مقاله پژوهشی

علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره بیست و سوم، شماره چهار، تیرماه  1400(صفحات 248-239)

بررسی غلظت باقی­مانده سم ارگانوفسفره دیازینون در آب رودخانه عباس‌آباد همدان

سحر عرفی یگانه[1]

 سهیل سبحان اردکانی^2*

s_sobhan@iauh.ac.ir

سعید جامه‌بزرگی³

چکیده

زمینه و هدف: رشد روزافزون جمعیت و نیاز به توسعه تولیدات کشاورزی باعث افزایش کاربرد آفت­کش­ها و در نتیجه آلودگی منابع آب به­عنوان یکی از معضلات ­محیط‌زیستی شده است. از این‌رو، این پژوهش با هدف تعیین غلظت باقی­مانده آفت­کش دیازینون در آب رودخانه  عباس­آباد همدان در سال 1393 انجام یافت.

روش­ بررسی: پس از بازدید میدانی و انتخاب چهار ایستگاه در طول رودخانه به‌روش تصادفی سیستماتیک، نمونه­برداری از آب در اواخر اردیبهشت‌ماه و اواخر تیرماه انجام یافت. نمونه­ها با استفاده از روش استخراج فاز مایع آماده­ و غلظت باقی­مانده سم به­وسیله دستگاه اسپکتروفتومتر‎ خوانده شد. برای پردازش آماری داده­ها نیز از نرم­افزار SPSS استفاده شد.

یافته­ها: بیشینه میانگین غلظت باقی­مانده سم دیازینون در نمونه­های فصول بهار و تابستان ( میکروگرم در لیتر) با 2/10 ± 0/97 و 7/13 ± 202 به­ترتیب مربوط به ایستگاه­‌های 3 و 2 بود. نتایج مقایسه میانگین غلظت باقی­مانده سم دیازینون در نمونه­های فصول بهار و تابستان با رهنمودهای WHO و EPA نیز نشان داد که میانگین غلظت باقی­مانده سم در هر دو فصل از بیشینه رواداری این سازمان­ها بیش­تر بوده است.

بحث و نتیجه­گیری: با توجه به تجاوز میانگین غلظت باقی­مانده سم در نمونه­های آب مورد ارزیابی، توجه به مواردی از جمله آموزش باغ­داران به­منظور استفاده صحیح و اصولی از سموم آفت­کش ضروری ­است. هم­چنین به منظور استفاده از آب این رودخانه برای شرب و یا پرورش ماهیان سردآبی باید تمهیداتی اندیشیده شود.

واژه­های کلیدی: آلودگی آب، دیازینون، اسپکتروفتومتری، رودخانه عباس­آباد، همدان.

Analysis of Organophosphorus Pesticide Diazinon Residue in Water Samples of Abbas Abad River, Hamedan, Iran

Sahar Orfi Yeganeh[2]

Soheil Sobhanardakani²*

s_sobhan@iauh.ac.ir

Saeed Jamehbozorgi³

Abstract

Background and Objective: Increasing population growth and the need to develop agricultural products have increased the use of pesticides and thus the pollution of water resources as one of the environmental problems. Therefore, this study was conducted to determine the residual concentration of diazinon pesticide in the water of Abbasabad River in Hamedan in 2014.

Method: Water samples were collected from four stations along the Abbas Abad River. In the laboratory, after sample preparation, diazinon residues were determined using a spectrophotometric method. All statistical analyses were performed using the SPSS software.

Findings: The maximum mean concentration of diazinon residues (µg/L) in samples of spring and summer seasons were 97.0 ± 10.2 and 202 ± 13.7, respectively. Also, the mean contents of pesticide residues in the water samples in both seasons were higher than the maximum contaminant levels (MCLs) established by WHO and EPA.

Discussion and Conclusion: Due to exceeding the average residual concentration of pesticides in the evaluated water samples, it is necessary to pay attention to issues such as training gardeners in order to use pesticides correctly and in principle. Also, measures should be considered in order to use the water of this river for drinking or farming cold-water fish.

Keywords: Water Pollution, Diazinon Pesticide, Spectrophotometry, Abbas Abad River, Hamedan.

مقدمه

با ساخت و استفاده از آفت­کش­ها توسط بشر و به‌دنبال آن مشخص شدن آثار مثبت آن­ها از جمله بهبود کیفیت محیط زندگی انسان، حیوانات اهلی و گیاهان، افزایش تولیدات کشاورزی، بهبود شرایط بهداشت و سلامت انسان، عدم نیاز به اطلاع از خاستگاه بوم­شناختی آفات، صرفه اقتصادی و تأثیر سریع بر گونه هدف؛ کاربرد این دسته از مواد شیمیایی آلی به­ویژه بعد از جنگ جهانی دوم توسعه زیادی یافت. به­نحوی­که، امروزه حفظ و بهبود کیفیت زندگی بدون این مواد شیمیایی برای بشر غیر قابل تصور است (1 و 2). سموم آفت­کشی که در کشاورزی مورد استفاده قرار می­گیرند، می­تواند از طریق شستشوی مستقیم و یا آبیاری از محل­های مصرف وارد منابع آب شوند. از طرفی، ریزش باران بر روی مناطق سم­پاشی شده، قبل از تجزیه آن­ها می­تواند به ورود سموم به منابع آب سطحی منجر شود. علاوه برآن، آفت­کش­ها می­توانند از طریق لایه­های خاک در حین نفوذ آب به سفره­های زیرزمینی راه پیدا کنند. در مواردی نیز برخی آفت­کش­ها می­توانند وارد هوا شده و در نتیجه از طریق بارندگی، منابع آب سطحی و خاک را آلوده کنند. بنابراین، باقی­مانده حشره­کش­ها از آلاینده­های مهم محیطی از جمله خاک و منابع آب سطحی و زیرزمینی محسوب شده و به­علت استفاده بیش از حد سموم شیمیایی، باقی­مانده آن­ها به‌طرق مختلف به زنجیر غذایی انسان و سایر موجودات مصرف­کننده راه یافته و باعث شده است تا تعداد زیادی از مردم با استفاده از مواد آلوده به باقی­مانده سموم شیمیایی در معرض ابتلا به انواع سرطان­، ناهنجاری­ها، جهش­های ژنتیکی و اختلالات عصبی قرار گیرند (6-2).

رودخانه­ها از جمله مهم­ترین بوم­سازگان­های آبی هستند که به­دلیل ویژگی­های منحصر به­فرد بوم­شناختی اهمیت به­سزایی از لحاظ کشاورزی، محیط‌زیستی، شیلاتی، اقتصادی و غیره دارند (7). این بوم­سازگان­ها با سرچشمه گرفتن از نواحی مرتفع و عبور از نواحی جلگه­ای و در نهایت ورود به تالاب­ها، دریاچه­ها، دریاها و اقیانوس­ها مناطق وسیعی را تحت تأثیر قرار داده و در ضمن خود نیز تحت تأثیر قرار می­گیرند. امروزه توسعه کشاورزی، گسترش سطح زیرکشت و در نتیجه افزایش مصرف سموم کشاورزی باعث شده است که رودخانه­ها در معرض خطر آلودگی به سموم کشاورزی قرار گیرند که در نهایت این آلودگی­ها به تالاب­ها، دریاچه­ها، دریاها و اقیانوس­ها انتقال می­یابند (8).

آفت­کش دیازینون یکی از انواع سموم ارگانوفسفره با طیف گسترده­ای از اثرات حشره­کشی و قارچ_­کشی است. این ترکیب یک حشره­کش تماسی بسیار مؤثر است که برای کنترل سوسری‌ها و به‌ویژه گونه‌هایی است که به حشره‌کش‌های کلره مقاوم هستند (9). علاوه­بر مصارف ذکر شده، از دیازینون به‌طور وسیع برای مبارزه با نماتدها و حشرات خاک­زی و نیز حشرات و آفات میوه­ها، سبزی­ها، غلات و چمن­زارها نیز استفاده می­شود (10). از اثرات مخرب محیط­زیستی این ترکیب شیمیایی، می­توان به سمیت بالای آن برای پستانداران و به­ویژه پرندگان اشاره کرد (11). دیازینون بر سیستم عصبی، سیستم تنفسی، هاضمه و پوست انسان نیز تأثیر زیادی دارد. بعضی از علایم خفیف مسمومیت با این سم شامل سردرد، ضعف، احساس خستگی، گشاد شدن مردمک چشم و عدم توانایی دید صحیح است (12).

تاکنون چندین مطالعه در خصوص شناسایی و تعیین مقادیر انواع سموم آفت‌کش در منابع آب سطحی در ایران و سایر کشورها انجام شده است. در پژوهشی که با هدف بررسی آلودگی آب رودخانه زیلکی رود گیلان به سموم ادیفنفوس، بوتاکلر و دیازینون انجام یافت، نتایج نشان داد که غلظت باقی­مانده سم دیازینون در مردادماه در تمام نقاط رودخانه افزایش چشم‌گیری داشته است (13). در مطالعه ای که به ­منظور بررسی آلودگی آب شرب در اسلام­آباد پاکستان و تأثیر آن در بهداشت عمومی انجام شد، نتایج نشان داد که منابع آب آشامیدنی، سطحی و زیرزمینی به انواع آفت‌کش آلوده بوده است (14). نتایج تحقیقی که با هدف بررسی و تعیین بقایای سموم آزینفوس متیل و دیازینون در آب رودخانه‌های قره سو و گرگان‌رود انجام یافت، نشان داد که میانگین غلظت باقی­مانده دیازینون در تمام نمونه­های فصول بهار و تابستان بزرگ‌تر ‌از حد استاندارد بوده است (15). در مطالعه­ای که برای تعیین غلظت باقی­مانده سموم آفت­کش ارگانوفسفره و کاربامات در منابع تأمین آب آشامیدنی شهر همدان شامل سدهای اکباتان و آبشینه و مخازن لونا پارک و امید اکباتان انجام یافت، نتایج نشان داد که بیشینه میانگین غلظت باقی­مانده سموم کارباریل و کلرپیریفوس مربوط به نمونه­های فصل بهار بوده است (5). به‌علاوه، در تحقیقی که به­منظور ارزیابی غلظت باقی­مانده سموم آفت­کش آترازین و سیمازین در آب دریاچه­ آلکوا پرتقال انجام یافت، گزارش شد که بیشینه میانگین غلظت باقی­مانده سموم مربوط به نمونه­های فصل بهار بوده است (16).

با توجه به استقرار تعداد زیادی از باغات میوه در طول مسیر رودخانه عباس­آباد شهر همدان، قابل شرب بودن آب این رودخانه و استفاده مالکین آن­ها از سموم شیمیایی به­ویژه سم ارگانوفسفره دیازینون برای حفظ سلامت محصولات باغی، این پژوهش با هدف تعیین غلظت باقی­مانده آفت­کش دیازینون در آب این رودخانه در سال 1393 انجام یافت.

مواد و روش­­ها

معرفی منطقه مورد مطالعه

رودخانه عباس­آباد به طول 18 کیلومتر با طول جغرافیایی 48 دقیقه و 28 ثانیه شرقی، عرض جغرافیایی 34 دقیقه و 46 ثانیه شمالی، ارتفاع 2060 متر از سطح دریا و مساحت 30 کیلومترمربع از دامنه­های کوه فخرآباد در 12 کیلومتری جنوب غربی همدان سرچشمه گرفته و در جهت شمالی ادامه مسیر می­دهد. حجم کل سالانه آب این رودخانه تقریباً 20 میلیون مترمکعب است که پس از آبیاری باغات، در اراضی گراچقابه به رودخانه خاکو یا گیشین می­ریزد (17).

نمونه­برداری

پس از بازدید میدانی و انتخاب چهار ایستگاه (گنج­نامه، تقسیم آب، پل آهنی و میدان عباس آباد) با در نظر گرفتن میزان مصرف سموم، تمرکز باغات و دسترسی به رودخانه، براساس زمان سم‌پاشی باغات، طی دو مرحله اواخر اردیبهشت‌ماه و اواخر تیرماه سال 1393  نمونه­برداری از آب رودخانه عباس­آباد انجام یافت. موقعیت استقرار ایستگاه­ها در تصویر 1 آورده شده است. به­منظور نمونه­برداری، از نقاط مختلف هر ایستگاه چهار نمونه یک لیتری از عمق 10 تا 25 سانتی­متری در عرض­های مختلف از رودخانه، برداشت شد. نمونه­های مربوط به هر ایستگاه را در یک ظرف چهار لیتری مخلوط کرده و دو نمونه 500 میلی‌لیتری برای آزمایش برداشت شد. پس از تعیین دما و pH نمونه­ها در محل توسط دستگاه قابل حمل کالیبره Multi- Parameter مدل TS 606-G/2-I ساخت شرکت WTW و افزودن 25 میلی­لیتر محلول متیلن کلراید به هر نمونه به ­منظور جلوگیری از تجزیه دیازینون تا زمان انجام مراحل آزمایشگاهی، نمونه­ها توسط یخدان در اسرع وقت به آزمایشگاه منتقل شدند (4، 16 و 18).

آماده­سازی نمونه­ها

به­ منظور استخراج سم دیازینون از نمونه­ها، 500 میلی­لیتر از نمونه آب، با استفاده از یک استوانه مدرج 1000 میلی­لیتری به قیف جداکننده (دکانتور) منتقل شد. به این حجم از آب، 50 میلی­لیتر حلال دی­کلرومتان افزوده و به‌مدت 10 دقیقه توسط هم­زن مغناطیسی به‌شدت تکان داده شد. پس از جداشدن فاز حلال و آب از یک­دیگر، فاز حلال به‌وسیله قیف دکانتور جدا و به یک ظرف دیگر منتقل شد. فرآیند بالا در دو مرحله دیگر با افزودن هر بار 25 میلی­لیتر حلال به فاز آبی باقی­مانده تکرار و در نهایت 100 میلی­لیتر دی­کلرومتان جمع­­آوری شد. دی­کلرومتان جمع‌آوری‌شده از روی 30 گرم سولفات سدیم خشک عبور داده شد تا آب احتمالی موجود در آن گرفته شود. پس از آن، محلول شفاف حاصل تا رسیدن به حجم تقریبی دو میلی­لیتر، به‌مدت 24 ساعت زیر هود قرار گرفت (22-19).

تعیین محتوی سم در نمونه­ها

به منظور تعیین محتوی سم در نمونه­ها، استاندارد حشره­کش دیازینون از شرکت فلوکا آلمان تهیه و بعد از آماده­سازی غلظت­های مختلف از استاندارد دیازینون، منحنی کالیبراسیون آن ترسیم شد. سپس، جذب نمونه­ها با استفاده از دستگاه اسپکتروفتومتر Jenway مدل 6310 در طول موج 400 نانومتر در سه تکرار خوانده شد و در نهایت غلظت دیازینون با قرار دادن اعداد حاصل در معادله منحنی کالیبراسیون استاندارد محاسبه شد (10 و 23).

تصویر 1- موقعیت جغرافیایی ایستگاه­های نمونه­برداری

Figure 1. Map of sampling stations

پردازش آماری داده­ها

پردازش آماری داده­ها با استفاده از ویرایش 20 نرم­­افزار آماری SPSS انجام شد. برای اطمینان از نرمال بودن داده­ها از آزمون شاپیرو-ویلک، برای مقایسه میانگین غلظت باقی­مانده سم بین ایستگاه­های نمونه­برداری از آزمون آماری تحلیل واریانس بین آزمودنی یک­طرفه (آزمون چند­دامنه­ای دانکن)، برای مقایسه میانگین غلظت باقی­مانده سم در نمونه­ها با رهنمودهای WHO و EPA از آزمون تی تک­نمونه­ای، برای بررسی همبستگی بین پارامترهای pH و دما با میانگین غلظت باقی­مانده سم دیازینون در نمونه­ها از ضریب همبستگی پیرسون و به­منظور مقایسه میانگین غلظت باقی­مانده سم دیازینون بین نمونه­های فصول بهار و تابستان از آزمون تی مستقل استفاده شد.

یافته‌ها

نتایج مربوط به تعیین مقادیر پارامترهای دما، pH و غلظت باقی­مانده سم دیازینون در نمونه­های مربوط به فصول بهار و تابستان در جدول 1 آورده شده­ است.

جدول 1- غلظت^* باقی­مانده سم دیازینون (میکروگرم در لیتر)، مقادیر دما (درجه سانتی­گراد) و pH نمونه­های آب فصول بهار و تابستان

Table 1. Concentration of diazinon (µg/L), temperature (°C) and pH values of water samples of spring and summer seasons

* نتایج مربوط به میانگین غلظت 3 تکرار است.

حروف غیر مشترک (a، b، c و ...) بیان­گر تفاوت معنی­دار آماری میانگین غلظت باقی­مانده سم بین ایستگاه­های نمونه­برداری بر اساس نتایج آزمون تحلیل واریانس یک ­طرفه (آزمون دانکن) است (05/0 > p).

نتایج مندرج در جدول 1 بیان­گر آن است که کمینه و بیشینه میانگین غلظت باقی­مانده سم دیازینون در نمونه­های فصل بهار سال 1393 با 0/27 و 0/97 میکروگرم در لیتر به‌ترتیب مربوط به ایستگاه­های 1 و 3 است. هم­چنین نتایج قرائت غلظت باقی­مانده سم دیازینون در نمونه­های فصل تابستان سال 1393 نشان داد که کمینه و بیشینه میانگین غلظت سم برحسب میکروگرم در لیتر با 5/99 و 202 به­ترتیب مربوط به ایستگاه­های 4 و 2 است.

نتایج آزمون تحلیل واریانس یک­طرفه به منظورگروه­بندی آماری ایستگاه­های نمونه­برداری از نظر میانگین غلظت باقی­مانده سم در فصول بهار و تابستان نشان داد که در فصل بهار بین ایستگاه­های 1 و 2 و در فصل تابستان نیز بین ایستگاه­های 1 با 3 و 1 با 4 از نظر میانگین غلظت باقی­مانده سم تفاوت معنی­دار آماری وجود نداشته است (جدول 1).

نتایج آزمون تی­تک­نمونه­ای بیان­گر وجود اختلاف معنی­دار آماری (05/0 >p ) بین میانگین غلظت باقی­مانده سم دیازینون در نمونه­های مورد مطالعه فصول بهار و تابستان با رهنمودهای WHO و EPA (20 میکروگرم در لیتر) (5) بود. به‌طوری­که، میانگین غلظت باقی­مانده سم دیازینون در نمونه­های آب مربوط به هر دو فصل از بیشینه رواداری این سازمان­ها بیش­تر بود.

نتایج آزمون تی­مستقل به منظور مقایسه میانگین غلظت باقی­مانده سم دیازینون بین نمونه­های فصول بهار و تابستان سال 1393 بیان­کننده وجود اختلاف معنی­دار آماری (05/0 > p) بین فصول نمونه­برداری است. از طرفی، نتایج محاسبه ضریب همبستگی پیرسون به منظور بررسی همبستگی بین دما و pH نمونهها با میانگین غلظت باقی­مانده سم دیازینون در آن­ها طی فصول بهار و تابستان بیان‌گر وجود همبستگی معنی­­دار بود.

بحث و نتیجه­گیری

نتایج نشان داد که بیشینه میانگین غلظت باقی­مانده سم دیازینون در نمونه­های فصول بهار و تابستان (میکروگرم در لیتر) با 0/97 و 202 به­ترتیب مربوط به ایستگاه­های 3 و 2 و بیش­تر از رهنمود سازمان بهداشت جهانی و آژانس حفاظت محیط­زیست آمریکا بوده است که این موضوع را می­توان به تراکم باغات میوه در طول مسیر این رودخانه و به‌ویژه بالادست ایستگاه‌های 2 و 3 و از طرفی، مصرف سم دیازینون به منظور حفاظت از محصولات باغی در فصول بهار و تابستان مرتبط دانست. از سوی دیگر، با توجه به حلالیت بالای سم دیازینون در آب (24)، بیش­تر بودن میانگین غلظت باقی­مانده این سم در نمونه­های آب از حد مجاز را می­توان به ریزش­های جوی در فصل بهار که منجر به حل­شدن سموم باقی­مانده در سطح محصولات باغی و هم­چنین خاک باغات و ورود آن به رودخانه می­شود، نسبت داد.

نتایج مقایسه میانگین غلظت باقی­مانده سم دیازینون بین نمونه­های فصول بهار و تابستان سال 1393 نشان دهنده وجود اختلاف معنی­دار آماری (05/0 > p) بین فصول نمونه­برداری است. بنابراین، افزایش میانگین غلظت سم در نمونه­های فصل تابستان در مقایسه با فصل بهار را می­توان با افزایش استفاده از سم در فصل ثمردهی باغات، کاهش دبی آب و به‌تبع آن، توان خودپالایی رودخانه مرتبط دانست.

در مقایسه نتایج با دستاورد سایر پژوهش‌ها از جمله: Shayeghi و همکاران (2007، 2007، 2008) (4، 15 و 25)، Khodadadi و همکاران (2010) (5)، Azizullah و همکاران (2011) (14) و Dehghani و همکاران (2012) (26)، می‌توان به نتایج مشابهی اشاره کرد که علی­رغم تفاوت در میزان سم مورد استفاده، محدوده مورد سمپاشی، نرخ بارش سالیانه و شرایط آب و هوایی، همگی بیان­کننده تجاوز میانگین غلظت باقی­مانده سموم مورد ارزیابی در نمونه‌های آب از بیشینه رواداری هستند.

ثابت شده است که مقادیر دما و pH در بقای آفت­کش­ها در آب موثر هستند، به‌طوری­که، بیش‌تر سموم ارگانوفسفره در 5 <  pH پایدار نبوده و سرعت هیدرولیز 8 <  pH به ازای افزایش هر واحد، 10 برابر می­شود (26 و 27). افزایش pH باعث افزایش تجزیه سموم ارگانو فسفره می­شود. بنابراین، با توجه به pH اسیدی نمونه­های آب مورد مطالعه می­توان به پایداری بالای سم دیازینون در آب رودخانه عباس­آباد اذعان داشت که به‌­عنوان یک نکته منفی برای این منطقه محسوب می­شود. درجه حرارت نیز بر سرعت هیدرولیز سموم تاثیر دارد، به طوری­که، به ازای افزایش هر 10 درجه سانتی­گراد، سرعت هیدرولیز 75/3 برابر می­شود (26). بنابراین، می­توان نسبت به افزایش سرعت تجزیه باقی­مانده سم با افزایش دما امیدوار بود.

در نهایت، با توجه به تجاوز میانگین غلظت باقی­مانده سم دیازینون در نمونه­های آب، برای حفظ سلامت شهروندان توجه به مواردی از جمله آموزش باغ­داران به­ منظور استفاده صحیح، اصولی و بهینه از سموم آفت­کش، استفاده از آفت­کش­های زیستی، وضع قوانین مناسب با هدف منع کاربرد سموم پرخطر، عدم تماس و یا مصرف آب بلافاصله پس از سمپاشی باغات و جوشاندن آب رودخانه قبل از شرب با هدف تجزیه باقی‌مانده دیازینون در آن توصیه می‌شود

References

1. Sobhanardakani, S., Heydari, A., Khorasani, N.A., Arjmandi, R., Ehteshami, M. (2009). Preparation of new biofungicides using antagonistic bacteria and mineral compounds for controlling cotton seedling damping-off disease. Journal of Plant Protection Research, 49(1), 49-55.
2. Sobhan Ardakani, S., Heydari, A., Khorasani, N., Arjmandi, R. (2010). Development of new bioformulations of Pseudomonas fluorescens and evaluation of these products against damping-off of cotton seedlings. Journal of Plant Pathology, 92(1), 83-88.
3. Sobhanardakani, S. (2015). Residual levels of diazinon and benomyl on greenhouse mushrooms. Iranian Journal of Toxicology, 9(29), 1307-1311.
4. Shayeghi, M., Khoobdel, M., Vatandoost, H. (2007). Determination of organophosphorus insecticides (malathion and diazinon) residue in the drinking water. Pakistan Journal of Biological Sciences, 10(17), 2900-2904.
5. Khodadadi, M., Samadi, M., Rahmani, A., Maleki, R., Allahresani, A,. Shahidi, R. (2010). Determination of organophosphorous and carbamat  pesticides residue in drinking water resources of Hamadan in 2007. Iranaian Journal of Health and Environment, 2(4), 250-257. (In Persian)
6. Sobhanardakani, S., Sadri, S., Jameh Bozorgi, S. (2014). Evaluation of organophosphorus pesticide diazinon residue in greenhouse crops using spectrophotometry (case study: mushroom). Journal of Food Hygiene, 3(4), 73-80. (In Persian)
7. Sobhanardakani, S., Jamalipour, P. (2017). Determination of some organochlorine and organophosphorus pesticide residues in water of Gargar River. Journal of Environmental Science and Technology, 19, 223-236. (In Persian)
8. Khara, H., Salar Amoli, J., Mazloumi, H., Nezami, Sh., Zolfinezhad, K ., Khodaparast, S.H., Hasan, J., Akbarzadeh, A., Mohammadi, S., Gholipour, S., Ahmadinezhad, M., Ahmadinezhad, T., Gholipour, Z., Taghizadeh, M. (2008). Survey and seasonal measurement of pesticide (hinosan, machete and diazinon) in water of Oshmak River (east of Guilan). Journal of Biology Science, 2(14), 29-43. (In Persian)
9. U.S. Food and Drug Administration (FDA). (2009). Pesticide Program. Residue Monitoring. U.S. Food and Drug Administration, Washington, D.C. Available at: http://www.FDA/Pesticide. Annual Report of  Pesticide.
10. Cengiz, M.F., Certel, M., Gocmen, H. (2006). Residue contents of DDVP (Dichlorvos) and Diazinon applied on cucumbers grown in greenhouses and their reduction by duration of a pre-harvest interval and post-harvest culinary applications. Food Chemistry, 98(1), 127-135.

11. United States Environmental Protection Agency (USEPA). (2004). Interim Reregistration Eligibility Decision for Diazinon, US Environmental Protection Agency. Office of Pesticide Programs. Washington, D.C.

1. World Health Organization (WHO). (1998). Diazinon, Environmental Health Criteria, United Nations Environment Programme. International Labour Organization.
2. Yousofi-Falakdehy, A., Golparvar, Gh., Safdel, H., Nashaei A.A. (2012). Studying pollution of Zilakyrood River in Guilan province, Iran. Iranian Water Researches Journal, 6(10): 197-202. (In Persian)
3. Azizullah, A., Khattak, M.N.K., Richter, P., Hader, D.P. (2011). Water pollution in Pakistan and its impact on public health, A review. Environment International, 37(2), 479-497.
4. Shayeghi, M., Khoobdel, M., Bagheri, F., Abtahi, M. (2008). The residues of azinphosmethyl and diazinon in Garaso and Gorganrood rivers in Golestan Province. Journal of School of Public Health and Institute of Public Health Research, 6(1): 75-82. (In Persian)
5. Palma, G., Sanchsz, A., Olave, Y., Encina, F., Palma, R., Barra, R. (2004). Pestisides levels in surface waters in an agricultural-forestry basin in Southern Chile. Chemosphere, 57(8), 763-770.

17.   Nafee, M., Hashemi, M., Ghaderi, F., Reyahi-Khoram M. (2011). Evaluation of water quality changes of Abbasabad River in city of Hamadan. National Conference on Health, Environment and Sustainable Development, 8 P. (In Persian)

1. Tayebi, L., Sobhanardakani, S. (2012). Monitoring of water quality parameters of Gamasiab River and affecting factors on these parameters. Journal of Environmental Science and Technology, 53, 37-48. (In Persian)
2. Sharma, N., Prakash, A. (2008). Determination of persistent pesticide residues in ground water of Agra Region using solid phase extraction and gas chromatography. Asian Journal of Water, Environment Pollution, 5(1), 91-94.
3. Abedi-Koupai, J., Nasri, Z., Talebi, Kh., Mamanpoush, A., Mousavi. S.F. (2011). Investigation of Zayandehrud water pollution by diazinon and its assimilative capacity. Journal of Water and Soil Science, 15(56) :1-20. (In Persian)
4. Castilho, J.A., Fenzl, N., Guillen, S.M., Nascimento, F.S. (2000). Organochlorine and organophosphorus pesticide residues in the Atoya river basin, Chinandega, Nicaragua. Environmental Pollution, 110(3), 523-533.

22.   Konstantinou, I.K., Hela, D.G., Albanis, T.A. (2006). The status of pesticide pollution in surface waters (rivers and lakes) of Greece. Part I. Review on occurrence and levels. Environmental Pollution, 141(3), 555-570.

1. Chowdhury, A.Z., Islam, M.N., Moniruzzaman, M., Gan, S.H., Alam, M.K. (2013). Organochlorine insecticide residues are found in surface, irrigated water samples from several districts in Bangladesh. Bulletin of Environmental Contamination and Toxicology, 90(2), 149-154.
2. Rahmanikhah, Z., Esmaeili Sari, A., Bahramifar, N., Shokri Bousjien, Z. (2011). Organophosphorous pesticide residues in surface and ground water in the southern coast watershed of Caspian Sea, Iran. Middle-East Journal of Scientific Research, 7(2), 253-259.
3. Shayeghi, M., Darabi, H., Abtahi Hossaini, M., Sadeghi, M., Pakbaz, F., Golestane, S.R. (2007). Assessment of persistence and residue of diazinon and Malathion in three rivers (Mond, Shahpour and Dalaky) of Bushehr Province 2004-2005. Iranian South Medical Journal, 10(1), 54-60. (In Persian)
4. Dehghani, R., Shayeghi, M., Esalmi, H., Moosavi, S.G., Rabani, D.K., Hossein Shahi, D. (2011). Determination of organophosphorus pesticides (diazinon and chlorpyrifos) in agricultural water resources in Barzok of Kashan in 2011.  Zahedan Journal of Research in Medical Sciences, 14(10), 66-72. (In Persian)
5. Arjmandi, R., Tavakol, M., Shayeghi, M. (2010). Determination of diazinon insecticide residues in rice paddies water in Amol by thin layer chromatography technique. International Journal of Environmental Science Technology, 7(1), 175-182.

1- دانش­آموخته کارشناسی ارشد محیط­زیست، دانشکده علوم پایه، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران.

2- استاد گروه محیط­زیست، دانشکده علوم پایه، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران. *(مسوول مکاتبات)

3- دانشیار گروه شیمی، دانشکده علوم پایه، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران.

[2]- M.Sc., Department of the Environment, College of Basic Sciences, Hamedan Branch, Islamic Azad University, Hamedan, Iran

2- Professor, Department of the Environment, College of Basic Sciences, Hamedan Branch, Islamic Azad University, Hamedan, Iran*(Corresponding Author)

3- Associate Professor, Department of Chemistry, College of Basic Sciences, Hamedan Branch, Islamic Azad University, Hamedan, Iran