ارزیابی اقتصادی - زیست محیطی نوسازی ناوگان مینی بوسرانی شهر تهران

ارزیابی اقتصادی - زیست محیطی نوسازی ناوگان مینی بوسرانی شهر تهران

vدکتر زهرا عابدی، استادیار دانشکده محیط زیست و انرژی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران

v دکتر رضا ارجمندی،  استادیار دانشکده محیط زیست و انرژی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران

vدکتر فریده عتابی،  استادیار دانشکده محیط زیست و انرژی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران

v الناز کیوانی، کارشناس ارشد اقتصاد محیط زیست، دانشکده محیط زیست و انرژی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران                                                                                            

چکیده

به منظور ارزیابی اقتصادی - زیست محیطی نوسازی ناوگان مینی بوسرانی، ارزش حال اختلاف هزینه های سوخت، تعمیر و نگهداری و هزینه های خارجی جایگزینی 400 دستگاه از تولیدات خودروهای دو شرکت ایران خودرو دیزل و شرکت زامیاد به عنوان تولیدات داخلی مورد تایید برای جایگزینی ناوگان، در طی 30 سال آینده مورد بررسی و مقایسه قرار گرفت. طبق نتایج حاصل از مطالعات نوسازی ، ارزش حال اختلاف هزینه خارجی سوخت 400 مینی بوس فرسوده دیزل در طی 30 سال 7.096.314.816 ریال ، ارزش فعلی اختلاف هزینه سوخت و هزینه تعمیر و نگهداری 400 مینی بوس دیزل در همین مدت به ترتیب 35.634.103.952 و86.480.786.000  ریال می باشد. این امر در حالی است که ارزش حال هزینه های خرید وعملیاتی400 دستگاه مینی بوس ایران خودرو و زامیاد درطی 30 سال به ترتیب239.411.200.000 و 282.163.200.000 ریال برآورد گردیده است. در مجموع نوسازی 400 دستگاه مینی بوس ناوگان مینی بوسرانی شهر تهران هزینه ای بالغ بر 110.199.995.232 ریال برای خودروهای شرکت ایران خودرو دیزل و 152.951.995.232 ریال برای مینی بوسهای تولیدی شرکت زامیاد در بردارد.  کاهش هزینه های خارجی،  تعمیر و نگهداری و تامین سوخت در این طرح محسوس بوده، لیکن قیمت بالای مینی بوسهای نو دیزلی، منجر به هزینه بر بودن طرح گردیده است.

کلمات کلیدی: ناوگان مینی بوسرانی، نوسازی، هزینه های اقتصادی- زیست محیطی،  ارزش حال

مقدمه

با روند کنونی تولید خودروهایی که با فن آوری قدیمی و تفکر یارانه ای در کشور تولید می شوند، روز به روز مشکلات اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی کشور افزایش خواهد یافت. امروزه در بسیاری از کشورهای جهان، طرحهای ملی بلند مدتی را جایگزینی خودورهای فرسوده متداول با خودروهای کم مصرف، با تکنولوژی بالا و آلایندگی کمتر پایه ریزی  کرده اند.در اکثر کشورهایی که دارای سابقه فعالیت در از رده خارج کردن خودروهای فرسوده از ناوگان فعال شهری بوده اند، برنامه های آموزشی و آگاه سازی همگانی جزء مهمترین برنامه تبدیل به احسن ناوگان حمل و نقل شهری تلقی گردیده و مسئولین امر ضمن مهم و موثر ارزیابی نمودن آن، پافشاری زیادی برحسن اجرای آن داشته اند.

مواد و روشها

جمع آوری اطلاعات پایه کتابخانه ای و استفاده از پایگاه اطلاعات داده ای نهادهای مختلف از جمله شرکت بهینه سازی مصرف سوخت، سازمان حفاظت محیط زیست، سازمان حمل و نقل و ترافیک و... و پردازش داده های حاصله و برآوردهای مورد نیاز توسط نرم افزارهای آماری SPSS و Excel  اساس کار تنظیم و گرد آوری تحقیق حاضر می باشد. همچنین در راستای انجام محاسبات مربوط به میزان انتشار آلاینده های ناشی از سوخت گازوئیل و همچنین هزینه خارجی مربوط به آن در کشور ، برنامه نرم افزاری قابل استفاده برای کاربران، در قالب Visual Basic تهیه گردیده است .

تحلیل هزینه – فایده اجرای طرح

مفروضات این تحقیق شامل یک جامعه آماری قابل تعمیم به کل ناوگان متشکل از400 دستگاه از مینی بوسهای فرسوده ناوگان مینی بوسرانی شهر تهران می باشد که به منظور جایگزینی با انواع دیزلی نو مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است. اجرای طرح در یک افق 30 ساله برنامه ریزی گردیده است که با در نظر گرفتن عمر مفید 10 ساله برای هر مینی بوس طی سه دوره 10 ساله، 400 دستگاه مینی بوس جدید وارد ناوگان می گردد و در هر دوره 400 دستگاه از ناوگان دیزلی فرسوده  با سن بالای 25 سال از رده خارج می گردند. نرخ تنزیل اعلام گردیده به منظور انجام محاسبات مربوط به بخش حمل و نقل 16%  و تمامی قیمتهای لحاظ گردیده بر پایه قیمتهای سال 1386 می باشد. لازم به ذکر است که در بررسی هزینه-فایده اجرای این طرح به دلیل جایگزینی مینی بوسهای فرسوده با همان تعداد مینی بوس نو محاسبه هزینه احداث جایگاه سوختگیری جدید ضروری نمی باشد.

بر آورد هزینه های خارجی

به منظور انجام کلیه محاسبات مصارف سوخت روزانه ،سالانه، میزان انتشار با توجه به میزان مصرف سوخت روزانه و در نهایت خسارات و هزینه های خارجی سالانه، برنامه ای در قالب Visual Basic به صورت بسیار ساده، تهیه و طراحی گردید. در این برنامه که ساختاری کاربردوست (User friendly)  دارد و برای همگان قابل استفاده می باشد، میزان سوخت مصرفی هر دستگاه مینی بوس در 100 کیلومتر به عنوان ورودی این برنامه معرفی می گردد و سپس با توجه به کیلومتر پیمایش روزانه هر مینی بوس، محاسبات توسط خود برنامه محاسبه می گردد. تعداد مینی بوس ها در این برنامه    نرم افزاری قابل انتخاب بوده و مقایسه میان میزان آلاینده منتشره ناشی از سوخت گاز طبیعی و گازوئیل و نیز هزینه خارجی آنها نیز قابل دسترسی می باشد .

اساس محاسبات برنامه نرم افزاری بر پایه داده های جداول (1) و (2) می باشد، به عنوان مثال  نحوه  برآورد هزینه خارجی آلاینده CO منتشره از سوخت دیزل در ناوگان فرسوده با حدود 32 لیتر مصرف در 100 کیلومتر به شرح زیر می باشد:

لیتر مصرف سالانه هر مینی بوس فرسوده دیزل                                           21.888=300 × 73 = 100÷ ( 228 × 32)

گرم CO تولیدی در هر سال                                                                                  6/157.593= 2/7 × 21888

ریال خسارت سالانه CO هر مینی بوس فرسوده دیزل                                             4/236.390 = 5/1 × 6/157.593

جدول ( 1) : جدول فاکتورهای انتشار سوخت گازوئیل و گاز طبیعی  [1]     

جدول (2) : جدول هزینه های خارجی آلاینده ها (gr/ریال)  [2]      

بر اساس محاسبات نرم افزاری کل هزینه خارجی ناشی از خسارت آلاینده های هر دستگاه مینی بوس دیزلی نو و فرسوده به ترتیب برابر با 68/15.508.687و 88/18.380.666ریال محاسبه می گردد.

برای محاسبه ارزش هزینه های خرجی در یک دوره 30 ساله بر مبنای سال اول، می توان از رابطه زیر استفاده نمود.

× هزینه خارجی سوخت در هر سال =  ارزش فعلی هزینه اجتماعی سوخت هر مینی بوس دیزل

بنابراین هزینه خارجی سالیانه هر مینی بوس فرسوده دیزل در طرح نوسازی برابر با  2/2.871.979 ریال است.

ریال     04/17.740.787 = 177199/6 × 2/2.871.979 = ارزش حال هزینه خارجی سوخت هر مینی بوس فرسوده دیزل در طرح نوسازی

بنابراین با استفاده از یک مینی بوس دیزل فرسوده به جای نو در طرح نوسازی مبلغ  04/17.740.787 ریال هزینه اضافی در غالب هزینه های خارجی و به صورت غیر مستقیم در مدت 30 سال به جامعه تحمیل می گردد و در صورت استفاده از  مینی بوس نو این میزان هزینه صرفه جویی خواهد شد.

شکل (1): تصویر برنامه نرم افزار محاسباتی هزینه انتشار آلاینده ها

هزینه سوخت

در رابطه با نوسازی ناوگان مینی بوسرانی، در صورت مفروض بودن میزان مصرف 27 لیتر در 100 کیلومتر برای خودروی دیزلی نو در مقایسه با میزان مصرف32 الی 33 لیتر در هر 100 کیلومتر برای خودروهای مستهلک و با سن بالای 25 سال  می توان نتیجه نوسازی و جایگزینی ناوگان جدید با فرسوده را صرفه جویی مقدار 5 الی 6 لیتر گازوئیل در هر 100 کیلومتر برآورد نمود. بنابراین در مورد هر دستگاه مینی بوس منجر به صرفه جویی در مصرف سوخت، معادل ارزش ریالی 5 لیتر گازوئیل در هر 100 کیلومتر خواهد شد که این حجم روزانه بالغ بر 12  لیتر برای هر مینی بوس خواهد بود. با احتساب 300 روز کاری برای ناوگان در سال معادل3420 لیتر و 42/1542 دلار صرفه جویی در مصرف ایجاد خواهد گردید [3].              

اختلاف مصرف مینی بوس نو و فرسوده در 100 کیلومتر (لیتر)                                                            5 = 27-32

لیتر اختلاف مصرف سالانه                                                                 3420  = 300 × 4/11 = 100/ ( 228 × 5) دلار صرفه جویی سالانه در اثر نوسازی ناوگان                                                           42/1542  = 451/0 × 3420

ریال صرفه جویی سالانه در اثر نوسازی ناوگان                                                 14.421.627  = 9350 ×  42/1542

با فرض اینکه مصرف سوخت در هر سال نسبت به سال قبل تغییر نمی یابد و با لحاظ نمودن یک  افق 30 ساله برای  پروژه،  ارزش فعلی سری یکنواخت اختلاف هزینه ناشی از صرفه جویی سالیانه سوخت در اثر نوسازی ناوگان، با استفاده از رابطه و فاکتور ارزش فعلی سری یکنواخت قابل محاسبه می باشد.

  ×  اختلاف هزینه سوخت در هر سال =  ارزش فعلی اختلاف هزینه سوخت هر مینی بوس دیزل

ریال   88/89085259 = 177199/6 ×  14.421.627 = ارزش فعلی اختلاف هزینه سوخت هر مینی بوس دیزل فرسوده با دیزلی نودرطی 30 سال

بنابراین ارزش فعلی اختلاف هزینه سوخت هر مینی بوس دیزل فرسوده در مقایسه با مشابه دیزلی نو ، معادل  88/89.085.259 ریال در 30 سال برآورد می گردد.

هزینه های خرید ،تعمیر و نگهداری مینی بوس دیزل

خودروهای ایران خودرو دیزل و زامیاد از جمله تولیداتی می باشند که برای انجام محاسبات و اعمال نظر در مورد صرفه اقتصادی نوسازی ناوگان دیزل موجود می توان هر یک از گزینه ها و یا ترکیبی از تعدادی از آنان را مطابق داده های قیمت فعلی مینی بوسهای شهری دیزلی در جدول (3) انتخاب نمود.

جدول( 3 ): قیمت فعلی مینی بوسهای شهری دیزلی [4]     

هر دستگاه مینی بوس به غیر از هزینه خرید دارای یک سری هزینه های سالیانه شامل هزینه هایی از قبیل لوازم یدکی و لوازم مصرفی مانند باتری،لاستیک،ملزومات،روغن موتور،ضد یخ و ....، همچنین هزینه های جاری نظیر اجرت تعمیر و تعویض و .... می باشد. بر اساس مطالعات صورت گرفته توسط متخصصین و واحد های فنی – مهندسی شرکت واحد        مینی بوسرانی شهر تهران و نتایج پرسشنامه ای که از مالکین و مینی بوسداران خطوط مینی بوسرانی شهر تهران توسط شرکت واحد مینی بوسرانی تهیه و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است، کلیه هزینه های پرداختی در طول یک سال برای یک دستگاه مینی بوس دیزل ساخت داخل که در سطح شهر تهران و با ساعات کار فعلی در حال تردد است، تقریبا معادل 8% هزینه خرید هر دستگاه در ابتدای دوره برآورد گردیده است [5].  

                         قیمت خرید یک مینی بوس دیزل × 08/0 = هزینه تعمیر ونگهداری یک مینی بوس دیزل

به علت استهلاک سالیانه قطعات و افزایش هزینه های ناشی از آن، همچنین تورم سالیانه، هزینه تعمیر و نگهداری هر ساله افزایش می یابد که طبق  محاسبات و برآوردها، هزینه تعمیر و نگهداری برای هر دستگاه مینی بوس تقریبا همه ساله 16% نسبت به سال قبل افزایش می یابد [5].  

برای محاسبه ارزشی فعلی یک سری هندسی هزینه های تعمیر و نگهداری، در صورتی که نرخ تنزیل برابر با درصد تغییرات باشد، می توان از رابطه زیر استفاده نمود [6].  

 P =

در این رابطه متغیر ₁ md معرف هزینه تعمیر و نگهداری در سال اول ، i نشانگر نرخ تنزیل یا بهره ای است که بر اساس مطالعات سازمان حمل و نقل و ترافیک، 16% اعلام گردیده است و  n ، عمر مفید وسیله نقلیه (10 سال) می باشد.

میزان ارزش هر دستگاه را پس از پایان عمر مفید توسط ارزش اسقاطی آن تعیین می­گردد. در واقع ارزش اسقاطی یک اثر درآمدی برای سرمایه گذار ایجاد می کند ، زیرا  می توان پس از پایان عمر مفید ، دستگاه اسقاط شده را فروخته و بخشی از هزینه ها را جبران نمود.

                     × ارزش اسقاط وسیله نقلیه در سال n = ارزش اسقاطی تنزیل شده وسیله نقلیه

                          226683/0 × ارزش اسقاط وسیله نقلیه در سال n = ارزش اسقاطی تنزیل شده وسیله نقلیه

تحقیقات و بررسی های کارشناسی به عمل آمده از سوی شرکت مینی بوسرانی حاکی از آن است که ارزش اسقاط هر دستگاه مینی بوس دیزل پس از پایان عمر مفید ( 10سال) تقریبا معادل یک دهم قیمت خرید آن برآورد می گردد  [5].        

                        قیمت خرید همان مینی بوس دیزل × 1/0  = ارزش اسقاطی مینی بوس دیزل در سال دهم

با استفاده از روابط فوق می توان ارزش خالص هزینه های یک مینی بوس دیزلی را در ابتدای سال اول محاسبه نمود.

            ارزش اسقاط مینی بوس در سال دهم – هزینه تعمیر و نگهداری + هزینه خرید = ارزش خالص هزینه های یک مینی بوس دیزلی در ابتدای سال اول

            قیمت خرید مینی بوس ×  69/0  = قیمت خرید مینی بوس ×  = هزینه تعمیر و نگهداری

قیمت خرید مینی بوس × 0226683/0 = قیمت خرید مینی بوس ×  = ارزش اسقاط مینی بوس

قیمت خریدمینی بوس × 0226683/0- قیمت خرید مینی بوس× 69/0+ هزینه خرید مینی بوس = ارزش خالص هزینه های یک مینی بوس دیزلی در ابتدای سال اول

          هزینه خرید مینی بوس 67/1 = ارزش خالص هزینه های یک مینی بوس دیزلی در ابتدای سال اول

کل هزینه ای که صرف یک دستگاه مینی بوس دیزل می شود به استثنای هزینه سوخت و آلایندگی، برابر با 67 درصد قیمت خرید می باشد.

پس از برآورد میزان هزینه وسیله نقلیه در طی عمر مفید که بر اساس متغیر قیمت خرید استخراج گردیده است می توان بر اساس این معادلات ارزش خالص فعلی هزینه های سالانه هر دستگاه مینی بوس را در طول عمر مفید ، محاسبه نمود. در این تحقیق نیز بر اساس دو گزینه موجود در خصوص مینی بوسهای دیزل قابل انتخاب می توان کل هزینه مربوط به خرید و تعمیر و نگهداری و غیره را محاسبه نمود:

میلیون ریال 280 = قیمت مینی بوس ایران خودرو دیزل

میلیون ریال 330  = قیمت مینی بوس دیزل شرکت زامیاد

  ریال                    280.000.000 × 67/1 = ارزش خالص هزینه های یک مینی بوس ایران خودور دیزل در ابتدای سال اول                                                                                                     

 ریال       5.511.000.000=330.000.000 × 67/1 = ارزش خالص هزینه های یک مینی بوس دیزل زامیاد در ابتدای سال اول

اطلاعات و پرسشنامه های تکمیل گردیده توسط مالکین مینی بوسها در شرکت مینی بوسرانی ، بیانگر متوسط هزینه تعمیرو نگهداری هر دستگاه مینی بوس با سن 25 الی 30 سال ، در حدود سالانه 40.000.000 ریال و ارزش اسقاط تعیین شده برای این گروه از مینی بوسها در حدود 5.000.000 ریال در سال می باشد. بنابراین هزینه خالص صرفه جویی شده ناشی از حذف هر دستگاه مینی بوس حدود 30-25 ساله، معادل 35.000.000 ریال برآورد می گردد که با حذف 400 دستگاه از این خودرو این رقم به حدود14.000.000.000ریال افزایش خواهد یافت  [7].  

با لحاظ نمودن چشم انداز 30 ساله برای طرح ، ارزش فعلی سری یکنواخت هزینه تعمیرات صرفه جویی شده ناشی از رده خارج نمودن خودروهای فرسوده، با استفاده از رابطه و فاکتور ارزش فعلی سری یکنواخت محاسبه می گردد:

   ×  هزینه تعمیر و نگهداری در هر سال = ارزش فعلی هزینه تعمیر و نگهداری هر مینی بوس دیزل فرسوده   

ریال 86.480.786.000 = 177199/6 × 14.000.000.000 = ارزش فعلی حذف هزینه تعمیر و نگهداری هر مینی بوس دیزل فرسوده در طی 30 سال

ارزش حال هزینه تعمیر و نگهداری 400 دستگاه مینی بوس دیزل فرسوده، در طی 30 سال، معادل 86.480.786.000  ریال می باشد  [7].

بر آورد کل هزینه طرح نوسازی ناوگان فرسوده دیزل موجود با خودروهای نو

این طرح شامل سه هزینه عمده بوده و یا به عبارتی چهار طرح و پروژه جداگانه را در بطن خود جای داده  است. هزینه های اجتماعی و هزینه مصرف سوخت در بخشهای قبل در افق 30 سال محاسبه شده است و تنها هزینه خرید وسیله نقلیه است که باید بر مبنای یک  دوره 30 ساله برآورد گردد. عمر مفید هر دستگاه مینی بوس دیزل حدودا 10 سال است ، لذا هر 10 سال یکبار باید هزینه های عملیاتی تعویض و نوسازی هر دستگاه مینی بوس پرداخت گردد.برای محاسبه ارزش فعلی این فرایند باید مجموع ارزش حال هر کدام از دوره های 10 ساله که مساوی هم هستند، را در ابتدای سال اول محاسبه نمود:

ارزش حال هزینه های عملیاتی تعویض هر دستگاه مینی بوس در دوره های 10 ساله = هزینه کل مینی بوس دیزل در 10 سال اول + هزینه کل مینی بوس دیزل در 10 سال دوم × 226683/0 + هزینه کل مینی بوس دیزل در 10 سال سوم ×  051385/0    

 28/1× هزینه کل مینی بوس دیزل در 10 سال اول = ارزش حال هزینه های عملیاتی تعویض هر دستگاه مینی بوس در دوره های 10 ساله

بنابراین برای تامین هزینه خرید یک دستگاه مینی بوس در طی دوره های 10 ساله آتی باید 28 درصد از هزینه های کل وسیله نقلیه در دوره 10 ساله اول پرداخت گردد. در طرح فعلی جایگزینی 400 دستگاه مینی بوس با ناوگان فرسوده مدنظر می باشد و با استفاده از روابط بخش هزینه تعمیر و نگهداری مینی بوسها، این هزینه در خصوص 400 دستگاه برابر است با:

هزینه خرید مینی بوس 67/1 = ارزش خالص هزینه های یک مینی بوس دیزلی را در ابتدای سال اول

28/1× هزینه کل مینی بوس دیزل در 10 سال اول = ارزش حال هزینه های عملیاتی تعویض هر دستگاه مینی بوس در دوره های 10 ساله

  28/1× 67/1×400 هزینه خرید مینی بوس = ارزش حال هزینه های عملیاتی 400 دستگاه مینی بوس در طی 30 سال

  04/855 هزینه خرید مینی بوس = ارزش حال هزینه های خرید و عملیاتی 400 دستگاه مینی بوس در طی 30 سال

برای پوشش کل هزینه های 400 دستگاه مینی بوس دیزل در طی 30 سال به غیر از هزینه های سوخت و آلایندگی باید 04/855  برابر قیمت یک مینی بوس دیزل در ابتدای سال اول پرداخت گردد.

سایر هزینه ها از قبیل سوخت و آلایندگی در یک افق 30 ساله ارزیابی شده اند. بنابراین معادله هزینه کل طرح برابر است با:

هزینه کل طرح = (هزینه خالص تامین هر دستگاه مینی بوس دیزل نو)- (هزینه تعمیر ونگهداری مینی بوسهای فرسوده) +(ارزش اسقاطی مینی بوسهای فرسوده)- ]اختلاف هزینه اجتماعی آلاینده ها  (فرسوده با نو)]-[اختلاف هزینه مصرف سوخت ( فرسوده با نو )]

ریال             04/17.740.787 = 177199/6 × 2/2871979 = ارزش حال هزینه اجتماعی سوخت هر مینی بوس فرسوده دیزل در طرح نوسازی

 ریال  7.096.314.816 = 400 ×04/17740787  = ارزش حال اختلاف هزینه اجتماعی سوخت 400 مینی بوس فرسوده دیزل در طرح نوسازی

ریال 88/89.085.259 = 177199/6 ×  14421627 = ارزش فعلی اختلاف هزینه سوخت هر مینی بوس دیزل فرسوده با دیزلی نو

ریال             35.634.103.952 = 400 ×  88/89085259  = ارزش فعلی اختلاف هزینه سوخت 400 مینی بوس دیزل ریال       ریال                    86.480.786.000  = ارزش فعلی هزینه تعمیر و نگهداری 400 مینی بوس دیزل فرسوده در طی 30 سال

04/855 هزینه خرید مینی بوس = ارزش حال هزینه های خرید و عملیاتی 400 دستگاه مینی بوس در طی 30 سال

280 میلیون ریال = قیمت مینی بوس ایران خودرو دیزل

330 میلیون ریال = قیمت مینی بوس دیزل شرکت زامیاد

239.411.200.000 = 28000000 ×04/855 = ارزش حال هزینه های خرید و عملیاتی400 دستگاه مینی بوس ایران خودرو درطی 30 سال

282.163.200.000= 33000000×04/855 = ارزش حال هزینه های خرید و عملیاتی400 دستگاه مینی بوس زامیاد درطی 30 سال

110.199.995.232  = 86480786000- 35634103952 - 7096314816- 239411200000 = هزینه کل نوسازی 400 دستگاه از ناوگان دیزل با خودروهای ایران خودرو

152.951.995.232= 86480786000- 35634103952 - 7096314816- 282163200000= هزینه کل نوسازی 400 دستگاه از ناوگان دیزل با خودروهای زامیاد

نتیجه گیری

با توجه به نتایج تحقیق حاضر که با همکاری و حمایت شرکت بهینه سازی مصرف سوخت در زمینه تحلیل هزینه - فایده تبدیل ناوگان مینی بوسرانی صورت پذیرفته است، اجرای طرح نوسازی ناوگان در طی 30 سال مستلزم صرف هزینه              می باشد و تنها از جهت کاهش قیمت سوخت مصرفی و هزینه های تعمیر و نگهداری و  نیز هزینه های خارجی است که اجرای طرح نوسازی ناوگان منطقی و لازم الاجرا تلقی می گردد.

با توجه بهشرایط خاص شهرهای آلوده کشور نظیر تهران، که اهمیت کاربرد سوخت پاک و ارزان ، همچنین لزوم کاهش خسارات و هزینه های اجتماعی منتج از انتشار آلاینده های بخش حمل و نقل در آنها امری بدیهی می نماید ، علیرغم    هزینه بر بودن طرح نوسازی ناوگان ، اجرای این مهم گامی موثر در جهت برخورداری از هوای سالم در جامعه و حمل و نقل عمومی کارآمد و دستیابی به اهداف توسعه پایدار می باشد.

جدول (4) : هزینه های طرح نوسازی 400 دستگاه از ناوگان مینی بوسرانی شهر تهران

بر طبق نتایج به دست آمده از این تحقیقکه در جدول (4) در قالب هزینه های طرح نوسازی 400 دستگاه از ناوگان مینی بوسرانی شهر تهران نشان داده شده است، در صورت اجرای طرح نوسازی برای 400 دستگاه از ناوگان مینی بوسرانی شهر تهران، نتایج ذیل حاصل خواهد گردید:

-  کاهش هزینه های اجتماعی در اثر اجرای طرح نوسازی به میزان ریال   7.000.000.000

-  کاهش هزینه تامین سوخت در اثر اجرای طرح نوسازی به میزان ریال 36.000.000.000

-  کاهش هزینه تعمیر و نگهداری خودروهای فرسوده در اثر اجرای دو طرح نوسازی  86.000.000.000

- هزینه خرید و عملیاتی مینی بوسهای جدید شرکت ایران خودرودیزل و زامیاد در طرح نوسازی به ترتیب به میزان ریال239.000.000.000و ریال282.000.000.000

نتیجه کل اجرای طرح نوسازی 400 دستگاه فرسوده از ناوگان موجود با خودورهای دیزلی نو به ترتیب برای خودروهای ایران خودرو دیزل و زامیاد ریال 110.000.000.000  و ریال153.000.000.000

پیشنهادات

طرح نوسازی ناوگان مینی بوسرانی مستلزم صرف هزینه می باشد، لکن به دلیل مشکلات عدیده کلان شهر تهران در زمینه آلودگی هوا و خسارات آن، همچنین اهمیت بحث  زیبا سازی در مدیریت شهری، ایمنی و رفاه شهروندان، حل معضلات ترافیکی و گسترش فرهنگ استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی، نوسازی و گاز سوز نمودن ناوگان امری ضروری تلقی می­گردد. به همین دلیل پیشنهادات ذیل جهت دستیابی به اهداف نوسازی ناوگان ارائه می­گردد:

1-     تشویق و حمایت مالی از مینی بوس داران در جهت ترغیب آنان به تحویل خودروی فرسوده و جایگزینی آن با        مینی بوسهای نو باید در دستور کار دولت قرار گرفته و تسهیلات منظور شده در این راستا به نحوی مدیریت گردند تا موجب تسریع امر نوسازی ناوگان در جامعه گردند.

2-     بررسی بیشتر واقعیات اقتصادی حاکم بر وضعیت مالکان خودروهای فرسوده

3-     نظارت یک سازمان مشخص بر کلیه امور تا در این راستا بتوان یک سیاستگذاری (الگو) یکنواخت به منظور از رده خارج نمودن خودروهای فرسوده سنگین به دست آورد.

4-     تبیین هزینه و فایده هر یک از مقوله مربوط به از رده خارج کردن خودروهای فرسوده سنگین

5-     مشارکت بخش خصوصی به منظور ایجاد رقابت در جایگزینی خودروهای فرسوده

6-     تدوین قوانین و اعمال جرائم سختگیرانه برای خودروهای فرسوده ( در صورت عدم استفاده از تسهیلات جایگزینی)

7-     مطالعات دانشگاهی و تحقیقات لازم جهت مشخص نمودن عدم کارایی و توجیه فنی، اقتصادی و عملکردی  ناوگان فعلی (هزینه های تعمیراتی،آلایندگی بالا و غیره ) انجام و در اختیار تصمیم گیران و متولیان امور قرار گیرد.

8-     گروه­های مطالعاتی مشترک میان متصدیان ناوگان حمل و نقل عمومی و متخصصین شرکت بهینه سازی مصرف سوخت کشور، اقتصاددانان ، کارشناسان اقتصاد محیط زیست و خودروسازان ،در جهت رفع معضلات اجتماعی و اقتصادی  مینی بوسهای دیزل تشکیل گردد.

فهرست منابع

1-     وزارت نیرو، 1381، دفتر بهینه سازی مصرف انرژی، مجموعه مقالات همایش مصرف سوخت در خودرو.

2-     وزارت نیرو، 1384، معاونت انرژی، تراز نامه انرژی.

3-     صدر نژاد، سید خطیب الاسلام، کرمانپور، احمد، 1380، سوخت و انرژی ، انتشارات علمی دانشگاه صنعتی شریف.

4-     شرکت بهینه سازی مصرف سوخت،1386 ، طرح نوسازی ناوگان مینی بوسرانی کشور.

5-     آمار سایت شرکت مینی بوسرانی شهر تهران ، 1384

6-   سازمان حفاظت محیط زیست،1384، طرح جامع کاهش آلودگی هوای تهران، مطالعات میزان هزینه تعمیر و نگهداری وسایل نقلیه سنگین بر حسب سن خودرو.

7-   شریفیان، محمد، 1386 ، تحلیل هزینه – فایده گازسوز کردن اتوبوسهای درون شهری با لحاظ نمودن ارزشگذاری زیست محیطی،پایان نامه کارشناسی ارشد رشته اقتصاد محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران.

Economical- Environmental Evaluation of Substitution Old Minibuses    With New Ones in Public Transportation Fleet of Tehran

Dr. Zahra Abedi, Assistant Prof., Graduate College of Energy and the Environment, Science and Research Campus, Islamic Azad University

Dr. Reza Arjmandi, Assistant Prof. , Graduate College of Energy and the Environment, Science and Research Campus, Islamic Azad University

Dr. Farideh Atabi ,Assistant Prof. , Graduate College of Energy and the Environment, Science and Research Campus, Islamic Azad University

Elnaz Keivani , Master of Environmental Economic, Graduate College of Energy and the Environment, Science and Research Campus, Islamic Azad University

Key words: Minibuses Substitution, Economical-Environmental Costs, Present Value.

ABSTRACT

This study is based on substitution of old diesel minibuses with new ones. For this purpose 400 minibuses of Iran Khodro Diesel and Zamiyad companies productions, have been selected to be substituted with old ones. The operation and providing cost of new minibuses along with the differences between social, maintenance and fuel costs of old existing minibuses and new ones were calculated. The present value of these differences, were determined during the lifetime of the project separately and then compared with each other.

According to the results, Reducing in social costs substitution the 400 old minibuses with new ones during the 30 years is 7,096,314,816 Rials and the present value of  fuel and maintenance costs differences are respectively 35,634,103,952 and 86,480,786,000 rial for 400 minibuses. The operation and providing cost of new minibuses are 239,411,200,000 for Iran Khodro Dissel and 282,163,200,000 Rials for zamiyad vehicles. The total cost of substitution the 400 old minibuses with new ones in Tehran is 110,199,995,232 Rial for Iran Khodro Diesel and 152,951,995,232 Rials for zamiyad minibuses.

Totally, in spite of the considerable reduction of social, maintenance and fuel costs of this project but because of the high price of new diesel minibuses, it considers costly to be executed.