دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات

 آمار

تعداد نشریات50
تعداد شماره‌ها2,168
تعداد مقالات20,047
تعداد مشاهده مقاله23,640,361
تعداد دریافت فایل اصل مقاله21,726,721
سلاطین, پروانه, غفاری صومعه, نیلوفر. (1399). تاثیر انرژی هسته ای بر کیفیت محیط زیست: رهیافت داده های پانل. , 1(3), 54-65.
پروانه سلاطین; نیلوفر غفاری صومعه. "تاثیر انرژی هسته ای بر کیفیت محیط زیست: رهیافت داده های پانل". , 1, 3, 1399, 54-65.
سلاطین, پروانه, غفاری صومعه, نیلوفر. (1399). 'تاثیر انرژی هسته ای بر کیفیت محیط زیست: رهیافت داده های پانل', , 1(3), pp. 54-65.
سلاطین, پروانه, غفاری صومعه, نیلوفر. تاثیر انرژی هسته ای بر کیفیت محیط زیست: رهیافت داده های پانل. , 1399; 1(3): 54-65.

تاثیر انرژی هسته ای بر کیفیت محیط زیست: رهیافت داده های پانل

پایداری، توسعه و محیط زیست
مقاله 6، دوره 1، شماره 3، مهر 1399، صفحه 54-65  XML اصل مقاله (630.01 K)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
نویسندگان
پروانه سلاطین email 1؛ نیلوفر غفاری صومعه2
1استادیار دانشگاه آزاد اسلامی، واحد فیروزکوه، گروه اقتصاد، فیروزکوه
2دانشجوی دکتری گروه مهندسی صنایع، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات، تهران، ایران.
چکیده
در دهه­های اخیر افزایش تقاضا برای انرژی به منظوررشد اقتصادی، افزایش و منابع قابل دسترس  به خصوص منابع سوخت­های فسیلی به شدت کاهش یافته است. استفاده بی­رویه و روز­افزون از حامل­های مختلف انرژی مانند نفت، گاز، زغال سنگ توجه کشورها را به دو مشکل مهم یعنی پایان­پذیری سوخت­های فسیلی و هم­چنین آلایندگی زیست محیطی بیش از پیش جلب کرده است. از این رو یکی از مهم­ترین اولویت­های سیاست انرژی ، متنوع سازی منابع انرژی و نیز یافتن یک منبع انرژی امن، ارزان و عاری از انتشار گازهای گلخانه­ای است. از این­رو انرژی هسته­ای دارای اهمیت است. در این راستا هدف اصلی این مقاله بررسی میزان تاثیرگذاری مصرف انرژی هسته­ای بر  کیفیت محیط زیست در گروه کشورهای منتخب می­باشد.
تحقیق حاضر از نظر هدف یک تحقیق کاربردی، از نظر روش مطالعه علّی و از نظر روش تحقیق و ماهیت و شیوه نگرش پرداختن به مسأله استنباطی است. نتایج حاصل از برآورد مدل به روش اثرات ثابت در گروه کشورهای منتخب در دوره زمانی 2014-2004 نشان می­دهد، مصرف انرژی هسته­ای تاثیر  منفی و معناداری برانتشار CO2 به عنوان شاخص نشان دهنده کیفیت محیط زیست دارد.
کلیدواژه‌ها
انرژی هسته‌ای؛ CO2؛ پانل دیتا
اصل مقاله

 

 

 

 

 

 

پایداری، توسعه و محیط زیست، دوره دوم، شماره4، پاییز 98

تاثیر انرژی هسته ای بر کیفیت محیط زیست: رهیافت داده های پانل

پروانه سلاطین [1]*

p_salatin@iauec.ac.ir

نیلوفر غفاری صومعه[2]

 

چکیده

در دهه­های اخیر افزایش تقاضا برای انرژی به منظوررشد اقتصادی، افزایش و منابع قابل دسترس  به خصوص منابع سوخت­های فسیلی به شدت کاهش یافته است. استفاده بی­رویه و روز­افزون از حامل­های مختلف انرژی مانند نفت، گاز، زغال سنگ توجه کشورها را به دو مشکل مهم یعنی پایان­پذیری سوخت­های فسیلی و هم­چنین آلایندگی زیست محیطی بیش از پیش جلب کرده است. از این رو یکی از مهم­ترین اولویت­های سیاست انرژی ، متنوع سازی منابع انرژی و نیز یافتن یک منبع انرژی امن، ارزان و عاری از انتشار گازهای گلخانه­ای است. از این­رو انرژی هسته­ای دارای اهمیت است. در این راستا هدف اصلی این مقاله بررسی میزان تاثیرگذاری مصرف انرژی هسته­ای بر  کیفیت محیط زیست در گروه کشورهای منتخب می­باشد.

تحقیق حاضر از نظر هدف یک تحقیق کاربردی، از نظر روش مطالعه علّی و از نظر روش تحقیق و ماهیت و شیوه نگرش پرداختن به مسأله استنباطی است. نتایج حاصل از برآورد مدل به روش اثرات ثابت در گروه کشورهای منتخب در دوره زمانی 2014-2004 نشان می­دهد، مصرف انرژی هسته­ای تاثیر  منفی و معناداری برانتشار CO2 به عنوان شاخص نشان دهنده کیفیت محیط زیست دارد.

 

واژه­های کلیدی: انرژی هسته­ای ،CO2،پانل دیتا.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

J. Sus. Dev. & Env., Vol 2, No.4, Autumn 2019

 

Nuclear energy and Environmental Quality Approach to Data Integration

 

Parvaneh Salatin[3]*

p_salatin@iauec.ac.ir

Niloufar Ghaffari Somea [4]

Abstract

                                      

In recent decades, demand for energy to achieve economic growth has increased, and accessible resources, especially resources of fossil fuels, have sharply decreased. Uncontrolled and ever-increasing consumption of various energy carriers such as oil, gas, and coal has more than ever attracted the attention of countries to two important issues, namely non-renewability of fossil fuels and environmental pollution. Thus, one of the most important priorities in energy policies is diversification of energy resources and also finding an energy resource which is safe, cheap and free of greenhouse gases. Nuclear energy, therefore, is important. In this regard, the main objective of this paper is analyzing the effect of nuclear energy consumption on environmental quality in the set of selected countries.

This is an applied research by objective, a causal research by study method, and an inferential research by methodology.

Results from model estimation by the method of fixed effects in the selected countries in the 2004-2014 period show that nuclear energy consumption has a negative and meaningful effect on CO2 emission as an indicator of environmental quality.  

Keywords: Nuclear energy, CO2, Panel data.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

زمینه و هدف

 

آغاز موج توجه عمومی به مسائل زیست محیطی در دهه 1960 به وقوع پیوست و تمرکز عمده این توجهات بر روی آلودگی­های صنعتی به واسطه رشد مصرف انرژی­های فسیلی آلاینده محیط زیست بوده است. برخی از طرفداران محیط زیست از دیدگاه شکست بازار با تجارت آزاد و رشد اقتصادی مخالفت کرده و خواستار تغییر منابع مصرفی انرژی­ها در مسیر رشد اقتصادی کشورها هستند، اما برخی دیگر معتقدند برای دست­یابی به محیط زیست سالم­تر و ریشه­کن کردن فقر، رشد اقتصادی لازم است (1). افزایش مصرف انرژی به منظور  رشد اقتصادی ، عامل اصلی افزایش گرمای زمین از طریق انتشار گاز دی اکسید کربن در اتمسفر بوده است. از این رو یکی از مهم­ترین اولویت­های سیاست انرژی ، متنوع سازی منابع انرژی و نیز یافتن یک منبع انرژی امن، ارزان و عاری از انتشار گازهای گلخانه ای است. در این میان انرژی هسته­ای می­تواند جواب­گو باشد چرا که اولا عدم ثبات قیمت نفت و وابستگی واردات نفتی بسیاری کشورها را کاهش می­دهد و در وهله دوم از انتشار گازهای گلخانه­ای جلوگیری می کند (2). طرفداران انرژی هسته­ای معتقدند که انرژی هسته­ای بر پایه حقایقی نظیر تقاضای فزاینده انرژی و تهی شدن منابع فسیلی در دهه­های آینده، انتشار در حد صفر آلاینده­های زیست محیطی انرژی اتمی و پایین بودن هزینه اجتماعی نسبت به سایر گزینه­های سوخت قرار داشته و جهان فردا برای تأمین بخش قابل توجهی از مصرف انرژی خود چاره­ای جز استفاده از انرژی هسته­ای نخواهد داشت. مطالب فوق نشان می­دهد که جهان باید به سمت انرژی­های نو و جایگزین کردن سوخت­های غیر فسیلی حرکت کند. در این راستا، این مقاله در قالب داده­های پانل ایستا (SPD)[5] به بررسی میزان تاثیرگذاری مصرف انرژی هسته­ای بر کیفیت محیط زیست  در گروه کشورهای منتخب در دوره زمانی 2014-2004و آزمون فرضیه  زیر پرداخته است:

مصرف  انرژی هسته­ای تاثیر منفی و معناداری بر انتشار CO2 به عنوان شاخص نشان دهنده کیفیت محیط زیست در گروه کشورهای منتخب دارد.

ابزار گردآوری اطلاعات مورد نیاز با استفاده از گزارشات و آمارهای منتشر شده منابع اطلاعاتی و سایت­های اینترنتی از جملهWDI [6] و سایت انجمن جهانی هسته­ای[7] می­باشد. جامعه آماری این مطالعه منتخبی از کشورهای مصرف کننده انرژی هسته­ای می­باشد. لازم به ذکر است در انتخاب کشورهای منتخب ، کشورهایی انتخاب شده­اند که داده­های آماری متغیرهای مورد استفاده در این مقاله در دوره زمانی مورد بررسی در دسترس بود.

گروه کشورهای منتخب شامل آمریکا، کانادا، مکزیک، آرژانتین، برزیل، بلژیک، جمهوری دومینیکن، فنلاند، فرانسه، آلمان، مجارستان، لیتوانی، هلند، رومانی، روسیه، اسپانیا، سوئد، سوازیلند، اکراین، ایران، آفریقای جنوبی، چین، هند، ژاپن، پاکستان می­باشند. در ادامه پس از بررسی مبانی نظری و سابقه پژوهش، ساختار مدل مورد استفاده معرفی و برآورد می­شود و در نهایت نتیجه­گیری و پیشنهادات ارایه می گردد.

انرژی هسته­ای انرژی گرمایی آزاد شده حاصل از شکافت اتم اورانیوم است که از آن برای تولید بخار آب و گرداندن توربین­های برق استفاده می­شود. اورانیوم معدنی طی فرآیندی در تاسیسات فرآوری باید به گاز هگزا فلوراید تبدیل شود و سپس با تزریق به شبکه­ای از سانتریفیوژهای غنی گردد و قابل استفاده شود. البته فقط اورانیوم نیست که با آن می توان انرژی هسته­ای تولید کرد، مثلا از پولوتونیم یا دیگر رادیواکتیوها نیز می­توان انرژی هسته­ای تولید نمود. این انرژی در دسته انرژی­های نیمه پاک و غیر قابل تجدید تقسیم بندی می­شود. از این رو زباله­ها و پس مانده­های آن هزاران سال در محیط زیست باقی مانده و برای سلامت موجودات زنده بسیار خطرناک است. لازم به ذکر است انرژی هسته­ای به تمامی انرژی­های دیگر قابل تبدیل است ولی هیچ انرژی به انرژی هسته­ای قابل تبدیل نیست. به نظر اقتصاددانان اکولوژیست مانند آیرس و نایر[8]، انرژی عامل اصلی و تنها عامل تولید است و کار و سرمایه عوامل واسطه­ای هستند که برای به کارگیری نیازمند انرژی هستند، یکی از مهم­ترین مطالعات مدل­های بیوفیزیکی توسط کلوند[9] انجام شده است که رابطه تنگاتنگ بین مصرف انرژی و تولید ناخالص داخلی را نشان می­دهد دیگر اقتصاددانان نئوکلاسیک مانند برنت و دنیسون[10] مخالف نظر اقتصاددانان اکولوژیست می­باشند . نئوکلاسیک­ها معتقدند انرژی از طریق تأثیری که بر عامل کار و سرمایه می­گذارد به طور غیر مستقیم بر رشد اقتصادی مؤثر است و به طور مستقیم بر رشد اقتصادی اثر ندارد با این حال برخی از نئوکلاسیک­ها مانند همیلتون و هریسون[11] نقش مهم­تری برای انرژی قائل هستند (3). استفاده بیش از حد از موهبت­های طبیعی (سوخت های فسیلی) علاوه بر این که سبب از بین رفتن آن­ها می شود ، منجر به آلودگی­های زیست محیطی نیز خواهد شد. لذا این عوامل و بسیاری از عوامل دیگر سبب می­شود که کشورها به فکر جایگزین­هایی برای این منابع باشند. گسترش انرژی هسته­ای در جهان، نقش مهمی در کاهش آلودگی و کاهش انتشار گازهای گلخانه­ای ایفا می­کند، زیرا وقتی انرژی هسته­ای تولید می­شود، هیچ چیزی از نظر عرفی نمی سوزد و به عبارت دیگر اکسید نمی­شود و گازهای سمی و مضر تولید نمی­گردد (4). در این راستا یک روش برای به حداقل رساندن نوسانات قیمت انرژی­های فسیلی و کاهش انتشار گازهای گلخانه­ای، افزایش و رواج تولید انرژی­های هسته­ای می­باشد  (1،5،6).

انرژی هسته­ای یک منبع سوخت جایگزین مناسب برای منابع فسیلی می باشد. ولی ذکر این نکته ضروری است که درست است انرژی هسته­ای آلودگی­های کربنی به وجود نمی­آورد ولی آلودگی­های هسته­ای و نگه­داری پسماند مواد رادیواکتیو تولید شده در این نیروگاه­ها خود مشکل بسیار با اهمیتی است که باید مورد توجه قرار گیرد (1،7،8). بسیاری از مطالعات بر این باورند که استفاده از انرژی هسته­ای به عنوان انرژی­های بدون ایجاد کربن، می­تواند یک راه­حل بزرگ برای گرمایش جهانی و امنیت انرژی برای تمام کشورهای دنیا باشد (9،10).

به گزارش آژانس بین المللی انرژی هسته­ای ( 2002) در حال حاضر نیروگاه­های هسته­ای نقش عمده­ای در کاهش میزان گازهای گلخانه­ای تولید شده توسط بخش تولید الکتریسیته در کشورهایسازمان توسعه و همکاری اقتصادی(OECD [12])  داشته است. ادعای بزرگ­تر این است که بدون انرژی هسته ای، نیروگاه های تولید الکتریسیته در کشورهای OECD در حدود یک سوم بیش­تر از مقدار کنونی تولید گازهای گلخانه­ای می­کردند. برآورد صورت گرفته توسط آژانس انرژی هسته­ای ( 2002) نشان می­دهد، نیروگاه­های هسته­ای سالانه از انتشار 1700 میلیون تن دی اکسید کربن جلوگیری می­کنند، که این مقدار در حدود 10 درصد از کل تولید گازهای گلخانه­ای CO2در استفاده از انرژی در کشورهای  OECD است. علاوه بر این، اتحادیه اروپا (2006) معتقد است که اروپا قادر به ایجاد هیچ تاثیر قابل توجهی در کاهش انتشار بدون تکیه بر انرژی هسته­ای نمی­باشد با توجه به موارد ذکر شده می­توان نتیجه گرفت که انرژی هسته­ای یک منبع سوخت جایگزین مناسب برای منابع فسیلی می­باشد.

از این رو در صورت رفع موانع و مسایل سیاسی و نیز دارا بودن تکنولوژی مناسب و رعایت کامل اصول ایمنی مربوط به گسترش انرژی هسته­ای در جهان به ویژه در کشورهای در حال توسعه و جهان سوم، این انرژی در دهه­های آینده نقش مهمی در کاهش آلودگی و انتشار گازهای گلخانه­ای ایفا خواهد نمود. به طور معمول منابع انرژی بدون کربن راه­حل اصلی برای مواجه شدن با گرم شدن کره  زمین  و امنیت جهانی انرژی می­باشد. انرژی هسته­ای در بیش­تر کشورهای صنعتی به سبب منافع ذاتی­اش مانند، هزینه­های پایین سوخت، مصرف کم سوخت ، پراکندگی یکنواخت منابع عظیم انرژی هسته­ای از نظر جغرافیایی (در مقایسه با نفت ) امکان ذخیره کردن سوخت برای بلند مدت، جذابیت­های مربوط به تکنولوژی پیشرفته مورد توجه است . علاوه بر این انرژی هسته­ای در کشورهای فرانسه ، سوئد، ژاپن، سوئیس،کره جنوبی، بلژیک و آلمان تکنولوژی­های متنوعی مانند تولید برق از انرژی هسته­ای به بارآورده و سبب امنیت عرضه شده است. از مزیت­های انرژی هسته­ای این است که به دلیل منابع فراوان اورانیوم در جهان نگرانی مربوط به اتمام منابع وجود ندارد و هم­چنین یک نیروگاه هسته­ای به آسانی می­تواند سوخت مورد نیاز چند سال را در خود جای دهد و هزینه استخراج اورانیوم تنها 2 تا 3 درصد از هزینه­های تولید انرژی هسته­ای است (11).

پیشینه تحقیق

 در مطالعه­ ای که در سال 2016 صورت پذیرفت، بررسی ارتباط علت و معلولی میان مصرف انرژی هسته­ای ، انتشار  CO2، انرژی های تجدید پذیر و تولید ناخالص داخلی پرداخته شد. نتایج در 9 کشور توسعه یافته در بازه زمانی 1990-2013  نشان می­دهد میان تولید ناخالص داخلی و مصرف انرژی تجدید پذیر در کوتاه مدت یک رابطه علیت یک طرفه و در بلند مدت یک رابطه علیت دوطرفه وجود دارد. همچنین میان تولید ناخالص داخلی و انتشار CO2 یک رابطه علیت یک طرفه وجود دارد و ارتباطی میان تولید ناخالص داخلی و مصرف انرژی هسته­ای وجود ندارد (12). هم­چنین در مطالعه­ای صنعت برق هسته ای کشور چین از دستاوردهای بزرگ این کشور در طول سه دهه گذشته بوده است .کشور چین با چالش­های جدی هم­چون حفاظت از محیط زیست و مشکلات ناشی از استفاده سوخت­های فسیلی مواجه بوده  است از این رو اقداماتی را برای ترویج صنعت انرژی هسته­ای برای تحقق بخشیدن به توسعه پایدار انجام داده است (13). در سال 2015، ارتباط میان مصرف انرژی هسته ای و رشد اقتصادی در 15 کشورOECD  بررسی شد. نتایج در دوره زمانی 2012-1980 نشان می دهد در ده کشور از پانزده  کشور OECD ارتباط علت و معلولی میان مصرف انرژی هسته­ای و رشد اقتصادی وجود ندارد. اگرچه در 5 کشور دیگر ، رابطه علیت معناداری میان مصرف انرژی هسته­ای و رشد اقتصادی وجود دارد (14). در بررسی یازده نیروگاه هسته­ای در سواحل شرق چین که به منظور خنک کردن راکتورها با استفاده از آب دریا ساخته شده­اند، یک سیستم ارزیابی پراکندگی اقیانوسی براساس یک پایگاه داده ثابت هارمونیک جزر و مدی توسعه یافته است. این سیستم می­تواند جریان جزر و مدی بدون هزینه محاسباتی بزرگ به منظور محاسبه زمان واقعی پراکندگی آلاینده در اقیانوس را پیش­بینی کند. دامنه محاسبه شده و فاز حداکثر خطا از 10 درصد و 20 درصد تجاوز نمی­کند. تعدادی از شبیه سازی­های فرضی با توجه به متفاوت بودن زمان انتشار آلاینده­ها برای شش سایت هسته­ای در چین انجام شده است. بنابراین به سرعت می­توان به بررسی پراکندگی آلاینده­ها از یک حادثه هسته­ای پرداخت (15). تجزیه و تحلیل اقتصادی ارتباط میان انرژی و محیط زیست درکشور  ژاپن نشان می­دهد که تمرکز اصلی این تحلیل ترکیب تولید برق در سال 2030 ، به ویژه سهم برق از انرژی هسته­ای می­باشد. گزینه­های ارایه شده توسط دولت بهبود بهره­وری انرژی، افزایش انرژی تجدیدپذیر و کاهش انتشار گاز CO2 است. در این مطالعه گزینه های دیگری معرفی شده است که این گزینه­ها سهم کمتری از انرژی تجدید­پذیر در عرضه برق با قیمت پایین­تر را دارند. تجزیه و تحلیل اقتصادی ارایه شده در این مطالعه به سیاست­گذاری آینده در انرژی و محیط زیست ژاپن کمک کرده است (16). در مطالعه­ای بررسی ارتباط میان مصرف انرژی هسته­ای و رشد اقتصادی در چند کشور توسعه یافته انجام شد و رابطه­ی علی یک سویه از مصرف انرژی هسته­ای به رشد اقتصادی در ژاپن، هلند و سوییس را نشان داده شد. در حالی که در کانادا و سوئد رابطه­ی علی یک طرفه از رشد اقتصادی به مصرف انرژی هسته­ای وجود دارد، هم­چنین یک رابطه علیت دو طرفه در کشورهای فرانسه، اسپانیا و آمریکا وجود دارد (17). در سال 2010 در 16 کشور صنعتی، رابطه علیت میان مصرف انرژی هسته­ای و رشد اقتصادی را درکوتاه مدت و بلند مدت بررسی نمودند و به شواهدی از وجود رابطه­ی علی دو سویه میان مصرف انرژی هسته­ای و رشد اقتصادی در کوتاه مدت و رابطه­ی علیت یک سویه از مصرف انرژی هسته­ای به رشد اقتصادی در بلند مدت پی بردند (18).  در بررسی های انجام شده، ارتباط میان مصرف انرژی هسته­ای و رشد اقتصادی در دوره زمانی 1997 - 2002 دریافتند که مصرف انرژی هسته­ای بر رشد اقتصادی تاثیرگذار می­باشد ولی رشد اقتصادی بر مصرف انرژی هسته­ای تاثیر گذار نیست (19).

در مطالعه­ای­ اثر سیاست­های اقتصادی دولت بر کیفیت محیط زیست را در 7 کشور ایران، سوریه، الجزایر، مصر، اردن، مراکش و تونس از منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا (MENA)، در دوره زمانی 1997- 2007 آزمون کنند. آن­ها میزان انتشار دی اکسید کربن و غلظت ذرات معلق در هوا را به منزله  شاخص­های نشان دهنده آلودگی هوا در نظر گرفتند. نتایج این مطالعه نشان می­دهد، سرمایه گذاری­های دولت­ها یک عامل مهم و تاثیر­گذار در تعیین مقدار انتشار دی اکسید کربن بوده است (20).

نتایج به دست آمده از بررسی تأثیر رشد مصرف انرژی هسته ای بر رشد اقتصادی در دو گروه کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته، در دوره زمانی 2011-1991 حاکی از تأثیر مثبت رشد مصرف انرژی هسته­ای بر رشد اقتصادی کشورهای توسعه یافته و عدم تأثیر رشد مصرف انرژی هسته­ای بر رشد اقتصادی کشورهای در حال توسعه می باشد (21).

ارتباط میان مصرف انرژی هسته­ای، رشد اقتصادی و انتشارCO2  را در دوره زمانی 2010-1985  بررسی شد و نتایج نشان می­دهد که انرژی هسته­ای اثر معکوس و معناداری در انتشار  CO2  دارد. امّا نتایج علیت گرنجری هیچ علیتی را از طرف مصرف انرژی هسته­ای به انتشار CO2   نشان نمی­دهد. هم­چنین نتایج علیت گرنجری بیان­گر یک رابطه علیت دوطرفه میان مصرف انرژی هسته­ای و رشد اقتصادی است . نتایج بردارهای همگرایی بلند مدت نیز نشان می­دهند که مصرف انرژی و نفت اثری معکوس و معناداری بر یکدیگر دارند (22). هم­چنین بررسی تاثیر رشد اقتصادی، تجارت و توسعه مالی بر کیفیت محیط زیست در ایران نشان می­دهد، در دوره زمانی 1349-1390، توسعه مالی و رشد اقتصادی سبب افزایش تخریب محیط زیست می­شوند لذا افزایش درجه باز بودن تجاری در ایران سبب کاهش تخریب محیط زیست می­گردد. ضریب جمله تصحیح خطا  نشان می­دهد که در هر دوره 51 درصد از عدم تعادل تعدیل شده و به سمت روند بلند مدت خود نزدیک می­شود. آزمون­های ثبات ساختاری نیز نشان­دهنده با ثبات بودن ضرایب تخمین در طول دوره مورد مطالعه می­باشد (23).

در مطالعه­ای، به بررسی میزان تاثیرگذاری بلند مدت توسعه اقتصادی و توسعه مالی بر کیفیت محیط زیست کشورهای منتخب عضو اوپک پرداختند. نتایج تجربی به دست آمده در دوره  زمانی 1973-2007  نشان دهنده تاثیر منفی و معنادار شاخص­های توسعه مالی بر انتشار دی اکسید کربن، به عنوان معیاری برای کیفیت محیط زیست می­باشد (24).

در سال 1391 مطالعه بسیار جامعی در مورد نیروگاه­های

هسته­ای انجام و هزینه برق فسیلی و هسته­ای را مقایسه شد. نتایج نشان می­دهد در صورتی که هزینه­های خارجی شامل انتشار گازهای گلخانه ای در نظر گرفته شود تولید برق هسته­ای بر برق فسیلی برتری دارد (25).

در بررسی انجام شده بر میزان تاثیرگذاری رشد اقتصادی و قیمت نفت بر مصرف انرژی هسته ای در 28 کشور مصرف کننده انرژی هسته­ای، نتایج در دوره زمانی  1980- 2009 نشان می­دهد رشد اقتصادی اثر مثبت و قیمت نفت تاثیر منفی بر مصرف انرژی هسته­ای دارد. لذا کشورهای مصرف­کننده انرژی هسته­ای به جای جانشین سازی انرژی هسته­ای با نفت، به طور مکمل از آن دو استفاده می­کنند (26).

روش بررسی

با توجه به متغیرهای مختلف  تاثیرگذار بر کیفیت محیط زیست برای بررسی میزان تاثیرگذاری مصرف انرژی هسته ای بر CO2 به عنوان شاخص نشان دهنده کیفیت محیط زیست در گروه کشورهای منتخب با تعدیلاتی از معادله (1) استفاده شده است.

 

(1)

 

 

 

 

 

 

در این معادله ،  UNCLEAR[13]مصرف انرژی هسته­ای، GSIZECONLCU[14] اندازه دولت، LGDPCOLCU[15] لگاریتم تولید ناخالص داخلی واقعی به عنوان شاخص نشان دهنده رشد اقتصادی، SCHOOL[16] نرخ ناخالص ثبت نام در مقطع متوسطه
به عنوان شاخص سرمایه انسانی، [17]CO2 انتشار دی اکسید کربن به عنوان شاخص کیفیت محیط زیست، Uجمله خطای معادله و i،t نشان­­دهنده کشور و زمان می­­باشند. به منظور تخمین معادله (1) ابتدا لازم است تا نوع روش تخمین  جهت نوع خاص داده­های پانل تعیین شود. بنابراین ابتدا برای تعیین وجود (عدم وجود) عرض از مبدأ جداگانه برای هریک از کشورهای از آماره  F استفاده شد. با توجه به میزان آماره F محاسبه شده در جدول (1) با سطح اطمینان بالای ٩٩ درصد فرضیه صفر آزمون مبنی بر استفاده از روش حداقل مربعات معمولی رد می­شود. در نتیجه رگرسیون مقید (حداقل مربعات معمولی) دارای اعتبار نمی­باشد و باید عرض از مبدأهای مختلفی(روش اثرات ثابت یا تصادفی) را در مدل لحاظ نمود. سپس برای آزمون این که مدل با بهره­گیری از روش اثرات ثابت یا تصادفی برآورد گردد، از آزمون هاسمن استفاده شد. انجام این آزمون با استفاده از نرم افزار EVEIWS 8 انجام شد. با توجه به میزان آماره  به دست آمده از انجام محاسبات برای این رگرسیون درجدول (1) فرضیه صفر مبنی بر استفاده از روش تصادفی رد می­شود. از این رو اثرات ثابت برای تخمین مدل تایید می­شود که نتایج مربوط به آن­در جدول (1) ارایه شده است.

 

 

 

 

جدول 1- نتایج برآورد تأثیر مصرف انرژی هسته­ای بر کیفیت محیط زیست در گروه کشورهای منتخب

(متغیر وابسته: CO2)

 

متغیرهای توضیحی

ضرایب

 

 

UNCLEAR

0.000483-

{3.889843-}

(0.0001)

GSIZECONLCU

0.225001

{3.455562}

(0.0007)

SCHOOL

05-E2.64-

{6.084513-}

(0.0000)

LGDPCOLCU

0.167816-

{7.031498-}

(0.0000)

C

5.104131

{7.655261}

(0.0000)

R2

0.981328

Ftest

309.336248 = (24،168)F

(٠٠٠٠/٠)p-value =

Htest

750.746428= (24)CHISQ

(٠٠٠٠/٠)p-value =

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

منبع: یافته های تحقیق

 

بحث و نتیجه گیری

 

نتایج حاصل از برآورد معادله (1) در گروه کشورهای منتخب مصرف کننده انرژی هسته­ای به روش اثر ثابت در دوره زمانی در دوره زمانی 2014-2004  در جـدول (1) نشان می­دهد:

  • مصرف انرژی هسته­ای تاثیر  منفی و معناداری برانتشار CO2 به عنوان شاخص نشان دهنده کیفیت محیط زیست دارد. بنابراین فرضیه مربوط به ارتباط منفی ومعنادار میان مصرف انرژی هسته­ای و انتشار CO2  به عنوان شاخص نشان­دهنده کیفیت محیط زیست در گروه کشورهای منتخب را نمی­توان رد کرد. گسترش انرژی هسته­ای در جهان نقش مهمی در کاهش آلودگی و کاهش انتشار گازهای گلخانه ای دارد. زیرا وقتی انرژی هسته­ای تولید می­گردد، هیچ چیزی از نظر عرفی نمی­سوزد و به عبارت دیگر اکسید نمی­شود و گازهای سمی و مضر تولید نمی­شود.
  • اندازه دولت تاثیر مثبت و معناداری برانتشار CO2 به عنوان شاخص نشان­دهنده کیفیت محیط زیست، درگروه کشورهای منتخب دارد. با بزرگ شدن اندازه دولت ( افزایش تعداد کارمندان و ارگان های دولتی)،  آلودگی محیط زیست افزایش می یابد..
  • نرخ ناخالص ثبت نام در مقطع متوسطه به عنوان شاخص سرمایه انسانی تاثیر  منفی و معناداری برانتشار CO2 به عنوان شاخص نشان­دهنده کیفیت محیط زیست دارد. میزان آگاهی شهروندان و التزام آن­ها به مراعات ملاحظات زیست محیطی می­تواند به عنوان یک ابزار کنترلی در حوزه انتشار آلودگی به حساب آید.
  • لگاریتم تولید ناخالص داخلی واقعی به عنوان شاخص نشان­دهنده رشد اقتصادی تاثیر منفی و معناداری برانتشار CO2 به عنوان شاخص نشان­دهنده کیفیت محیط زیست درگروه کشورهای منتخب دارد. در سطوح پایین رشد اقتصادی ، مقدار و شدت تخریب محیط زیست در اثر فعالیت­های اقتصادی بیشتر است. زیرا فعالیت­های کشاورزی و شدت استخراج منابع و به دنبال آن صنعتی شدن سبب تخلیه منابع و تولید ضایعات می­شود اما در سطوح بالاتر رشد اقتصادی، تغییرات ساختاری و حرکت ساختار صنعتی به سمت خدمات و استفاده از  تکنولوژی­هایی با کارایی بیش­تر و هم­چنین افزایش تقاضای مردم برای داشتن محیط زیست بهتر موجب کاهش تخریب محیط زیست می شود.
  • مقدار ضریب تعیین نشان می­دهد که بیش از نود درصد از تغییرات انتشار CO2 به عنوان شاخص نشان­دهنده کیفیت محیط زیست در گروه کشورهای منتخب توسط متغیرهای مستقل مدل توضیح داده شده  است.

با توجه به نتایج حاصل ازاین مقاله پیشنهادات زیر ارایه می­گردد.

  • کاهش حجم و اندازه دولت و ایجاد شرایط لازم برای مشارکت بیش­تر بخش غیر دولتی
  • افزایش آگاهی­های عمومی اقشار مختلف مردم برای پیش­گیری از آلودگی محیط زیست

منابع

1-     امیر تیموری، سمیه و صادق، خلیلیان، 1388، بررسی رشد اقتصادی و میزان انتشار گاز در کشورهای عضو اوپک CO2 رهیافت منحنی زیست محیطی کوزنتس، فصلنامه علوم محیطی، سال هفتم، شماره اول.

2-     Lee, chien-chiang,yi-bin chiu, 2010, nuclear energy consumption, oil price, and economic growth:Evidence from highly industrialized countries.

3-     ابراهیم پور، راضیه، 1387، بررسی رابطه علیت بین مصرف انرژی و رشد اقتصادی، پایان نامه دوره کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد تبریز.

4-     حجت، سید سعید، 1385، انرژی هسته ای روشی مناسب جهت تقابل با اثر گلخانه ای .اولین همایش تخصصی مهندسی محیط زیست.

5-     Adamantiades, A., Kessides, I., 2009. Nuclear power for sustainable development: current status and future prospects. Energy Policy 37, 5149–5166.

6-     Toth, F.L., Rogner, H.H., 2006. Oil and nuclear power: past, present, and future. Energy Economics 28, 1–25.

7- Vaillancourt, K., Labriet, M., Loulou, R., Waaub, J., 2008. The role of nuclear energy in long- term climate scenarios: an analysis with the World-TIMES model. Energy Policy 36, 2086–2097.

8- Ferguson, C.D., 2007. Nuclear Energy: Balancing Benefits and Risks. Council of Foreign Relations, CRS No. 28.

9- Elliot, D., 2007. Nuclear or Not? Does Nuclear Power Have a Place in Sustainable Energy Future? Palgrave Macmillan, Houndmills, Basingstoke.

10- Wolde-Rufael, Y., 2010. Bounds test approach to cointegration and causality between nuclear energy consumption and economic growth in India. Energy Policy 38, 52–58.

11-  مصطفی پور، منوچهر(1385)، بررسی رابطه مصرف برق و رشد اقتصادی در ایران (1381- 1357)، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه شیراز.

12-Kais, S and Mounir Ben Mbarek (2016) “Nuclear energy, renewable energy, CO2 emissions, and economic growth for nine developed countries: Evidence from panel Granger causality tests" Department of Economics, University of Sfax.

13-Ming Zeng & Shicheng Wang & Jinhui Duan & Jinghui Sun & Pengyuan Zhong and Yingjie Zhang, 2016 " Review of nuclear power development in China: Environment analysis, historical stages, development status, problems and countermeasures ", Renewable and sustainable energy reviews, vol 59, pp 1369 – 1383.

14- Burcu & Ayes, 2015, Nuclear energy consumption-economic growth nexaus in OECD,Procedia economics and Finance,Volume 30,586-597.

15- Byung-Il Min & Raúl Periáñez & Kihyun Park & In-Gyu Kim and Kyung-Suk Suh, 2014" Assessment in marine environment for a hypothetic nuclear accident based on the database of tidal harmonic constants ", Marine Pollution Bulletin, vol 87, pp 269 – 275.

16- Takashi Homma and Keigo Akimoto, 2013."  Analysis of Japan's energy and environment strategy after the Fukushima nuclear plant accident ", Energy Policy, vol 62, pp 1216 – 1225.

17- Menyah,K ,Wolde-Rufael,Y (2010) CO2 emissions, nuclear energy,  renewable  energy and economic growth in the US. Energy Policy 38, 2911–2915.

18- Apergis, N., Payne, J.E., 2010. A panel study of nuclear energy consumption and economic growth. Energy Economics 32, 545- 549.

19- Yoo, seung hoon, Jung, Kun oh. 2005, Nuclear energy consumption and economic growth in Korea; Progress in Nuclear Energy, Volum46: 101-109.

20- شهاب، محمد رضا و ناصر صدرآبادی، سیده مروه 1393، " بررسی اثر سیاست های اقتصادی دولت بر کیفیت محیط زیست در کشورهای منتخب"، علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره شانزدهم، شماره دو، صص 139-150.

21- امامی، کریم و اکبری، مهناز 1392، " بررسی تاثیر رشد مصرف انرژی هسته ای بر رشد اقتصادی کشورهای منتخب "، فصلنامه علوم اقتصادی، سال هفتم، شماره بیست و پنجم، صص 206- 219.

22- عنادی،مریم (1392)، بررسی رابطه بین مصرف انرژی هسته ای ،رشد اقتصادی و انتشار co2 در کشورهای منتخب ،پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه فردوسی مشهد.

23- لطفعلی پور، محمد رضا، فلاحی، محمد علی و اسماعیل پور مقدم، هادی، 1393، اثر رشد اقتصادی، تجارت و توسعه مالی بر کیفیت محیط زیست در ایران، پژوهشهای رشد و توسعه اقتصادی، سال چهارم، شماره پانزدهم، 63.

24- اصغرپور، حسین، بهبودی، داود و محمدی خانقاهی، رباب (1392)، " اثر توسعه اقتصادی و توسعه مالی بر کیفیت محیط زیست در کشورهای منتخب عضو اپک "، اقتصاد محیط زیست و انرژی، سال دوم، شماره شش، صص 1-26.

25- شجاعی، معصومه، غازی، ساناز، مهتاب بیرانوند (1391)، "انجام مطالعات اقتصادی و زیست محیطی نیروگاه های فسیلی و هسته ای"،فصلنامه علوم اقتصادی،سال هفتم،شماره بیست و دوم.

26- محمدوند ناهیدی، محمد رضا و علی پور، حامد. 1389، " تاثیر رشد اقتصادی و قیمت نفت روی مصرف انرژی هسته ای "، علوم اقتصادی، دوره چهارم، شماره دوازدهم، صص 9- 26.


[1]- استادیار دانشگاه آزاد اسلامی، واحد فیروزکوه، گروه اقتصاد، فیروزکوه، ایران *(مسئول مکاتبات).

[2]-دانشجوی دکتری گروه مهندسی صنایع، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات، تهران، ایران.

[3]- Department of Economics. Firoozkooh Vranch, Islamic Azad University, Firoozkooh, Iran. *(Corresponding Author).

[4]- Ph.D. student of industrial engineering, Science & Research Branch, Islamic Azad University, Tehran., Tehran, Iran.

[5]- Static Panel Data

[6]- World Development Indicator.

[7]- BP Statistical Review of world Energy June.

[8]- Ayres and  Nair

[9]- Klvnd

[10]- Brent and Denison

[11]- Hamilton and Harrison

[12]- Organization for Economic Co-operation and Development

[13]- Unclear energy

[14]- Government size =(General government consumption expenditure (constant  lcu) / GDP(constant lcu ))

[15]- Log GDP(constant LCU)

[16]- School enrollment,secondry (%gross)

[17]- CO2 emissions (kg per 2011 PPP $ of GDP)

 

مراجع
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 6,064
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 985


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب