ارایه سیستم مدیریت کمینه سازی ضایعات در صنایع رنگسازی ( مطالعه موردی : کارخانه رنگ آفرین )

علوم و تکنولوژی محیط زیست ، دوره پانزدهم، شماره سه، پاییز 92
ارایه سیستم مدیریت کمینه سازی ضایعات در صنایع رنگسازی
( مطالعه موردی : کارخانه رنگ آفرین )
جعفر نوری 1
* لیلا رمضانی 2
Ramezani13375@gmail.com
رضاارجمندی 3
مصطفی خضری 4
87/12/ 87 تاریخ پذیرش: 18 /8/ تاریخ دریافت: 20
چکیده
حجم قابل ملاحظه ضایعات دفعی در صنایع رنگ سازی که عمدتا جزء ضایعات خطرناک طبقه بندی می شود و هزینه بالای تصفیه و دفع
صحیح و ایمن آن ها از یک سو و کاهش و کنترل آلودگی های زیست محیطی اعم از آب، هوا و خاک از سوی دیگر سبب شده که کمینه
سازی ضایعات در این صنایع به عنوان یک اولویت برتر مطرح گردد. هدف این تحقیق مطالعه موردی سیستم مدیریت کمینه سازی
ضایعات در یک کارخانه رنگ سازی بوده است. بر این اساس منابع تولید ضایعات در کارخانه، شناسا یی و گزینه های کمینه سازی
ضایعات همچون کاهش ضایعات در منبع تولید آن ها، بازچرخش، بازیافت واستفاده مجدد از ضایعات پیشنهاد گردید . همچنین میزان
ضایعات در مصرف مواد اولیه، آب و برق نیز مورد مطالعه قرارگرفت و راهکارهای مدیریتی پیشنهادی در جهت کاهش این گونه ضایع ات
ارایه گردیده است. ارایه یک فلودیاگرام پیشنهادی برای سیستم مدیریت کمینه سازی ضایعات در صنایع رنگ سازی مهم ترین دستاورد
انجام تحقیق حاضر می باشد. بر اساس مطالعات و بررسیهای انجام یافته در این تحقیق می توان با به کارگیری گزینه های کمینه سازی
0% ، مصرف برق را تا 12 %، مصرف / ضایعات و راهکارهای پیشنهادی، در کارخانه رنگ سازی مورد مطالعه، میزان مصرف مواد اولیه را تا 15
آب را تا 15 % و تولید ضایعات را تا 20 % کاهش دادکه معادل صرفه جویی مبلغ صدوپنجاه میلیون ریال سالانه در هزینه های عملیاتی
-1 استادگروه تخصصی مدیریت محیط زیست ،دانشکده محیط زیست و انرژی ،دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران
-2 کارشناس ارشد مدیریت محیط زیست ،دانشکده محیط زیست و انرژی ،دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران *( مسئول مکاتبات)
-3 استادیارگروه تخصصی مدیریت محیط زیست ،دانشکده محیط زیست و انرژی ،دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران
-4 استادیارگروه تخصصی مهندسی محیط زیست ،دانشکده محیط زیست و انرژی ،دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران
فرایند تولید می باشد.لذا اجرای روش ها و تکنیک های کمینه سازی ضایعات در صنایع، فرایندی مقرون به صرفه است که نتیجه نهایی
آن هم به سود محیط زیست می باشد و هم سود صاحبان کارخانه را به همراه دارد.
واژه های کلیدی: بازیافت، بازچرخش، کاهش در منبع، استفاده مجدد، رنگ سازی.
مقدمه
امروزه مقدار ضایعات خطرناک تولید شده در صنایع به
یک مسئله پرهزینه برای صاحبان صنایع و یک فشار مضاعف بر
محیط زیست تبدیل شده است . یکی از راه حل های مطرح در
این مسئله، کاهش یا حذف ضایعات در منبع تولید آن ها می
باشد ( 1). ضایعات در بر گیرنده انرژی یا آب هد ر رفته در
.( مراحل تولید یک محصول یا استفاده از آن نیزمی شود( 2
I.W.M.) موضوع کمینه سازی ضایعات صنعتی
یکی از موضوعات ( Industrial Waste Minimization
تقریباً تازه و جدید در دنیا می باشد ، به طور ی که تاریخچه
مطرح شدن آن در جهان به اوایل سال های 1970 میلادی بر
کمینه سازی ضایعات عبارت ،EPA می گردد. بر اساس تعریف
است از : هراقدامی که از طریق کاهش مقدار یا سمیت مواد
زاید خطرناک، منجر به کاهش حجم تصفیه ضایعات خطرناک و
کاهش حجم انبارداری و یا دفع این ضایعات گردد ( 3). نظام
مدیریت محیط زیست از نظر سازمان جهانی استاندارد دارای
شماره 14001 است ( 4). شای د استان دارد بین المللی
.( باشد ( 5 EMS شناخته شده ترین مدل ISO 14001
سیستم مدیریت زیست محیطی به ویژه مدل
بسیار مشابه سیستم کمینه سازی ضایعات ISO 14001
صنعتی می باشد. برنامه کمینه سازی ضایعات صنعتی سازوکار
می باشد. به ISO سودمندی برای کمک به استقرار 14001
می IWM و ISO طور کلی در مقایسه بین الزامات 14001
توان گفت که هر دو سیستم در مفاهیم پیشگیری از آلودگی و
بهبود مستمر مشترک بوده و شیوه های اجرایی مشابهی دارند.
و سیستم کمینه سازی ISO مهم ترین تفاوت بین 14001
یک استاندارد ISO ضایعات در این نکته است که 14001
قابل گواهی می باشد ، در حالی که سیستم کمینه سازی
.( ضایعات یک اقدام داوطلبانه می باشد( 6
با وجود آن که نوع ضایعات تولید شد ه در صنایع مختلف
متفاوت می باشد، ولی اصول و مبانی کمینه سازی کلی بوده و
عمومیت دارد( 7). شکل 1 هرم کمینه سازی ضایعات را نشان
می دهدکه در این مقاله به اصول آن اشاره می شود . اصل
بنیادی این است که پیشگیری از تولید ضایعات بسیار آسان تر
.( از آن است که بعدها این ضایعات مورد باز فراوری قرار گیرد( 7
کاهش در منبع تولید به عنوان کاهش مقدار زایدات
قبل از تولید آن ها از طریق روش های مناسب برخورد با مواد
اولیه و به کارگیری توجهات فن آورانه شناخته می شود . اصل
بعدی که در مرتبه پایین تری قرار گرفته عبارت است از
استفاده مجدد از مواد زاید بدون تقریباً هیچ گونه فراوری آن ها،
به عنوان مثال دوباره پرکردن بطری های شیشه ای پس ا ز
شستشوی آن ها . اصل باز چرخش ضایعات به فرایند تولید
مبین این مطلب است که ضایعات بازفراوری می گردند تا دوباره
مفید و قابل استفاده گردند. تصفیه در واقع آخرین قدم در هرم
کمینه سازی ضایعات بوده و پس از کاهش سمیت و حجم
.( زایدات و مواد آلاینده، مستلزم دفع نهایی می باشد ( 8
ارایه سیستم مدیریت کمینه سازی ... 83
شکل 1- هرم کمینه سازی ضایعات
www.mfe.govt.nz
صنعت رنگ سازی شاخه ای از صنایع شیمیایی محسوب می
شود که با استفاده از مواد اولیه آن ها را به رنگ تبدیل می
نماید( 9). اصولاً رنگ به مخلوطی اطلاق می شود که بت واند
.( انتظار ما را در مورد تزیین و حفاظت سطح برآورده سازد ( 10
رنگ ترکیبی از 4 جزء اصلی می باشد: رنگدانه، رزین ، حلال و
مواد افزودنی . فرایند ساخت رنگ بسیار ساده بوده و شامل
توزین مواد اولیه و اختلاط آن ها در تجهیزاتی از قبیل همزن و
آسیاب می باشد. پس از فیلتراسیون و تخلیه رنگ در ظرو ف
مربوط، مراحل برچسب زنی ،بسته بندی و انتقال رنگ به انبار
انجام می شود. در حین عملیات فرایندی نیز آزمایش های
کنترل کیفیت صورت می گیرد
صنایع رنگ سازی مواد زاید خطرناک مختلفی را
تولید می کنند. شستشوی پاتیل های آغشته به رنگ توسط
حلال ها، منبع اصلی تولید ضایعات در این صنعت می باشد.
کاهش تولید ضایعات برای صنایع رنگ سازی یک فرصت ویژه
محسوب می گردد، چراکه اولاً به سرمایه گذاری چندان زیاد ی
نیاز ندارد و ثانیا بخش اعظم ضایعات این صنعت حاوی
ترکیبات مواد اولیه و محصولات می باشد( 11 ). ضایعات کارخانه
های رنگ سازی به سه دسته کلی تقسیم می شو د: فاضلاب ،
مواد زاید جامد و آلاینده های هوا . در این میان فاضلاب از
اهمیت ویژه ای برخوردار است چراکه بر اساس نتایج
آزمایشگاهی، فاضلاب تولیدی در این کارخانه ها حاوی مقادیر
قابل ملاحظه ای از حلال ها می باشد ( 12 ). معمولاً حلال های
مورد استفاده در رنگ، مواد شیمیایی آلی می باشند.که به دلیل
سمیت، اشتعال پذیری و یا هر دو ، در ردیف مواد خطرناک
طبقه بندی می شوند. حلال های آلی در محیط زیست ازقدرت
جا به جایی و انتقال بالایی برخوردارند و در صورتی که دفع آن
ها به صورت دفن در زمین باشد ، پتانسیل آلودگی آب های
زیرزمینی را به همراه دارند. این حلال ها ترکیبات آلی فرار (
نیز تولید می کنند که به ایجاد ازن اتمسفریک کمک ( VOC
می کند ( 13 ). مدیریت فاضلاب این صنایع که شامل مقادیر
زیادی از حلال ها می باشد مشکل است و معمولاً حجم زیادی
از این فاضلاب ب ه منظور بازیافت حلال و بازچرخش آن در
فرایند، به خارج از محل کارخانه فرستاده می شود یا این که در
محل کارخانه جداسازی می شود تا بتوان حلال های موجود در
.( آن را بازیافت نمود ( 12
در W.M این مقاله به بررسی سیستم مدیریت
صنایع رنگ سازی با مطالعه موردی در کارخانه رنگ آف رین
می پردازد. این کارخانه با ظرفیت تولید سالیانه 6000 تن انواع
رنگ های صنعتی، 3650 تن انواع رنگ های دریایی و حفاظتی،
4500 تن خمیر پلاستیزول و 15000 تن انواع تینر در کیلومتر
20 جاده مخصوص کرج واقع شده است.
مواد و روش ها
الگوی مورد استفاده در ارایه سیستم مدیریت
EPA( کمینه سازی ضایعات در کارخانه رنگ آفرین , 1988
1990 می باشد که به طورکامل در مراجع شماره 14 و 15 )
ذکر گردیده است.
بر این اساس برای شروع تحقیق ، ابتدا از طریق
مطالعات کتابخانه ای و جستجوهای اینترنتی همچنین با
مراجعه به مراکز و سازمان های ذیربط، اطلاعات لازم در زمینه
سیستم مدیریتی کمینه سازی ضایعات و صنعت رنگ سازی
جمع آوری گردیده و با مطالعه و بررسی آن ها نسبت به موضوع
84 علوم و تکنولوژی محیط زیست، شماره 58 ، پاییز 92 نوری و همکاران
تحقیق آگاهی، دانش و مهارت های علمی لازم کسب شد .
سپس از طریق بازدیدهای میدانی و حضور در کارخانه مورد
مطالعه ، ضمن آشنایی با بخش های مختلف کارخانه و عملیات
فرایند ساخت رنگ ،به شناسایی و مطالعه منابع تولید ضایعات و
آلودگی در کارخانه پرداخته شد و با استقرار در منابع تولید
ضایعات و آلودگی، نوع و میزان آلاینده ها مشخص گردید.
در بخش مواد اولیه به طور تصادفی 5 بچ تولید
رنگ صنعتی ( به کلیه مراحل و عملیات تولید یک رنگ ، بچ
گفته می شود) و 5 بچ تولید رنگ دریایی در 10 روز جداگانه
انتخاب گردید . از طریق محاسبه اختلاف وزن مواد اولیه
مصرفی در هر بچ، در تمام مراحل توزین و اختلاط، با وزن رنگ
بسته بندی شده همان رنگ ، میزان هدر رفت مواد اولیه
برآورد گردید.با تعیین منابع مصرف انرژی آب و برق در کارخانه
و میزان مصرف منطقی و استاندارد آن ها و مقایسه با آن چه
که در عمل مصرف می شود، میزان اتلاف انرژی نیز مشخص
شد.
با بررسی روش های کنونی برای دفع یا تصفیه
ضایعات در کارخانه و بر اساس آخرین تکنیک های کمینه
سازی ضایعات در صنایع رنگ سازی از جمله کاهش ضایعات در
منبع تولید آن ه ا، بازیافت و بازچرخش ضایعات در فرایند
تولید، روش های مختلف کمینه سازی ضایعات مورد تجزیه
تحلیل قرار گرفته و روش های متناسب با شرایط کارخانه در
قالب گزینه های کمینه سازی ضایعات در بخش های مختلف
تولید ضایعات در کارخانه ارایه گردید.
ضمن ارایه راهکارهاو پیشنهاد های مناسب جهت
کمینه سازی ضایعات و اجرای I دستیابی به سیستم مدیریت
آن، میزان صرفه جویی اقتصادی حاصل از اجرای این سیستم
پیشنهادی در کارخانه نیز محاسبه گردید. در پایان تحقی ق ،
یک فلودیاگرام پیشنهادی برای سیستم مدیریت کمینه سازی
ضایعات در صنایع رنگ سازی ارایه گردیده است.
ارایه سیستم مدیریت کمینه سازی ... 85
نتایج و یافته ها
-1 ضایعات و منابع تولید آن ها در کارخانه رنگ آفرین
شکل 2 فلودیاگرام تولید رنگ در کارخانه رنگ آفرین را نشان
می دهد.
انواع ضایعات تولید شده در این کارخانه و منابع
تولید آن ها در جدول 1 بیان شده است .
86 علوم و تکنولوژی محیط زیست، شماره 58 ، پاییز 92 نوری و همکاران
جدول 1 - فهرست ضایعات ومنابع تولید آن ها در کارخانه
نوع ضایعات منبع تولید نوع ضایعات منبع تولید
کیسه ها و پاکت های خالی رنگدانه ها و
افزودنی ها
انبار پودر، سالن تولید موادشیمیایی / ضایعات حلالی و
رنگ/ آلاینده های هوا
آزمایشگاه
گردو غبار منتشرشده به هوا از رنگدانه ها
و افزودنی ها
انبار پودر، سالن تولید ضایعات چوب / فلز انبار پودر، سالن
تولید
سالن تولید، انبار رزین مواد کهنه و غیر مستعمل سالن تولید، انبار مواد ( VOC ) ترکیبات آلی فرار
اولیه
رنگ های خارج از رده / رنگ های
مرجوعی
سالن تولید بخارات سمی / نشتی رزین سالن تولید، انبار
رزین
ریزش های رنگ و حلال و افزودنی ها سالن تولید، انبار پودر ضایعات شبه خانگی/ شیشه/ کاغذ/
پلاستیک
آزمایشگاه، قسمت
اداری، سالن تولید
ضایعات حاوی حلال های شستشو سالن تولید، سالن
شستشو
دستکش ها و پارچه های آغشته
به رنگ / کیسه های فیلتراسیون
سالن تولید
-2 گزینه های کمینه سازی ضایعات در کارخانه
به طور کلی گزینه های کمینه سازی ضایعات را می توان در 2 گروه طبقه
بندی نمود:
( Source reduction ) 1. روش های کاهش در منبع
Recycling & ) 2. روش های بازچرخش و بازیافت
( Recovery
بر این اساس گزینه های کمینه سازی ضایعات با توجه به نوع
آن ها در جدول 2 و 3 تنظیم شده است .
جدول 2- خلاصه روش های بازچرخش و بازیافت در کمینه سازی ضایعات کارخانه
روش بازچرخش و بازیافت روش های کنترلی
افزایش قابلیت بازچرخش کاهش مصرف حلال/ حتی الامکان استفاده از یک نوع حلال
جداسازی ضایعات جداسازی انواع ضایعات / جداسازی ضایعات حلالی حاصل از شستشوی تجهیزات از فاضلاب
فرایندی
بازچرخش در محل کارخانه /
بازچرخش در خارج از محل
کارخانه
نصب دستگاه تقطیر در کارخانه یا خارج از کارخانه/ استفاده مجدد از حلال های موجود در
فاضلاب فرایندی/ استفاده مجدد از حلال های شستشو/ به کارگی ری دوباره ضایعات اعم از
مرجوعی ها، محصولات خارج از رده و نامطلوب و ...
تصفیه / دفع در خارج از محل
کارخانه
زباله سوزی در خارج از کارخانه و بازیافت انرژی حرارتی حلال ها
مبادله ضایعات استفاده مجدد از ضایعاتی مثل چوب، شیشه، فلز و کاغذ در خارج از کارخانه و یا فروش آن ها
به شرکت های دیگر
ارایه سیستم مدیریت کمینه سازی ... 87
جدول 3- خلاصه روش های کاهش ضایعات کارخانه در منبع تولید
نوع ضایعات روش های کنترلی
فاضلاب فرایندی و ریزش ها به حداقل رساندن مصرف حلال از طریق تغییر مواداولیه و فن آوری / افزایش بازده تجهیزات و
دستگاه ها / افزایش اتوماسیون در فرایندها
آموزش و ارتقای آگاهی و دانش کارکنان / آموزش و افزایش نظارت و مراقبت / ترغیب به روش
های شستشوی خشک
ضایعات حلالی
حاصل از شستشوی تجهیزات
بازنگری در فرمولاسیون محصول / بهبود برنامه ریزی / توالی بچ ها از روشن به تیره /
جلوگیری از خشک شدن رنگ ها / استفاده از اسپری های پرفشار
تغییر نوع حلال شوینده از اسیدی به قلیایی و ملایم / کنترل موجودی انبار به شیوه کامپیوتری
/ مستندسازی ضایعات به شیوه کامپیوتری
مرجوعی ها / مواد کهنه و
بدون استفاده
کنترل مرتب موجودی انبار به منظور جلوگیری از کهنگی و انقضای تاریخ مصرف مواد اولیه
/برنامه های انگیزشی برای مشتریان / به کارگیری در بچ های همرنگ
محصولات نامطلوب و ازرده خارج فرمولاسیون صحیح بچ های تولید رنگ / تست مواد اولیه قبل از تحویل گرفتن
کیسه ها و بسته های
خالی
استفاده از رنگدانه های غیر خطرناک / استفاده از رنگدانه ها به فرم خمیری / استفاده از بشکه
های قابل شستشو و بازچرخش
کارتریج فیلترها استفاده ازفیلترهای کیسه ای به جای کارتریج
فلزات، چوب ،کاغذ
شیشه
تفکیک در مبدا و فروش برای بازیافت خارج از کارخانه
مواد شیمیایی آزمایشگاه جداسازی مواد خطرناک و تخلیه این مواددر محل تعیین شده
آلاینده های هوا
استفاده از سیستم های فیلتراسیون کارآمد و با بازده بالا / افزایش اتوماسیون در فرایند / کنترل
مواد منتشرشده به هوا به طور منظم
/استفاده از رنگدانه های خمیری به جای رنگدانه های پودری / استفاده از فیلترهای کیسه ای
جداگانه در قسمت بارگیری رنگدانه ها
بحث و نتیجه گیری
بر اساس مطالعات و بررسی های انجام یافته در این
تحقیق می توان با ب ه کارگیری گزینه های کمینه سازی
ضایعات در کارخانه رنگ سازی مورد مطالعه میزان مصرف مواد
0% ، مصرف انرژی برق را تا 12 %، مصرف آب را تا / اولیه را تا 15
%15 و تولید ضایعات را تا 20 % کاهش داد. همچنین اجرای
روش های کمینه سازی ضایعات در کارخانه مبلغ صدو پنجاه
میلیون ریال در سال هزینه های عملیاتی را کاهش خواهد
دادکه رقم قابل ملاحظه ای در کاهش هزینه تولید محصول می
باشد.با توجه به جدید بودن موضوع کمینه سازی ضایعات
صنعتی در جهان ، در ایران خلا پژوهش در این زمینه بسیار
88 علوم و تکنولوژی محیط زیست، شماره 58 ، پاییز 92 نوری و همکاران
زیاد حس می شود. لذا بر اساس جستجوهای انجام یافته ، نتایج
پژوهش مشابهی در سال 1384 با عنوان " سیستم های کمینه
سازی ضایعات در صنعت تولید مواد شوینده " که در فهرست
منابع این مقاله نیز می باشد، قابل ذکر است. یافته های این
پژوهش حاکی ازآن است که استقرار سیستم مدیریت کمینه
سازی ضایعات در واحد سولفوناسیون شرکت شیمیایی بهداد ،
میزان مصرف مواد اولیه را 25 %، مصرف انرژی را 12 % و تولید
ضایعات را 30 % کاهش خواهد داد که در مجموع معادل 84
میلیون ریال در سال صرفه جویی مالی در بر خواهد داشت .
حمایت و پشتیبانی موثر مدیریت ارشد واحد های تولیدی ،
عامل کلیدی در توفیق برنامه های کمینه سازی ضایعات ب ه
شمار می رود. چرا که این مدیریت بر اتخاذ تصمیمات مربوط
به خط مشی های زیست محیطی و سیاست های تولیدی تاثیر
گذار می باشد.
فاضلاب آلوده به حلال های شستشو در کارخانه
2 متر مکعب در روز برآورد شده است. جداسازی / رنگ آفرین 5
فاضلاب های حاصل از شستشوی تجهیزات فرایندی و آغشته
به حلال از دیگر فاضلاب ها، ضمن تسهیل بازیافت حلال های
مصرفی، قابلیت استفاده مجدد و بازچرخش آن ها را در فرایند
افزایش می دهد.
فلودیاگرام پیشنهادی سیستم مدیریت کمینه سازی
ضایعات در صنایع رنگ سازی دستاورد نهایی این مقاله می
باشد که در شکل 3 ارایه گردیده است. نکته قابل توجه و
تخصصی این مقاله ارایه راهکارهای کاهش مصرف آب ، برق و
مواد اولیه است که ذیلا به آن اشاره شده است.
امید است که نتایج این تحقیق ب ه عنوان اولین
پژوهش انجام یافته در کشور در موضوع کمینه سازی ضایعات
در صنایع رنگ سازی مورد توجه و استفاده پژوهشگر ان و
مدیران واحدهای صنعتی مربوط قرارگیرد و راهگشایی در جهت
گسترش فرهنگ حفاظت از محیط زیست و ذخایر ملی و تحقق
توسعه پایدار درمیهن عزیزمان باشد.
الف :راهکارهای کاهش مصرف آب در کارخانه
اجرای عملیات تعمیرات و نگه داری منظم و دوره ای 
سیستم پمپاژ آب در کارخانه
استفاده از شیرهای اتوماتیک و چشمی در حمام ها و 
دستشویی ها
تصفیه آب های شستشوی کف سالن ها و محوطه 
که درصد آلودگی بالایی ندارند و استفاده مجدد
ازخروجی این واحد تصفیه ، به منظور مصارف
شستشوی کف سالن ها و محوطه و همچنین
آبیاری فضای سبز
ب :راهکارهای کاهش مصرف برق در کارخانه
به کارگیری دستگاه های با بازده بالاتر در فرایند 
تولید
تهیه شناسنامه برای درج مشخصات و میزان مصرف 
برق هر یک از منابع و مقایسه دوره ای میزان برق
مصرفی با میزان استاندارد در آن ها جهت تعویض یا
تعمیر به موقع لوازم و دستگاه ها
استفاده از روشنایی های کم مصرف 
ج :راهکارهای کاهش مصرف مواد اولیه
نصب فیلترهای کیسه ای جداگانه برای هر خط 
تولید، در محل بارگیری رنگدانه ها : با این اقدام تمام
ذرات جمع آوری شده را می توان بازیافت نموده و در
فرایند تولید مجددا به کار گرفت
تغییر فن آوری در جهت افزایش اتوماسیون و 
استفاده از فن آوری های پیشرفته و سازگار با محیط
زیست در فرایندهای تولید
تغییر فرم و حالت فیزیکی مواد پودری از جمله 
رنگدانه ها و افزودنی ها به صورت خمیری و غیر
( slurry form) پودری
به کار گیری تجهیزات کنترل کننده گردو غبار و 
سیستم های فیلتراسیون کارآمد و با بازده کاری بالا
ارایه سیستم مدیریت کمینه سازی ... 89
شکل 3 - فلودیاگرام پیشنهادی سیستم مدیریت کمینه سازی ضایعات در صنایع رنگ سازی
منابع
90 علوم و تکنولوژی محیط زیست، شماره 58 ، پاییز 92 نوری و همکاران
1. Kirsch, F.W.; Looby, G. P.(1991)."
Waste minimization assessment for a
paint manufacturing plant"; EPA
Environmental Research Brief;
EPA/600/M-91/023; pp.1.
2. Bishop, P.L. (2000). "Pollution
Prevention: fundamentals and
practices", NewYork.McGrawHill
international editions; pp.10.
3. Higgins, T.( 1989)."Hazardous Waste
Minimization Handbook" ;
Mishigan,LEWIS publishers INC.pp.2.
4. محرم نژاد، ن.( 1385 ). " مدیریت و برنامه ریزی
. محیط زیست "، ناشر: مولف ، تهران،صفحه 303
5. Rendell, E.G.; Mc Ginty, K.A. (2004).
"Environmental Management Systems:
A guidebook for improving energy &
environmental performance in local
government"; Five winds international,
Pennsylvania Department of
environmental protection’s (DEP)
office of energy and technology
development (OETD)"; pp.5.
6. WWW.apotkyo.
org/gp/e_publi/gsc/o316RES_PA
PERSrev.pdf
7. Jewell, LL.; Fasemore, OA.; Glasser,
D. ; Hildebrandt, D.; Heron, L. ; Van
Wyk , N.; Cooray, B.( 2004)." Toward
zero waste production in the paint
industry"; ISSN 0378-4738=Water SA
vol.30, No.5, (special edition); pp.95.
8. اناری تفتی، ح.( 1384 ). " سیستم های کمینه سازی
ضایعات در صنعت تولید مواد شوینده" ،پایان نامه
کارشناسی ارشد ،دانشگاه آزاد اسلامی ، واحد علوم و
. تحقیقات ،تهران ، صفحات 13 و 14
9. USEPA; Risk reduction engineering
laboratory and Center for
environmental research information
office of research and development
U.S.Environmental protection agency,
Cincinnati, Ohio.( 1990)."Guide to
pollution prevention: The paint
manufacturing industry"; 45268.
EPA/625/7-90/005; pp.2-13.
10 . مومن هروی، ا.، عظیمی نانوائی،ع.( 1368 )."شیمی
تجربی رنگ"،موسسه انتشارات امیرکبیر،تهران.
11. 1Fact Sheet; California Department of
Health Services, Toxic Substances
Control Program, Alternative
Technology Division.(1989). "Waste
reduction for paint formulators"; pp.1.
12. 12. Dursun, D.; Sengul, F.(2006).
"Waste minimization study in a
solvent-based paint manufacturing
plant"; Resources, conservation and
recycling; 47(2006)316-331; pp.317,
322.
13. 1WMRC Reports; Center for
economics research, Research triangle
institute, Research associates and
Hazardous waste research and
information center. (1992). "Paint
Waste Reduction and Disposal
Options: Executive Summary"
Hazardous waste research and
information center one east hazelwood
drive champaign; Illinois; 61820, TR-
007; pp.1.
14. Waste Minimization Opportunity
Assessment Manual (EPA/625/7-
88/003, July 1988).
15. Guides to Pollution Prevention: The
Paint Manufacturing Industry
(EPA/625/7-90/005, June 1990).
ارایه سیستم مدیریت کمینه سازی ... 11