آگاهی، نگرش) انجام شد که در مطالعات مشابه استفاده شده و روایی صوری آن توسط متخصصان حوزهی تحقیق مورد تایید قرار گرفته است و ضریب الفای کرونباخ برای سنجش پایایی برای گویههای آگاهی 70/0 و گویههای نگرش 81/0 بودهاست. یافتهها: نتابج نشان داد که آگاهی زیستمحیطی دانشجویان در سطح بالا و نگرش زیستمحیطی آنها در حد مطلوب است. متغیرهای سن و وضعیت تاهل با سطح آگاهی و نگرش زیستمحیطی دانشجویان، همبستگی معنیداری دارند، درحالیکه بین متغیرهای جنس، رشتهی تحصیلی و واحد دانشگاهی با سطح آگاهی و نگرش زیستمحیطی؛ همبستگی معنیدار وجود ندارد. همچنین نتایح تحقیق حاکی از وجود همبستگی مثبت معنیدار بین آگاهی و نگرش زیستمحیطی دانشجویان است. بحث و نتیجهگیری: سطح بالای آگاهی و نگرش مساعد دانشجویان مورد مطالعه میتواند تأثیر معنیداری در رفتار محیطزیستگرایانهی آنها بگذارد و زمینهساز رفتار مسوولانهی زیستمحیطی میشود. واژههای کلیدی: آگاهی زیستمحیطی، نگرش زیستمحیطی، دانشجویان، دانشگاه پیام نور.
Investigating Student's Environmental Knowledge and Attitude of Tehran Payame Noor University (Case Study: Lavasanat, Tehran Jonoob and Shahr Rey units)
Afrooz Alimohamadi[2] * Mahsa Safaripour 1
Abstract Background and Objective: Today, due to the occurrence of environmental crises, having environmental knowledge and attitude for students, considering their effective role in society, is essential. Environmental knowledge increases sensitivity to environmental issues, and environmental attitudes lead to active participation in environmental protection, as it reinforces values and concerns about the environment. So the main goal of this study is to investigate the environmental knowledge and attitude levels of Payame Noor students. Material and Methodology: The statistical population consists of all the students of the Lavasanat, Tehran Jonoob and Shahr Rey units of Tehran Payame Noor university (N=12306). Based on Krejcie and Morgan's table, a sample of 385 students was chosen and data was collected based on a standardized three-part questionnaire (demographic, knowledge, attitude) that was used in similar studies and its validity has been confirmed by the experts in the field and Cronbach's alpha for reliability assessment for knowledge and attitude items were 0.70 and 0.81 respectively. Findings: Based on the results, students' environmental knowledge is at a high level and their environmental attitude is at the desired level. The variables of age and marital status are significantly correlated with the level of students' knowledge and attitudes, while there is no significant correlation between the variables of gender, field of study and academic unit with the level of knowledge and attitudes. The results also indicate that there is a significant positive correlation between environmental knowledge and attitudes. Discussion and Conclusion: The high level of environmental knowledge and attitude of the students under study can have a significant impact on their environmental behavior and lead to responsible environmental behavior.
Keywords: Environmental knowledge, Environmental attitude, students, Payame Noor University.
مقدمه
آگاهی و نگرش محیط زیستی به عنوان عوامل مؤثر بر اقدام و رفتارهای محیطزیستی شناخته شدهاند (1 و 2). امروزه هدف اصلی بسیاری از گروههای فعال در حوزهی محیطزیست، افزایش آگاهی زیستمحیطی است زیرا این تنها راه ایجاد یک جهان پایدار است. آگاهی زیستمحیطی نقش مهمی در فعالیتهای روزمره افراد جامعه دارد. این آگاهی مسیر توسعهی جوامع را هموار میکند و از مشکلات و نارساییهای محیطی به وجودآمده میکاهد (3). علاوه بر نقش مهم آگاهی در رفع بحرانهای زیستمحیطی، نگرش افراد به محیط زیست نیز بسیار مهم است. بهطوریکه حتی در صورت وجود آگاهی بالا، نگرش غلط و ابزاری به محیطزیست باعث رفتار غلط زیستمحیطی میشود. بهطور کلی، نگرش نسبت به طبیعت با توجه به دو دیدگاه کلی از نظرها و باورها مورد بحث قرار میگیرد که از آنها به پارادایم مسلط اجتماعی و پارادایم نوین زیستمحیطی یاد میشود (4). دیدگاه اول، انسان را تنها حکمران کرهی زمین میداند به طوریکه انسانها را به پیروی از قوانین طبیعت ملزوم نمیداند (5). در پارادایم نوین زیستمحیطی (دیدگاه دوم)، انسان از طبیعت جدا نیست بلکه بخشی از آن محسوب میشود. این نگرش مرکب از سه عنصر تعادل اکولوژیک، توسعهی محدود و رد تسلط انسان بر طبیعت است (6). بر این اساس جهت حفاظت از محیطزیست، نحوه نگرش انسان به محیطزیست باید در راستای پارادایم نوین زیستمحیطی باشد (7). سنجش سطح آگاهی و نگرش زیست محیطی، در میان گروههای مختلف اجتماعی از جمله دانشجویان انجام میشود. مطالعهی آگاهی و نگرش زیستمحیطی دانشجویان از این نظر دارای اهمیت است که آنان نگهبانان، برنامهریزان و آموزشگران آیندهی کشور هستند (8). در زمینه بررسی سطح آگاهی و نگرش دانشجویان، تحقیقات نسبتا زیادی انجام شدهاست، از جمله بررسی: سواد محیطزیستی دانشجویان دانشگاه ملایر با استفاده از مدلهای تصمیمگیری چند معیاره (9)، رابطه سواد بومشناختی، سرمایه اجتماعی و رضایت از زندگی با دغدغه محیطزیستی دانشجویان دانشگاه تبریز (10)، نگرش حفاظتی نسبت به محیطزیست دانشجویان رشتههای کشاورزی دانشگاه رازی بر اساس رهیافت گرندد تئوری (11)، اثربخشی دورههای آموزش محیطزیست بر سطح آگاهی، نگرش و مهارت محیطزیستی دانشجویان دانشگاه علوم بهزیستی وتوانبخشی (12)، نگرش زیستمحیطی دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری تربیت مدرس (13)، آگاهی، نگرش و رفتار مسوولانه زیستمحیطی دانشجویان پیام نور کرمانشاه (14)، سطح آگاهی زیستمحیطی دانشجویان رشتههای مهندسی دانشگاه صنعتی سهند تبریز (15)، سطح آگاهی، نگرش و رفتار محیطزیستگرایانهی دانشجویان دختر دانشگاه قم (16)، سطح آگاهی و نگرش محیطزیستی دانشجویان دانشگاه زنجان (17)، رابطهی آگاهی و نگرش با رفتار محیطزیستگرایانهی دانشجویان کشاورزی دانشگاه بوعلی سینا (18)، سطوح آگاهی، نگرش و رفتارهای زیستمحیطی دانشجویان دانشگاه تهران (19)، سطح آگاهی و نگرش زیستمحیطی دانشجویان تایوانی با تمرکز بر محیطزیست دریایی (20)، میزان آگاهی، نگرش و مهارتهای زیستمحیطی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد چالوس (21)، سطح آگاهی زیستمحیطی دانشجویان دانشگاههای دولتی مازندران (22)، نگرش و عملکرد زیست محیطی دانشجویان دانشگاههای دولتی مازندران (4)، رابطه بین آگاهی و نگرش زیستمحیطی دانشجویان و دانشآموختگان حسابداری مقاطع مختلف تحصیلی در کشور (23)، میزان آگاهی زیستمحیطی و دیگر متغیرهای تاثیرگذار بر رفتار زیستمحیطی دانشجویان کشورهایی با سطوح مختلف توسعه (24)، آگاهی و رفتار زیستمحیطی دانشجویان در هند (25)، سطح نگرش زیستمحیطی دانشجویان در نیجریه (26)، سطح آگاهی و نگرش دانشجویان در زمینهی مدیریت پسماندها در مالزی (27)، میزان آگاهی زیست محیطی دانشجویان در ترکیه (28)، سطح آگاهی دانشجویان مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری دانشگاه تهران (29)، سطح آگاهی زیستمحیطی دانشجویان دانشکدههای مختلف آنکارا (30)، تحلیل جنسیتی نگرشهای زیستمحیطی دانشجویان دانشکده کشاورزی یاسوج (31)، رابطهی آگاهی و نگرش زیستمحیطی با رفتارهای محافظت از محیطزیستی دانشجویان دانشگاه شهید بهشتی (32)، سطح آگاهی و رفتار زیستمحیطی دانشجویان 12 دانشکدهی مختلف در ترکیه (33)، سطح آگاهی و نگرش زیستمحیطی دانشجویان ایرانی مشغول به تحصیل در دانشگاههای مالزی (34)، نگرش زیستمحیطی دانشجویان کشاورزی در ترکیه (35). به طورکلی، نتایج تحقیقات گذشته نشان میدهد هیچ گونه الگوی ثابتی برای سطح سواد زیستمحیطی دانشجویان مراکز آموزش عالی وجود ندارد. به عبارت دیگر، میزان آگاهی زیستمحیطی دانشجویان بر حسب متغیرهای مختلف متفاوت است. بنابراین برای آگاهی از میزان سواد زیستمحیطی آنان، لازم است تا در هر منطقه و محدوده جغرافیایی تحقیق مستقلی صورت پذیرد (22). با توجه به اینکه هیچ مطالعهای به بررسی آگاهی و نگرش محیطزیستی دانشجویان دانشگاه پیام نور استان تهران نپرداخته است؛ بر این اساس در تحقیق حاضر سطح آگاهی و نگرش زیستمحیطی دانشجویان پیام نور واحدهای لواسانات، تهران جنوب و شهر ری؛ با هدف پاسخگویی به این سوالات مورد بررسی قرار میگیرد: سطح آگاهی و نگرش دانشجویان مورد مطالعه در چه حدی است؟ آیا آگاهی و نگرش محیطزیستی متاثر از جنس، وضعیت تاهل، سن، رشتهی تحصیلی و واحد دانشگاهی است؟ آیا بین آگاهی و نگرش محیطزیستی دانشجویان مورد مطالعه، ارتباطی وجود دارد؟ با آگاهی از سطح آگاهی دانشجویان مورد مطالعه از طریق تحقیق حاضر، در صورت پائینبودن سطح آگاهی محیط زیستی آنها، میتوان با برگزاری دورههای آموزشی این کمبودها را جبران کرد و با افزایش سطح آگاهی محیطزیستی، زمینهی نگرشهای مثبت و رفتار مناسب در حوزهی محیطزیست را فراهم آورد. روش بررسی نمونهگیری جامعهی آماری تحقیق حاضر شامل دانشجویان واحدهای پیام نور لواسانات، تهران جنوب و شهر ری است. در مجموع در این سه واحد در سال تحصیلی 98-97 تعداد 12306 دانشجو درحال تحصیل بودند که 24 درصد از کل دانشجویان پیام نور استان تهران را تشکیل میدهند. بر اساس جدول کرجسی مورگان، تعداد 375 نفر به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. با توجه به در نظر گرفتن احتمال عدم پاسخگویی درصدی از دانشجویان، حجم نمونه به 385 نفر افزایش یافت. تعداد نمونههای اختصاصیافته به هر یک از واحدهای دانشگاهی به نسبت تعداد دانشجویان هر واحد محاسبه شد که بر این اساس در واحدهای لواسانات، تهران جنوب و شهر ری به ترتیب 62، 187 و 136 پرسشنامه توزیع شد. تعریف و روش اندازهگیری متغیرها متغیرهای مورد بررسی شامل متغیرهای جمعیت شناختی، سطح آگاهی و سطح نگرش زیستمحیطی است. متغیر جمعیتشناسی شامل عوامل جمعیتی خاص است که جامعهی هدف را شناسایی و مشخص میکند. آگاهی زیستمحیطی نشان میدهد که شخص چقدر دربارهی محیطزیست و مسائل مربوط به آن آگاهی دارد (19) و نگرش زیستمحیطی شامل مجموعهای از احساسات خوشایند (مثبت یا موافق) یا ناخوشایند (منفی یا مخالف) دربارهی ویژگیهای محیطزیست و موضوعات مرتبط با آن است (36). اندازهگیری متغیرها با استفاده از پرسشنامهای سه بخشی (جمعیتشناختی، آگاهی، نگرش) انجام شد که در مطالعات مشابه استفاده شده و روایی صوری آن توسط متخصصان حوزهی تحقیق مورد تایید قرار گرفته و آلفای کرونباخ برای گویههای آگاهی 70/0 و گویههای نگرش 81/0 محاسبه شده بود (37). سوالات جمعیتشناختی شامل جنس، وضعیت تاهل، سن، رشته و مقطع تحصیلی است. برای سنجش آگاهی زیستمحیطی از 15 گویه که بر اساس طیف سه درجهای (نادرست، نمیدانم و درست) از 1 تا 3 نمرهگذاری شده بود؛ استفاده شد. سطح نگرش نیز با 15 گویه و بر اساس طیف پنج درجهای لیکرت (از کاملاً مخالفم تا کاملاً موافقم) که از 1 تا 5 نمرهگذاری شده بود؛ سنجیده شد. این گویهها بر اساس پارادایم نوین زیستمحیطی طراحی شدهاند. تحلیل آماری دادههای گردآوری شده با نرم افزار SPSS win21 تحلیل شدند. از آمار توصیفی (درصد فراوانی، میانگین و انحراف معیار) برای تحلیل توصیفی متغیرها استفاده شد. نرمالبودن متغیرهای سطح آگاهی و نگرش زیستمحیطی با آزمون کولموگرف اسمیرنوف سنجیده شد و بر اساس آن متغیر نگرش دارای توزیع نرمال بود ولی توزیع متغیر آگاهی نرمال نبود. بر این اساس برای تحلیل استنباطی متغیر نگرش، آزمونهای t مستقل، t یک نمونهای و تجزیهی واریانس بهکار برده شد و متغیر آگاهی با آزمونهای یومان ویتنی، دوجملهای و کروسکال والیس تحلیل شد. همچنین برای بررسی همبستگی بین متغیرها از آزمون اسپیرمن استفاده شد. یافتهها نتایج مربوط به دادههای جمعیتشناسی نشان داد که در زمینهی وضعیت تأهل و جنس، 2/70 درصد دانشجویان مجرد 8/29 درصد متاهل، 4/87 درصد زن و 6/12 درصد مرد هستند. از لحاظ سنی، طبقهی 20 تا 30 بیشترین فراوانی (4/49 درصد) و طبقهی بیشتر از 50 کمترین فراوانی (4/2 درصد) را داشتند. طبقات کمتر از 20، 30 تا 40 و 40 تا 50 به ترتیب 31، 6/10 و 7/6 درصد فراوانی را شامل میشدند. تا متوسط سن دانشجویان 6/25 سال با انحراف معیار 9 سال است. از لحاظ رشتهی تحصیلی، بیشترین درصد فراوانی مربوط به رشتهی روانشناسی با 7/40 درصد و کمترین درصد فراوانی (04/0 درصد) مربوط به رشتههای مترجمیزبان، اقتصادکشاورزی و مهندسیپروژه است. همچنین مقطع تحصیلی تمامی پاسخ دهندگان، کارشناسی است. نحوهی پاسخدهی دانشجویان به 15 گویهی آگاهی محیط زیستی بر حسب درصد فراوانی در نمودار شماره 1 نشان داده شدهاست. بر این اساس فراوانی پاسخ درست در 13 سوال حداقل 60 درصد است. گویهی شماره 1 بیشترین پاسخ نادرست (67 درصد) و کمترین پاسخ صحیح (10 درصد) را به خود اختصاص داد. نتایح بررسی پاسخ دانشجویان به 15 گویهی نگرش محیط زیستی (نمودار 2) نشانگر آن است که فراوانی نگرش مثبت (کاملا موافق و موافق) در 8 گویه (شمارههای 1، 2، 3، 9، 11، 12، 13 و 15) بین 80 تا 90 درصد است. بر اساس نتایج تحقیق، میانگین سطح آگاهی و نگرش دانشجویان به ترتیب 56/2 و 99/3 بدست آمد (جدول 1) که با توجه به اینکه در پرسشنامهی استفاده شده متغیر آگاهی با میانگین 2 ارزشی برابر متوسط، بیشتر از 2 ارزش بالا و کمتر از 2 ارزش پائین را داراست و متغیر نگرش با میانگین 3 ارزشی برابر متوسط، بیشتر از 3 ارزش بالا و کمتر از 3 ارزش پائین را داراست (37)؛ میتوان نتیجه گرفت که آگاهی و نگرش محیطزیستی دانشجویان مورد مطالعه بالا و به میزان قابل قبولی است که نتایج آزمون دوجملهای (برش مساوی 2) برای سطح آگاهی و آزمون t یکنمونهای (برش مساوی 3) برای سطح نگرش؛ نشانگر معنیداری در سطح 5 درصد و در نتیجه بالابودن سطح آگاهی و نگرش دانشجویان بر اساس نتایج آمار استنباطی است (جدول 1). نتایج مقایسهی میانگینها نشان داد که بین سطح آگاهی و نگرش دانشجویان زن و مرد اختلاف معناداری وجود ندارد ولی متوسط آگاهی و نگرش دانشجویان متاهل با اختلاف معناداری بیشتر از دانشجویان مجرد است (جدول 2). نتایج مقایسهی سطح آگاهی و نگرش دانشجویان از لحاظ سنی (جدول 3) نشانگر وجود اختلاف معنیدار بین طبقات سنی است. نتایج گروهبندی طبقات سنی با آزمون دانکن، دانشجویان را از لحاظ سطح آگاهی در سه طبقه و از لحاظ نگرش در 4 طبقه قرار داد. نتایج مقایسهی سطح آگاهی و نگرش دانشجویان از لحاظ رشتهی تحصیلی نشانگر عدم وجود اختلاف معنیدار است. نتایج مقایسه سطح آگاهی و نگرش دانشجویان به تفکیک واحد دانشگاهی نشانگر عدم اختلاف معنیدار بین دانشجویان است. نتایج بررسی همبستگی بین متغیرهای کیفی (طبقات سنی، جنس، وضعیت تاهل، رشتهی تحصیلی و واحد دانشگاهی) با متغیرهای کمی (سطح آگاهی و نگرش) نشان داد که بین متغیرهای کیفی سن و وضعیت تاهل با متعیر کمی سطح آگاهی همبستگی وجود دارد. همچنین نتایج همبستگی نشانگر وجود رابطهی معنیدار بین متغیرهای کیفی سن و وضعیت تاهل با متغیر کمی سطح نگرش است. نتایج بررسی همبستگی بین دو متغیر سطح آگاهی و نگرش نشانگر وجود همبستگی مثبت با سطح معنیداری 5 درصد است (جدول 4).
نمودارهای 1 و 2- درصد فراوانی پاسخ دانشجویان به 15 گویهی آگاهی محیطزیستی (راست) و 15 گویهی نگرش محیطزیستی (چپ) Diagram 1 and 2. Frequency of students' response to 15 items of environmental knowledge (right) and 15 items of environmental attitude (left)
جدول 1- شاخصهای توصیفی متغیرهای آگاهی و نگرش و سطح معنیداری بدست آمده Table 1. Descriptive indicators of knowledge and attitude variables and the level of obtained significance
** معنیداری در سطح 1%
جدول 2- میانگین سطح آگاهی و نگرش دانشجویان زن و مرد، مجرد و متاهل و سطح معنیداری بدست آمده Table 2. Mean level of knowledge and attitude of male and female students, single and married and the level of obtained significance
ns عدم معنیداری و ** و * به ترتیب معنیداری در سطح 1% و 5%
جدول 3- میانگین سطح دانش و نگرش دانشجویان به تفکیک سنی، سطح معنیداری بدست آمده و گروهبندی طبقات سنی Table 3. Mean level of knowledge and attitude of students by age, level of obtained significance and grouping of age classes
جدول 4- ضریب همبستگی و سطح معنیداری متغیرها Table 4. Correlation coefficient and level of significance
بحث و نتیجهگیری
دانشجویان به عنوان رهبران فکری و فرهنگساز هر جامعه، نقش مهمی در آمادهسازی آحاد جامعه برای بررسی و تحلیل مباحث و دغدغههای زیستمحیطی دارند (31) و تعیین وضعیت آگاهی، نگرش و رفتار زیستمحیطی آنان گام نخست در تربیت و آموزش نیروی انسانی متخصص با رویکرد زیستمحیطی است. از طرفی سنجش آگاهی و نگرش زیستمحیطی از جمله ابزارهایی است که در تحلیل رفتار سازگار با طبیعت راهگشا است (38). بر این اساس پژوهش حاضر با بررسی سطح آگاهی و نگرش دانشجویان سه واحد دانشگاهی پیامنور نشان داد که پاسخدهندگان دارای آگاهی زیستمحیطی بالا با نگرش مثبت هستند. بهطوری که میانگین ارزش متغیرهای آگاهی و نگرش به ترتیب 56/2 و 99/3 بهدست آمد که بیانگر ارزش بالای آنها است. با توجه به نزدیکبودن مقدار میانه به میانگین و مقدار انحرافمعیار بهدستآمده مشخص میشود که میزان پراکندگی هم کم بوده و بیشتر پاسخدهندگان (65 درصد)، میانگین بالاتر از متوسط دارند که این نتایج با انجام آزمونهای استنباطی مورد تایید قرار گرفت. یافتهی این تحقیق مبنی بر سطح بالای آگاهی پاسخدهندگان، همسو با نتایج تحقیقاتی است که نشان دادند سطح آگاهی زیستمحیطی دانشجویان مورد بررسی، بالا است (33، 28، 25، 21، 22، 19 و 18). درحالیکه در برخی تحقیقات سطح آگاهی زیستمحیطی دانشجویان را در حد متوسط (34، 27، 20، 17، 16، 15 و 14) و حد پائین (30، 29 و 23) گزارش کردهاند. یافتهی دیگر تحقیق مبنی بر سطح مطلوب نگرش زیستمحیطی دانشجویان همسو با نتایج تحقیقاتی است که نشان دادند نگرش زیستمحیطی دانشجویان، مطلوب است (35، 39، 31، 34، 21، 4، 20، 19، 18، 17 و 14)، در حالیکه در برخی از تحقیقات سطح نگرش را در حد متوسط (27 و 13) و نامطلوب (26 و 23) گزارش کردهاند. نتایج مقایسهی میانگینهای آگاهی و نگرش دانشجویان از لحاظ متغیرهای جمعیتشناسی نشانگر فقدان اختلاف معنیدار بین سطح آگاهی و نگرش دانشجویان از لحاظ جنس است. نتایج آزمون همبستگی هم نشان داد که بین این متغیر کیفی و دو متغیر کمی آگاهی و نگرش زیستمحیطی دانشجویان همبستگی وجود ندارد. همسو با نتایج تحقیق، محققانی نشان دادند که بین متغیر آگاهی و جنس (17، 29 و 25)، نگرش و جنس (4 و 31) و هر دو متغیر آگاهی و نگرش با جنس ( 23، 26 و 34) همبستگی معنیدار وجود ندارد. در مقابل تحقیقاتی نیز وجود دارد که همبستگی معنیدار بین متغیر آگاهی و جنس (22 و 28)، نگرش و جنس (17) و هر دو متغیر آگاهی و نگرش با جنس (21) را نشان دادند. نتایج مقایسهی میانگینهای آگاهی و نگرش دانشجویان از لحاظ متغیرهای رشتهی تحصیلی و واحد دانشگاهی نیز، عدم وجود اختلاف معنیدار بین سطح آگاهی و نگرش دانشجویان از لحاظ رشتهی تحصیلی و واحد دانشگاهی است. نتایج آزمون همبستگی هم نشان داد که بین این متغیرهای کیفی و دو متغیر کمی آگاهی و نگرش زیستمحیطی دانشجویان همبستگی وجود ندارد. این نتایج همراستا با نتایج محققانی است که عدم همبستگی بین آگاهی و رشتهی تحصیلی (15 و 30) را نشان دادند. در حالیکه محققانی نیز همبستگی بین آگاهی و رشتهی تحصیل (9، 22 و 28)، نگرش و رشتهی تحصیلی (4 و 32)، آگاهی و نگرش با رشتهی تحصیلی (19) را نشان دادند. در تحقیق حاضر، عدم همبستگی بین متغیر رشتهی تحصیلی و سطح آگاهی و نگرش زیستمحیطی دانشجویان میتواند به علت کم بودن تعداد دانشجویان رشتههای مرتبط (محیطزیست و کشاورزی) باشد که در مجموع فقط 84/1 درصد دانشجویان را شامل میشوند. نتایج مقایسهی میانگینهای آگاهی و نگرش دانشجویان از لحاظ متغیر کیفی گروههای سنی وجود اختلاف معنیدار بین سطح آگاهی و نگرش دانشجویان از لحاظ این متغیر را نشان داد. گروه سنی بیشتر از 50 سال، متوسط آگاهی محیطزیستی بیشتر و گروه سنی 30 تا 40 متوسط نگرش مطلوبتری داشتند. نتایج آزمون همبستگی هم وجود همبستگی مثبت بین گروههای سنی و دو متغیر کمی آگاهی و نگرش را نشان داد. همسو با افزایش سن دانشجویان، تجارب آنها نیز افزایش مییابد و این امر باعث ارتقای آگاهی و نگرش زیستمحیطی آنها میشود. این یافتهها همسو با نتایج تحقیقات ندرلو و شمس (17) و امینراد و همکاران (34) است. نتایج مقایسهی میانگینهای آگاهی و نگرش دانشجویان از لحاظ متغیر وضعیت تاهل نیز نشانگر وجود اختلاف معنیدار بین سطح آگاهی و نگرش دانشجویان از لحاظ این متغیر کیفی است. بهطوریکه دانشجویان متاهل از لحاظ آگاهی محیطزیستی دارای سطح بالاتر و از نظر نگرش محیطزیستی عملکرد مطلوبتری را نشان دادند. نتایج آزمون همبستگی هم نشان داد که بین این متغیر کیفی و دو متغیر کمی آگاهی و نگرش زیستمحیطی دانشجویان همبستگی مثبت وجود دارد. ندرلو و شمس (17) در تحقیق خود عدم همبستگی بین وضعیت تاهل و سطح آگاهی و نگرش را نشان دادند. به دلیل وجود همبستگی بین سن و وضعیت تاهل (ضریب همبستگی 53 درصد با اختلاف معنیدار در سطح 05/0) نمیتوان به طور قاطع تاثیر متاهل بودن بر سطح آگاهی و نگرش دانشجویان را نتیجهگیری کرد. همچنانکه محقق با انجام آزمون همبستگی جزئی با ثابت نگهداشتن تاثیر سن؛ عدم وجود همبستگی معنیدار بین وضعیت تاهل و سطح آگاهی و نگرش دانشجویان را نشان داد. نتایج بررسی همبستگی بین سطح آگاهی و نگرش زیستمحیطی دانشجویان مورد مطالعه نشانگر وجود همبستگی مثبت معنیدار بین این دو متغیر است. همسو با این نتایج، در تحقیقات مشابه این همبستگی نشان داده شدهاست (10، 11، 13، 19، 23، 35، 17 و 26). در اکثر تحقیقات، آگاهی زیستمحیطی به مثابه پیشنیازی برای نگرش و نگرانیهای زیستمحیطی مورد توجه قرار گرفتهاست و این آگاهی انسان به محیط است که نوع نگرش او را تحت تاثیر قرار میدهد (19). وجود رابطهی معنیدار بین آگاهی و نگرش زیستمحیطی نشانگر آن است که هر چه آگاهی زیستمحیطی افراد غنیتر باشد، نگرش زیستمحیطی آنها نیز تقویت میشود و در نتیجه رفتارهای آنها در زمینهی حفظ محیطزیست نیز بهبود خواهد یافت (19). بیشک نگرش تنها عامل تعیینکننده در رفتار نیست و مجموعهای از عوامل در شکلگیری رفتار واقعی تاثیرگذارند، بنابراین لازم است درتصمیمگیریهای کلان و سیاستگذاریهای ملی بر عواملی که موجب تقویت رفتار میشود؛ توجه مناسب مبذول گردد (4). مدل توالی خطی آگاهی زیستمحیطی، نگرش مسوولانهی زیستمحیطی و رفتار مسوولانهی زیستمحیطی؛ مدلی عقلگرایانه است که در آن اعتقاد بر این است که آموزش مسائل زیستمحیطی به افراد سبب رفتار مسوولانهی زیستمحیطی میشود (12 و 40). البته برخی معتقدند داشتن آگاهی زیستمحیطی، شرط لازم برای انجام رفتارهای محیطزیست گرایانه است ولی کافی نیست (41 و 42)؛ چراکه عوامل ساختاری، روانشناختی و اجتماعی گوناگونی از جمله فشار اجتماعی برای پذیرش هنجارهای جمعی، محدودیتهای اقتصادی، عوامل عاطفی و فیزیکی نیز بر رفتار مسوولانهی زیستمحیطی دخیل هستند (40). به هر حال کمبود آگاهی زیستمحیطی همراه با سایر عوامل باعث رفتارهای نادرست زیستمحیطی میشود که ناپایداری و تخریب محیطزیست را به دنبال دارد و آگاهی محیطزیستی یکی از پیشنیازهای دستیابی به توسعهی پایدار است (43). از آنجاکه بررسی وضعیت آگاهی و نگرش زیستمحیطی دانشجویان، گام نخست در تربیت و آموزش نیروی انسان متخصص است (31) و حل بحرانهای زیستمحیطی معاصر مستلزم تغییر رفتار و مشارکت دانشجویان برای حفظ محیطزیست است؛ به طوریکه با افزایش آگاهی و تغییر ارزشها است که شرایط مناسبی برای ایجاد همبستگی و هماهنگی بین دانشجویان و محیطزیست فراهم میشود (4)؛ بر این اساس تحقیق حاضر با بررسی سطح آگاهی و نگرش زیستمحیطی دانشجویان سه واحد دانشگاهی پیام نور استان تهران، نشان داد که میزان آگاهی و نگرش دانشجویان مورد مطالعه در حد قابل قبول است و بین این دو متغیر نیز همبستگی مثبت معنیداری وجود دارد. این سطح آگاهی و نگرش مطلوب میتواند زمینهسار رفتار محیطزیستگرایانه شود. از آنجا که نظام آموزش عالی یکی از نهادهایی است که میتواند افراد مسئول و برخوردار از آگاهی، نگرش و ارزشهای زیستمحیطی را پرورش دهد (15) لذا اساتید با تشویق دانشجویان به مطالعه و یادگیری رفتارهای مسوولانهی زیستمحیطی، میتوانند کمک موثری در جهت دستیابی به اهداف مدیریتی برای حفظ و حمایت از محیطزیست را فراهم نمایند (4).
تشکر و قدردانی انجام تحقیق حاضر را مدیون مساعدت دانشجویان و اساتید محترم واحدهای لواسانات، تهران جنوب و شهر ری هستم که بدینوسیله از آن عزیزان، صمیمانه تشکر و قدردانی مینمایم.
Refrences
1- استادیار گروه کشاورزی و محیطزیست دانشگاه پیام نور، ایران. *(مسوول مکاتبات) 1- Assistant Professor, Department of Agriculture and Natural Resources, Payame Noor University, Tehran, Iran. *(Corresponding Authors)
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
مراجع | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 76 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 95 |